Քաղաքական քննարկումներ՝ թեմայից դուրս

[Տրիբուն]

Ես չեմ ուզում մեռածներին հետ բերել, գոնե դու ասածիդ իմասը հասկանում ես?

Ախր սաղ նրանից ա, որ դու ապագա թագավորի անունը չես տալի Իսկ իմացած վերջին հայ թագավորը մի վախտ առաջ մեռել ա ու ժառանգների մասին տեղեկություններ չունենք: Մնաց դիմենք եվրոպական դինաստիաներին, ֆեոդալական ավանդույթի համաձայն, որ իրանց կողմից մեզ թագավոր ուղարկեն: Կամ էլ դու էսվերջերս «Մատանիների տիրակալ»-ն ես կարդացել, ու մտածում ես, որ մեր թագավոր մի տեղ ձիու վրա, թուր-կեծակին ձեռը, ֆռֆռում ա, ու սպասում ա, թե մենք երբ պիտի հասունանանք, որ իրան հետ բերենք: Իսկ մենք էտ ընթացքում զբաղված ենք գոբլինների ու տռոլների դեմ պայքարելով:

Հա, ես համարում եմ վիրավորական, որ նորից "բերեմ նստացնեմ գխիս" նրան, ում մասնակցությամբ բարուրի երեխաները սառում ու սովից մահանում էին:
Ձեռքս ճար եղած դեպքում հաշվեհարդար կտեսնեի, ոչ թե նախագահ կդարձնեի: Սակայն, ոնց հասկանում եմ կան մարդիք, որոնա յալ կերպ են մտածում:
Մի գուցե իրենց համար վիրավորական չի, իսկ ԻՆՁ համար, և նաև շատերի, ում որ ճանաչում եմ, ոչ միայն վիրավորական է, այլև` ազգադավաճանություն է:

Այ էս մասը դուրս եկավ: Էն ժամանակ ես էլ եմ ապրել, ու Աստված կարոտ պահի, սովից մահացող բարուրի երեխեք չեմ տեսել: Բայց կարող ա ես էի հարիֆ ու չէի տեսնում: Բայց էն, որ էտ երեխաները Լևոնի մասնակցությամբ են մահացել, էտ արդեն «Մատանիների տիրակալ»-ին էլ անցավ: Էտ «Կոմս Դրակուլա» սերիայից ա: Արյունարբու Լևոնը անջատում էր լույսերն ու փեջերը, ու երբ բարուրի երեխաները արդեն լաաաավ սառած ու վախեցած էին, ընկնում էր տնետուն, ու սկսում էր սպանել երեխաներին: Իսկ Լևոնի հետևորդները, ու հատկապես Վանո Սիրադեղյանը, ուտում էին Լևոնի սպանած երեխաներին:

Սկզբունքորեն հավատալու ա: Հատկապես վերջին երկխոսական զարգացումների լույսի ներքո: Այ ես էսօր սաղ օրը Մեֆին ուզում էի համոզել, որ Լևոնը երկխոսում ա հենց նրա համար, որ գա իշխանության, ռեսկի լուսերն անջատի ու էլի սկսի իրա սիրած մանկասպանության գործը:

[Chuk]

Հետաքրքիր է, ո՞նց ես պայքարում, գնում ես ՀԱԿ–ի հանրահավաքներին ու ծափ ե՞ս տալիս ելույթի ամեն մի պարբերությունից հետո։ Եթե ոչ, կխնդրեմ կոնկրետ նշել մի քանի պայքարային գործողություններ։ Թե չէ տպավորություն է ստեղծվում, որ մի խումբ հայրենասերներ վիզ են դնում մի ավելի մեծ խումբ ապերախտների համար։

Եթե որևէ քաղաքացի կարողանում է իր ակտիվությունը դրսևորել միայն հանրավահաքներին ներկա լինելով, ապա դա արդեն իսկ շատ ավելի լավ է, քան ոչինչ չանելը: Ավելին, անգամ հանրավաքներին ներկա չլինողը, բայց իր գաղափարներն տարածելն ու այլ միջոցներով պայքարին աջակցելը նորից պայքարելու տարբերակ է: Հետևաբար եթե ես միայն մասնակցեի հանրահավաքներին ու «ծափ տայի» ամեն ելույթի համար, ես նույն նախադասությունը կկարողանայի գրել: Իսկ թե դրանից բացի ինչ եմ արել կամ ինչ եմ անում, դու մասամբ գիտես, մասամբ էլ քեզ չի վերաբերվում: Ինչ վերաբերվում է հայրենասերներին... այո՛, ես համարում եմ, որ այսօր մի խումբ հայրենասերներ պայքարում են թե՛ իրենց, թե՛ այլոց համար: Ապերախտ տերմինը ոմանց կարող է վերաբերվել, բայց երբեք ոչ բոլոր չպայքարողներին: Այդ մարդկանց արածը շատ է, թե քիչ, հաղթանակի կբերի, թե չի բերի, լրիվ այլ քննարկման հարթության խնդիր է: Բայց ուրանալ, որ այդ մարդիկ իրենց կարեցածն անում են իրավունք չունի ոչինչ չանողը: Իրավունք չունի՝ բարոյական, այլ ոչ իրավական տեսակետից:

Սակայն հավելեմ, որ ես հայրենասերների ու ապերախտների մասին ոչինչ չէի գրել: Ես գրել էի ընդամենը, որ սովորություն չունեմ հրաշքների սպասելու, այլ եթե ինչ-որ բանի հավատում եմ, պայքարում եմ դրան հասնելու համար՝ իմ ուժերի ներածի չափով: Ոչ թե սպասում, որ այդ իմ հավատացածն իմ տեղն ուրիշը կանի: Եթե ինչ-որ մեկը չի հավատում այդ ընթացքին, ապա բնական է, որ ինքը դրա համար չի պայքարում: Իմ համար տարօրինակ են դեպքերը, երբ մարդը հավատում է մի բանի ու դրան հասնելու համար ջանք չի գործադրում:

Շատ կտրուկ արտահայտություններ ես թույլ տալիս։ Իմ կարծիքով, իշխանությունները պատասխանատու են երկրի ամենակարևոր և «ոչ այդքան կարևոր» խնդիրների ձևակերպումների, հաստատման, պլանավորման և լուծման համար։ Քաղաքական տգիտություն է խնդիրների մի մասի պատասխանատու համարել ժողովդրին։ Մեր Սահմանադրությունը այդպիսի բան չի նախատեսում։

Այո, ես համարում եմ, որ հավատալ, որ որևէ ուժ լուծելու է ԲՈԼՈՐ խնդիրները, քաղաքական տգիտություն է: Քո իրավունքն է դա կտրուկ տեսակետ համարել: Ես հավատում ու համոզված եմ, որ այն ուժը, որին աջակցում եմ, գալով իշխանության, կլուծի շատ խնդիրներ: Ավելին, ես համոզված եմ, որ եթե լինեն օրինական ընտրություններ ու իշխանության գա այլ ուժ, բայց արդար գա, կեղծիքներ չլինեն, այդ ուժն էլ կլուծի շատ խնդիրներ: Բայց կարծելը, որ որևէ մեկի գալով դրախտ ենք տեղափոխվում ռոմանտիկա է ու քաղաքական տգիտություն: Սա իմ տեսակեն է:

Ինչ վերաբերվում է ժողովրդի պատասխանատվությանը... Այո: Ճիշտ ես: Դա սահմանադրական պարտականություն չի: Դա բարոյական պատասխանատվության, անձնական պատասխանատվության զգացման ներանձնային խնդիր է: Ազատության ձգտող ժողովուրդը պետք է պայքարի այդ ազատության համար, նրան դա չեն նվիրում: Կրկնում եմ. սա իրավական դաշտի պատասխանատվության խնդիր չէ: Իսկ իմ ասածը տգիտություն համարելը ևս քո իրավունքն է, հնարավոր այդպես համարելուդ վրա ներողամիտ ժպտալն էլ՝ իմ իրավունքը:

Ահա, իսկապես, երեք տարվա «պայքարից» հետո ազատվեցին բոլոր քաղբանտարկյալները, շատ հզոր քաղաքական գործունեություն ու թելադրանք է, եթե նույնիսկ համարենք, որ ՀԱԿ–ի թելադրանքի արդյունքում են ազատվել քաղբանտարկյալներն ու ևս մի քանի հարյուր հոգի։
Այնինչ այդ քաղաքական խմբավորման ծրագրում լրիվ այլ պլաններ ու դրույթներ էին, որոնց իրենց իսկ կողմից խոստացված ժամկետներում չկատարելը հակասում է քո պնդմանը։

Ցանկացած քաղաքական պրոցես կարող է բերել թե՛ հաջողության, թե՛ անհաջողության: Ես խոսում էի ոչ թե արդյունքների, այլ պրոցեսների մասին: Պրոցեսներ, որոնք իրենց նախնական նպատակից երբևէ չեն շեղվել, անշեղորեն գնում են, իմ համոզմամբ, դեպի հաղթական շարունակություն: Քաղբանտարկյալների ազատ արձակման հասնելը համարում եմ մեծ ձեռքբերում: Բայց ոչ եզրագիծ: Դրանից հետո էլ դեռ շատ բան կա անելու:

[Տրիբուն]

Ցանկացած քաղաքական պրոցես կարող է բերել թե՛ հաջողության, թե՛ անհաջողության: Ես խոսում էի ոչ թե արդյունքների, այլ պրոցեսների մասին: Պրոցեսներ, որոնք իրենց նախնական նպատակից երբևէ չեն շեղվել, անշեղորեն գնում են, իմ համոզմամբ, դեպի հաղթական շարունակություն: Քաղբանտարկյալների ազատ արձակման հասնելը համարում եմ մեծ ձեռքբերում: Բայց ոչ եզրագիծ: Դրանից հետո էլ դեռ շատ բան կա անելու:

Լավ միտք ա: Մենակ պրոցեսներ կան, որոնք հեղեված են երկկողմանի մուտիտներով: Ինչ ասես արժի մենակ մարտի մեկյան հավաստիացումը որպես ձեռքբերում ներկայացնելը: Կողմերից մեկը դա ներկայացնում է նախ որպես պահանջ, մյսու կողմը հավաստիացնում է, առաջին կողմը դա ներկայացնում է որպես պահանջի կատարում, ու ծափողջույնների ներքո բացում է երկխոսության դուռը: Իսկ որ էտ պրոցեսի արդյունքում լիքը մարդու հիմար տեղ են դնում, էտ ոչինչ, երկխոսությունը սաղ լինի:

Մարտի 1-ի զոհերի ծնողները մտադիր են հացադուլ անել

«Մենք շատ ենք անհանգստացած։ Արդեն մեկ ամիս է անցել, ինչ Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, որ նոր թափ պետք է հաղորդել Մարտի 1-ի բացահայտման գործին, սակայն ոչ մի շարժ դեռ չի արվել։ Չմտածեն հանկարծ, որ մեր գլխի տակ փափուկ բարձ դրեցին այդ հայտարարությամբ, և մենք այլևս չենք պայքարի ու հետևողական չենք լինի»,- «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում մտահոգություն հայտնեց Մարտի 1-ին սպանված Տիգրան Խաչատրյանի մայրը՝ Ալլա Խաչատրյանը։

Ալլա Խաչատրյանը ասում է, որ իր հետ համակարծիք են զոհվածների ծնողները, մասնավորապես՝ Դավիթ Պետրոսյանի մայր Ջեմա Բարդումյանը առաջարկում է հենց հիմա նստել նստացույցի։ Սակայն Ալլա Խաչատրյանի խորհրդով՝ 10 զոհերի ծնողները որոշել են սպասել ևս երկու շաբաթ, ապա կդիմեն հացադուլի։

Ալլա Խաչատրյանին զայարցնում է այն փաստը, որ գործի բացահայտմանն ուղղված որևէ քայլ ՀՔԾ-ի քննչական խումբը չի իրականացնում, այլ միայն իմիտացիա է ստեղծում։ «Ես, չլինելով իրավաբան, պարզ տեսնում եմ՝ ինչ քայլեր պետք է արվեն, ում պետք է հարցաքննեն, ու ես կասկածի չեմ ենթարկում խմբի ղեկավար Վահագն Հարությունյանի մասնագիտական հմտությունները։ Եթե նա շարունակելու է ոչինչ չանել, թող հրաժարվի այդ պարտականությունից։
Հունիսի վերջին Հայաստան են գալու նաև Ֆիշերն և Պրեսկոտը, նրանց մենք հանդիպելու ենք, և հարցելու՝ ո՞ւմ եք ողջունում և ինչո՞ւ, քանի որ գործի բացահայտմանն ուղղված որևէ քայլ չեն անում»,- ասում է Ալլա Խաչատրյանը։

Այ սենց իմիտացիաներով էլ հաղթանակ ենք վերջում արձանագրելու: Կեցցե՛ երկխոսությունը:

[Տրիբուն]

ՀԱԿ-ից հսանում ա հավաստիացում պահանջելը, իսկ հավաստիացման կատարումը թողնում ենք ժողովրդի վզին: Դե հո ՀԱԿ-ում հիմար չեն, որ նենց բան պահանջեին, որ հանկարծ չկատարվելու վարյանտ լիներ: Բոլոր պահանջները նրա համար են, որ երկխոսությունը կայանա:

Ասենք, կպահանջեր արդյո՞ք ՀԱԿ-ը բացել ՀՀ Նախագահի հրամանով ստեղծված փաստահավաք խմբի բոլոր նյութերը ու այդ նյութերի հիման վրա դատախազությունը գործ հարուցի ու դիմի դատարան: Դո իհարկե, ոչ: Քանի որ այդ պահանջը ոչ մեկը չէր կատարի: Դե իսկ եթե պահանջը չկատարվեր, երկխոսությունը չէր կայանա: Ամեն դեպքում, կեցցե՛ երկխոսությունը: Հանուր երկխոսության ամեն ինչ կարելի ա անել: Օրինակ, պահանջել նախագահից, որ ամեն առավոտ գործի գնա

[Chuk]

Տրիբուն, ոչ մեկս պատրանք չունենք, որ էս իշխանությունները նպատակ չունեն մարտի 1-ը բացահայտելու ու իրական մեղավորներին՝ վերից վար պատժելու: Ու այս առումով ՀԱԿ-ը մշտապես ազնիվ է եղել ու չի խաբել, չի ասել, որ «գիտեք, հիմա իրանք կբացահայտեն»: Բազմիցս հայտարարվել ա, որ սրա միակ նշանակությունը քաղաքան էր, այն է, որ իշխանությունն այդ մակարդակով խոստովանի, որ, կոպիտ ասած, մարտի 1-ի էջը փակված չի: Ես գտնում եմ, որ կոնգրեսն ու ժողովուրդը պետք է շարունակի իր ճնշումները, հարկադրելու համար մեղավորներին պատժելու համար (ոչ գտնելու), բայց նաև կարծում եմ, որ այդ պրոցեսը իր վերջնական հանգրվանը կգտնի միայն իշխանափոխությունից հետո:

[Տրիբուն]

Իշխանություններ պատրաստվում են արտահերթ ընտրություններին, որը կայանալու ա երկխոսության արդյունքում ... Արդար ընտրություններ կազմակերպելու պրակտիկ դասընթացներն ու սեմինարները նախ կկազմակերպվեն գոյւղական համայնքներում ...

Արագածում ընտրական կրքերը չեն հանդարտվում

Արագածոտնի մարզի Արագած համայնքում մայիսի 22-ին անցկացված գյուղապետի ընտրությունների արդյունքերը, որոնք խիստ կասկած են առաջացրել գյուղի բնակիչների մոտ, այսօր պարտված թեկնածու Գագիկ Մելքոնյանի կողմից բողոքարկվել են Վարչական դատարանում։ Վաղը արդեն դատարանի վճիռը կհրապարակվի և պարզ կլինի արդյոք անցկացվելու՞ են արտահերթ ընտրություններ։

Ինչպես «Առաջին լրատվական»-ը տեղեկացրել էր, գյուղացիները ընտրությունից հետո բողոքի ակցիաներ են անցկացրել իրենց գյուղում՝ Արագածում, և Երևանում՝ Նախագահական նստավայրի մոտ։

Գյուղացիների խոսքով՝ ընտրություններն անցկացվել են շատ ընտրակեղծիքներով, քվեատուփերից հանել են նույնիսկ առանց ծրարի քվեաթերթիկներ։ Գյուղի 70%-ը դեմ է կեղծիքներով ընտրված գյուղապետին, գյուղացիներից շատերին սպառնացել են և ստիպել ընտրել գործող գյուղապետին։

[Վիշապ]

Եթե որևէ քաղաքացի կարողանում է իր ակտիվությունը դրսևորել միայն հանրավահաքներին ներկա լինելով, ապա դա արդեն իսկ շատ ավելի լավ է, քան ոչինչ չանելը: Ավելին, անգամ հանրավաքներին ներկա չլինողը, բայց իր գաղափարներն տարածելն ու այլ միջոցներով պայքարին աջակցելը նորից պայքարելու տարբերակ է: Հետևաբար եթե ես միայն մասնակցեի հանրահավաքներին ու «ծափ տայի» ամեն ելույթի համար, ես նույն նախադասությունը կկարողանայի գրել: Իսկ թե դրանից բացի ինչ եմ արել կամ ինչ եմ անում, դու մասամբ գիտես, մասամբ էլ քեզ չի վերաբերվում: Ինչ վերաբերվում է հայրենասերներին... այո՛, ես համարում եմ, որ այսօր մի խումբ հայրենասերներ պայքարում են թե՛ իրենց, թե՛ այլոց համար: Ապերախտ տերմինը ոմանց կարող է վերաբերվել, բայց երբեք ոչ բոլոր չպայքարողներին: Այդ մարդկանց արածը շատ է, թե քիչ, հաղթանակի կբերի, թե չի բերի, լրիվ այլ քննարկման հարթության խնդիր է: Բայց ուրանալ, որ այդ մարդիկ իրենց կարեցածն անում են իրավունք չունի ոչինչ չանողը: Իրավունք չունի՝ բարոյական, այլ ոչ իրավական տեսակետից:

Վերամբարձ մտքեր ես արտահայտում, որոնց միջից միայն կարող եմ թեևս սա՝ «գաղափարներն տարածելն» առաձնացնել որպես կոնկրետ գործողություն։ Իսկ ի՞նչ գաղափարներ ես տարածում հետաքրքիր է, և ի՞նչ միջոցներով։ Մի՞թե ազատության ու ժողովդրավարության մասին վեհ գաղափարներն են դրանք, որոնցից մեր խավարամիտ ժողովուրդը տեղյակ չի, քանի որ դինոզավր իշխանությունները փակել են թե տեղեկատվություն տարածելու բոլոր միջոցները, թե՝ ՀԱԿ–ի ինտերնետի բոլոր պորտերը։

Այո, ես համարում եմ, որ հավատալ, որ որևէ ուժ լուծելու է ԲՈԼՈՐ խնդիրները, քաղաքական տգիտություն է: Քո իրավունքն է դա կտրուկ տեսակետ համարել: Ես հավատում ու համոզված եմ, որ այն ուժը, որին աջակցում եմ, գալով իշխանության, կլուծի շատ խնդիրներ: Ավելին, ես համոզված եմ, որ եթե լինեն օրինական ընտրություններ ու իշխանության գա այլ ուժ, բայց արդար գա, կեղծիքներ չլինեն, այդ ուժն էլ կլուծի շատ խնդիրներ: Բայց կարծելը, որ որևէ մեկի գալով դրախտ ենք տեղափոխվում ռոմանտիկա է ու քաղաքական տգիտություն: Սա իմ տեսակեն է:

Չուկ ջան, «ԲՈԼՈՐ» բառը դու մտցրեցիր դիալոգի մեջ, ես «բոլոր» բառը չեմ օգտագործել։ Ու դու ծավալվում ես քո կողմից մտցրած բառի շուրջ։ Դրա՜խտ, ֆլան–ֆստան…

Ինչ վերաբերվում է ժողովրդի պատասխանատվությանը... Այո: Ճիշտ ես: Դա սահմանադրական պարտականություն չի: Դա բարոյական պատասխանատվության, անձնական պատասխանատվության զգացման ներանձնային խնդիր է: Ազատության ձգտող ժողովուրդը պետք է պայքարի այդ ազատության համար, նրան դա չեն նվիրում: Կրկնում եմ. սա իրավական դաշտի պատասխանատվության խնդիր չէ: Իսկ իմ ասածը տգիտություն համարելը ևս քո իրավունքն է, հնարավոր այդպես համարելուդ վրա ներողամիտ ժպտալն էլ՝ իմ իրավունքը:

Կրկին վերամբարձ մտքեր՝ «ազատության ձգտող ժողովուրդը պետք է պայքարի» թեմայի շուրջ։ Ինչ բան է այդ ազատությունը, և ինչպես պայքարել՝ ոչ ոք չգիտի։ Թերևս ինչքան հասկանում եմ, ըստ ՀԱԿ–ի, դա՝ «ազատ ընտրությունների միջոցով լեգիտիմ իշխանությունների ձևավորումն է», ավելի շուտ Լևոնի նախագահ դառնալը, չնայած վերջերս կարծես թե Սերժի մնալուն էլ դեմ չեն «թող Սերժը ընտրվի, միայն թե արդար» թեմայով։ Դե… իրենք հենց դրանով էլ զբաղվում ու երկխոսում են, ժողովրդին էլ խոստացել են տեղյակ պահել, հետևաբար ժողովուրդը թող հանգիստ լինի, ով որ պետք է, իր համար պայքարում է։ Հակասությունները մոտիվացիաների շուրջ, հուսով եմ, տեսանելի են։

Ցանկացած քաղաքական պրոցես կարող է բերել թե՛ հաջողության, թե՛ անհաջողության: Ես խոսում էի ոչ թե արդյունքների, այլ պրոցեսների մասին: Պրոցեսներ, որոնք իրենց նախնական նպատակից երբևէ չեն շեղվել, անշեղորեն գնում են, իմ համոզմամբ, դեպի հաղթական շարունակություն: Քաղբանտարկյալների ազատ արձակման հասնելը համարում եմ մեծ ձեռքբերում: Բայց ոչ եզրագիծ: Դրանից հետո էլ դեռ շատ բան կա անելու:

Հա… կարևորը պրոցեսն է, ոչ թե արդյունքը… չգիտեի Օլիմպիական խաղերի ոլորտում ինչ–որ նման մի բան կար

[Chuk]

Վիշ ջան, կներես, բայց ես քեզ մենակ թողնեմ քո «վերամբարձ» ձևակերպածներիդ հետ, որովհետև եթե ես գրում որոշակի համոզմունքներ, իսկ դրանք հակադարձվում են «վերամբարձ» պիտակներով, ապա շարունակությունը կարող է բերել միայն ու միայն անձնական հարթության խոսակցության, այլ ոչ քաղաքական բանավեճի: Ներիր, որ չեմ սադրվում: Բարի՛ քննարկումներ:

[Տրիբուն]

Տրիբուն, ոչ մեկս պատրանք չունենք, որ էս իշխանությունները նպատակ չունեն մարտի 1-ը բացահայտելու ու իրական մեղավորներին՝ վերից վար պատժելու: Ու այս առումով ՀԱԿ-ը մշտապես ազնիվ է եղել ու չի խաբել, չի ասել, որ «գիտեք, հիմա իրանք կբացահայտեն»: Բազմիցս հայտարարվել ա, որ սրա միակ նշանակությունը քաղաքան էր, այն է, որ իշխանությունն այդ մակարդակով խոստովանի, որ, կոպիտ ասած, մարտի 1-ի էջը փակված չի: Ես գտնում եմ, որ կոնգրեսն ու ժողովուրդը պետք է շարունակի իր ճնշումները, հարկադրելու համար մեղավորներին պատժելու համար (ոչ գտնելու), բայց նաև կարծում եմ, որ այդ պրոցեսը իր վերջնական հանգրվանը կգտնի միայն իշխանափոխությունից հետո:

Ենթադրենք:

Իսկ ոնց ես ուզում, որ ես հավատամ մի քաղաքական պրոցեսի ու դրա քաղաքական նպատակներին, որը սկսվում ա հետևյալ կերպ.

Ստեղծել մարտի 1-ի իրադարձությունների ուսումնասիրման անկախ միջազգային հանձնաժողով կամ վերականգնել Փաստահավաք խումբը՝ նրա կազմը համալրելով միջազգային փորձագետներով եւ խնդիր դնելով կարճ ժամանակի ընթացքում լիովին բացահայտել ու դատական կարգով պատժի ենթարկել իշխանությունների կողմից կատարված այդ հրեշավոր ոճրագործության բոլոր մեղավորներին:

Շարունակվում ա հետևյալ ձևով

Որպես առաջին քայլ մենք ակնկալում ենք ..... եւ մարտի 1-ի սպանությունները բացահայտելու վերաբերյալ պաշտոնական հավաստիացումը, որոնք, կարծում եմ, այս փուլում բավարար հիմք կարող են հանդիսանալ իշխանության հետ երկխոսություն սկսելու համար։

Ու ավարտին ա մոտենում հետևյալ ձևով

Մարտի 1-ի իրադարձությունների լիակատար բացահայտման անհրաժեշտության վերաբերյալ Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունը, դատաիրավական բարեփոխումների հարցերի առթիվ ս.թ. ապրիլի 20-ին հրավիրված խորհրդակցության ժամանակ, նույնիսկ ավելին է, քան սոսկ պաշտոնական հավաստիացումը, և ավելի շուտ իրավապահ մարմիններին իջեցված ուղղակի ցուցում-հանձնարարական է նշանակում։

Արդեն մեկ ամիս է անցել, ինչ Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, որ նոր թափ պետք է հաղորդել Մարտի 1-ի բացահայտման գործին, սակայն ոչ մի շարժ դեռ չի արվել։

Այսպիսով, նկատի ունենալով Հայ Ազգային Կոնգրեսի առաջ քաշած երեք պահանջների կատարման հանգամանքը, մենք արդեն պատրաստ ենք իշխանության հետ ֆորմալ, այսինքն պատվիրակությունների մակարդակով երկխոսության։

Ես չեմ, մեր հարևան Ժոռն ա, էտ մարդուն ո՞նց համոզենք, որ սա լուրջ գործընթաց ա, ու էս երկխոսություն իրականացնողները վերջում իրա կյանքը բարելավելու են: Բա Ժոռը չի՞ ասի, ախպեր, ձեր տված խոստումներին ու պահանջներին լաաաաաաաաավ ծանոթ ենք, գոհ ենք ու շնորհակալ, ձեզ պահեք:

[Տրիբուն]

Զ՛երկխոսությունն այս, շատ թանկ պիտի նստի ազգիս վրա: Սերոժը պիտի երկու սռոկ նախագահի, անկախ ազատված քաղբանտարկյալ Նիկոլի մամլո ասոուլիսների ժամանակ տիրող ոգևորությունից: ՀԱԿ-ը պիտի պայքարը նոր բարձունքներ տեղափոխի, որ մեր օրերում ԱԺ նիստերի դահլիճ ու Ստրասբուրգ է կոչվում:

[Վիշապ]

Վիշ ջան, կներես, բայց ես քեզ մենակ թողնեմ քո «վերամբարձ» ձևակերպածներիդ հետ, որովհետև եթե ես գրում որոշակի համոզմունքներ, իսկ դրանք հակադարձվում են «վերամբարձ» պիտակներով, ապա շարունակությունը կարող է բերել միայն ու միայն անձնական հարթության խոսակցության, այլ ոչ քաղաքական բանավեճի: Ներիր, որ չեմ սադրվում: Բարի՛ քննարկումներ:

Չուկ ջան, համոզմունքներդ պիտի նաև տեսանելի կարողանաս ներկայացնել, որպեսզի դրանք վերամբարձ չհամարվեն։ Կներես, եթե կոպիտ է թվացել։
Իսկ առհասարակ, իմ ընդհանուր տպավորությունը այս ամենի մասին կարող եմ մի երկու բառով շարադրել, չնայած բազմիցս ասել եմ, այն է. Ձախողված ուժը իրեն ներկայացնում է որպես հաղթած ուժ, իսկ իշխանության չհասնելը պատճառաբանում է նրանով, որ երկրում ոտնահարված են ազատությունները (կամ ժողովուրդը իր ձայներին տիրություն չի արել/անում)։ Վերջինիս ոչ բացարձակ, բայց մասնակի ճշմարիտ լինելը դեռևս չի ապացուցում առաջինի ճշմարտացիությունը։ Իմ կարծիքով, եթե ժողովդրի մեծամասնությունը ուզում է փոխել իշխանություններին, ապա փոխում է։ Ժողովդրի ցանկությունը կախված է իրեն ներկայացված ծրագրերից, խոստումներից, ներկայացնողների վարկանիշից և այլն։ Իհարկե ամեն ինչ իրականում մի քիչ ավելի բարդ է, սակայն հիմնական մեխը, որի շուրջ ծավալվում է դեմագոգիան առ «ժողովդրի ազատություն» դա արտը խախուտ՝ մահանան կարկուտ թեմայով է։ Իսկ տեղի ունեցած մեծ կամ փոքր իրողությունները որպես հաղթանակ ներկայացնելը քարոզչական տեխնոլոգիաների խնդիր է։ Բայց դու իհարկե կարող ես խորանալ համամարդկային արժեքների, ազատության և այլնի թեմաներով։ Պարզապես ես ոչ թե չեմ կիսում քո գաղափարները (լավ էլ կիսում եմ), այլ չեմ հավատում, որ քո գաղափարներն ու տվյալ քաղաքական ուժի նպատակները ընդհանուր եզրեր ունեն։

[Chuk]

Ես չեմ, մեր հարևան Ժոռն ա, էտ մարդուն ո՞նց համոզենք, որ սա լուրջ գործընթաց ա, ու էս երկխոսություն իրականացնողները վերջում իրա կյանքը բարելավելու են: Բա Ժոռը չի՞ ասի, ախպեր, ձեր տված խոստումներին ու պահանջներին լաաաաաաաաավ ծանոթ ենք, գոհ ենք ու շնորհակալ, ձեզ պահեք:

Տրիբուն, նախ անդրադառնամ սկզբի հատվածին: Մեր անձնական զրույցում, սրանից որոշ ժամանակ առաջ, երևի կհիշես, որ ես ասացի մոտավորապես հետևյալը. եթե սահմանափակվենք միայն հավաստիացումով ու հետո չպահանջենք ավելի առարկայականը, ապա այդ պահանջը չեմ որակի այլ կերպ, քան ձևական: Ես նորից կրկնում եմ ասածս: Վերջին հանրահավաքում ՀԱԿ-ը նշեց, որ արտահերթ ընտրության համար տարվող երկխոսությանը շարունակ մենք առաջադրելու ենք այն 15 պահանջների մյուս կետերը: Առաջադրելու ենք որպես պահանջ, այլ ոչ երկխոսման, բանակցության նյութ: Ու ես ակնկալում եմ, որ այս հարցը նորից պետք է մտնի մեր պահանջների մեջ՝ հստակ գործողությունների պահանջով, այդ թվում, ինչու-ոչ, գուցե միջազգային անկախ փորձագիտական խումբ ստեղծելու պահանջով: Այս պահին եղածը, այդ հավաստիացումը ոչ թե շեղում է, այլ վերջնական պահանջի կատարման ընթացքի մի հանգրվան, որը ՊԵՏՔ Է իր շարունակությունն ունենա: Սա իմ դիրքորոշումը՝ բարձրացրածդ հարցի մասին:

Հիմա գանք ձեր հարևան Ժոռին:

Ուրեմն ձեր հարևան Ժոռերը շատ-շատ են, մի հոգի չի: Ու պետք է խոստովանեմ, որ անցյալում ես մեծ ցավ էի ապրում, եթե ձեր հարևան Ժոռերից որևէ մեկին չէր լինում համոզել, որ սա լուրջ գործընթաց ա: Հիմա էլ եմ ափսոսում, հասկանում եմ, որ ձեր հարևան Ժոռերից ինչքան շատին կարողանանք համոզել, էնքան լավ: Բայց նաև հասկացել եմ, որ ամեն Ժոռի չհասկանալուց կամ իմ (մեր) համոզումներին հակառակ տեսակետ ունենալուց պետք չի ողբերգություն սարքել, որտև կյանքը ցույց ա տալիս, որ բավարար քանակով Ժոռեր կան, ովքեր իմ (մեր) համոզումներն ունեն ու բնականոն ընթացքն ապահովում են:

Ես չեմ անդրադառնա բոլոր Ժոռերին:
Կանդրադառնամ դրանցից երկուսին, մեր քննարկման համատեքստում ինձ առավել հետաքրքրական թվացողներին:

Ուրեմն այդ երկու Ժոռերն էլ մի քանի ամիս առաջ ինձ ասում էին.
1. Առը քեզ, թե ձեզ կթողնեն մտնել Ազատության հրապարակ:
2. Քաղբանտարկյալները դուրս են գալու իրենց ժամկետը լրանալուց կամ խնդրագիր գրելուց, ոչ թե ձեր պահանջներով:
3. Նիկոլին, անկախ ամեն ինչից, թողնելու են միայն հաջորդ նախագահականից հետո:

Ես ինչքան էլ փորձում էի համոզել, որ ժողովուրդն ուժ ա, որ պայքարը կարող ա արդյունքի բերել, որ հետևողականությունը լավ բան ա, որ ջրի կաթիլների տեսությունը աշխատող բան ա և այլն, էս երկու Ժոռերն էլ չէին համոզվում, ես էլ ողբերգություն էի սարքում:

Հիմա երբ էս երեք պնդումները փաստացի սխալ են դուրս եկել, էդ երկու Ժոռերից ամեն մեկը մի դիրքորոշում ունի:

Առաջին Ժոռն ասում ա, որ էստեղ կան դավադրություններ, որ ԱԺ-ի տեղերի խաթր գնացել են կոմպրոմիսի (անհասկանալի ա, որ եթե ՀԱԿ-ը թույլ ա, էդ դեպքում ինչի՞ պետք ա իրան ԱԺ-ում տեղ առաջարկեին) և այլն: Ու ես հիմա նորից իմ համոզումներն էս Ժոռին չեմ կարողանում համոզել:

Փոխարենը երկրորդ Ժոռը տեսել ա, որ իրան էդ ուժը ինչ-որ բան էր խոստացել ու դրան հասել ա: Ժոռը մի այլ կարգի ոգևորված ա: Ճիշտն ասած էդ ոգևորությունից էլ եմ վախենում, էդ աստիճանի չի կարելի ոգևորվել: Բայց նաև ուրախ եմ, որ Ժոռը իր սխալն ընդունել է:

Էնպես որ Տրիբուն ջան, նենց միանշանակ չի, որ քո հարևան Ժոռին ՀԱԿ-ը չի համոզում, որ գործընթացը լուրջ ա:

Ու՞ր էր թե նենց քաղաքական ուժ լիներ, որ կարողանար անխտիր բոլոր քաղաքացիներին նույն համոզումները համոզեր:

[Mephistopheles]

Կարող ա Լևոնը վերջում Գեղամյանի նման արարման ծրագիր գրի, անունը դնի «Երկխոսությունն է փրկությունն ազգիս» Հիմա որ երկխոսենք էլ Կրեմլոիմ մրցանակաբաշխություն չե՞նք անելու: Իսկ կարա՞նք Կրեմլում մրցանակաբաշխություն չանենք, առանց երկխոսելու: Ապեր, ի՞նչ եք անկապ բաները կապում իրար հետ:

անկապ չի ընգեր… Հայաստանի կենտրոնը վաղուց մոսկվան ա ու սա լրիվ կապ ունի… միգուցե խորհրդանշական… բայց Հայաստանի նաև ներքաղաքական գործընթացներն ա մոսկվայում լինում… ժամանակն ա էդ ամեն ինչը տուն բերել… քո վարչապետը դաժե մարդ արտահանելը համարում ա դրական քայլ… ամեն ինչ իրար հետ կապված ա բռատ

[Mephistopheles]

Հա իհարկե, ինչպես կարող եմ բացի Լևոնից մեկ ուրիշին պատկերացնել Հնարավոր է, որ դու այդտեղ իսկապես պատկերացնում ես, թե Լևոնը ապշեցուցիչ «ռեյծինգ» ունի Հայաստանում, ու բոլորը նրա արևով են երդվում, ուղղակի հարիֆ քաղաքացիները անհամբեր սպասում են, թե երբ են արտահերթ ընդրություններ լինելու, որ Լևոնին ընտրեն: Կամ ասենք՝ Նիկոլ Փաշինյանը ազգային հերոս է, ասենք՝ Հրանտ Բագրատյանը աշխարհի լավագույն տնտեսագետ–պատմաբանն է, իսկ ընդհանուր վերցրած աներևակայելի գործիչների մի խումբ սպասում է իր աստեղային ժամին և այլն...
Ես կարծում եմ, նույնիսկ վստահ եմ, որ Լևոնը ընդհանրապես շանս չունի այլևս նախագահ դառնալու։ Սա ուղղակի, նենց՝ ձեռի հետ, որ իմանաս, թե ես ինչ գիտեմ։

Լևոնի "ռեյծինգը" չի որ իրան կարող ա նախագահ դարձնի, այլ ձեր տարբերակների բացակայությունը… մի հատ թեկնածուի անուն տուր քննարկենք բռատ… իմ առաջարկը Լևոնն ա… քո՞նը որն ա… ապեր ով էլ որ կարծում ա Լևոնը լավն ա Բագրատյանը լավն ա Նիկոլը հերոս ա ու դուրս ա գալիս էդ գաղափարի հետևից գնալով իրանք իրանց փոքրամասնություն լինելով անգամ ավելի մեծ ու որոշխիչ ազդեցություն ունեն քան թե դուք որ "բազմանշանակ ու իմաստուն" ոչ մի բանի չեք խառնվում… իրանք ինչ որ ունեն նրանով են խաղում իսկ դուք imaginary քաղաքական գործիչների հետևից եք գնում… Լևոնին նախագահ չտեսնելի շատ քիչ ա… էականը թե ու՞մ ես տեսնում…

Հետաքրքիր է, ես դեմագոգիա չէի ասել, այդ դու՛ ասեցիր Իշխանությունը փոխվելու է, և «այսօրվա օլիգարխները բոմժեր են դառնալու...» չէ՞։ «Այս իշխանություններին հաշվված օրեր են մնացել»։ Իմ կարծիքով սրանք կարող է մինչև արտահերթ ընտրություններ էլ չձգեն Մեֆ ջան երազելը վնաս չի, ուղղակի դու քո երազներով արդեն զահլա ես տանում։

…բա ի՞նչ էիր ասել…

ապեր երբ որ Լևոնի ժամանակ ատոմակայանը պտի վերաբացվեր, դաշտնակները մի հատ օրացույց էին սարքել որը ցույց էր տալիս թե ինչքան ա ուշանում բացումը Լևոնի ասած ժամանակից… պատկերացրու մի ամիս ուշացավ… հիմա դու էլ նույն բանն ես ասնում Վիշ ջան… շատ բաներ նենց չեղավ որնց որ ինքն ասեց մի մասն էլ ժամանակի առումով…, բայց հիմնական ուղությունը նույնն ա ապեր… իշխանափոխությունը որը նպատակն ա եղել լինելու ա, ու էն ձևով ինչ ձևով որ նախատեսված ա…

կարաս չհավատաս, ընգեր

Yeah, ճիշտ է։ Լևոնը իր մուտիտներով լցրել է ողջ դաշտը, և «երրորդ ուժերը» անզորությունից
կրճտացնում են Ապեր, մեկ ու մեջ «էմո»–ներն էլ են հաճախակի քննակման առարկա դառնում, գոմիկներն էլ, Եհովայի վկաներն էլ... որ քննարկվում են, ուրեմն երևի «կռուտոյ» են։ Եթե մի ինչ–որ բան շատ է քննարկվում, ապա դա դեռ ոչինչ չի նշանակում։ Օրինակ մի երեք տարի առաջ էչմիածինցի Մանվելը ժողովրդավարական ու հեղափոխական սիմվոլ էր, մի քանի օր, կամ նույնսիկ շաբաթ նրա անունը տարածվում էր խանդավառված բազմությունների գլխավերևով։ Իսկ հիմա ինչո՞ւ Մանվելը չի քննարկվում, ու՞ր է նա։ Պատասխան՝ Էչմիածնում։

ապեր քո շատ սիրելի Թևանյանը, Լևոնից բացի ուրիշ ոչ մի բանի մասին չի գրում… էդ տղեն Լևոն ա շնչում, լևոն էլ արտաշնչում ա… ու մնացած բոլոր թերթերն ու քաղաքական ուժերը էդ են խոսում… հետո էլ ասում ես "ռեյծինգ" չունի… աչքիս ադիբեկ ահարոնյանի սոցհարցումներն ես օգտագործում…

[Mephistopheles]

բա վիդեոն վիդեոն … Մեֆ տենում ե՞ս, սաղ վատ էր, Լևոնը սաղ քանդել-թալնել էր, Քոչարյանն եկավ սաղ վերականգնեց: Իսկ դու, երկխոսություն ....

արա էս ի՞նչ արիր… Լևոնը սխալ մարդու հետ ա երկխոսում