Քաղաքական քննարկումներ՝ թեմայից դուրս

[Տրիբուն]

Բայց մենք ունենք մի առաջնորդ, ով էժան պոպուլիզմ երբեք չի արել ու պարզ ներկայացրել է իր մտածածը՝ չվախանելով նաև քո վերաբերմունքից:

Չուկ, էտ նույն բանն ա, որ ընտանիքի հայրը առավոտից իրիկուն դիվանին պառկած ֆուտբոլ նայի, երեխեքը սոված ու տկլոր ֆռֆռան, հարևաններն ասեն, արա հել գործ արա, ասի մեկա գործ չկա երգրում, արի էժան պոպուլիզմով չզբաղվենք:

Ընգեր, հարց, ու՞մ խեռին ա իրա էժան պոպուլիզմով չզբաղվելը: Խոսքի մեկը քեզ դա ի՞նչ ա տալիս, բացի ստեղ-ընդեղ ընգերական շրջաապատում Լևոնի գովքն անելուց հաճույք ստանալուց:

[Տրիբուն]

....

3. Համախմբվում ես Դոդի հետ, ով չի ուզում Սերժի հրաժարական, բայց համախմբումը սկսում ես կառավարության հրաժարական պահանջելով, որ հետո հասնես Սերժի հրաժարականին: ...

Ապեր, ախր սարսափելին էն ա, որ դաժե կառավարության հրաժարականի պահով ոչ մի բան չեն անելու: Այսինքն իմպոտոնտ էլ չեն, ավելի վատ՝ լրիվ կռտած են ...

[Chuk]

Էս էլ ակումբի ուշագնացությունից մազապուրծ եղած գրառումս

Վերջապես փորձեմ արձագանքել գրառմանդ, եթե երկար ստացվի, նախօրոք ներողություն:

1. Հրապարակը լեփ-լեցուն էր, ոգևորություն բնականաբար չկար, բայց սպասում կար, որը չարդարացավ ու հաջորդ հանրահավաքը, ավելի սակավամարդ ա լինելու, կարամ գրազ գամ հետդ: Ու հետո չասես, թե ժողովուրդն էր մեղավոր, դուրս չեկավ հրապարակ: Անձամբ ես էդքան պարապ չեմ, որ կառավարության հրաժարական պահանջելու համար դուրս գամ հրապարակ: Էս էն երկիրը չի, որտեղ կառավարություն փոխելը կարա բան փոխի:

Բագ, նախ ասեմ, որ ըստ էության «լեփ-լեցուն»-ի շուրջ «բառախաղ» ենք անում: Այսինքն նայած ով ինչպես է պատկերացնում լեփ-լեցունը: Ինչքա՞ն մարդ կար: Ըստ իմ ու էլի շատերի գնահատականների 10-13 հազար: Էս ճիշտ էն քանակն ա, որ ես ակնկալում էի (ի դեպ հենց էդ թվի վրայի էի Վահեի հետ գրազ եկել ու հաղթեցի, ընդունեց): Սա շատ է ու լավ է: Բայց նայած թե ինչի համար է շատ ու լավ: Նախ հասկանանք, թե ով ինչ ակնկալիք ուներ հանրահավաքից: Մասնավորապես կային մարդիկ, ովքեր ակնկալում էին, որ կսկսվի պերմանենտ հանրահավաքներ կամ նստացույց: Սրա համար հավաքված մարդկանց քանակն ու ոգևորությունը ԴԵՌ բավարար չէր: Հանրահավաքի մասնակիցների քանակը, ըստ իս, բավարար չէր, որ ՀԱԿ-ը մենակ լուրջ պրոցեսներ սկսի: Դա կլիներ ինքնախաբեություն: Ի դեպ, քանի որ սա թվում է զուտ ենթադրության մակարդակում, կարելի է հիշել, որ մի անգամ արդեն նման քանակի դեպքում արվել է նստացույցի փորձ, հուսով, որ կբերի մարդկանց քանակի ու ոգևորության աճին, նստացույցը եթե ճիշտ եմ հիշում տևել է մի շաբաթի չափ ու էդպես էլ ոչ մարդկանց քանակի աճ է արձանագրել, ոչ էլ ոգևորության աճ: Իհարկե ես սրանում չեմ մեղադրում զուտ ժողովրդին: Որովհետև պետք է կարողանալ նաև էնպիսի օրակարգ ներկայացնել, որը կբերի էդ ոգևորության ու մարդկանց նոր խմբերի միացմանը:

Հիմա հենց դա է փորձում անել: Իհարկե, հնարավոր է, որ չստացվի: Էդ հնարավորությունը միշտ էլ կա: Օրինակ հնարավոր է, որ քո նման շատերը կառավարության պահանջը համարեն հիմնական խնդրից հրաժարում կամ շեղում ու չուզեն մասնակցել, որտև «պարապ չեն»:

Բայց զուտ տրամաբանության դաշտում ինձ թվում է, որ այս պահին կա հզորանալու շանս, որովհետև համախմբումը, որի առաջարկով ու կոնկրետ ուղերձով հանրահավաքին հանդես եկավ Տեր-Պետրոսյանը ու որի ռեալ հնարավորությունը կա, կարող է դառնալ խթանիչ ուժ: Ստեղ մի հատ էլ նշեմ, որ ըստ էության Տեր-Պետրոսյանը կոչ արեց միանալու, համախմբվելու ԱԺ ոչ իշխանական կուսակցություններին, այլ նաև այլ ուժերի, այդ թվում քաղաքական նախաձեռնությունների, նրանց հասցեին շռայլելով գովաբանական խոսքեր ու զիջելով սեփական բոլոր ամբիցիաները, պատրաստակամություն հայտնելով հանդես գալ զուտ որպես շարքային մասնակից, այլ ոչ բացարձակ լիդեր: Սա կարևո՛ր է:

Կառավարություն փոխելու մասով: Դու դրան շատ թերահավատ ես մոտենում: Մինչդեռ կառավարություն փոխելու խնդիրը իդենտիկ չէ ոչ վարչապետի հրաժարականի պահանջին, ոչ էլ, առավել ևս, արտգործնախարարի հեռացման, քաղաքապետարանի բաժնի պետի հեռացման պահանջներին, ինչպես նաև իդենտիկ ՉԷ տրանսպորտի գնի թանկացման դեմ, կենսաթոշակային «բարեփոխումների» դեմ, Մաշտոցի պուրակի պահպանման համար բողոքներին:

Կառավարության ամբողջական փոփոխումը գրեթե կբերի երկիշխանության, երկրում ստեղծելով լրիվ ուրիշ մթնոլորտ ու քաղաքական իրավիճակ, որում շատ ու շատ խնդիրների դրվածքը կփոխվի, այլ խնդիրների համար պայքարելը կհեշտանա: Բայց քավ լիցի, անձամբ ես չեմ կարծում, որ Սերժ Սարգսյանը երբևէ կգնա կառավարության ամբողջական փոփոխման:

Իմ գնահատականով հավանական սցենարը կլինի այսպես, կսկսվի պայքար կառավարության հրաժարականի համար, դա կլինի մի կողմից ԱԺ-ում, մյուս կողմից հրապարակում, որքան պայքարն ու ճնշումը մեծանա, այնքան Սերժիկն ավելի ամուր կպահի իր այդ հենարանը, արդյունքում ինչ-որ մի պահի մեծ հավանականությամբ պայքարի մեջ մտած բոլոր ուժերը ու անհատները կփոխեն իրենց առաջնային խնդիրը, արդեն դնելով Սերժիկի հրաժարականի պահանջը, որն իր հերթին ավելի շատ մարդկանց կներգրավի պայքարի մեջ, այդ թվում քո նման մտածողներին, ովքեր կառավարության հրաժարականի պահանջը չէին ընդունում, բայց ամբողջական իշխանափոխության պահանջը կընդունեն: Սա, անշուշտ, իմ վերլուծությունն է:

Ի՞նչ կլինի, եթե չլինի ասածս կերպ: Կլինի կառավարության փոփոխություն, որն իր հերթին կհանգնեցնի քաղաքական իրավիճակի փոփոխության, կլինի երկիշխանություն, Հանրապետականն՝ ի դեմս Սերժ Սարգյսանի կզրկվի բավական շատ լծակներից, ժողովուրդն իր հերթին կոգևորվի, ու նպաստավոր իրավիճակ կստեղծվի արդեն պահանջելու ԱԺ և Նախագահական արտահերթ ընտրություններ (շատ հավանական է, որ նման դեպքում, այսպես ասած փուլային դեպքում, ոչ թե միաժամանակ, այլ աստիճանաբար գնանք առաջ, ասենք սկզբում պահանջվի ԱԺ արտահերթ ընտրություններ):

Կա նաև երրորդ հնարավոր տարբերակը, որը գիտեմ, ասենք Տրիբունն ամենահավանականն է համարում, որ չի լինի լայն համախմբում ու ուժեղ պայքար, ոչ մի բանի էլ չենք հասնի, աստիճանաբար կմարի:

Կարծում եմ, որ երրորդ տարբերակը ոչ մեկիս էլ ձեռք չի տալիս, հետևաբար էս պահին անձամբ ինձ տեսնում կառավարության հրաժարականի համար պայքարողների շարքում, որովհետև որևէ այլ պայքարի օջախի նշույլ չկա:

2. Արտ, իմպոտենտը սեռական իմաստով չեմ գրել: Իմպոտենտ նշանակում չունակ, անկարող: Լևոնը պնդում ա, որ ՀԱԿ-ը իր համակիրներով ունակ չի իշխանափոխություն իրականացնել, չնայած նրան, որ սենց նպաստավոր իրավիճակ դեռ չի եղել: Այսինքը սաղ նպաստավոր ա, բայյց չենք կարում: Իմպոտենտությունը հենց էդ ա:

Բագ, կարծում եմ գիտես, որ ես հրաշալի գիտեմ «իմպոտենտ» բառի իմաստը ու կարծում եմ շատ լավ հասկանում ես, որ ընդամենը բառախաղ ես արել: «Իմպոտենտ» բառը ունի շատ բացասական էներգիա ու օգտագործվում է կոնկրետ դեպքերում: Եթե օրինակ ես խոստովանում եմ, որ որևէ ծրագիր մենակ չեմ կարող գրել, կարող եմ գրել ինչ-որ մեկի կամ մի քանիսի օգնությամբ (իրենց հետ համատեղ), դրանով ես «իմպոտենտ» պիտակին չեմ արժանանում, որևէ մեկն ինձ այդ պարագայում «իմպոտենտ» ասելով ուղիղ վիրավորանք տված կլինի, ու բառարանին հղվելը նման կլինի Թովմասյանի բառարանին հղվելուն, իր «ղալաթ» բառը բացատրելու համար:

ՀԱԿ-ը, այո, խոստովանում է, որ այսօր իր ուժերը միայնակ չեն հերիքում իշխանափոխության համար: Բայց նաև նշում է, որ այս պահին կա բացառիկ նպաստավոր պայմաններ, որոնք եթե ամփոփ բերեմ հասարակության տարբեր շերտերի վրդովվածությունն է, սոցիալական ծանր վիճակն է, տարբեր ուժերի համախմբման հեռանկարային հնարավորությունն է: Սրանք բոլորն էլ շատ կարևոր կետեր են, այդ նպաստավոր պայմաններն ամբողջացնելու համար: Դու հիմա ուզում ես, որ կարևոր ֆակտորներից մեկը, ՀԱԿ-ի նշած, «տարբեր ուժերի համախմբան հեռանակարային հնարավորությունը» անտեսենք ու գնանք իշխանափոխության: Ցավոք, չի լինի: Այդ համախմբումը անհրաժեշտ է այս պահին: Հորիզոնում երևացող ուժերից որևէ մեկն այս պահին ունակ չէ միայնակ նման խնդիր դնել ու լուծել, համախմբումը անհրաժեշտ է: Ուրիշ հարց, որ համախմբվող ուժերից առնվազն մեկի հետ կապված շատերը վերապահումներ ունեն: Նույնիսկ նույն ՀԱԿ-ը:

3. Համախմբվում ես Դոդի հետ, ով չի ուզում Սերժի հրաժարական, բայց համախմբումը սկսում ես կառավարության հրաժարական պահանջելով, որ հետո հասնես Սերժի հրաժարականին: Էս արդեն ՀԱԿի լեզվով պրոցես ա կոչվում, այսինքը տրամաբանության չենթարկվող միստիկ մի բան: Ես չեմ ուզում քո ասած համախմբումը, որ մի հատ էլ ձև ցույց տամ դրա ձևը: Չնայած, կարամ ձև ցույց տամ, կարանք համախմբվենք Քոչարյանի վերադարձի շուրջ՝ դաշնակներն ու Դոդենք պետք ա որ չառարկեն: Կամ, կարանք համախմբվենք ռուսաստանի կազմի մեջ մտնելու շուրջ: Ես կարծում եմ, որ կարևորը իշխանափոխության հասնելն ա, ոչ թե համախմբումը: Իսկ իշխանափոխության հասնելու համար պետք ա Հայաստանի քաղաքացիներին քո շուրջ համախմբես, ոչ թե ծախված դաշնակներին, աղոթող ժառանգներին, ու մարտի մեկին ժողովրդի վրա կրակող բարգավաճին:

Էս մասին արդեն գրեցի: Ուղղակի ավելացնեմ, որ խնդիրը «նենգափոխվում» է, երբ փորձում ես դրան զուգահեռել «Քոչի վերադարձ», «ՌԴ մտնել» անընդունելի կետերը:

4. Ոչ թե ԴԵՌ, այլ էդ իրանց ձեռ չի տալի այժմ և միշտ հավիտյանս հավիտենից: Ում ձեռ ա տալի, հիմա էլ ա պատրաստ: Էդ քո պատկերացրած ցանկալի տարբերակն ա, որ ՊՐՈՑԵՍը սկսվում ա կառավարության հրաժարականից, հետո բոլորը ոգևորվում են ու սկսում պահանջել արտահերթ նախագահական ընտրություններ՝ նույնիսկ կառավարական պորտֆելներ ստացածները: Էդ սցենարը հավանական համարելու ոչ մի հիմք չեմ տեսնում:

Էս մասին էլ հիմնականում խոսել եմ, ստեղ ուղղակի ավելացնեմ, որ սա ոչ թե իմ պատկերացրած ցանկալի, այլ իմ պատկերացրած անցանկալի տարբերակն է: Ես լրիվ այլ կերպ կուզեի խնդիրը լուծվեր: Կուզեի հիմա ոչ թե գործի տեղը նստած գրեի, այլ լինեի Ազատության հրապարակում, որպես նստացույցի մասնակից, գործադուլ անողի կարգավիճակում, ձեռքիս «սերժիկ հեռացիր» կամ «Ազատ, Անկախ ՀԱյաստան» պաստառը: Բայց ցավոք իմ ցանկալին հնարավոր չի, իսկ իմ չցանկացածը օբյեկտիվորեն հեռանկար ունի:

Հավելեմ, որ հեռանկար ունենալ չի նշանակում, որ անպայման լինելու է, բայց ես գոնե կփորձեմ իմ մասով անել էնպես, որ իրականալի դառնալու 1մմ-ով մոտենալուն նպաստեմ:

5. Համաձայն եմ, որ Լևոնի արտաքին քաղաքականությունը անհամեմատ ավելի ճկուն ա եղել, քան Սերժ-Քոչարյանինը, բայց վերջին մի քանի տարվա իրա ռեվերանսները պուտինի առաջ սկսած ռուս վրացական կոնֆլիկտի խիստ ռուսամետ մեկնաբանումից (ընդ որում ոչ ոք իրան չէր ստիպում մեկնաբանել), վերջացրած ՄՄ-ին Հայաստանի անդամակցության իր դիրքորոշումով ստիպում են կասկածել, որ ինքն էլ ա ԿԳԲ-ի կադր, պարզապես բախտը բերել ա Ելցինի օրոք ա աշխատել, ոչ թե Պուտինի, միքիչ էլ ավելի գրագետ ա, քան սերժ-քոչարյանը:

Լևոնը մշտապես վարել ա անկախ քաղաքականություն: Ու հիմա էլ իր ելույթները ու իր դիրքորոշումը կառուցում է անկախով, հայաստանակենտրոնությամբ: Իր ցանկացած դիրքորոշում ոչ թե որևէ մեկին հաճոյանալու կամ ինչ-որ մի կողմ բռնելու օգտին է, այլ որևէ մեկից կախման մեջ չգտնվելու քաղաքականության օգտին: Էս մասին առավել ծավալվել չեմ ուզում: ՈՒղղակի վստահ պնդում եմ, որպես Լևոնի քաղաքականությունը լավ ուսումնասիրած մարդ, որ նման գնահատականներդ որևէ քննադատության չեն ենթարկվում, չունեն որևէ հիմք: Լևոնի մասին շատ բան կարելի է ասել, շատ հարցերում քննադատել, բայց Լևոնը մշտապես եղել է Հայաստանակենտրոն ու պետականամետ քաղաքական գործիչ, սա անհերքելի է:

[Աթեիստ]

Լևոնը մշտապես վարել ա անկախ քաղաքականություն: Ու հիմա էլ իր ելույթները ու իր դիրքորոշումը կառուցում է անկախով, հայաստանակենտրոնությամբ: Իր ցանկացած դիրքորոշում ոչ թե որևէ մեկին հաճոյանալու կամ ինչ-որ մի կողմ բռնելու օգտին է, այլ որևէ մեկից կախման մեջ չգտնվելու քաղաքականության օգտին: Էս մասին առավել ծավալվել չեմ ուզում: ՈՒղղակի վստահ պնդում եմ, որպես Լևոնի քաղաքականությունը լավ ուսումնասիրած մարդ, որ նման գնահատականներդ որևէ քննադատության չեն ենթարկվում, չունեն որևէ հիմք: Լևոնի մասին շատ բան կարելի է ասել, շատ հարցերում քննադատել, բայց Լևոնը մշտապես եղել է Հայաստանակենտրոն ու պետականամետ քաղաքական գործիչ, սա անհերքելի է:

Այ էս մասը պտի խնդրեմ մանրամասնես։
Ես չեմ հասկանում թե ինչում ա կայանում միակ քիչ թե շատ նորմալ հարևանին սխալ հանելու ու Հայաստանին հարստահարող ավտորիտար պետությանը սատարելու հայաստանամետությունը, մանավանդ, որ ակնհայտ ա, որ էս պահին Հայաստանի զարգացման առաջի նախապայմաններից ա ռուսաստանի հետ հարաբերությունները «փոքր ախպերականից» դարձնել ավելի սառն ու պաշտոնական։

[Chuk]

Այ էս մասը պտի խնդրեմ մանրամասնես։
Ես չեմ հասկանում թե ինչում ա կայանում միակ քիչ թե շատ նորմալ հարևանին սխալ հանելու ու Հայաստանին հարստահարող ավտորիտար պետությանը սատարելու հայաստանամետությունը, մանավանդ, որ ակնհայտ ա, որ էս պահին Հայաստանի զարգացման առաջի նախապայմաններից ա ռուսաստանի հետ հարաբերությունները «փոքր ախպերականից» դարձնել ավելի սառն ու պաշտոնական։

Սկզբից դու մանրամասնի, հետո:

Խոսքը Վրաստանի դեպքերի ժամանակ Լևոնի գնահատականի՞ մասին ա, թե ուրիշ բան էլ: Եթե էդ գնահատականի մասին ա, ապա կգրեմ դրա մասին հնարավորինս մանրամասն, ավելի ուշ:

Ուղղակի եթե դրա մասին ա, «մանավանդ որ»-ը չի բռնում: Նախ ես չեմ կարծում, որ հիմա մեր ու Ռուսաստանի հարաբերությունը «սառն ու պաշտոնական» են, ու՞ր էր թե տենց լիներ: ՀԻմա վասալային հարաբերություններ են: Ու նման կերպ հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ դարձել են վերջին շրջանում ու բացառապես Սերժի վարած քաղաքականության շնորհիվ:

[Աթեիստ]

Սկզբից դու մանրամասնի, հետո:

Խոսքը Վրաստանի դեպքերի ժամանակ Լևոնի գնահատականի՞ մասին ա, թե ուրիշ բան էլ: Եթե էդ գնահատականի մասին ա, ապա կգրեմ դրա մասին հնարավորինս մանրամասն, ավելի ուշ:

Ուղղակի եթե դրա մասին ա, «մանավանդ որ»-ը չի բռնում: Նախ ես չեմ կարծում, որ հիմա մեր ու Ռուսաստանի հարաբերությունը «սառն ու պաշտոնական» են, ու՞ր էր թե տենց լիներ: ՀԻմա վասալային հարաբերություններ են: Ու նման կերպ հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ դարձել են վերջին շրջանում ու բացառապես Սերժի վարած քաղաքականության շնորհիվ:

1. Վրաստանի զարգացումների մասին եմ։
2. Ես էլ եմ ասում, որ պետք ա հարաբերությունները լինեն «սառն ու պաշտոնական», իսկ հիմա «փոքր ախպերական են»՝ մենք իրանց լսում ու խոնարհվում ենք, իրանք մեր վրա կայֆավատ ըլնում։

[Chuk]

1. Վրաստանի զարգացումների մասին եմ։
2. Ես էլ եմ ասում, որ պետք ա հարաբերությունները լինեն «սառն ու պաշտոնական», իսկ հիմա «փոքր ախպերական են»՝ մենք իրանց լսում ու խոնարհվում ենք, իրանք մեր վրա կայֆավատ ըլնում։

Արտ ջան, առաջին կետին մի քիչ ավելի ուշ կարձագանքեմ: Ուզում եմ մի հատ էլ վերընթերցել իր խոսքը՝ հանկարծ ու սխալ բան չասելու համար:

Ինչ վերաբերում է «փոքր ախպերական»-ին, ապա բա հենց դրա մասին էլ ասում եմ, որ Լևոնը երբեք նենց քաղաքականություն չի վարել, որ լինի «փոքր ախպերական» հարաբերությունը, այլ վարել է էնպիսի քաղաքականություն, որ լինի հավասարը հավասարի հետ հարաբերություն: Էսօր Սերժի պատճառով հարաբերությունների ձևը փոխվել է: Դա նշանակում ա, որ իշխանության գալու հավակնություն ունեցող ուժը ունի նաև խնդիր այդ խնդիրը լուծելու ու նորից դարձնելու հավասարը-հավասարի հարաբերություն:

Պետք ա հստակ հասկանալ, որ ցանկացած պետություն էլ կուզի երկրորդին ձեռքի տակ պահել: Ու էս իմաստով ես ինչքան էլ որ Ռուսաստանին ու Պուծինին քրֆում եմ, մեկ ա, որպես առաջին ու գլխավոր մեղավոր էս խնդրի դիտարկում եմ Սերժին ու իր վարչախմբին: Ու խնդրի լուծումը տեսնում եմ ոչ թե Ռուսաստանին քրֆելու մեջ, այլ էս խնդիրը լուծելու մեջ: Միաժամանակ էդ ուժը Ռուսաստանին ու Եվրոպային հասկացնում ա, որ գալով իշխանության ինքը չի՛ սկսելու ոչ հակառուսական, ոչ էլ հակաեվրոպական կամ հակաամերիկյան քաղաքականություն, այլ բոլորի հետ կառուցելու ա հավասարը-հավասարի քաղաքականություն:

Լևոնի ուղերձներում ուղղակի բացակայում ա որևէ մեկին դեմ գնալու կամ որևէ մեկի ոտերի տակ պառկելու դրույթները:

[Chuk]

1. Վրաստանի զարգացումների մասին եմ։

Երկու բառով: Էդքան հին թեմաներին վերադառնալ էլ չեմ ուզում:

Չնայած շատերը համարում են, որ Լևոնն էդտեղ պաշտպանում ա ՌԴ-ին, ես էնքան էլ էդ կարծիքին չեմ, թեև նմանատիպ արտահայտություններ իր հարցազրույցում կան:

Ըստ էության Լևոնի ասածն էն ա, որ պատերազմը սանձազերծել ա Սահակաշվիլինի: Անձամբ ես էդ գնահատականի հետ համաձայն եմ: Ուրիշ հարց, որ ես ի տարբերություն Լևոնի համարում եմ, որ ոչ թե գրավելու խնդիր էր իր առաջ դրել Սահակաշվիլին, այլ հենց պարտվելու, մեկընդմիշտ փակելով էդ հարցը Վրաստանի համար: Ամեն դեպքում նախահարձակի հարցը իմ համար միանշանակ ա:

Ու չնայած էդ շեշտադրումներին, Լևոնի խոսքը ոչ թե ռուսաստանին արդարացնող էր, այլ երկու կողմից հնարավորինս հավասարակշռող, հարցին անդրադառնալու նպատակն էլ էն էր, որ հարցը որոշակիորեն վերաբերում էր նաև մեզ ու ամբողջ հարցազրույցի հիմնական նպատակը վերջին խոսքն էր, մեր առնելիք դասերը.

- Առաջին, Հայաստանի իշխանությունները վերջապես պետք է հասկանան, թե ինչպիսի չարիք է մեր երկրի շրջափակումը եւ նրա միակողմանի կախվածությունը միայն մեկ հարեւանից։ Դա պետք է նրանց ստիպի իրական քայլեր ձեռնարկել Ղարաբաղի հարցի լուծման եւ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ։ Երկրորդ, արկածախնդրությունը մեծագույն վտանգ է փոքր պետությունների համար, որովհետեւ դրա ամենահավանական հետեւանքը ազգային աղետն է։ Փոքր պետություններն այդպիսի սխալներ գործելու իրավունք չունեն։ Նման շռայլություն թույլատրված է միայն աշխարհի հզորներին, քանի որ նրանց սխալներից սովորաբար տուժում են ոչ թե իրենք, այլ միեւնույն է՝ փոքրերը։ Եւ երրորդ, փոքր պետությունները պետք է մեկանգամընդմիշտ հրաժարվեն երրորդ ուժի ապավինելու կործանարար քաղաքականությունից եւ փորձեն իրենց հարցերը լուծել սեփական միջոցներով ու կարողություններով՝ չխախտելով միջազգային իրավունքի ընդունված կանոնները եւ ժողովուրդների համակեցության նորմերը։

Ամեն դեպքում ասեմ, որ զուտ անձնական նախասիրությունների առումով ես կուզեի, որ էս հարցազրույցը չլիներ, լինելու դեպքում լիներ առավել չեզոք, չհնչեր Սահակաշվիլու մեղավորության ու Ռուսաստանի այդ քայլին գնալուն ստիպված լինելու մասին կետերը: Սակայն սրանք նախասիրությունների կոնտեքստում, որովհետև իրականում իր խոսքում ԿԳԲ-շնիկական ու Ռուաստանին փրկող հատված չկար: Մի կարևոր հանգամանք էլ, ամեն դեպքում իր խոսքում Լևոնն ասել է, որ Ռուաստանի արձագանքը համարժեք չէր, սակայն. «Պատմության մեջ ես չգիտեմ դեպք, երբ հզորների պատասխանը համարժեք է եղել իրենց դեմ կատարված որեւէ ոտնձգության»:

[Տրիբուն]

Այ էս մասը պտի խնդրեմ մանրամասնես։
Ես չեմ հասկանում թե ինչում ա կայանում միակ քիչ թե շատ նորմալ հարևանին սխալ հանելու ու Հայաստանին հարստահարող ավտորիտար պետությանը սատարելու հայաստանամետությունը, մանավանդ, որ ակնհայտ ա, որ էս պահին Հայաստանի զարգացման առաջի նախապայմաններից ա ռուսաստանի հետ հարաբերությունները «փոքր ախպերականից» դարձնել ավելի սառն ու պաշտոնական։

Ապեր, Լևոնը մարած աբլիգացի ա, իրա ելույթները քննարկելու վրա էներգիա մի ծախսի:

Լևոնի ելույթներից մարդահոտ ա գալիս մենակ էն պարզ պատճառով, որ համեմատելու օբյեկտ չունենք: Գալուստի «ելույթների» ֆոնի վրա, Լևոնը բնականաբար ինտելեկտուալ գիգանտ ա երևում: Բայց որ խորանում ես կոնտեքստի մեջ, միջակություն ա, գումարած՝ իմպոտենտ:

[Mephistopheles]

Ապեր, Լևոնը մարած աբլիգացի ա, իրա ելույթները քննարկելու վրա էներգիա մի ծախսի:

Լևոնի ելույթներից մարդահոտ ա գալիս մենակ էն պարզ պատճառով, որ համեմատելու օբյեկտ չունենք: Գալուստի «ելույթների» ֆոնի վրա, Լևոնը բնականաբար ինտելեկտուալ գիգանտ ա երևում: Բայց որ խորանում ես կոնտեքստի մեջ, միջակություն ա, գումարած՝ իմպոտենտ:

Լևոնը մարած աբլիգացիա չի ապեր, մեր երգիրը՝ ժողովուրդն ա մարած աբլիգացի ուղղակի հեշտ ա էդ մի մարդու վրա բարդելը… ու դաժե կայֆ ա, կարաս առավոտից իրիգուն վրեն ղժաս…

ոչ Յացենյուկը, ոչ էլ Կլիչկոն իրանց իտելեկտով կամ քաղաքական գործիչ լինելու տաղանդով չեն փայլում, բայց իրանց մոտ ըլնում ա, մեր մոտ չէ… որտև իրանք իրանց պրոբլեմին են նայում ոչ թե "ընդդիմության ղեկավարներին" էդ երկուսն էլ ու մնացածն էլ Մայդանից առաջ կային բայց բան չէին կարում անեին… պարզ պատճառով, առիթ չկար դուրս գալու… իսկ մեր մոտ էդքան պրոբլեմների մեջ մենակ 50 դրամը ոտի հանեց մարդկանց մեկ 5% ռիթայերմենթը… էդքան մարդ մեռավ, փողեր կերան, ծեծելով մարդ սպանեցին, երգիրը ծախեցին, էներգիան ծախեցին, բան մնա՞ց… չէ, բայց 50 դրամը fuck it no way you'll take my 12 cents…

ի՞նչ Լևոն, Լևոնը սաղ էլ ճիշտ ա ասել ուղղակի սաղդ պատկերացնում եք որ ինքը պտի ֆուռաժկով գա ու հրաման տա որ հարձակվեք, որ դուք էլ էթաք գրավեք… Շանթն արեց, բայց սրտներովս չէր, ինչ որ մի բան էդ տղի մեջ դուրներս չեկավ…

[Ձայնալար]

Վերջապես փորձեմ արձագանքել գրառմանդ, եթե երկար ստացվի, նախօրոք ներողություն:

Ամսի 7,8,9 ոչ աշխատանքային ա մեր մոտ, տենց հեշտ չես պրծնի, ջախջախիչ ( ) պատասխանելու եմ )))

[Chuk]

Ամսի 7,8,9 ոչ աշխատանքային ա մեր մոտ, տենց հեշտ չես պրծնի, ջախջախիչ ( ) պատասխանելու եմ )))

Առխային, նորմալ քննարկումը մենակ դրական ա, էնպես որ ես էլ պատասխան ջախջախիչի ժամանակ կճարեմ

[Chuk]

Հանրահավաքը մեկ ա լավն էր

[Ձայնալար]

Վերջապես փորձեմ արձագանքել գրառմանդ, եթե երկար ստացվի, նախօրոք ներողություն:

Լավ բան չես անում, բայց դե ինչ արած

Բագ, նախ ասեմ, որ ըստ էության «լեփ-լեցուն»-ի շուրջ «բառախաղ» ենք անում: Այսինքն նայած ով ինչպես է պատկերացնում լեփ-լեցունը: Ինչքա՞ն մարդ կար: Ըստ իմ ու էլի շատերի գնահատականների 10-13 հազար: Էս ճիշտ էն քանակն ա, որ ես ակնկալում էի (ի դեպ հենց էդ թվի վրայի էի Վահեի հետ գրազ եկել ու հաղթեցի, ընդունեց): Սա շատ է ու լավ է: Բայց նայած թե ինչի համար է շատ ու լավ: Նախ հասկանանք, թե ով ինչ ակնկալիք ուներ հանրահավաքից: Մասնավորապես կային մարդիկ, ովքեր ակնկալում էին, որ կսկսվի պերմանենտ հանրահավաքներ կամ նստացույց: Սրա համար հավաքված մարդկանց քանակն ու ոգևորությունը ԴԵՌ բավարար չէր: Հանրահավաքի մասնակիցների քանակը, ըստ իս, բավարար չէր, որ ՀԱԿ-ը մենակ լուրջ պրոցեսներ սկսի: Դա կլիներ ինքնախաբեություն: Ի դեպ, քանի որ սա թվում է զուտ ենթադրության մակարդակում, կարելի է հիշել, որ մի անգամ արդեն նման քանակի դեպքում արվել է նստացույցի փորձ, հուսով, որ կբերի մարդկանց քանակի ու ոգևորության աճին, նստացույցը եթե ճիշտ եմ հիշում տևել է մի շաբաթի չափ ու էդպես էլ ոչ մարդկանց քանակի աճ է արձանագրել, ոչ էլ ոգևորության աճ: Իհարկե ես սրանում չեմ մեղադրում զուտ ժողովրդին: Որովհետև պետք է կարողանալ նաև էնպիսի օրակարգ ներկայացնել, որը կբերի էդ ոգևորության ու մարդկանց նոր խմբերի միացմանը:

Արտ, մարդկանց քանակը էնքան էր, որ կարող էր լավ սկիզբ դառնալ ու համապատասխան օրակարգի ու որոշակի հաճախականության դեպքում, ձնագնդի նման ավելանար, բայց փորձը ցույց ա տվել, որ որոշակի պահից սկսած ՀԱԿ-ը բոլոր նման դեպքերում չի անում նենց, որ հրապարակն ավելի մարդաշատ դառնա, այլ անում ա ճիշտ հակառակը: Նստացույցի օրինակը չեմ հասկանում, թե ինչի ես բերում, որովհետև գիտես, թե ինչ եմ հակադարձելու: Նստացույց հայտարարվեց միայն փուքսը իջնելուց հետո՝ կարծես թե ինչ-որ բան ապացուցելու համար: Էս հանրահավաքին արվեց մոտավորապես նույնը՝ առաջարկվեց մի օրակարգ, որը համակիրների լայն շրջանակի համար անընդունելի ա (ինչպես դա արվեց երկոխություն սկսելիս և «տակտիկական» դադարով հանրահավաքները ընդհատելով, ի դեպ, երկխոսության արդյունքն էն եղավ, որ Առաքելյան Տիգրանը մի քանի տարի նստեց, խորհրդավոր տակտիկական դադարի իմաստն էլ նույնիսկ երկարաժամկետ կտրվածքով այդպես էլ չերևաց) և չհայտարարվեց հաջորդ հանրահավաքի օրը:

Հիմա հենց դա է փորձում անել: Իհարկե, հնարավոր է, որ չստացվի: Էդ հնարավորությունը միշտ էլ կա: Օրինակ հնարավոր է, որ քո նման շատերը կառավարության պահանջը համարեն հիմնական խնդրից հրաժարում կամ շեղում ու չուզեն մասնակցել, որտև «պարապ չեն»:

Ճիշտ ա, հենց տենց էլ լինելու ա, ու դու երևի կասես, որ ձախողման մեղավորը ժողովուրդն էր ու մասնավորապես ես, որովհետև խորությամբ չենք ընկալում քաղաքական պրոցեսներն ու հաստատակամ չենք մեր պայքարում:

Բայց զուտ տրամաբանության դաշտում ինձ թվում է, որ այս պահին կա հզորանալու շանս, որովհետև համախմբումը, որի առաջարկով ու կոնկրետ ուղերձով հանրահավաքին հանդես եկավ Տեր-Պետրոսյանը ու որի ռեալ հնարավորությունը կա, կարող է դառնալ խթանիչ ուժ: Ստեղ մի հատ էլ նշեմ, որ ըստ էության Տեր-Պետրոսյանը կոչ արեց միանալու, համախմբվելու ԱԺ ոչ իշխանական կուսակցություններին, այլ նաև այլ ուժերի, այդ թվում քաղաքական նախաձեռնությունների, նրանց հասցեին շռայլելով գովաբանական խոսքեր ու զիջելով սեփական բոլոր ամբիցիաները, պատրաստակամություն հայտնելով հանդես գալ զուտ որպես շարքային մասնակից, այլ ոչ բացարձակ լիդեր: Սա կարևո՛ր է:

Միայն կփաստեմ, որ Դոդանման զանգվածի հետ գործ բռնելու Լևոնի նախաձեռնությունը մինչ այժմ ընդդիմադիր տրամադրված քաղաքացիների մեծ մասի կողմից չի ընդունվում: Դա իհարկե ամեն կերպ փորձում են արդարացնել ՀԱԿ անդամները (իմ տպավորությամբ միակ պատճառը Լևոնին անվերապահորեն վստահելն ա): Դրան զուգահեռ՝ 7օր-ի նման քոչարյանական կայքը ամեն կերպ փորձում ա սրբացնել Դոդին ու հիմնավորել ՀԱԿ-ի քայլերը, իլուրը ինչ-որ երկար բաներ ա գրում, որոնք ես չեմ կարդում, նվիրյալ Լևոնականները ակտիվ տարածում են էդ հոդվածները, բայց իմ կարծիքով, էդ օրակարգը երբեք լայն զանգվածների համար ընդունելի չի դառնա ու կարծում եմ, ՀԱԿ-ը էս պահին չի էլ փորձում լայն զանգվածներ համախմբել, այլ փորձում ա տինդիդրիդներ անել քաղաքական ուժերի հետ, չգիտեմ ինչ նպատակով:

Ու հենց այդտեղ գալիս ա գաղափարական հակասություն անձամբ իմ համար: Եթե խաղադրույքը չի՛ արվում ժողովրդի վրա, ապա տենց դինդիրիդների արդյունքում ժողովուրդը չի շահելու: Մի անգամ տենց կառավարություն ունեցել ենք ու դա ավարտվել ա հոկտեմբերի 27-ով:

Կառավարություն փոխելու մասով: Դու դրան շատ թերահավատ ես մոտենում: Մինչդեռ կառավարություն փոխելու խնդիրը իդենտիկ չէ ոչ վարչապետի հրաժարականի պահանջին, ոչ էլ, առավել ևս, արտգործնախարարի հեռացման, քաղաքապետարանի բաժնի պետի հեռացման պահանջներին, ինչպես նաև իդենտիկ ՉԷ տրանսպորտի գնի թանկացման դեմ, կենսաթոշակային «բարեփոխումների» դեմ, Մաշտոցի պուրակի պահպանման համար բողոքներին:

Կառավարության ամբողջական փոփոխումը գրեթե կբերի երկիշխանության, երկրում ստեղծելով լրիվ ուրիշ մթնոլորտ ու քաղաքական իրավիճակ, որում շատ ու շատ խնդիրների դրվածքը կփոխվի, այլ խնդիրների համար պայքարելը կհեշտանա: Բայց քավ լիցի, անձամբ ես չեմ կարծում, որ Սերժ Սարգսյանը երբևէ կգնա կառավարության ամբողջական փոփոխման:

Նախ, եթե չեմ սխալվում, մեր սահմանադրությամբ նոր վարչապետը ենթադրում ա նոր կառավարություն ու հակառակը: Այսինքը, եթե վարչապետը հրաժարական ա տալի, կամ մեռնում ա, կամ ձեռբակալվում ա, ավտոմատ բոլոր նախարարները հրաժարական են տալի ու ձևավորվում ա նոր կառավարություն նոր վարչապետով: Այսինքը՝ կառավարության հրաժարականն ու վարչապետի հրաժարականը, իմ հասկանալով, իդենտիկ են:

Տենց միհատ մասսա կա, որ միշտ ասում ա, լավ սրանք գնան, տեղը ո՞վ ա գալու: Ես էլ (երևի դու էլ) միշտ հակադարձում եմ, որ ով որ ընտրվի ինքն էլ թող գա, կարևորը արդար ընտրություններն են, մնացածը տեղը կընկնի և այլը: Այսինքը կա 2 մոտեցում, մեկը անձերին վստահելու վրա ա հիմնված՝ ասենք Կարեն Դեմիրճյանին ժողովուրդը սիրում ա, իրան դզում ա, որ Կարենը գա իշխանության, մյուսը՝ սկզբունքի՝ ես Րաֆֆի Հովհաննիսյանին դալբայոբ եմ համարում, բայց գնում եմ իրա միտինգին իմ բողոքն արտահայտելու կեղծված ընտրությունների դեմ, քանի որ գտնում եմ, որ ինքը ընտրվել ա ու պետք ա լինի նախագահ:
Հիմա էս ձեր կառավարություն փոխելը ոչ մի տրամաբանության մեջ չի մտնում՝ մի կողմից, նոր կառավարությունը լեգիտիմ չի լինելու, քանի որ հաստատվելու նույն չընտրված խորհրդարանի ու նախագահի կողմից, մյուս կողմից՝ մենք արդեն ունեցել ենք դաշնակների, բարգավաճների ու հանրապետականների կառավարություն, կարծես թե հիացած չենք նրանց աշխատանքով: նույնիսկ, եթե դա լինի ոչ թե չաշկա-լոժկա կառավարություն նախագահի հետ ու քո ասած երկիշխանությունը լինի, ապա էդ երիշխանության ոչ մի բևեռում ՀՀ ազնիվ քաղաքացիները՝ ընտրողները, չեն լինելու: Ու վերջում հաղթելու ա էդ կլաններից մեկը: Է մե՞զ ինչ: Էն ա սենց էլ ա լավ:

Իմ գնահատականով հավանական սցենարը կլինի այսպես, կսկսվի պայքար կառավարության հրաժարականի համար, դա կլինի մի կողմից ԱԺ-ում, մյուս կողմից հրապարակում, որքան պայքարն ու ճնշումը մեծանա, այնքան Սերժիկն ավելի ամուր կպահի իր այդ հենարանը, արդյունքում ինչ-որ մի պահի մեծ հավանականությամբ պայքարի մեջ մտած բոլոր ուժերը ու անհատները կփոխեն իրենց առաջնային խնդիրը, արդեն դնելով Սերժիկի հրաժարականի պահանջը, որն իր հերթին ավելի շատ մարդկանց կներգրավի պայքարի մեջ, այդ թվում քո նման մտածողներին, ովքեր կառավարության հրաժարականի պահանջը չէին ընդունում, բայց ամբողջական իշխանափոխության պահանջը կընդունեն: Սա, անշուշտ, իմ վերլուծությունն է:

Քանի որ հիմանվորում չես բերել, թույլ տուր չմեկնաբանել: Անձամբ ես էս սցենարը հավանական չեմ համարում: Կապրենք կտեսնենք:

Ի՞նչ կլինի, եթե չլինի ասածս կերպ: Կլինի կառավարության փոփոխություն, որն իր հերթին կհանգնեցնի քաղաքական իրավիճակի փոփոխության, կլինի երկիշխանություն, Հանրապետականն՝ ի դեմս Սերժ Սարգյսանի կզրկվի բավական շատ լծակներից, ժողովուրդն իր հերթին կոգևորվի, ու նպաստավոր իրավիճակ կստեղծվի արդեն պահանջելու ԱԺ և Նախագահական արտահերթ ընտրություններ (շատ հավանական է, որ նման դեպքում, այսպես ասած փուլային դեպքում, ոչ թե միաժամանակ, այլ աստիճանաբար գնանք առաջ, ասենք սկզբում պահանջվի ԱԺ արտահերթ ընտրություններ):

Երկիշխանության մասով արդեն անդրադարձել եմ:

Կա նաև երրորդ հնարավոր տարբերակը, որը գիտեմ, ասենք Տրիբունն ամենահավանականն է համարում, որ չի լինի լայն համախմբում ու ուժեղ պայքար, ոչ մի բանի էլ չենք հասնի, աստիճանաբար կմարի:

Կարծում եմ, որ երրորդ տարբերակը ոչ մեկիս էլ ձեռք չի տալիս, հետևաբար էս պահին անձամբ ինձ տեսնում կառավարության հրաժարականի համար պայքարողների շարքում, որովհետև որևէ այլ պայքարի օջախի նշույլ չկա:

Ոչմեկիս էլ ձեռ չի տալիս, բայց դա չի նշանակում, որ պետք ա մեզ ձեռ տվող սցենարներ հորինենք ու պայքարենք դրա համար

Բագ, կարծում եմ գիտես, որ ես հրաշալի գիտեմ «իմպոտենտ» բառի իմաստը ու կարծում եմ շատ լավ հասկանում ես, որ ընդամենը բառախաղ ես արել: «Իմպոտենտ» բառը ունի շատ բացասական էներգիա ու օգտագործվում է կոնկրետ դեպքերում: Եթե օրինակ ես խոստովանում եմ, որ որևէ ծրագիր մենակ չեմ կարող գրել, կարող եմ գրել ինչ-որ մեկի կամ մի քանիսի օգնությամբ (իրենց հետ համատեղ), դրանով ես «իմպոտենտ» պիտակին չեմ արժանանում, որևէ մեկն ինձ այդ պարագայում «իմպոտենտ» ասելով ուղիղ վիրավորանք տված կլինի, ու բառարանին հղվելը նման կլինի Թովմասյանի բառարանին հղվելուն, իր «ղալաթ» բառը բացատրելու համար:

ՀԱԿ-ը, այո, խոստովանում է, որ այսօր իր ուժերը միայնակ չեն հերիքում իշխանափոխության համար: Բայց նաև նշում է, որ այս պահին կա բացառիկ նպաստավոր պայմաններ, որոնք եթե ամփոփ բերեմ հասարակության տարբեր շերտերի վրդովվածությունն է, սոցիալական ծանր վիճակն է, տարբեր ուժերի համախմբման հեռանկարային հնարավորությունն է: Սրանք բոլորն էլ շատ կարևոր կետեր են, այդ նպաստավոր պայմաններն ամբողջացնելու համար: Դու հիմա ուզում ես, որ կարևոր ֆակտորներից մեկը, ՀԱԿ-ի նշած, «տարբեր ուժերի համախմբան հեռանակարային հնարավորությունը» անտեսենք ու գնանք իշխանափոխության: Ցավոք, չի լինի: Այդ համախմբումը անհրաժեշտ է այս պահին: Հորիզոնում երևացող ուժերից որևէ մեկն այս պահին ունակ չէ միայնակ նման խնդիր դնել ու լուծել, համախմբումը անհրաժեշտ է: Ուրիշ հարց, որ համախմբվող ուժերից առնվազն մեկի հետ կապված շատերը վերապահումներ ունեն: Նույնիսկ նույն ՀԱԿ-ը:

Հա, Արտ ջան, շատ բացասական էներգիա ունի ու հենց էդ բացասական ու վիրավորական իմաստով էլ օգտագործել եմ:
Տարիներ շարունակ ՀԱԿ-ը ընկալվել ա իր համակիրների կողմից որպես միալ իրական ընդդիմություն, ու իրական պայքար, ոչ թե պայքարի իմիտացիա, մարդիկ ակնկալել են հենց ՀԱԿ-ից: Ու եթե կուզես դա եղել ա ՀԱԿ-ի հիմնական արժանիքը մարդկանց աչքերում, ինչի համար մարդիկ գնացել են Լևոնի հետևից սկսած 2007 թվից: Հիմա, էդ մարդը, ով մի քիչ առաջ դեմ չէր լինել միակ իրական ընդդիմությունը, ուզում ա կեղծ ընդդիմությունների հետ (որոնցից երկուսը սերժ-քոչարյանի հետ երկար տարիների համագործակցության փորձ ունեն) հասնի իշխանափոխության: Ու քո նման լիքը մարդիկ, ովքեր տարիներով քլնգել են դաշնակներին ու ժառանգներին ռեժիմի գործիքը լինելու համար, ու հայհոյել են ԲՀԿ-ին, որպես արյունոտ քրեաօլիգարխիկ համակարգի հիմնական սյուներից մեկը, Լևոնի մի ելույթ-վերլուծությունից հետո միանգամից համակերպվում են դրանց հետ համագործակցության մտքի հետ ու դա համարում են տվյալ պահին ամենաճիշտ քայլը:

[Ձայնալար]

Արտ ջան, եթե զգաս հավես չկա, կամ նույն կռուգով ենք ֆռում, կարաս չպատասխանես, երևի գիտես, որ դժվար նեղանամ էլի