Քաղաքական քննարկումներ՝ թեմայից դուրս

[Mephistopheles]

Մերսի Մեֆ ջան, բայց զահլեն չունեմ իրա: Էլի եմ ասում, իտոգում ինչ էլ ասած լինի, բացարձակ ոչ մի նշանակություն չունի: Ու չեմ ջոգում, ինչի՞ ես սենց խանռվել իրար: Կարո՞ղ ա պատճառն էն ա, որ Րաֆֆին հայոց դեմոկրատիայի հայր, ինտելեկտուալ գիգանտ, ՀԱԿ-ի համագործակից բարեկամ, հարգարժան պարոն Ծառուկյանի թեկնածությունը չի պաշտպանելու:

բանակցությունները գնում են հլա… հայտնի չի…

չեմ խառնվել ընգեր… ինչ թեմա առաջարկվում ա էն էլ քննարկում ենք… ռազմինկա ենք անում…

[Ambrosine]

բա որ հանկարծ մի օր Ադրբեջանը համաձայնվի Աստղ ջան, ի՞նչ ենք անելու… մեր ԱԳՆ-ն ունի՞ զապաս լուծում… բա որ ադրբեջանի վրա իսկապես ճնշում բանեցնեն ու համաձայնվի… ու ի՞նչ հաղթաթուղթ ա սա Աստղ ջան… այսինքն էս վիճակը որ սենց մնա մենք հաղթած ե՞նք…

Աստղ ջան, մի հատ հարց, բանակցությունների մեր մասնակցության իմաստը ո՞րն ա… խնդրում եմ հարցիս վրայից մի թռի… մեր ԱԳՆ-ն շատ վտանգավոր խաղ ա խաղում Աստղ ջան… սրան ասում են ղումար ու պատկերացրու որ տարօրինակ չի որ ղումար են խաղում…

այսինքն մենք իրականում ոչ մի ծրագիր, ուղղություն, ստրատեգիա ղարաբաղյան հարցում չունենք… շատ վտանգավոր ա…

…մենք ստորագրել են մի փաստաթուղթ որը մեր շահերից չի բխում, բայց էն հույսով որ Ադրբեջանը երբեք չի համաձայնվի…

Հարցիդ վրայից չեմ թռնի, Մեֆ ջան, կպատասխանեմ այնքան, ինչքանին որ տիրապետում եմ :

Արցախի հիմնախնդրի կարգավորման հիմքում ՀՀ-ն դնում է այս սկզբունքները (ՀՀ պաշտոնական դիրքորոշումը)`

1) Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հիմք պետք է հանդիսանա Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրականացման ճանաչումը,
2) Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի հետ պետք է ունենա հայկական կողմի իրավազորության տակ գտվող անխափան ցամաքային կապ,
3) Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգությունը պետք է միջազգայնորեն երաշխավորված լինի:



Հիմա տեղադրեմ Մադրիդյան առաջարկությունները.

1) Արցախը շրջապատող տարածքների վերադարձ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ,
2) Արցախի միջանկյալ կարգավիճակ, որը կտրամադրի անվտանգության և ինքնակառավարման երաշխիքներ,
3) ՀՀ-ն և Արցախը կապող միջանցք,
4) Արցախի վերջնական իրավական կարգավիճակի հետագա որոշում` իրավաբանորեն պարտադիր բնույթ կրող կամարտահայտման միջոցով,
5) ներքին տեղահանված և փախստական հանդիսացող բոլոր անձանց` իրենց բնակության նախկին վայրերը վերադառնալու իրավունք,
6) անվտանգության միջազգային երաշխիքներ, որոնք կներառեն նաև խաղաղապահ գործունեություն:

Մինչև հետագա մտքերս շարադրելը, ասեմ, որ ՀՀ-ն չի ընդունելու միակողմանի զիջումների իրողությունը, միայն ՓՈԽԶԻՋՈՒՄ:
Ինչպես տեսնում ես, մեր պաշտոնական դիրքորոշման հետ ԵԱՀԿ ՄԽ առաջարկները որոշակի համընկնում են: Բայց, ամեն դեպքում, ես կարծում եմ, որ մերոնք կառչել են ՄԽ-ից առաջին հերթին այն պատճառով, որ նրա շրջանակներում որոշումները ընդունվում են կոնսենսուսով, այսինքն` վեճի բոլոր կողմերի համաձայնությոնը պարտադիր է: Բացի այդ, համանախագահ երկրները աշխարհի "ղեկավարներն" են` կոպիտ ասած:

Եթե նկատելի է, Մադրիդյան առաջարկները առաջին հերթին ձեռնտու են թաթարներին, բայց նրանք դա չեն ընդունում: Առաջին կետը, եթե մենք իրագործենք, կլինի Արցախի վերջը: Իմ կարծիքով դրանք չեն ընդունվում, որովհետև "հայրենիքի 20 տոկոսի վերադարձի" հարցը Ադրբեջանի ազգային նպատակ է դարձել, որից հրաժարվելը գոնե հոգեբանորեն, գաղափարական առումով նրանց համար կնշանակի ձախողում, տապալում: Սա կարելի է բազմաթիվ ասպեկտներով բացատրել, բայց չխորանամ:

Որ շատ շիլաշփոթ չգրեմ, որ հետո ես էլ գրածս կարդամ ու բան չհասկանամ, փորձեմ համեմատել մեր դիրքորոշումը` ՄԽ առաջարկների հետ:
Մեր առաջ քաշած 1-ին սկզբունքը, կարծում եմ, մեկնաբանել պետք չէ, որովհետև ստիպված կլինեմ ինքնորոշման իրավունքի ու տարածքային ամբողջականության սկզբունքի միջև հակասության բացակայության մասին մի մեծ գրառում անել: Բայց այստեղ որոշակի հակասություն է առաջանում Մադրիդյան առաջարկների հետ: Եթե մենք դա առաջին սկզբունքն ենք համարում, Մադրիդյան փաստաթուղթը դա հաշվի է առնում ոչ միայն նկատի ունենալով Արցախի հայերի կամարտահայտությունըմ այլև` Արցախից հեռացած թաթարների: Ստացվում է, որ ըստ Մադրիդյան առաջարկների` նոր հանրաքվե պետք է անցկացվի` փախստականների վերադարձից հետո: Իսկ մենք ինչ ենք ասում. մենք ասում ենք` էդ դեպքում փախստական 400 հազար հայերն էլ պետք է վերադառնան Բաքու, հետ ստանան իրենց բնակարանները... էլ չեմ ասում` Արցախից հեռացած հայերը: Նույն իրավիճակն է նաև Մադրիդյան առաջարկների վերջին կետը, ըստ որի` նախատեսվում է նաև խաղաղապահ գործունեություն: Այստեղից հարց է առաջանում, թե` այդ դեպքում խաղաղապահ ուժեր տեղակայվելու՞ են Բաքվում հայերի ու թաթարների միջև :

Մադրիդյան 2-րդ առաջարկը նույնիսկ ծիծաղելի է, որովհետև ՊԲ-ն, ինչպես նաև ՀՀ-ից գնացած զորախումբը մշտական հսկողություն են իրականացնում, իսկ Արցախի ինքնակառավարումը, հուսով եմ, գոնե հայերիս համար պարզաբանելու կարիք չունի: Սա առաջ է քաշվել այն հաշվով, որ ՀՀ-ից ուղարկված զորախումբը պետք է դուրս գա այնտեղից: Իսկ ՀՀ-ն ասում է հետևյալը` դա տեղի կունենա միայն Ադրբեջանի կողմից անվտանգության ռեալ երաշխիքների տրամադրումից հետո:

Մադրիդյան 3-րդ առաջարկը կարդալիս մեր վերլուծաբաններից մեկի միտքն եմ հիշում` 200 կմ-անոց սահմանը մեր ձեռքը մեզ առաջարկում են ունենալ 10 կմ-անոց միջանցք : Իսկ եթե լուրջ, ապա առաջին հերթին նկատի է առնվում, իհարկե, Լաչինի միջանցքը, որի վերահսկողության հարցը դեռ մշուշոտ է: Այսինքն` դա կարող է լինել միջազգային վերահսկողության ներքո, կարող է լինել միգուցե Արցախի վերահսկողության ներքո: Բայց մենք հաստատ սա շրջանցելու ենք, որովհետև Քաշաթաղի վերաբնակեցման քաղաքականությունը ցույց է տալիս, որ մերոնք թաթարներին կատարված փաստի առաջ են կանգնեցնելու: Նույնիսկ փոխզիջումների մեջ Քաշաթաղը չի կարող նշվել. դա անձեռնմխելի է:

Եվ վերջում չմոռանանք հակամարտության երրորդ կողմը` Արցախը : Արցախում լրիվ քաղաքավարի մարդիկ հասկացնում են, որ նույնսիկ 1 քառակուսի սանտիմետր զիջողը չեն: Եթե ՀՀ-ն, պարտադրված որոշակի միջազգային փաստաթղթերով ու պարտականություններով, խոսում-քննարկում ու ինչ-որ հայտարարություններ է անում, Արցախը արտահայտում է կոշտ հայկական դիրքորոշումը: Ու ամենակարևորը հենց կամարտահայության և փախստականների հարցն է, որի մասին նրանք ունեն հետևյալ դիրքորոշումը` Արցախը արդեն ինքնորոշվել է, անկախ է, ունի պետականության բոլոր ատրիբուտները, իսկ նրանք, ովքեր կցանկանան բնակվել Արցախում, միշտ կընդունվեն սիրով` պայմանով, որ կհարգեն Արցախի սահմանադրությունը, օրենքները: Վերջ :
Ու ես ներքին վստահություն ունեմ, որ եթե անգամ ՀՀ-ն ինչ-որ հարցում ստիպված անհրաժեշտ քայլը չանի, Արցախը (իհարկե ՀՀ թելադրանքով) կխառնի բոլոր խաղաքարտերը:

Չգիտեմ էլ, քեզ պետքական ինչ-որ բան գրեցի՞ :

[Ambrosine]

Աստղ ջան դու սրանիւց հետո արված գրառմանդ մեջ ճիշտ ես նկատել… Թուրքիան պլտի նստի, բայց Ղարաբաղը չէ՞… ու ես ինչի՞ պտի Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ ցեղասպանության հարց քննարկեմ… ավելի վատ տարբերակ կարա՞ մտածի… ու՞մ կողմից ա ինքը… ու ո՞րն ա լինելու դրական արդյունքը եթե գաղտնիք չի…

կամ էլ ադրբեջանը կեղծում ա իրա խոսքերը… էս դեպքում էլ վատ ա…

Անկեղծ ասած` ես էլ թարգմանելիս մտավախություն ունեի, որ ակամա դառնալու եմ ադրբեջանական քարոզչական նյութի տարածողը, բայց մյուս կողմից այնպես չէր, որ համաձայն էի Րաֆֆիի հետ կամ իր խոսքի ազդեցության տակ էի ընկնում:

[Ambrosine]

Աստղ ջան, մի հատ հարց, բանակցությունների մեր մասնակցության իմաստը ո՞րն ա… խնդրում եմ հարցիս վրայից մի թռի… մեր ԱԳՆ-ն շատ վտանգավոր խաղ ա խաղում Աստղ ջան… սրան ասում են ղումար ու պատկերացրու որ տարօրինակ չի որ ղումար են խաղում…

Էդքան գրեցի, բայց արդյունքում առաջին հարցիդ չպատասխանեցի :
Բանակցություններին մենք չենք կարող չմասնակցել: Անգամ Սաֆարովի հերոսացումից հետո մենք չհայտարարեցինք բանակցությունների դադարեցման մասին, որովհետև մենք հստակ գիծ ունենք` հասնել Արցախի հակամարտության լուծմանը բացառապես խաղաղ ճանապարհով: Եթե նկատում եք, սա նյարդային պատերազմ ա, մենք մեծ խաղացողներ չենք, որ ինքներս որոշենք` երբ պատերազմ սկսել, երբ խաղաղություն կնքել: Ադրբեջանը շատ հաճախ չի դիմանում նյարդային ճնշմանը, իսկ մենք միշտ կառուցողական մոտեցում ենք ցուցաբերում: Լուրջ եմ ասում, դրա համար շատ մեծ ինքնատիրապետում ու վճռականություն է պետք, որը, փաստորեն, ունի մեր ԱԳՆ-ը:

Բանակցությունները երևի թե պետք չի բացատրել, թե ինչի համար են: Եթե Արցախը գոնե լիներ բանակցությունների սեղանի շուրջ, հնարավոր կլիներ դեմարշի գնալ, մատ թափ տալ, բայց քանի որ ՀՀ-ի կողմից բանակցությունների սեղանը լքելը կնշանակի պատերազմ, մենք զսպվածություն ենք ցուցաբերում: Արցախի նախկին արտգործնախարարը մի օր շատ հուզիչ խոսեց, մինչև այսօր հիշում եմ նրա բոլոր ասածները, ասեց` մենք համաձայնեցինք հակամարտության կարգավորման և բանակցությունների այս ձևաչափին, որովհետև մենք գերադասեցինք խաղաղությունը, թեկուզ` փխրուն, պատերազմից, որովհետև մենք գիտենք, թե դա ինչ է ու ինչ հետևանքներ է ունենում: Բայց դա չի նշանակում, որ Արցախը լիովին մեկուսացված է բանակցային գործընթացից, որովհետև ամեն հանդիպումից հետո համանախագահները գնում են նաև Ստեփանակերտ` Արցախի դիրքորոշումը իմանալու:

Կարճ ասած` ՀՀ-ն ուղղակի չի կարող չբանակցել, դա մեր ժողովրդի անվտանգության հարցն է: Իսկ բանակցելը շիզոֆրենիկ հակառակորդի հետ, որի հետ հանդիպելուց առաջ արդեն սահմանին մի քանի զոհ է արձանագրվել, իսկ հետագա զոհերը կանխելու համար պետք է անհրաժեշտ խոսքեր գտնել... սրանք այնքան էլ հեշտ բաներ չեն, ինչքան կողքից թվում է:

[Mephistopheles]

Աստղո ջան, նոր նորություններն էի լսում… հես ա

չեմ կարծում Րաֆֆիին արժե անդրարդառնալ այլևս… փոխանակ իրա նախընտրական արշավով զբաղվի, գնացել ինչերի մեջ ա մտել… չսովորեց… դրանից քաղաքական գործիչ չեղավ…

Հ.Գ. չմոռանամ ասել որ քեզ շատ եմ սիրում…

[Mephistopheles]

[voter]

Աստղո ջան, նոր նորություններն էի լսում… հես ա

չեմ կարծում Րաֆֆիին արժե անդրարդառնալ այլևս… փոխանակ իրա նախընտրական արշավով զբաղվի, գնացել ինչերի մեջ ա մտել… չսովորեց… դրանից քաղաքական գործիչ չեղավ…

Հ.Գ. չմոռանամ ասել որ քեզ շատ եմ սիրում…

նախընտրական արշավով զբաղվլու իմաստ չունի, քանի որ եթե Հայաստանը չի գնում խորհրդարանական պետություն ստեղծելու առաջարկված ուղղով, ով էլ ընտրվի, ոչինչ էլ չի փոխվելու։

Իսկ եթե խորհրդարանական պետության անցնելու առաջարկը լուրջ հիմք դառնա բոլոր ուժերի համար, ապա առավել ևս, որպես անձ ու նախագահի թեկնածու նախընտրական պայքար տանելը իմաստ չի ունենա, քանի որ նախընտրական պայքարը պիտի տանեն բոլորը հանուն խորհրդարանական պետություն և ոչ թե հանուն այս կամ այն թեկնածուի...

Իսկ որ մի օր պետք է նստել ու քննարկել ինչպես հարցերը տարածաշրջանում լուծենք, դրան այլընտրանք չկա, նույնիսկ եթե ադրբեջանը ու թուրքիան գրավենք, լուծարենք, այդ տեղաի բնակիչներից պիտի մարդ գա նստի որոշենք, ոնց ենք ապրելու իրար հետ։ Րաֆֆիի ասած դա է միայն...

ՈՒղղակի ներկա պահին բացի վրացիներից,ոչ մեկ չի կարող պնդել, որ իր ժողովուրդը կարող է ներկայացուցիչ ունենալ քննարկումների ժամանակ – ժողովրդի ներկայացուցիչներ ոչ Հայաստանում, ոչ ադրբեջանում չեն ընտրված ու ընտրվել չեն կարող, քանի դեռ ժողովուրդը ոչինչ չի ընտրում...

[Tig]

[Արէա]

Ինչ որ մեկն էս հարցի (ղարաբաղի) լուծումն ինչ-որ կերպ տեսնո՞ւմ է: Սրանց հոդվածները կարդալով, ելույթները լսելով, վերաբերմունքը տեսնելով համոզվում եմ, որ ժամանակը ոչ միայն չի հանդարտեցնում կրքերը, այլ ավելի է թեժացնում: Ի՞նչ է լինելու վերջը: Ո՞րն է լուծումը:

[Mephistopheles]

նախընտրական արշավով զբաղվլու իմաստ չունի, քանի որ եթե Հայաստանը չի գնում խորհրդարանական պետություն ստեղծելու առաջարկված ուղղով, ով էլ ընտրվի, ոչինչ էլ չի փոխվելու։

Իսկ եթե խորհրդարանական պետության անցնելու առաջարկը լուրջ հիմք դառնա բոլոր ուժերի համար, ապա առավել ևս, որպես անձ ու նախագահի թեկնածու նախընտրական պայքար տանելը իմաստ չի ունենա, քանի որ նախընտրական պայքարը պիտի տանեն բոլորը հանուն խորհրդարանական պետություն և ոչ թե հանուն այս կամ այն թեկնածուի...

Ապեր, եթե դժվար չի մի հատ քեզ նեղություն տուր ու մեզ բացատրի թե ինչով ա խորհրդարանականը նախագահականից լավը ու հատկապես մեր դեպքում ինչով ա ավելի լավը լինելու… խնդրվում ա հաշվի առնել մեր խորհրդարանական ընտրությունների պատմությունն ու ստատիստիկա… ու դու ո՞նց ես ժողովրդին համոզելու որ դա ավելի լավն ա…

Իսկ որ մի օր պետք է նստել ու քննարկել ինչպես հարցերը տարածաշրջանում լուծենք, դրան այլընտրանք չկա, նույնիսկ եթե ադրբեջանը ու թուրքիան գրավենք, լուծարենք, այդ տեղաի բնակիչներից պիտի մարդ գա նստի որոշենք, ոնց ենք ապրելու իրար հետ։ Րաֆֆիի ասած դա է միայն...

Վոտեր ապեր էս դու նոր ես գլխի ընգե՞լ թե՞ Րաֆֆին ա նոր գլխի ընգել… իսկ ի՞նչ ես կարծում փոխզիջում հասկացությունը տեղ ունի՞ " նստել ու քննարկել ինչպես հարցերը տարածաշրջանում լուծենք"-ի մեջ… դու Րաֆֆիի ծրագիրը գիտե՞ս… էնի ասում ա Ղարաբաղի անկախությունը ճանաչում ենք եղած չեղածով, Թուրքիայի սահմանները չենք ճանաչում ու էս վերջերս էլ արդեն Թուրքիայի, Ադրբեջանի հետ Հայաստանը պտի նստի ցեղասպանության ու տարածաշրջանային հարցեր լուծենք… Րաֆֆին ինքն էլ չգիտի ինչ ա ուզածը, թե քե՞զ որտեղից ա հայտնի…

Բա ստատուս քվոն ու՞ր մնաց… մեր բանակը… թուրքերին կզցնելը… սենց մնա տենանք ինչ ա լինելու…

ՈՒղղակի ներկա պահին բացի վրացիներից,ոչ մեկ չի կարող պնդել, որ իր ժողովուրդը կարող է ներկայացուցիչ ունենալ քննարկումների ժամանակ – ժողովրդի ներկայացուցիչներ ոչ Հայաստանում, ոչ ադրբեջանում չեն ընտրված ու ընտրվել չեն կարող, քանի դեռ ժողովուրդը ոչինչ չի ընտրում...

թող ընտրի ո՞վ չի թողնում… էսի պարզ հարց ա, բայց որևէ մեկը ուղիղ պատասխան չի տալիս…

[Սելավի]

... Սրանց հոդվածները կարդալով, ելույթները լսելով, վերաբերմունքը տեսնելով համոզվում եմ, որ ժամանակը ոչ միայն չի հանդարտեցնում կրքերը, այլ ավելի է թեժացնում: Ի՞նչ է լինելու վերջը: Ո՞րն է լուծումը:

Արէա ջան, ոչ մի պետություն չի ցանկանում որ իր ժողովուրդը գիտակցորեն աճի, բարձրանա: Պետությունների ղեկավարներին «ինտելեկտախեղդ» պրիմիտիվների ամբոխ է հարկավոր, որպեսզի կարողանա ղեկավարի: Որպեսզի զոմբիացնելով հասարակությանը համոզի, որ մեկին սպանողը մարդասպան է, իսկ հարյուրին սպանողը՝ սպարապետ, որ ինքնասպանությունը մեղք է, իսկ կրոնական արժեքների համար գիտակցված ինքնասպանության գնացողը՝ սուրբ: Պետություններին պարզունակներ են պետք, հակառակ դեպքում ով կդառան քրիստոնյա, հինդուիստ, մուսուլման, բուդիստ կամ սատանիստ: Էս կարգի գիտակցական զարգացածության հասարակության համար, որը հիմա կա Երկիր մոլորակում, լրիվ նորմալ է, որ ինքը ապրի ագրեսիայի ու դաժանության մեջ: Այնքան ժամանակ պիտի այսպիսի կարգավիճակով ապրի, որ հոգնի, որ կարողանա իր դիմացինի մեջ, իր նմանին տեսնի, ոչ թե թշնամի կամ մի ուրիշ կենդանի:

[Lion]

Տպավորություն ստացա, թե Րաֆֆին էդ խանգարողները ոչխարներ են

[Chilly]

Րաֆֆու ելույթը Բաքվում

«Պրն նախագահ, մեծարգո գործընկերներ,

Ես կխոսեմ, բայց միայն մեկ անգամ, հետեւաբար՝ բացարձակ հստակությամբ:

Ասիայում խաղաղության, անվտանգության եւ հաշտեցման բարեհույս փնտրտուքով ես եկա այս հրաշալի քաղաքը` Բաքու, որտեղ ժամանակին՝ մինչեւ 1990-ի հունվարյան բռնի տեղահանությունն ու արտաքսումը, հարյուր հազարավոր հայեր են բնակվել: Հայերի երբեմնի ներկայությունից այսօր լոկ մի խոնարհված ու անխաչ եկեղեցի է մնացել, այն էլ այժմ փակ է եւ ծառայում է այլ նպատակների: Փաստացի այսօր Բաքվում չկա հայ, ու թեեւ մեր ադրբեջանցի գործընկերները հայտարարում են մի քանի հազար էթնիկ հայերի թվի մասին, դրա որեւէ վկայություն չգտա: Ես իշխանություններին հորդորել էի ինձ համար հանդիպում կազմակերպել թեկուզ մեկ հայի հետ, ով կհամարձակվեր իր հայկական ինքնությամբ ներկայանալ մերօրյա Բաքվում:

Ես այստեղ էի եկել բոլորովին այլ՝ երկխոսություն ոգով եւ մտադրությամբ, սակայն անմիջապես բախվեցի դաժան, թեեւ սպասելի իրականության, որ գոյանում է հատվածապաշտությունից, ատելության քարոզչությունից, կրկնվող ռազմաշունչ հռետորաբանությունից, անմարդաբարո այլատյացությունից եւ սահմափակ դիրքորոշումների ոչ ճիշտ ներկայացումից, ինչն առկա է ոչ միայն հասարակական-քաղաքական շրջանակներում, այլեւ նախագահական մակարդակում:
Առկա է այն ամենը, ինչ հակասում է ICAPP-ի գաղափարներին եւ սկզբունքներին:

Մեր տարածաշրջանում չեն կարող լինել խաղաղություն, անվտանգություն եւ հաշտեցում այնքան ժամանակ, քանի դեռ.
1) Ադրբեջանը դատապարտված պատերազմ է սանձազերծում Լեռնային Ղարաբաղի եւ նրա ազատատենչ ժողովրդի, ինչպես նաեւ իր իսկ ներսում ապրող փոքրամասնությունների դեմ եւ հետո իր ձախողումների համար մեղադրում ինքնապաշպանության դիմողներին,

2) Ադրբեջանը մշակութային ժառանգության միտումնավոր ոչնչացման պաշտոնական քաղաքականություն է վարում, ինչն առանձնապես դրսեւորվեց 2005-ի դեկտեմբերին, երբ Նախիջեւանում՝ Ջուղայի միջնադարյան հայկական գերեզմանատանը, օրը ցերեկով հազարավոր ձեռակերտ խաչքարեր ոչնչացվեցին: Դա պատերազմական գործողությունների կողմնակի հետեւանք չէր, այլ կատարվեց հրադադարի հաստատումից 11 տարի հետո եւ հակամարտության գոտուց հարյուրավոր մղոններ հեռու: Վայրում, ուր այդ ամոթալի սրբապղծությունը կատարվեց, մինչեւ օրս արգելափակվում է միջազգային բոլոր առաքելությունների մուտքը,

3) Ադրբեջանը շարունակում է ազատ արձակել եւ փառաբանել կացնահարող մարդասպաններին լոկ այն պատճառով, որ զոհը հայ է, եւ ատելության այդ վախկոտ դրսեւորումը դատապարտող գեթ մեկ ձայն չի հնչում այն միջավայրում, որի մասին ICAPP-ի հիմնադիրը արտահայտվեց՝ իբրեւ «համապարփակ ժողովրդավարության», եւ

4) Ադրբեջանը բառերի ու եզրույթների անիմաստ պատերազմում այսպիսի միջոցառումները ծառայեցնում է «զավթման» եզրաբանության անցնելու համար մի բանի մասին, որն իրականում ազատագրում էր, ապագաղութացում եւ ինքնորոշման` յուրաքանչյուրին տրված իրավունք: Մինչդեռ «զավթում» բառը շատ ավելի կիրառելի է Շահումյանից եւ Նախիջեւանից մինչեւ Հայկական բարձրավանդակի արեւմտյան սահմաններն ընկած հայրենի ժառանգություն ընդարձակ տարածքների հանդեպ ադրբեջանական եւ թուրքական հսկողության բնութագրման համար, որը հաստատվել է ցեղասպանության, էթնիկ զտումների եւ պաշտոնական խայտառակ ուրացման ճանապարհով:

Խաղաղությունը, անվտանգությունը եւ հաշտեցումը, այնուամենայնիվ, հնարավոր են, եթե բոլորս առաջնորդվենք նույն չափանիշներով.

1) Ջանանք հասնել դրական, արդյունավետ ինքնաքննադատությամբ օժտված կառավարման, հանրային հաշվետվողականության, ընդունենք հավասար քաղաքացիական իրավունքներ եւ մարդկային արժանապատվություն երաշխավորելու պատասխանատվությունը` մեր իսկ ժողովրդի, ընդդիմադիր կուսակցությունների, հասարակական կազմակերպությունների, փոքրամասնությունների նկատմամբ,

2) Հզորացնենք շարքային քաղաքացուն, քաղաքացիական հասարակությունը եւ իրական ժողովրդավարությունը, ոչ թե գերդաստանային կամ բռնատիրական իշխանավարումը,

3) Ճանաչենք բոլոր հին, թե նոր պետությունների ազատությունը, ինքնիշխանությունը եւ ամբողջականությունը, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, որի համար վերադարձը status quo ante-ի անհնար է, մինչդեռ ճանաչումն իր սահմանադրական սահմաններում հնարավոր կդարձնի բոլոր ազգությունների բոլոր փախստականների միաժամանակյա, բազմակողմանի եւ համարժեք վերադարձը, եւ ոչ միայն՝ տարագրված ադրբեջանցիներինը, այլեւ ավելի քան կես միլիոն հայերինը, ովքեր տեղահանվել են Շահումյանից, Նախիջեւանից, Արծվաշենից եւ բուն Ադրբեջանից, ինչպես նաեւ՝ Հայոց ցեղասպանության եւ Մեծ հայրենազրկման զոհերի ու վերապրողների շառավիղների վերադարձը,

4) Պահպանենք բոլոր մշակույթների ժառանգությունը եւ դատապարտենք այդ ժառանգության հանդեպ բոլոր ոտնձգությունները՝ լինի դա իսլամական մշակույթ, բուդդայական, հինդու, հրեական, քրիստոնեական, թե այլ,

5) Կանխվեն եւ պատժվեն բոլոր ցեղասպանություններն ու մարդկության դեմ հանցագործությունները, եւ

6) Դրսեւորվի մարդկայնություն ու գերակայի այն գիտակցությունը, որ վիշտը եւ տառապանքը ընդհարական են, այս առնչությամբ նաեւ արժանին մատուցվի հազարավոր բարեպաշտ թուրք հարեւաններին, ովքեր այդ մարդկայնությունը դրսեւորեցին՝ փրկելով հայերին, ներառյալ իմ մեծ մորը 1915-ի ցեղասպանության օրերին, ինչպես նաեւ հարյուրավոր բարեգութ ադրբեջանցիներին, ովքեր ջանացել են նույնն անել տասնամյակներ անց Սումգայիթի եւ Բաքվի հայկական կոտարածների ժամանակ:

Սրա համար ես երախտագետ եմ: Եվ լավատես եմ վաղվա օրվա հանդեպ՝ ի սեր մեր գալիք սերունդների:

Ես շնորհակալություն եմ հայտնում Ձեր սիրալիր հրավերի, հյուրընկալության եւ ճշմարտության հանդեպ համակ ուշադրության համար՝ որքան էլ այն կարող է ահավոր կամ անհաճո համարվել:

[Բիձա]

Րաֆֆու ելույթը Բաքվում

«Պրն նախագահ, մեծարգո գործընկերներ,

Ես կխոսեմ, բայց միայն մեկ անգամ, հետեւաբար՝ բացարձակ հստակությամբ:

Ասիայում խաղաղության, անվտանգության եւ հաշտեցման բարեհույս փնտրտուքով ես եկա այս հրաշալի քաղաքը` Բաքու, որտեղ ժամանակին՝ մինչեւ 1990-ի հունվարյան բռնի տեղահանությունն ու արտաքսումը, հարյուր հազարավոր հայեր են բնակվել: Հայերի երբեմնի ներկայությունից այսօր լոկ մի խոնարհված ու անխաչ եկեղեցի է մնացել, այն էլ այժմ փակ է եւ ծառայում է այլ նպատակների: Փաստացի այսօր Բաքվում չկա հայ, ու թեեւ մեր ադրբեջանցի գործընկերները հայտարարում են մի քանի հազար էթնիկ հայերի թվի մասին, դրա որեւէ վկայություն չգտա: Ես իշխանություններին հորդորել էի ինձ համար հանդիպում կազմակերպել թեկուզ մեկ հայի հետ, ով կհամարձակվեր իր հայկական ինքնությամբ ներկայանալ մերօրյա Բաքվում:

Ես այստեղ էի եկել բոլորովին այլ՝ երկխոսություն ոգով եւ մտադրությամբ, սակայն անմիջապես բախվեցի դաժան, թեեւ սպասելի իրականության, որ գոյանում է հատվածապաշտությունից, ատելության քարոզչությունից, կրկնվող ռազմաշունչ հռետորաբանությունից, անմարդաբարո այլատյացությունից եւ սահմափակ դիրքորոշումների ոչ ճիշտ ներկայացումից, ինչն առկա է ոչ միայն հասարակական-քաղաքական շրջանակներում, այլեւ նախագահական մակարդակում:
Առկա է այն ամենը, ինչ հակասում է ICAPP-ի գաղափարներին եւ սկզբունքներին:

Մեր տարածաշրջանում չեն կարող լինել խաղաղություն, անվտանգություն եւ հաշտեցում այնքան ժամանակ, քանի դեռ.
1) Ադրբեջանը դատապարտված պատերազմ է սանձազերծում Լեռնային Ղարաբաղի եւ նրա ազատատենչ ժողովրդի, ինչպես նաեւ իր իսկ ներսում ապրող փոքրամասնությունների դեմ եւ հետո իր ձախողումների համար մեղադրում ինքնապաշպանության դիմողներին,

2) Ադրբեջանը մշակութային ժառանգության միտումնավոր ոչնչացման պաշտոնական քաղաքականություն է վարում, ինչն առանձնապես դրսեւորվեց 2005-ի դեկտեմբերին, երբ Նախիջեւանում՝ Ջուղայի միջնադարյան հայկական գերեզմանատանը, օրը ցերեկով հազարավոր ձեռակերտ խաչքարեր ոչնչացվեցին: Դա պատերազմական գործողությունների կողմնակի հետեւանք չէր, այլ կատարվեց հրադադարի հաստատումից 11 տարի հետո եւ հակամարտության գոտուց հարյուրավոր մղոններ հեռու: Վայրում, ուր այդ ամոթալի սրբապղծությունը կատարվեց, մինչեւ օրս արգելափակվում է միջազգային բոլոր առաքելությունների մուտքը,

3) Ադրբեջանը շարունակում է ազատ արձակել եւ փառաբանել կացնահարող մարդասպաններին լոկ այն պատճառով, որ զոհը հայ է, եւ ատելության այդ վախկոտ դրսեւորումը դատապարտող գեթ մեկ ձայն չի հնչում այն միջավայրում, որի մասին ICAPP-ի հիմնադիրը արտահայտվեց՝ իբրեւ «համապարփակ ժողովրդավարության», եւ

4) Ադրբեջանը բառերի ու եզրույթների անիմաստ պատերազմում այսպիսի միջոցառումները ծառայեցնում է «զավթման» եզրաբանության անցնելու համար մի բանի մասին, որն իրականում ազատագրում էր, ապագաղութացում եւ ինքնորոշման` յուրաքանչյուրին տրված իրավունք: Մինչդեռ «զավթում» բառը շատ ավելի կիրառելի է Շահումյանից եւ Նախիջեւանից մինչեւ Հայկական բարձրավանդակի արեւմտյան սահմաններն ընկած հայրենի ժառանգություն ընդարձակ տարածքների հանդեպ ադրբեջանական եւ թուրքական հսկողության բնութագրման համար, որը հաստատվել է ցեղասպանության, էթնիկ զտումների եւ պաշտոնական խայտառակ ուրացման ճանապարհով:

Խաղաղությունը, անվտանգությունը եւ հաշտեցումը, այնուամենայնիվ, հնարավոր են, եթե բոլորս առաջնորդվենք նույն չափանիշներով.

1) Ջանանք հասնել դրական, արդյունավետ ինքնաքննադատությամբ օժտված կառավարման, հանրային հաշվետվողականության, ընդունենք հավասար քաղաքացիական իրավունքներ եւ մարդկային արժանապատվություն երաշխավորելու պատասխանատվությունը` մեր իսկ ժողովրդի, ընդդիմադիր կուսակցությունների, հասարակական կազմակերպությունների, փոքրամասնությունների նկատմամբ,

2) Հզորացնենք շարքային քաղաքացուն, քաղաքացիական հասարակությունը եւ իրական ժողովրդավարությունը, ոչ թե գերդաստանային կամ բռնատիրական իշխանավարումը,

3) Ճանաչենք բոլոր հին, թե նոր պետությունների ազատությունը, ինքնիշխանությունը եւ ամբողջականությունը, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, որի համար վերադարձը status quo ante-ի անհնար է, մինչդեռ ճանաչումն իր սահմանադրական սահմաններում հնարավոր կդարձնի բոլոր ազգությունների բոլոր փախստականների միաժամանակյա, բազմակողմանի եւ համարժեք վերադարձը, եւ ոչ միայն՝ տարագրված ադրբեջանցիներինը, այլեւ ավելի քան կես միլիոն հայերինը, ովքեր տեղահանվել են Շահումյանից, Նախիջեւանից, Արծվաշենից եւ բուն Ադրբեջանից, ինչպես նաեւ՝ Հայոց ցեղասպանության եւ Մեծ հայրենազրկման զոհերի ու վերապրողների շառավիղների վերադարձը,

4) Պահպանենք բոլոր մշակույթների ժառանգությունը եւ դատապարտենք այդ ժառանգության հանդեպ բոլոր ոտնձգությունները՝ լինի դա իսլամական մշակույթ, բուդդայական, հինդու, հրեական, քրիստոնեական, թե այլ,

5) Կանխվեն եւ պատժվեն բոլոր ցեղասպանություններն ու մարդկության դեմ հանցագործությունները, եւ

6) Դրսեւորվի մարդկայնություն ու գերակայի այն գիտակցությունը, որ վիշտը եւ տառապանքը ընդհարական են, այս առնչությամբ նաեւ արժանին մատուցվի հազարավոր բարեպաշտ թուրք հարեւաններին, ովքեր այդ մարդկայնությունը դրսեւորեցին՝ փրկելով հայերին, ներառյալ իմ մեծ մորը 1915-ի ցեղասպանության օրերին, ինչպես նաեւ հարյուրավոր բարեգութ ադրբեջանցիներին, ովքեր ջանացել են նույնն անել տասնամյակներ անց Սումգայիթի եւ Բաքվի հայկական կոտարածների ժամանակ:

Սրա համար ես երախտագետ եմ: Եվ լավատես եմ վաղվա օրվա հանդեպ՝ ի սեր մեր գալիք սերունդների:

Ես շնորհակալություն եմ հայտնում Ձեր սիրալիր հրավերի, հյուրընկալության եւ ճշմարտության հանդեպ համակ ուշադրության համար՝ որքան էլ այն կարող է ահավոր կամ անհաճո համարվել:

Որևէ ապացույց կա, որ էս տեքստով ելույթ, Ռաֆֆին առհասարակ է ունեցել՞:
Կա իր հարցազրույցը, որում խոսում է հայ-ադրբեջանցի ու թուրք փաստականների փոխադարձ վերադարձերի մասին: Կա իր՝ Ղարաբաղի ինքնորոշման կետը, տարածքայինի հետ զուգահեռ փաստաթղթի մեջ մտցնելու ցուցադրական կռիվ-վեճը: Բայց այս տեքստով ելույթի մասին որևէ ապացույցի չեմ հանդիպել:
Մի հատ նայենք, թե իր հարցազրույցում որն է հերոսություն-դիվանագիտությունը:
Որ ինքն ուզում է գնալ եկեղեցի ու իրեն ասել են, թե Բաքվում հազարավոր հայեր կան՞:
1-Կարող ենք մի դիվանագետի, մի միջազգային հավաքի վկայություն մեջտեղ բերել, ուր լրջորեն պնդվել է, թե բաքվում լիքը հայեր կան ու եկեղեցի են գնում կամ խաղաղ ապրում են՞:
էս հարցը ոչ դիվանագիտականի, ոչ էլ հումորի ասպարեզ է: Բոլորը գիտեն, որ սա շահարկման առարկա էլ չէ՝ Բաքվում պաշտոնապես հայ չկա- զտված, մաքրված է: Ու ադրբեջանն էլ դա ըստ էության չի էլ ժխտում: Հետևաբար այս պնդումը էժանագին, դիպլոմատին անվայել սոփեստություն է, չգիտեմ ում ուղղված:
2- Խոսում է փախստականների համապարփակ վերադարձի մասին՝ ըստ որում թուրքիան էլ ներառայալ:
Ում է սա ձեռնտու՞: Որ միջազգային ատյանն է երբևէ նման խնդիր դրել՞:
Սա հենց ադրբեջանցիների շահարկածն է, որովհետև իրենք դրել են մի միլիոն ադրբեջանցի փախստականների գոյության հարցը, իսկ հայկական փախստականների մասին մեր ապաշնորհ դիվանագիտությունը երբևէ հարց չի բարձրացրել: Մենք ոչ մի նախապատրաստած տվյալ անգամ չունենք ու բոբիկ ենք այդ հարցում:
Կամ էլ որ հայը կվերադառնա բաքու, կամ կիրովաբադ: Մենք Ղարաբաղ ու Հայաստանն ենք դատարկել, հիմա էլ ադրբեջան պետք է լցնենք՞: Սա չգիտեմ ում տանձին ուղղված պարզ դեմագոգիա է:
3- Թուրքիան չեղած տեղն է իրեն խոթում բանակցային պրոցես: Թուրքիայի հետ փախստականների հարց մենք չունենք, գենոցիդված, զոհված, ոչ կենդանի 1,5 միլիոն հայության ու նրա ժառանգական իրավունքների մասին է միջազգային խոսքը, այլ ոչ թե փախստականների վերադարձի:
Թուրքերին էս շանսը տալու իմաստը որն էր՞:
Էս տղեն Հայաստանը մի ուրիշ խոպան է սարքել: 21 տարի՝ էլ նախարար, էլ դեպուտատ, էլ ստառատեգիական տիտան, բայց մատը մատին չխփած վայելում է հայրենասեր, չհասկացված ու չգիտեմ էլ ինչ տիտղոսները: Իսկ իմ հասկացածով ոչ մի բան էլ չի- ուղղակի շուստռի տգետ ա: Ու հիմա էլ՝ էս դիշովի ու իրականում Հայաստանի դեմ խաղերով, գնում է նախագահական ընտրությունների:
Լռում եմ- հավես չկա տուգանվելու:

[voter]

Ապեր, եթե դժվար չի մի հատ քեզ նեղություն տուր ու մեզ բացատրի թե ինչով ա խորհրդարանականը նախագահականից լավը ու հատկապես մեր դեպքում ինչով ա ավելի լավը լինելու… խնդրվում ա հաշվի առնել մեր խորհրդարանական ընտրությունների պատմությունն ու ստատիստիկա… ու դու ո՞նց ես ժողովրդին համոզելու որ դա ավելի լավն ա…

Հինգ էջ գրել ենք, քիչ ա
http://www.akumb.am/showthread.php/2...B8%D6%82%D5%B6

Վոտեր ապեր էս դու նոր ես գլխի ընգե՞լ թե՞ Րաֆֆին ա նոր գլխի ընգել… իսկ ի՞նչ ես կարծում փոխզիջում հասկացությունը տեղ ունի՞ " նստել ու քննարկել ինչպես հարցերը տարածաշրջանում լուծենք"-ի մեջ… դու Րաֆֆիի ծրագիրը գիտե՞ս… էնի ասում ա Ղարաբաղի անկախությունը ճանաչում ենք եղած չեղածով, Թուրքիայի սահմանները չենք ճանաչում ու էս վերջերս էլ արդեն Թուրքիայի, Ադրբեջանի հետ Հայաստանը պտի նստի ցեղասպանության ու տարածաշրջանային հարցեր լուծենք… Րաֆֆին ինքն էլ չգիտի ինչ ա ուզածը, թե քե՞զ որտեղից ա հայտնի…
Բա ստատուս քվոն ու՞ր մնաց… մեր բանակը… թուրքերին կզցնելը… սենց մնա տենանք ինչ ա լինելու…

Րաֆֆին միակն ա, որ գիտի ինչ ա ժողովրդի ուզածը, հարցը լուծել, մնացածը հավայի գյալաջի են անում ու ժամանակ ձգում, նրանք հարց լուծող չեն, ներառյալ ԼՏՊն, լուծող լիներ կլուծեր...
Իսկ լուծումը հասարակ է, հայերը թուրքերի ու տարածաշրջանի մյուս ազգերի հետ կոնֆեդերացիաներ պիտի ստեղծեն ու սահմանները հանեն։ Եվրոպան արդեն վաղուց ցույց է տվել, որ ազատ տեղաշարժվելը ու սահմանները վերացնելը միագ գրավականն է, որ խաղաղության մեջ կապրես ու ոչ մեկի խելքին չի փչի հող գրավելով ու սրան նրան տեղահան անելով զբաղվի։

Կոնկրետ հարցը, որ Րաֆֆին բարցրացրել է հենց բաքվում էլ կրկնել, այն է, որ մինչև ԻՆՔՆՈՐՈՇՄԱՆ, ԳՈՅՈՒԹՅԱՆ ու ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ իրավունքը փոխադարձր չլինի ու բոլորը դրա իրավունքը չունենան, հարցը չի լուծվի, այսինքն հայերն արցախում,ավարները, լեզգիները, օսեթները ևյլն ամենուր պիտի ինքնորոշվեն ու դրանից հետո հանգիստ նստեն ու սահմանները բացեն, վերացնեն ու եթե ինչ որ մեկին դրանից հետո շատ պետք լինի սահմանագծերը ճշտել, դա էլ կանենք, բայց հուսանք, որ բաց սահմանենրի դեպքում արդեն դա կարևորությունը կկորցնի...

թող ընտրի ո՞վ չի թողնում… էսի պարզ հարց ա, բայց որևէ մեկը ուղիղ պատասխան չի տալիս…

Ինձ ավելին մտահոգում է հենց աբստրակտ,սինկրետիկ, այն է չտարբերակված անձնավորությունների գոյությունը Հայաստանյան քաղաքական դաշտում, որոնց մարդին պիտի ընտրեն։

Տխուր է հետևել Հայաստանյան իրականությանը ու լսել մարդկանց կարծիքները, որոնք խիստ անձնավորված են, բայց իրականում այդ անձիք, ով էլ լինի Ծառուկյան, ԼՏՊ, Սարգսյան կամ ԱԺ պատգամավորվերը, չեն կապվում այս կամ այն գաղափարախոսության հետ դրանից էլ իրարից չեն տարբերվում ու ինչ ու ով էլ լինում է ոչինչ չի փոխվում։ Այսինքն ընտրության իրավունք կիրառել ու սրան նրան ընտրելը դեռ քիչ է, պետք է դրա հետևում ինչ որ գաղափարախոսություն կանգնած լինի։

ԼՏՊն օրինակ ուզում է ընտրվել որ չթողի սերժանտները լինեն, հիմա համոզում է բարգավորոճողներին, որ իրանք ընտրվեն հանուն նրա, որ սերժանտները չընտրվեն, բայց այդ ամեն ինչից ժողովրդի համար ոչինչ չի կարող փոխվել։

Հայաստանցիները ու շատ սփյուռքահայեր էլ չեն գիտակցում իրականում քաղքականությունը, գաղափարական պայքարը, սկզբունքները ինչ են ու ինչպես են կայանում և որտեղ են օգտակար։

Որպես խորհրդարանական հանրապետության մոլի կողմնակից միայն դրա համար եմ ուզում, որ Հայաստանը անցնի խորհրդարանական պետության, որ մարդիկ գոնէ գիտակցեն, որ աբստրակտ անկապ չեն ընտրում այլ կոնկրետ գաղափարախոսություններ ու եթե ինչ որ բան չի աշխատում անիմաստ ժամավաճաությումբ զբաղվելը ու հա մարդ փոխելը, հուսալով որ լավը ավելի լավ կաշխատացնի, աբսուրդ է ու անիմաստ։

Այդ աբսուրդից պետք է դուրս գալ...

Հստակ տարանջատում ըստ ոլորտների - սրանք ազատական–լիբերալ են, նրանք կապիտալիս–պահպանողական են, երրորդը սոցիալիստ–ժողովրդավար է, չորրորդը կոմմունիստ ևյլն...

Կարճ ասած հայությունը նեկրա պահին չգիտի ինչ է ուզում, դրանից էլ ընգել է թագավոր թագավոր խաղացներլու բախչեքը ու ոչ մի ժողովրդավարություն էլ չի կարողնում կարռուցի...