Քաղաքական քննարկումներ՝ թեմայից դուրս

[keyboard]

Խնդալու ա իմ համար սենց մտածելակերպը, բայց չեմ շարունակում: Ուղղակի ափսոսում եմ, որ պատերազմի արդյունքը պատկերացնում եք ընդամենը ինչ-որ անհատների հերոս լինելով, ու չեք հասկանում, որ բացի դրանից լիքը ուրիշ հանգամանքներ կան, սկսած ռազմական գործողությունների պլանավորումից, որը հեչ էլ կոմանդոսի ձեռի գործը չէր, վերջացրած իրանց կոնկրետ կոմանդոսներին դեր ու դուխ ու գործողություններ անելու հնարավորություն տալով, վերջացրած ֆոնային քաղաքական, դիպլոմատիկ հարաբերություններով, դեռ չխոսած զենքի մատակարարման, սնունդի, հագուստի, զինվորների բաշխման ու այլ խնդիրների մասին:

Նենց բառեր ես գրել, սկի կարդալ չի ստացվում, ինչ դիպլոմատիկ, ինչ ֆոնային, ինչ քաղաքական:
Ըդունես չընդունես, էդ պատերազմը հենց անհատներն են տարել, մեկն էլ հենց խելառ գենեռալը, որ հրամն մրամանի չի նայել, թուրքը տեսելա կրակելա, վերջ էսա եղել պատերազմի ողջ սկզբունքը: Հիմա դու շատ սիրուն բառերով ես դա նկարագրում, իսկ թիկունքում նստած, ժողովրդին հավայի տանջող, կերուխումներ անող նախկին իշխանություններին չուծ լի նի սրբացրել ես, մի երկու գրառում էլ, որ էս ոճի մեջ անես, ես վստահ եմ Լևոնի գլխի վերևը էն կլոր թափանցիկ բան կհայտնվի մեկ էլ թևեր կաճեն հետևը:
Լևոնը լքելա իրա ժողովրին 199-ից, արհեստական տանջելով մի ամբողջ ազգի, 1998-ին թռելա ժողովրդի վրից ու իրա կաշին փրկել, 2008-ին տունը նստած, աչքի դեմը էդքան մարդ կոտորին մի հատ վեջն էլ չէր, 2012-ին ինչ ասես ասեց ներկայիս իշխանություններին հիմի ազգային ժողովում թուլափայ են վայելում:
Ու էսքանից հետո, դեռ հւոյս պիտի դնենք իրա ու իրա դիպլոմատիկ,ֆոնային ու փայլուն քաղաքականության վրա?
Կոմնադոսը ուղակի իրականությունն ա բացահայտում կամաց-կամաց, որ հեսա շաուտով շատերն են սկսելու խոսել ու պատմել, էսօր շատ խոսացողներ կան, էդ տարիների իրականությունից, ուղակի էնքան մոռացված են էդ մարդիկ, որ խոսքներին ուշադրություն դարձնող չկա, բայց կամանդոսի կալիբրի մարդուն լսելու են, կլսեն ու մեզ չի սազում, որ էդ մարդուն տզրուկ անվանենք նրա համար, որ ինքը իրական տզրուկներինա բացահայտում մեր աչքերում:

[Chuk]

Նենց բառեր ես գրել, սկի կարդալ չի ստացվում, ինչ դիպլոմատիկ, ինչ ֆոնային, ինչ քաղաքական:
Ըդունես չընդունես, էդ պատերազմը հենց անհատներն են տարել, մեկն էլ հենց խելառ գենեռալը, որ հրամն մրամանի չի նայել, թուրքը տեսելա կրակելա, վերջ էսա եղել պատերազմի ողջ սկզբունքը: Հիմա դու շատ սիրուն բառերով ես դա նկարագրում, իսկ թիկունքում նստած, ժողովրդին հավայի տանջող, կերուխումներ անող նախկին իշխանություններին չուծ լի նի սրբացրել ես, մի երկու գրառում էլ, որ էս ոճի մեջ անես, ես վստահ եմ Լևոնի գլխի վերևը էն կլոր թափանցիկ բան կհայտնվի մեկ էլ թևեր կաճեն հետևը:
Լևոնը լքելա իրա ժողովրին 199-ից, արհեստական տանջելով մի ամբողջ ազգի, 1998-ին թռելա ժողովրդի վրից ու իրա կաշին փրկել, 2008-ին տունը նստած, աչքի դեմը էդքան մարդ կոտորին մի հատ վեջն էլ չէր, 2012-ին ինչ ասես ասեց ներկայիս իշխանություններին հիմի ազգային ժողովում թուլափայ են վայելում:
Ու էսքանից հետո, դեռ հւոյս պիտի դնենք իրա ու իրա դիպլոմատիկ,ֆոնային ու փայլուն քաղաքականության վրա?
Կոմնադոսը ուղակի իրականությունն ա բացահայտում կամաց-կամաց, որ հեսա շաուտով շատերն են սկսելու խոսել ու պատմել, էսօր շատ խոսացողներ կան, էդ տարիների իրականությունից, ուղակի էնքան մոռացված են էդ մարդիկ, որ խոսքներին ուշադրություն դարձնող չկա, բայց կամանդոսի կալիբրի մարդուն լսելու են, կլսեն ու մեզ չի սազում, որ էդ մարդուն տզրուկ անվանենք նրա համար, որ ինքը իրական տզրուկներինա բացահայտում մեր աչքերում:

Մնա կարծիքիդ Դա մեկ ա ժամանակավոր ա:

[Chuk]

Ի դեպ հերոսը խոսքը արդեն փոխել ա, հիմա ոչ թե Լևոնը դեմ էր, այլ ուղղակի ժամը չգիտեր

Անշուշտ, նա, որպես ՀՀ Առաջին նախագահ, իր դերն ունի պատմության մեջ, ու մենք պետք է հարգենք նրան, բայց ես նորից եմ ասում, նա չգիտեր Շուշին որ ժամին պետք է վերցնեինք. մի քանի մարդ գիտեր միայն, ու երբ վերցրեցինք, չեք պատկերացնի` ժողովուրդն ինչ ուրախ էր: Հենց այդ ժամանակ էլ սկսեցին իրենց մարդկանց քաշել առաջ, թե ով է ղեկավարել, ոնց է ղեկավարել և այլն:

[Արէա]

Ի դեպ հերոսը խոսքը արդեն փոխել ա, հիմա ոչ թե Լևոնը դեմ էր, այլ ուղղակի ժամը չգիտեր

Ծիծաղելի չի, Chuk: Տխուր ա, բեսամթ տխուր ա:

[Արէա]

Պերճ Զեյթունցյանի "Արշակ Երկրորդի" մեջ, երբ Վասակ սպարապետին քծնում էին, շողոքորթում էին, ինչ-որ խաղերի մեջ էին ուզում քաշեն, իրենց կեղտոտ ծրագրերին են ուզում մասնակից դարձնել, էդ հզոր մարդը խեղճանում, կուչ էր գալիս, դեռահասի նման շփոթվում, խեղճ-խեղճ ժպտում ու գրպանում պահված արձանիկներից մեկը, որը պարապ ժամանակ ինքն էր սարքում նման դեպքերի համար, նվիրում էր զրուցակցին: Մենակ թե հանգիստ թողնեին իրեն, մենակ թե քաշեին իրենց լպրծուն թաթերը ուսերից:

[Chuk]

Ծիծաղելի չի, Chuk: Տխուր ա, բեսամթ տխուր ա:

Իհարկե տխուր ա, բայց եթե սենց տխուր բաների վրա չզվարճանանք, կարող ա գժվենք:

Ուղղակի հիմա էս տխուր ժամանակ լավ կլիներ, որ իրա խոսքերը կրկնողները ու ստի կերը կերածները, որ յանիմ նախագահը բեխաբար ա եղել, գոնե հիմա մտածեն ու հասկանան, թե ինչ խաղի մեջ ա ներքաշվել հենց ինքն էլ՝ Կոմանդոսը: Ու գոնե հիմա հասկանան որ չի կարելի սեփական քաղաքական պատկերացումների պատճառով, որևէ քաղաքական այրի մասին սեփական կարծիքի պատճառով (կլինի Լևոնը, Սերժը, Ռոբը, Տիկոն, Վանոն, Վազգենը, մյուս Վազգենը, Րաֆֆին թե ով) էդ կարգի անհեթեթություններ տարածել ու դրանց հավատալ:

Եթե որևէ մեկը կարծում ա, թե իմ համար հաճելի ա Կոմանդոսի մասին հրապարակային տենց կարծիք հայտնելը (անկախ իմ վերաբերմունքից իրա նկատմամբ), ապա առնվազն ինձ չի ճանաչում: Ուղղակի պետք ա հասկանալ, որ թեմաներ կան, որոնք ուղղակի չի կարելի: Եթե դու, ուրիշները ասում են, որ Կոմանդոսին կպնել չի կարելի (իրականում ինչ-որ տեղ ես համաձայն եմ ձեր հետ), ապա պետք ա հասկանալ, որ առնվազն էդ թեմաներով չի կարելի կպնել նաև Լևոնին, ով էդ ժամանակ նախագահն ա եղել, ի պաշտոնե գերագույն գլխավոր հրամանատարը (մի կողմ թողնենք էն, որ իմ իմանալով ոչ միայն ի պաշտոնե, այլ գործել ա հենց էդպես, ու հենց Շուշիի գրավման օպերացիան էլ հենց նախագահականում ա նախագծվել, դա մի կողմ թողնենք, որովհետև էս մասին հստակ կիմանանք միայն տարիներ հետո, երբ էդ ամեն ինչի մասին ողջ փակ ինֆորմացիան, էս պահին պետական գաղտնիք հանդիսացող ինֆորմացիան հնարավոր կլինի լրիվ բացել): Չեմ ասում ընդհանրապես, ասում եմ գոնե էդ թեմաներով: Որտև հակառակ դեպքում դուք ձեր պետականությունը բերում հավասարացնում եք զրոյի, դարձնում եք դուքյան, բիսեդկա: Չի՛ կարելի:

[Chuk]

Մի հատ էլ մեջբերում գեներալ-գնդապետ Գուրգեն Դալիբալթայանից ու էս թեմայից վերջնական դուրս գամ մինչև ամսի 15-ը, գնամ իրերս հավաքելու.

Ինչ վերաբերում է շրջանառվող այն համառ պնդմանը, թե «Հայաստանի ղեկավարությունը չէր ուզում ազատագրել Շուշին», եւ որ ՀՀ նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը «տեղյակ չէր դրանից»` գեներալը «ստահոդ» բնորոշեց այդպիսի խոսակցությունները` նկատելով. «Բոլոր մարտական գործողությունները պլանավորվում եւ ղեկավարվում են գլխավոր շտաբի կողմից: Գլխավոր շտաբն է երկրի ուղեղը` ռազմական փոխհարաբերությունների առումով, եւ իհարկե նաեւ երկրի նախագահը: ՀՀ նախագահը Շուշին գրավելու պահանջ դրեց, նա սահմանեց Շուշիի գրավման օպերացիայի քաղաքական նպատակը... ՀՀ նախագահն է ղեկավարել այդ ողջ օպերացիան, քանի որ նա էր երկրի գերագույն գլխավոր հրամանատարը, եւ առանց նրա հրամանի գլխավոր շտաբը չէր կարող գործողություններ ծավալել»: Գեներալը հայտարարեց նաեւ, որ «վերեւներից» օպերացիան իրականացնող ուժերի վրա ոչ մի ճնշում էլ չի գործադրվել: Մեր խնդրանքով պրն Դալիբալթայանը որոշ պարզաբանումներ տվեց. «Տեր-Թադեւոսյանին հրահանգ էր տրվել գլխավոր շտաբի կողմից, եւ ես այդ ժամանակ նրա հետ էի, հսկում էի, որպեսզի ճիշտ կատարի իրեն տրված հրահանգները, եւ որպեսզի տանուլ չտրվի մարտը: Եթե նա ուզում է սեփականաշնորհել Շուշիի հաղթանակը` թող, թող եռակի հերոս դառնա, ինձ համար կարեւորն այն է, որ ես պլանավորել եմ այդ օպերացիան եւ ապահովել դրա իրականացումը: Ինձ հերիք է այն, որ այսօր Արցախն ազատագրված է եւ ժողովուրդն ազատ է ապրում»:

[keyboard]

Մի հատ էլ մեջբերում գեներալ-գնդապետ Գուրգեն Դալիբալթայանից ու էս թեմայից վերջնական դուրս գամ մինչև ամսի 15-ը, գնամ իրերս հավաքելու.

Էս էն Դալիբալթայաննա? որ գնում էր զորամասեր ստուգումների, սպաներից փող էին հավաքում, որ դրան հաց տան, փող էին հավաքում, որ լավ հետևը մտնեն, որ գնդին դրական գնահատական տա ու էդ դալիբալթայանը էսօր սենց սենտիմենտալ հայտարարություններա անում, թե իբր ես երկնքում եմ կամադոսը երկրի վրա հերոս հերոսա խաղում, չի էլ ամաչում, ստորությունը սահմաններ չունի սրանց, լիժբը իրանց պաշտոնն ու էղածը պահեն:
Մի հատ աղքատ գեներալ կա հայաստանում? Ամեն մեկը եսիմ ինչ բիզնեսի տերա, մի հատ պատռոն են կրակել պատերազմի ժամանակ հիմի ստեղ եսիմ ինչերից են խոսում էդ պատերազմն էլ սարքել են մատի փաթաթան: Ժողովրդի համար կռվել են հիմի էլ արունն են խմում նույն ժողովրդի:
Չուկ, էդ ծիծաղալու սմայլիկներդ ես կդնեմ, երբ մի օր ակումբում կգրեմ ու կապացուցոմ, որ Լևոնը քեզ քցելա: Ու քցելույա չկասկածես, դա իրա էություննա, ինքը միշտ էլ քցողա եղել սկսած 90-ականներից մինչև մեր օրերը:
Ես էլի իմ կարծիքին եմ, բայց ապեր դու էլ էս գալու էդ կարծիքին, երբ քո ասած գաղտնի փաստաթղթերը կբացվեն և որոշ մարդիկ հետմահու իսկ որոշներն էլ կենդնության օրոք որպես ազգի դավաճաննոր կդատվեն:
Ես էլ քո պեզ սերծ կմնամ մանրամասնելուց ու խորանալուց, ժամանկը կգա կտեսնենք, մինչև օրս, ես չեմ սխալվել իմ վերլուծումներում, ապագայում առավելևս չեմ սխալվի:
Բարի հանգիստ: Բարի ճանապարհ:

[Chuk]

Էս էն Դալիբալթայաննա...

Սպասում էի նման բառերով սկսվող գրառման Շարունակությունն էական չի, հազար ձևի կարող էիր շարունակել, որովհետև էս էն Դալիբալթայանն ա, ով ասել ա, որ Լևոնի գիտությամբ ա եղել Շուշին

[keyboard]

Սպասում էի նման բառերով սկսվող գրառման Շարունակությունն էական չի, հազար ձևի կարող էիր շարունակել, որովհետև էս էն Դալիբալթայանն ա, ով ասել ա, որ Լևոնի գիտությամբ ա եղել Շուշին

Իրա ասածը ֆուֆլոյա ապեր, քանզի Շուշին գրավողն ուրիշ բանա ասում, իսկ քո նշած բձի ասածները ասնավանի չի, որտև ինքը սովորական բձայա
Հեսա, հենց դալիբալթայանի հայտարարության մեջ բլթ տեսնի ով որ պետքա, դալիբալթայանը մեկ այլ հայտարարություն կանի

[Գեա]

վա~խ. էս ինչ վատ վիճակում ա իմ երկիրը, էս ինչ մեռած վիճակում ա ժողովուրդը,որ էս տեսակ խոսակցություններ են սկսվել: Ասում են եզը, որ ընկում ա կացնավորները շատանում են ... էս ինչքան ենք ընկել...հաղթանակ են բաժան բաժան անում... հայ ժողովուրդն ա հաղթել, հասկացաք: էն որ ցրտում անլուս անհաց, անգազ, անջուր ալողանալ տարիներով ապրեց աչքը երեխեքի ճամփին, ականջը պատերազմից եկող լուրերին,էն հայ ժողովուրդը , որ սփյուռքի փափուկ բարձերը թողած վեր կացավ եկավ Հայաստան` կռվելու ու եթե պետք է մեռնելու, իսկ մնացածը իրենց գործն են արել ընդամենը, մեկը շատ մեկը քիչ...պարտավոր էին արել են, հիմա էս ինչ մի ես ու դու ա սկսվել...Ինչի ա սկսվել?

[davidus]

.... Ինչի ա սկսվել?

Որովհետև մարդիկ կորցրեն են իրենց սրբությունը, այ դրա համար... թե մի կողմում, թե մյուս: Զուգարանի թղթի արժեք չունեցող քաղաքական ամբիցիաները բավարարելու համար պատրաստ են ցանկացածի վրայով անցնել:
Ու էս ամենը իբր հանուն հայրենիքի, հայուն Հայաստանի Հանրապետության արժանապատիվ քաղաքացու: Արա, էդ լակո՞տն ա լինելու ոմանց պատկերացրած վաղվա քաղաքացու նախատիպը... ստեղ են ասում՝ ես քո ձեռքը միկրաֆոն տվողի *****

[Chuk]

Գեայի գրառման տակ Keybard-ի շնորհակալությունը բացեց, որովհետև հիշեցնեմ, ինքն էր ասում «Ըդունես չընդունես, էդ պատերազմը հենց անհատներն են տարել, մեկն էլ հենց խելառ գենեռալը, որ հրամն մրամանի չի նայել, թուրքը տեսելա կրակելա, վերջ էսա եղել պատերազմի ողջ սկզբունքը»: Իրականում Գեան ճիշտ ա ասում, ասում ա էն, ինչ ես էի ասում, որ Շուշիի գրավումն ու պատերազմի հաղթանակը մենակ կոնկրետ կռվողների գործոնով չի պայմանավորված, հիշեցնեմ գրածս.

Ուղղակի ափսոսում եմ, որ պատերազմի արդյունքը պատկերացնում եք ընդամենը ինչ-որ անհատների հերոս լինելով, ու չեք հասկանում, որ բացի դրանից լիքը ուրիշ հանգամանքներ կան, սկսած ռազմական գործողությունների պլանավորումից, որը հեչ էլ կոմանդոսի ձեռի գործը չէր, վերջացրած իրանց կոնկրետ կոմանդոսներին դեր ու դուխ ու գործողություններ անելու հնարավորություն տալով, վերջացրած ֆոնային քաղաքական, դիպլոմատիկ հարաբերություններով, դեռ չխոսած զենքի մատակարարման, սնունդի, հագուստի, զինվորների բաշխման ու այլ խնդիրների մասին:

Սրան Գեան արդարացի ավելացնում ա նաև ողջ ժողովրդին, որովհետև իսկապես, եթե էդ տարիներին ստեղ մնացողը չտոկար, հերոսաբար չհաղթահարեր բոլոր դժվարությունները, հացն իր երեխու շուրթից կտրելով պատերազմի դաշտ չուղարկեր, հագուստն իր ծնողի հագից կտրելով պատերազմի դաշտ չուղարկեր ու լիքը տենց ուրիշ բաներ, հաղթանակը չէր լինի: Էդ մի հսկայական համակարգ էր, որի բոլոր դետալների առկայությունը ապահովեց հաղթանակը:

Ո՞վ եկավ, ու էդ համակարգի գոյությունը կասկածի տակ դրեց: Ցավոք Կոմանդոսը, ով փորձեց ամենն իրեն ու էլի մի քանիսին վերագրել: Ու արժանացավ հակահարձակման: Հաղթանակը բաժին-բաժին որևէ մեկը չի անում: Այ դա սխալ է Գեայի դիտարկման մեջ: Որևէ մեկն առ այս պահը չի ուրանում Կոմանդոսի դերը: Ասում են այլ բան, միայն իրանով չէր, ասում են այլ բան, սին են Կոմանդոսի մեղադրանքները, որ այլոք, այդ թվում գերագույն գլխավոր հրամանատարը դեր իբր չեն ունեցել: Այո՛, Կոմանդոսն ու Լևոնն իրենց գործն են արել, Դալիբալթայանն ու ուրիշները իր գործն է արել, մեկը կամովին վերցրած գործը, մյուսը հանձնարարված գործը, էն մեկն էլ համընդհանուր վստահությամբ իրեն հանձնված գործը:

Ու թող որևէ մեկը չհամարձակվի էս մարդկանցից որևէ մեկի արածը ուրանալ: Ցանկացած քննադատություն պետք է սահման ունենա: Ցանկացած պատվեր էլ պետք է սահման ունենա: Էս անգամ սահմանն անցնող բաներ են եղել, լավ կլինի գոնե էսքանով բոլորս սահմանափակվենք:

Իսկ Շուշիի թեման երևի արժի նորից քննարկել, արդեն առանց անձերի, ծերից ծեր, կազմակերպումից, գործողության պլանից մինչև իրագործում: Կարելի ա նախաձեռնել էդ քննարկումը՝ առանձին թեմայով: Կարծում եմ, որ կնախաձեռնեմ, երևի սեպտեմբերին:

[Mephistopheles]

Իրա ասածը ֆուֆլոյա ապեր, քանզի Շուշին գրավողն ուրիշ բանա ասում, իսկ քո նշած բձի ասածները ասնավանի չի, որտև ինքը սովորական բձայա
Հեսա, հենց դալիբալթայանի հայտարարության մեջ բլթ տեսնի ով որ պետքա, դալիբալթայանը մեկ այլ հայտարարություն կանի

""շուշին գրավողը" երեք հատ ինտերվյու տվեց ու երեքն էլ իրարից տարբեր մեկը մեկին հակասող… 90-ալաններին Լևոնին էր սապոնվում էսօր պարզվում ա որ իրա "հրամանատար սերժ ազատիչն ա"… քանի՞ անգամ մարդը՝ հերոսը կարա ճամբար ու խոսք փոխի…

Ընենց մի արեք որ սկսենք հարցեր տալ… դրա պատասխնմերը տալուց հետո իրանից թաց տեղ էլ չի մնա…

…եկեք թողմենք սա "բլթցրել ա"-ի վրա ու առաջ անցնենք…

[Արէա]

""շուշին գրավողը" երեք հատ ինտերվյու տվեց ու երեքն էլ իրարից տարբեր մեկը մեկին հակասող… 90-ալաններին Լևոնին էր սապոնվում էսօր պարզվում ա որ իրա "հրամանատար սերժ ազատիչն ա"… քանի՞ անգամ մարդը՝ հերոսը կարա ճամբար ու խոսք փոխի…

Ընենց մի արեք որ սկսենք հարցեր տալ… դրա պատասխնմերը տալուց հետո իրանից թաց տեղ էլ չի մնա…

…եկեք թողմենք սա "բլթցրել ա"-ի վրա ու առաջ անցնենք…

Արի սկսենք: Հետո որ Արկադի Տեր-Թադևոսյանից պրծնենք, արի անցնենք Սոս Սարգսյանին, կակ ռազ ինքն էլ ա "բլթցրել", Թումանյանի պուրակում շինարարություն ա ուզում անի, խայտառակություն, գնաց.

էս էն Սոսը չի՞, որ...

Դե՛, ով ավելի շատ բան գիտի, ով ավելի վառ երևակայություն ունի, ով ա ավելի դիպուկ խփուկ ցեխագնդերով, ավելի ակտիվ

Բլոգնյուզում հետաքրքիր բան կարդացի էսօր.

Շատ շոգ էր, անելու բան էլ չկար՝ թվում էր, թե արդեն բոլորին հայհոյել վերջացրել էինք... Ու երբ արդեն հուսահատված ուզում էինք ցրվել, հանկարծ հիշեցի՝ բա մեր հերոսները... Կներեք, այդ ո՞վ է նրանց անձեռնմխելիություն շնորհել... Ով՞ ասաց, որ նրանց չի կարելի հայհոյել... Ավելին, ո՞վ ասաց, որ նրանք հերոսներ են... Ու սկսեցինք վերականգնել պատմական արդարությունը, այսինքն մի լավ հայհոյել հերոսներին... Գետին տապալեցինք նրանց ու ոտքերով արժանին մատուցեցինք... Ու երբ պատմական արդարությունը վերականգնված էր, հանկարծ տեսանք, որ էլի շոգ է, վատ ու անհեռանկար... Ամեն ինչ նույնն էր, հանրապետական ու դժգույն... . Միայն մի բան էր փոխվել՝ այլեւս հերոսներ չունեինք...