Բառերի խորհրդավոր աշխարհից

**may** · 03.11.2008, 01:59

Enipra-ի խոսքերից

Նախօրոք ասեմ, որ այն, ինչ պարբերաբար ներկայացնելու եմ, իմ դատողություններն ու վերլուծությունները չեն, այլ հատվածներ Պետրոս Բեդիրյանի «Բառերի խորհրդավոր աշխարհից» գրքից (1989թ, Երևան)

Enipra եթե չեմ սխալվում Պ. Բեդիրյանը նույն այդ գիրքը խմբագրել է մի երկու տարի առաջ և ավելացրել է նոր ստուգաբանություններ:
Եթե գտնես, հաճույքով թարմ ստուգաբանություններ կկարդանք

**ministr** · 31.03.2009, 17:09

ՈՐՏԵՂԻ՞Ց Է «ԱՐԱ» ԴԻՄԵԼԱՁԵՎԸ

Տարածուած երեւոյթ է, որ տղաները Հայաստանում հաճախ իրար դիմում են «արա» բառով, ինչպէս որ արեւմտահայերի մօտ տարածուած է «ծո» կամ «տո» ասելը (նկատենք, որ «ծո» կամ «տո» նոյն բառերն են. հայերէնում ծօ փոխակերպութիւնը եղել է, օրինակ՝ թորել-ծորել, խայթել-խայծել, տատանիմ-ծածանիմ, թեքիլ-ծեքիլ, ծեքծեքիլ); Յստակ է միայն, որ «արա» բառը կապ չունի հեթանոսական չաստուածութեան՝ Արայի կամ Արա Գեղեցիկ արքայի հետ:

Այս «արա» դիմելաձեւի բացատրութեան համար առաջ քաշածս վարկածը հիմնուած է ակադեմիկոս Գր. Ղափանցեանի՝ «Հայոց լեզուի պատմութիւն» աշխատութեան մէջ հաթի (խեթերէնի) եւ հայերէնի ընդհանուր լեզուատարրերի մասին ուսումնասիրութեան նիւթերի վերլուծութեան վրայ: Ղափանցեանի հայ-հաթական բառերի ցանկում ներկայացուած է նաեւ iriara (ireara) բառը, որից նա բխեցնում է հայերէնի «իրար» կամ «իրարու» բառը։ Նկատենք, որ դա, ըստ Հայկազեան բառարանի, գրական գրաբար չէ, այլ ռամկական է, բացատրելով՝ միմեանս, մի ընդ միւսն իմաստով: Iriara-ի մէջ, սակայն, iri մասնիկը ոչ թէ հաթերէն է, այլ հուրիական (խուռիերէն) հնչողութիւն ունի (յիշեցնենք, որ լեզուաբանները ուրարտական սեպագիր լեզուն անուանում են նաեւ նոր-հուրիական լեզու) եւ նշանակել է «ընկեր», իսկ ara մասնիկը կայհաթերէնում՝ նոյնպէս «ընտիր ընկեր» կամ «բարեկամ» իմաստով: Այդ հաթերէն ara արմատի կրկնաւոր բառը՝ aras-aran նշանակել է՝ ընկերն-ընկերոջ, մէկ-մէկու, ինչպէս որ լատիներէնում կայ alter-alterum, որտեղ alter նշանակում է otheroftwo եւ այստեղից անգլերէնում կայ alternate, alternative (տես՝ Arcade, Dictioneryofwordorigins»), իսկ հայերէնում ընկերն-ընկերոջ կրկնաւորի իմաստն ունի ԻՐԱՐ-IREARA (iriar) բառը:

Ակադեմիկոս Ղափանցեանը ireara-իրար բառի ծագումնաբանութիւնը բացատրելով, իր նիւթն աւարտել է այդքանով: Մենք վերոյիշեալ ծագումնաբանութիւնից յետոյ ներկայացնում ենք մեր համեստ ենթադրութիւնը, որ Հայաստանում տղաների՝ միմիանց «արա» դիմելը ծագել է հաթերէնի ara-ընկեր բառարմատից:

http://new.aravot.am/am/home/archive/0/view/2009-03-31