Հայոց բանակ

[dvgray]

Միտքը լավնա, բայց որ հանկարծ ի զենի խնդիր առաջացավ, էդ դրսում գտնվող զինվորին... ոնց հավաքեն?

Լիոն ջան, հիմա էլեկտրոնիկայի դար ա… ամեն մեկին մի քանի հազար դրամով /ծնողների փողերով / կարող են փեյջեր տալ, կամ ռացիա… ու Հայաստանի մի ծայրից մյուսը հասնելը մի 4-5 ժամի խնդիր ա: իսկ անսպասելի այդպիսի բաներ չեն լինում:

[dvgray]

էլի եմ ասում, որ բանակի հիմնական խնդիրը ոչ թե մարդկանց քաջությունն ու անձնազոհությունն ա, ոչ թե խելքի պակասը, ոչ թե զենքի պակասը…, այլ միմիայն Ազատ մարդկանց չլինելը: պատանի մարդկանց հոգեկանը խեղելով բանակը չարիք մենակ կարա ծնի:

[Lion]

Լիոն ջան, հիմա էլեկտրոնիկայի դար ա… ամեն մեկին մի քանի հազար դրամով /ծնողների փողերով / կարող են փեյջեր տալ, կամ ռացիա… ու Հայաստանի մի ծայրից մյուսը հասնելը մի 4-5 ժամի խնդիր ա: իսկ անսպասելի այդպիսի բաներ չեն լինում:

Չէ, "ազատ մարդ"-ու պահով ասածներիդ հետ համաձայն եմ, բայց այդ փեյջերներն ու ռացիաները... Չէ, ապեր, սա Շվեյցարիան չէ, որի վրա անակնկալ հարձակումը գործնականում բացառվում է: Այստեղ նման կերպ "զինվորներին ցրել"-ը ամենաողբերգական հետևանքները կունենա: Այլ հարց է, որ, ինչպես բազմիցս եմ ասել, մի շարք կանոնագրքեր և մասնավորապես օրինակ կայազորային կանոնագիրքը պետք է լրջորեն փոխվի: Երբ ես ծառայում էի, ուղղակի ապշում էի այն մտքից, որ զինվորի ողջ օրը իրեն չի պատկանում: Ապուշ ձևի խիստ օրակարգ էր սահմանված, ինչն ուղղակի աբսուրդ է - մարդու ժամանակ չի մնում "ինքն իր համար ապրելու" և արդյունքում լուրջ սթրեսային վիճակ է առաջանում: Թող զինվորի օրն այնպես կազմակերպեն, որ նրա կյանքը գոնե այդքան լարված չանցնի - օրինակ, եթե նա արթնանում է առավոտ 06:00-ին և քնում 22:00-ին` գործնականում ժամանակ չունենալով իր համար ապրել, քանի որ օրակարգը շատ խիստ է, դա ստեղծում է դժոխային մի հոգեբանություն: Փոխարենը կարելի է այսպես - մինչև ասենք 15:00-ն զինվորի պարտականություններ, հետո` ազատ ժամանակ, որը ցանկացած զինվոր զորամասի պատերի մեջ կարող է իր ուզած ձևով տնօրինել - սպորտզալ, գիրք, շախմատ, քուն, տնեցիքին զանգ և այլն...

[Tig]

Դե միանշանակ մարտական տագնապի դեպքում զորամասից դուրս գտնվողներին հավաքելու խնդիրը մեծ կլինի: Շատերը նույնիսկ չեն գա, եթե իմանան մարտական տագնապ է: Բայց ասենք կարելի է ըստ որոշակի հերթականության ասենք զորքի 10-20%-ին կայազորի տարածքում ազատ թողնել: Թեկուզ վարձով տներ ունենան: Բայց սա մի ուրիշ խնդրի պատճառ կարող է դառնալ: Դիլիջանում լինում էին դեպքեր, երբ շաբաթ կիրակի զինվորները արձակ էին դուրս գալիս քաղաքում ման գալու, ու տեղի տղեքի հետ շատ դեպքերում ընդհարումներ էին լինում... Այսինքն հանցագործությունների աճման պոտենցյալ վտանգ կարող է լինել դրա մեջ: Ուզում եմ ասել, գաղափարը շատ լավն է, բայց իրականացման համար համապատասխան ռեսուրսներ և իրավիճակ դեռ չկա: Բայց եթե այդ ուղղությամբ սկսեն աշխատել ու ոչ թե միանգամից, այլ կամաց կամաց մեծացնեն ազատություն ասվածը, գուցեև առանց ցնցումների ստացվի:

[Lion]

Իհարկե, զինվորները հո ճորտ չեն: Կարծում եմ, որ խնդիրները հիմնականում հենց նրանից են գալիս, որ զինվորների նկատմամբ նույյն վերաբերմունքն է, ինչ XIX դարի վերջի ռուսական կայսրության բանակի զինվորների նկատմամբ: Բայց չէ որ հիմա արդեն XXI դարն է և այն պայմանները, որոնք այդ ժամանակվա գյուղից զորակոչված զոինովրի համար կարող էին ուղղակի հիանալի թվալ, XXI դարի երեևանցի երիտասարդի համար` ուղղակի դժոխային:

[Varzor]

էսքան ժամանակ չլսեցինք մի դեպք, որ էս ձեր պատմած չենթարկվող զինվորներից մեկը մի աֆիցեռի աչք հանի, կամ ինքնասպանության հասցնի, կամ նստի հաց ուտելու, կողքից էլ ձեռի հետ չափալախելով ու ականջները քաշելով աֆիցեռին ստորացնի: Հլը որ մենակ հակառակն ենք տեսնում:

Ես ինչ մեղավոր եմ, որ դու չես լսել? Ես էլ հո բանակում ծառայել եմ, տեսել եմ, թե ոնց են գումարտակի հրամանատարին ուղարկում բուդկից սիգարետ առնելու:
Մեր զորամասում մի տղայի վրա ոչ մի կերպ չեն կարողացել ու իրեն մի քանի սպա սպանել գցել են ձորը, դատվել են դրա համար: Բայց ուրիշ ոչ մի կերպ վրեն չեն կարողացել:
Քո ասած "խեղճ ոստիկանների" մեջ ճիճուներն ու վախկոտներն էնքան շատ են, որ բռնում տանում են, հետո կամեռում են ծեծում:
Այո, զինվորները նույնպես մեղավոր են, որ բանակի վիճակը լավ չի: Ոչ մի սպա չի համարձակվի կազմակերպված ու իրար հետ նորմալ հարաբերություններ ունեցող ստորաբաժանման սինվորների հետ վատ վարվի, որովհետև կաշին կքերթեն: Միշտ էլ լկտի ու տականք մարդիկ օգտվել են դիմացինի թոլությունից ու անկազմակերպվածությունից:

Հավատա, որ զինվորներն իրար շատ ավելի շատ են վնաս տալիս, քան սպաները: Ընենց պատմություններ են լինում, որ նորմալ մարդու ուղեղի մեջ չի տեղավորվում: Բայց միանշանակ այդպիսի դեպքերի նվազեցումը նունպես կախված է սպայից: Իսկ մեր բանակում խելքը գլխին սպաների ահավոր մեծ պակաս կա:

[Varzor]

Լիոն ջան, հիմա էլեկտրոնիկայի դար ա… ամեն մեկին մի քանի հազար դրամով /ծնողների փողերով / կարող են փեյջեր տալ, կամ ռացիա… ու Հայաստանի մի ծայրից մյուսը հասնելը մի 4-5 ժամի խնդիր ա: իսկ անսպասելի այդպիսի բաներ չեն լինում:

Նախ ասեմ, որ էդ դրսում գտնվող զինվորների մի մասն իենց փեյջերի վրա "Մարտական տագնապ" հաղորդագրությունը ստանալուց հետո կթաքնվեն մոտակա պադվալում, "մինչև անցնի վտանգը":
Իսկ երկրորդ` որպես կանոն մարտական տագնապի պարագայում ստորաբաժանումները պիտի զբաղեցնեն իրենց դիրքերը արդն իսկ սահմանի վրա առնվազն 1-2ժ ընթացքում: Քո ասած 4-5 ժամը արդեն սիկ պարտություն է ու հակառակորդի կողմից տարած ներխուժելու անարգելություն:
Բացի այդ սահմանապահ զինվորը գիշժեր ու ցերեկ չունի, իսկ զորամասից դուրս գտնվող պարապ զինվորը պոտենցյալ հանցագործ է:

Ոչ մի նման "մանկապարտեզային" բաներ պետք չեն: 2 շատ իրատեսական տարբերակ ա
1. Զինծառայության ժամկետի կրճատում, սակայն խստացնել բանակից խուսափելու հսկողությունը:
Ոչ մի այլընտրանքային ու նմանատիպ փիսիկ եվրոպակնիկային բաներ: Յուրաքանչյուր հայ տղամարդ պարտավոր է իմանալ զենք կրելու, զենքից օգտվելու, զինվորական իրավիչակում ապրելու և մանեվրեր ու հրամաններ կատարելու ձևերը և եղանակները: Պիտի գոնե մի քանի օր դաշտային պայմաններում անցկացնի, գոնե մի մետր խրամատ կամ կրակակետ փորի ու սարքավորի և այլն
2. Պայմանագրային զինծառայոցնի թվի ավելացում` պրոֆեսիոնալ բանակային կորիզի կառուցում:

[Varzor]

Վարզոր ջան, ինձ հետաքրքիր է, օրինակ՝ Եղնիկների, կամ մեկ այլ անմարդաբնակ վայրերի մոտակա զորամասերի սպաները որտե՞ղ են ապրում: Եթե իրենց տանը, ապա որտե՞ղ է գտնվում իրենց տունը: Ենթադրում եմ, որ զինվորական "գառադոկ" կոչված տարածքում: Որը համարյա զորամասի մեջ է: Եվ ամեն մի ստից բանի դեպքում նրան կանչում են զորամաս, ինչպես մեր մոտ էր՝ Դիլիջանում: Եթե սպան զինավանում էր ապրում ուրեմն հաշվի օրը 24 ժամ զորամասում էր: Մանավանդ, որ համարյա բոլոր տներում "տապիկներ" կաին: Ուղակի Դիլիջանը բնակավայր է, ու մարդ կարող է գոնէ դուրս գալ ու ոչ զինվորական իրականության հետ առընչվել, ցրվել, լիցքաթափվել: Իսկ այ անմարդաբնակ վայրերի զինքառայողները արդյոք ունե՞ն նման հնարավորություն: Ու նորից կրկնեմ, սրանով ես չեմ արդարացնում և ոչ մի դեպք, ես ուղակի ուզում եմ հասկանանք պատճառահետևանքային կապը, որում կարծում եմ դեր ունի նաև իմ նշած պատճառը: Իսկ "չեպեեշնիկների" առումով համաիտ եմ:

Տիգ ջան, անմարդաբնակն վայրը որն է Հայաստանի պարագայում? Ամենակտրված զորամասը հեռու է ամենամոտ բնակարանից ոչ ավելի, քան 60կմ: Իսկ այդ հեռավորությունից նույնսիկ ավտոբուսով գնալ-գալը բարդ գործ չի:
Սովորաբար սպաները տուն կամ սենյակ են վարձում մոտակա գյուղում կամ ավանում, քաղաքում: Ոմանք ընտանիքներով են: մարտական հերթապահություն տանող զորամասի սպան ամսվա կեսը անց է կացնում դիրքերում: Իսկ ոչ այդպիսի զորամասները որպես կանոն գտնվում են բնակավայրերին մոտ, ոնց որ ձեր Դիլիջանի զորամասը, Վանաձորի ԴՈՒՑ-ը: Նույնիսկ մեր Իջևանի գունդը կարելի է ասել քաղաքին կպած էր, չնայած որ սահմանապահ զորամաս է:
Հիմնականում կտրված զորամասերը գտնվում են Մարտակերդի և Քարվաճաի շրջանում: Սակայն ոչ մեկն էն այնքան հեռու չէ, որ հնարավոր չլինի ծառայողական ավտոբուսով հասնել մոտակա բնակավայր: Որպես կանոն այդպսի կտրված զորամասներում սպայական և ենթասապայական կազմի, ինչպե սնաև պայմանագրային զինճառայողների մի մասը կազմում են հենց մոտակա բնակավայրերի բնակիչները:

[Universe]

Տիգ ջան, անմարդաբնակն վայրը որն է Հայաստանի պարագայում? Ամենակտրված զորամասը հեռու է ամենամոտ բնակարանից ոչ ավելի, քան 60կմ: Իսկ այդ հեռավորությունից նույնսիկ ավտոբուսով գնալ-գալը բարդ գործ չի:
Սովորաբար սպաները տուն կամ սենյակ են վարձում մոտակա գյուղում կամ ավանում, քաղաքում: Ոմանք ընտանիքներով են: մարտական հերթապահություն տանող զորամասի սպան ամսվա կեսը անց է կացնում դիրքերում: Իսկ ոչ այդպիսի զորամասները որպես կանոն գտնվում են բնակավայրերին մոտ, ոնց որ ձեր Դիլիջանի զորամասը, Վանաձորի ԴՈՒՑ-ը: Նույնիսկ մեր Իջևանի գունդը կարելի է ասել քաղաքին կպած էր, չնայած որ սահմանապահ զորամաս է:
Հիմնականում կտրված զորամասերը գտնվում են Մարտակերդի և Քարվաճաի շրջանում: Սակայն ոչ մեկն էն այնքան հեռու չէ, որ հնարավոր չլինի ծառայողական ավտոբուսով հասնել մոտակա բնակավայր: Որպես կանոն այդպսի կտրված զորամասներում սպայական և ենթասապայական կազմի, ինչպե սնաև պայմանագրային զինճառայողների մի մասը կազմում են հենց մոտակա բնակավայրերի բնակիչները:

Սպաների բնակչության պահով.
Օրինակ մեկը՝ եղնիկներում, ասում են թե՝ Քյոխի /եթե ճիշտ եմ հիշում/ բատալիոնում ծառայողները ստիպված են լինում ամեն օր հերթափոխով գումարտակի հրամանատարի տան/կացարանի մոտ Կարաուլ կանգնել: Ճիշտա, իմ ասածը ձեր խոսակցության հետ էտքան էլ կապ չունի, էս լրիվ առանձին թեմայա... Ու տես, քո նշած 60կմ-ը բավականին շատա սովորական ուվալնենու թղթով զորամասից դուրս եկացած զինվորի համար: Ծանոթներ ունեմ որ էտ պոլկում են ծառայել ու ասում էին, որ գնդի բուժկետից-բատալիոն մի քանի կիլոմետր էր: Փաստորեն, մի հատ առանձին ուվալնենու թուղթ էր պետք որ գնաս բուժկետ հասնես:
Բա պատկերացրեք գումարտակի/պոլկի զինվորների վիճակը...

[Varzor]

Սպաների բնակչության պահով.
Օրինակ մեկը՝ եղնիկներում, ասում են թե՝ Քյոխի /եթե ճիշտ եմ հիշում/ բատալիոնում ծառայողները ստիպված են լինում ամեն օր հերթափոխով գումարտակի հրամանատարի տան/կացարանի մոտ Կարաուլ կանգնել: Ճիշտա, իմ ասածը ձեր խոսակցության հետ էտքան էլ կապ չունի, էս լրիվ առանձին թեմայա... Ու տես, քո նշած 60կմ-ը բավականին շատա սովորական ուվալնենու թղթով զորամասից դուրս եկացած զինվորի համար: Ծանոթներ ունեմ որ էտ պոլկում են ծառայել ու ասում էին, որ գնդի բուժկետից-բատալիոն մի քանի կիլոմետր էր: Փաստորեն, մի հատ առանձին ուվալնենու թուղթ էր պետք որ գնաս բուժկետ հասնես:
Բա պատկերացրեք գումարտակի/պոլկի զինվորների վիճակը...

Չինվորի համար` հեռու է, քանի որ ոտքով է: Սակայն սպաներին ծառայողական ավտոբուսներն են տանում ու բերում ու այդ պարագայում 15-20 կմ-ը ընդամենը րոպեների հարց է: Լավ, թող 1 ժամ լինի: Երևանում գործի գնալիս շատերը մոտավորապես մեկ ժամ ծախսում են:
Այ զինվորների համար վիճակն իրոք լուրջ է: Ոնց որ աքսորավայրում լինեն: Այնքան հեռու է, որ նույնիսկ սամովոլկա չեն գնում:

Հ.Գ.
գումարտակն ու բատալյոնը նույն բանն են:

[Lion]

Սպաների բնակչության պահով.
Օրինակ մեկը՝ եղնիկներում, ասում են թե՝ Քյոխի /եթե ճիշտ եմ հիշում/ բատալիոնում ծառայողները ստիպված են լինում ամեն օր հերթափոխով գումարտակի հրամանատարի տան/կացարանի մոտ Կարաուլ կանգնել: Ճիշտա, իմ ասածը ձեր խոսակցության հետ էտքան էլ կապ չունի, էս լրիվ առանձին թեմայա... Ու տես, քո նշած 60կմ-ը բավականին շատա սովորական ուվալնենու թղթով զորամասից դուրս եկացած զինվորի համար: Ծանոթներ ունեմ որ էտ պոլկում են ծառայել ու ասում էին, որ գնդի բուժկետից-բատալիոն մի քանի կիլոմետր էր: Փաստորեն, մի հատ առանձին ուվալնենու թուղթ էր պետք որ գնաս բուժկետ հասնես:
Բա պատկերացրեք գումարտակի/պոլկի զինվորների վիճակը...

Իսկ վստահ ես, որ կայազորային կանոնագրքում նման պահանջ չկա: Քյոխի մասին լիքը ու լիքը լավ բաներ եմ լսել հենց ծառայողներից` ասում են, կռվի բովով անցած, զինվորների թիկունքին կանգնող մարդ է: Կարծում եմ, որ դա օրապահի պես մի բան է, որ առիթի դեպքում գումարտակի հրամանատարի ձեռքի տակ սուրհանդակ լինի` հրամաններ հասցնելու համար...

[Gayl]

հետո` ազատ ժամանակ, որը ցանկացած զինվոր զորամասի պատերի մեջ կարող է իր ուզած ձևով տնօրինել - սպորտզալ, գիրք, շախմատ, քուն, տնեցիքին զանգ և այլն...

...սամավոլկա, իրար միս ուտել, հարբել և այլն:

[Universe]

Իսկ վստահ ես, որ կայազորային կանոնագրքում նման պահանջ չկա: Քյոխի մասին լիքը ու լիքը լավ բաներ եմ լսել հենց ծառայողներից` ասում են, կռվի բովով անցած, զինվորների թիկունքին կանգնող մարդ է: Կարծում եմ, որ դա օրապահի պես մի բան է, որ առիթի դեպքում գումարտակի հրամանատարի ձեռքի տակ սուրհանդակ լինի` հրամաններ հասցնելու համար...

Կռվի բովով անցածն ու զինվորի թիկունքին կանգնելը չի արդարացնում մնացած բոլոր բացասական կողմերը, ուզումա հերոս թող լինի, էտ իրավունք չի տալիս վիրավորելու կամ խփելու զինվորին: Ես էլ լիքը ու լիքը բացասականն եմ լսել, առանց ինչ-որ դրականի էտքանի մեջ: Մեկը տրամաբանականա էն, որ ասում ես իրա անունը, տեղն են բերում, ու ոչ իրա կռված լինել կամ չլինելով, այլ իրա արած-չարածներով: Քո նկարագրածից հարյուր հազար անգամ զինվորի համար ավելի լավը արած մարդիկ կան, որոնց քչերն են ճանաչում... Ու պակաս էլ չեն կռվել... Բայց իրանց սամաացենկեն էնքան չի, որ հերիք չի կլիշկա ունենա, մի բանել անունը վախ առաջացնի, ոչ թե հարգանք.... Թող իրան ճանաչեն իրա կռվածով ու հարգեն, ոչ թե վախենան ու իրանց վախի «պատճառ» բերեն էտ մարդու անցյալը կամ չանցյալը, որում ոչ մեկ երևի համոզված էլ չի...

[Lion]

Եթե դա իրոք տենցա, իհարկե, կռված լինել-չլինելը կապ չունի - հարցն էնա, տենցա, թե չէ...

[John]

էս ընթացիկ զորակոչը խայտառակություն էր... լիքը մարդկանց գիտեմ, որ առողջական խնդիրների պատճառով նախորդ զորակոչների ժամանակ չեն տարել ծառայության ու հիմա հանկարծ բոլորն առողջացան... շատերին նույնիսկ գեներալնի կամիսիայի օրը՝ միանգամից ուղարկել են հավաքակայան, որտեղից էլ Ղարաբաղ... ու մարդիկ նույնիսկ չի հասցրել տանեցիներին հրաժեշտ տան...