Քաղաքական քննարկումներ՝ թեմայից դուրս

[Վիշապ]

Վիշապ ջան, էդքան էլ ճշմարտանման չի: զուտ օրինակ. ենթադրենք բռնաբարություն կատարելու համար տալիս են 50 տարի: Ակնհայտ ա չէ, որ ոչ մի երկրում էսքան շատ չեն տալի, որովհետև առաջին հայացքից էլ երևում ա, որ պատիժը համաչափ չի հանցանքին: Բայց սա ինչ կապ ունի էս սխալ օրենքի հոդվածի կիրառման հետ, եթե նույնիսկ 10 տարվա դեպքում (փաստի հիման վրա) Նոյեմբերյանի քաղաքապետի տղեն բռնաբարության համար չի նստում, բայց մի հատ անտեր մարդու գլխին ողջ խստությամբ կիրառվում ա պատիժը: Էս ա խնդիրը:

Եթե ինքդ քեզ «ճիշտ» հարցեր տաս, ապա կգտնես պատճառը։ Օրինակ.
(կոնկրետ գործին ծանոթ չեմ, պնդումներս վերացական են)
Իսկ ո՞վ է շահագրգռված, որ քաղաքապետը նստի, արդյո՞ք գործը կազմող քննիչները ու դատավորը շահագրգռված են, որ արդար դատ լինի...
Ի՞նչն է պատճառը որ նրանք արդարացնում են մեղավորին, մեղադրում են անմեղին...
Ի՞նչն է պատճառը, որ նրանք այդ ամենը անելով հանդերձ ամենաքիչը մնում են իրենց պաշտոններում
Զուտ բարոյական տեսակետից անշուշտ մարդկային խնդիրներ են՝ փող են կերել, կամ քաղաքապետը իրենց ընկերն է կամ բարեկամը, փոխադարձ լիքը շահեր ու պարտավորություններ ունեն և այլն, ու միարժամանակ թքած ունեն անտեր մարդկանց վրա....
Բայց քաղաքական ու իրավական տեսակետից նրանք փաստորեն իշխանության ավելցուկություն ունեն, որևէ վերահսկողության օղակ բացի նախագահից նրանց վրա չկա, իսկ նախագահը եթե տեսականորեն էլ ուզենա նրանց վերահսկել, չի կարող, քանի որ քաղաքապետերն ու դատավորները պարզապես շատ են:
Ինչու է այդպես, որովհետև մեր սահմանադրությունը իրականում ոչ թե անկախ, իրար հակակշռող ու հավասար իշխանություն ունեցող կառույցներ է նախատեսում, այլ իրականում ուղղահայաց իշխանություն։ Դա երևում է թե պրակտիկայում և թե կերևա եթե դու վերցնես սահմանադրությունը որպես մոդել, ստորին օողակներում դեֆեկտներ մոդելավորես ու տեսնես թե այդ դեֆեկտները տվյալ համակարգում ինչքան երկար ժամանակ գոյություն ունենալու շանսեր ունեն։
Ինչու՞ են ընտրությունները կեղծվում, որովհետև չկա մի գործոն, որը շահագրգռում է իրավապահներին հայտնաբերել այդ կեղծողներին ու հատ հատ պատժել բացի իրավապահների 200000 դրամ աշխատավարձից։ Իսկ իրենք իրենց հանցավոր անգործության համար հաստատ ավելի շատ են վաստակում և ավելի շատ կախվածություն են ունենում վերևներից որոնք էլ կեղծողներն են կամ շահագրգիռ մարդիկ, և որոնք էլ փոխարենը աչք են փակում ստորադասի հանցավոր անգործության վրա, այսինքն գործ ունենք փոխադարձ շահերի հետ, որոնց համար որևէ արգելող մեխանիզմ օրենքով չի նախատեսվում։
Գուցե բա՞րդ եմ խոսում...
Ես նորից կրկնում եմ, ես չեմ ասում կոնկրետ օրենքներ առանձին–առանձին վատն են, նրանք վատն են որպես ամբողջություն։ Ես չեմ ասում, որ ասենք բռնաբարողին 10 տարի տվող օրենքը վատն է։

Մեր օրենսդրության անկատարության առումով ես քեզ հետ կհամաձայնվեմ էն դեպքում, եթե դու ինձ կարողանաս ապացուցել, որ մեր օրենսդրության մեջ բացթողումն ու թերությունը ավելի շատ են, քան ուժեղ կողմերը: Իմ համոզմամբ, հաստատ էդպես չի: Փայլուն օրենսդրություն չունենք, բայց հաստատ էնքան վատը չի, որ մեր դժբախտությունների պատճառը մենակ դրա վրա բարդենք:

Եթե ամփոփեմ իմ կարծիքը մեր դժբախտությունների պատճառների մասին, ապա այն հետևյալն է՝
Պատճառ 1. Իշխանությունները լավ չեն աշխատում, որովհետև ներկա համակարգը որով նրանք աշխատում են, նրանց չի մոտիվացնում, այլ ընդհակառակը՝ հղփացնում է։ Համակարգային փոփոխությունների մասին ներկա իշխանությունները չեն մտածում ու հազիվ թե մտածեն;
Պատճառ 2. Ներկա համակարգը և օրենքները վատն են, որովհետև համակարգի պատասխանատուները, օրենսդիրը և գործադիրը վատ են աշխատում ու բաղկացած են անհաջող կադրերից (անազնիվ, տգետ)։ Կադրային փոփոխությունների մասին ներկա իշխանությունները առանձնապես չեն մտածում իրենք էլ հազիվ թե իրենց փոխեն։
Պատճառ 3. ամենակարևորը՝ գոյություն չունի ազգային–պետական նպատակ։

Իսկ օրենքի վրա ես կենտրոնանում եմ զուտ մեկ պատճառով՝ ես կարծում եմ, որ այն պնդումները թե մեր օրենքներն ու սահմանադրությունը լավն են (կամ շատ վատը չեն) պարզապես իշխանության մեջ գտնվող անձինք են վատը, պետք է նրանց փոխել և ամեն ինչ լավ կլինի, սխալ պնդումներ են։ Քանի գաղափարները չեն փոխվել, անձերի փոփոխությունները ոչ մի լավ բանի չեն բերելու։ Թեկուզ և դա լինի ժողովդրի ճնշման միջոցով։ Հետhեղափոխական իներցիան բավականին երկար է տևում, և մարդիկ մինչև ջոկում են, որ բան չի փոխվել, ստահակները օգտվում են այնքան, ինչքան որ պետք է։
Լավ է որ մեր ժողովուրդը հիմա դատարկ խոսքերին այլևս այդպես չի հավատում ինքան առաջ էր։ Դատարկ խոսքերին հավատացողներից մեկն էլ ես էի։

[Տրիբուն]

Ախպեր, ոչինչ, թող վատը լինի այդ պայմանագիրը, կարևորն այն է, որ կողմերը այդ պայմանագրի կետերը պահպանեն և կիրառեն:

Հոպար, էտ պայմանաբիրը մի կետ ունի, որը պիտի կատարվի, ու էտ կետը կոչվում ա <Ռուսը ոնց ասեց, տենց էլ պըտի ըլնի>: Ինձ չես հավատում, Պուծինին հարցրա:

[Տրիբուն]

Էս «քննարկումը» մի այլ կարգի բացում ա: Ինչևէ, կոնկրետ գրառումների էլ չեմ ուզում արձագանքել, ուղղակի անիմաստ ա, որտև մեկ ա, ում ուղղված են, էդ մարդիկ կամ ասածներիդ մասին իսկի չեն էլ մտածում, կամ էլ դիտավորությամբ խեղաթյուրում են՝ կամային ու ասածիդ հետ որևէ առնչություն չունեցող մեկնաբանություններով:

Պարզապես էս ողջ պատմությունն ինձ հիշեցրեց մեր իշխանություններին: Սրանք էլ են, հենց մեղադրվում են որևէ բանը վատ կազմակերպելու մեջ, անմեղ մանկան դեմք ընդունած անմեղսունակ հայտարարություն են անում, որ ախր իրենք շատ լավն են, ուղղակի.. էդ անտեր օրենքներն էին վատը ու հիմա հարկավոր է դրանք փոփոխել, լավացնել, բարեփոխել: Ու սկսու՜մ են բարեփոխելը... ափսոս, որ ինչքան էլ բարեփոխում են, մեկ է էդ օրենքները մնում են թղթին գրված, որտև ինչպես պարզ է ցանկացած իրապես մտածել կարողացող մարդու, մեր խնդիրները ոչ թե օրենքների վատը կամ անկատար լինելուց են (որոնք իսկապես հաճախ վատը կամ անկատար են), այլ դրանք կիրառելու կամքի բացակայությունից, դրանց վրա այլ, օրենքներից չբխող պատճառներով թքած ունենալուց: Բայց դե մեր իշխանական հանցագործները, ովքեր իրենց անմեղսունակի տեղ են դնում, օրենքի անկատարությունից են ճամարտակում

Ցանկացած զուգահեռ անցկացնելը թողնում եմ ընթերցողներին:

Չուկ ջան, ալիքները մի խառնի: Էս պաին մի այլ կարգի բացում ա մենակ Լևոնը, իսկ ամենաանմեղսունակ հայտարարությունները անում ա ՀԱԿ-ը: Ստեղի գրառում անողներս հրեշակներ ենք ՀԱԿ-ի մոտ:

Ամենամազալուն էն ա, որ Լևոնը մի օր բլթցրեց, որ սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին լուրջ քաղաքական վերադասավորումներ ու զարգացումներ են լինելու: Ու քանի որ ՀԱԿ-ի հետ կապված ոչ մի զարգացում ուղղակի չի կարող լինել, ոչ հեկտեմբերին, ոչ նոյեմբերին, ոչ էլ երբևէ, ապա ողջ ընդդիմադիր մամուլը առավոտից իրիկուն սպասում ա, որ դմբլդոխը էնքան դուխ ունենա, որ կոալիցիայից դուրս կգա, ու դա ներկայացնեն որպես լուրջ քաղաքական զարգացում ու Լևոնի հերթական գիգանտ կանխատեսում Այ էսի ա մի այլ կարգի բացում ... մի ուրիշ կարգի ա բացում ...

Դու էն ասա, էս քաղաքացիական ֆորումի ժամանակ ժողովրդին էլի կրթելուն են, թե՞ վախն են չափելու:

[Վիշապ]

Հոպար, էտ պայմանաբիրը մի կետ ունի, որը պիտի կատարվի, ու էտ կետը կոչվում ա <Ռուսը ոնց ասեց, տենց էլ պըտի ըլնի>: Ինձ չես հավատում, Պուծինին հարցրա:

Ես գիտեմ, ուղղակի մեր «օրենքային» թեմայի շրջանակներում էի Մարդ կա ասումա՝ օրենքը թեկուզ վատը լինի, բայց որ կիրառվի, ապա՝ լավ կլինի: Ես էլ պայմանագրի վրա եմ օրինակը բերում թարմ-թարմ:

[davidus]

Եթե ինքդ քեզ «ճիշտ» հարցեր տաս, ապա կգտնես պատճառը։ Օրինակ.
(կոնկրետ գործին ծանոթ չեմ, պնդումներս վերացական են)
Իսկ ո՞վ է շահագրգռված, որ քաղաքապետը նստի, արդյո՞ք գործը կազմող քննիչները ու դատավորը շահագրգռված են, որ արդար դատ լինի...
Ի՞նչն է պատճառը որ նրանք արդարացնում են մեղավորին, մեղադրում են անմեղին...
Ի՞նչն է պատճառը, որ նրանք այդ ամենը անելով հանդերձ ամենաքիչը մնում են իրենց պաշտոններում
Զուտ բարոյական տեսակետից անշուշտ մարդկային խնդիրներ են՝ փող են կերել, կամ քաղաքապետը իրենց ընկերն է կամ բարեկամը, փոխադարձ լիքը շահեր ու պարտավորություններ ունեն և այլն, ու միարժամանակ թքած ունեն անտեր մարդկանց վրա....
Բայց քաղաքական ու իրավական տեսակետից նրանք փաստորեն իշխանության ավելցուկություն ունեն, որևէ վերահսկողության օղակ բացի նախագահից նրանց վրա չկա, իսկ նախագահը եթե տեսականորեն էլ ուզենա նրանց վերահսկել, չի կարող, քանի որ քաղաքապետերն ու դատավորները պարզապես շատ են:
Ինչու է այդպես, որովհետև մեր սահմանադրությունը իրականում ոչ թե անկախ, իրար հակակշռող ու հավասար իշխանություն ունեցող կառույցներ է նախատեսում, այլ իրականում ուղղահայաց իշխանություն։ Դա երևում է թե պրակտիկայում և թե կերևա եթե դու վերցնես սահմանադրությունը որպես մոդել, ստորին օողակներում դեֆեկտներ մոդելավորես ու տեսնես թե այդ դեֆեկտները տվյալ համակարգում ինչքան երկար ժամանակ գոյություն ունենալու շանսեր ունեն։
Ինչու՞ են ընտրությունները կեղծվում, որովհետև չկա մի գործոն, որը շահագրգռում է իրավապահներին հայտնաբերել այդ կեղծողներին ու հատ հատ պատժել բացի իրավապահների 200000 դրամ աշխատավարձից։ Իսկ իրենք իրենց հանցավոր անգործության համար հաստատ ավելի շատ են վաստակում և ավելի շատ կախվածություն են ունենում վերևներից որոնք էլ կեղծողներն են կամ շահագրգիռ մարդիկ, և որոնք էլ փոխարենը աչք են փակում ստորադասի հանցավոր անգործության վրա, այսինքն գործ ունենք փոխադարձ շահերի հետ, որոնց համար որևէ արգելող մեխանիզմ օրենքով չի նախատեսվում։
Գուցե բա՞րդ եմ խոսում...
Ես նորից կրկնում եմ, ես չեմ ասում կոնկրետ օրենքներ առանձին–առանձին վատն են, նրանք վատն են որպես ամբողջություն։ Ես չեմ ասում, որ ասենք բռնաբարողին 10 տարի տվող օրենքը վատն է։

Էս ինչ մի խորանալ խորացար Ամեն ինչ շատ ավելի պարզ ա. պաշտոնյան գիտակցված խախտում ա օրենքը, ոչ թե նրա համար, որ օրենքը թույլ ա տալիս, այլ նրա համար, որ վերահսկողին մի հատ պատիվ տալով, մուծվելով, կիսվելով գլուխը ավելորդ գլխացավանքից կազատի: Պարզ մեխանիզմ ա շատ:

Նախագահը դատավորին ուղղակի չի վերահսկում. գոյություն ունի հատուկ կառույց, որը հենց զբաղվում ա դատավորների կայացրած վճիռների ուսումնասիրությամբ. ինչքան շատ դատավոր, էնքան մեծ ապարատ: Ընենց որ դատավորների շատ լինելը հաստատ թեմա չի:

Պետական կառավարումը ինքնին ենթադրում է կառավարման մակարդակների առկայություն, որը թերություն չէ: Չկա մի խոշոր կազմակերպություն, որը չունենա իշխանության ուղղահայաց տարանջատում. սա նարմալ բան ա: Խնդիրը էդ մակարդակների անհարկի մեծ թվի մեջ ա, որի արտահայտումն ա բյուրոկրատիան:

Վիշապ, էս ընտրությունների պահով լրիվ բոմբեցիր. ինչ ա նշանակում գործոն լինի, որ հայտնաբերվի ընտրակեղծիքը: Եթե ոստիկանապետը ուղղակի հրաման ա տալիս էդ ամենի վրա աչք փակել, հլը մի բան էլ սատարել, էլ ինչ մոտիվացիայի մասին ա խոսքը: Եթե ոստիկանը նույն իր համակարգում էդքան բարոյազրկված չզգա, ոնց որ հիմա ա, ինքը 150 հազարով էլ իր հասանելիքը կանի: Ստեղ փողը ամենաորոշիչը չի:

Բարդ խոսելու պահով. դու կարող ա էս կերպ էս պատկերացնում իրերի դասավորվածությունը, բայց անպայման չի, որ իրականում դա էդպես լինի:

Եթե ամփոփեմ իմ կարծիքը մեր դժբախտությունների պատճառների մասին, ապա այն հետևյալն է՝
Պատճառ 1. Իշխանությունները լավ չեն աշխատում, որովհետև ներկա համակարգը որով նրանք աշխատում են, նրանց չի մոտիվացնում, այլ ընդհակառակը՝ հղփացնում է։ Համակարգային փոփոխությունների մասին ներկա իշխանությունները չեն մտածում ու հազիվ թե մտածեն;
Պատճառ 2. Ներկա համակարգը և օրենքները վատն են, որովհետև համակարգի պատասխանատուները, օրենսդիրը և գործադիրը վատ են աշխատում ու բաղկացած են անհաջող կադրերից (անազնիվ, տգետ)։ Կադրային փոփոխությունների մասին ներկա իշխանությունները առանձնապես չեն մտածում իրենք էլ հազիվ թե իրենց փոխեն։
Պատճառ 3. ամենակարևորը՝ գոյություն չունի ազգային–պետական նպատակ։

1. Ֆանտաստիկ բան ես գրել. մարդին իշխանության ղեկին են, դրանից ավել էլ ի՞նչ մոտիվացիա ա պետք իրանց: Իրանք սեփական պատկերացումներով են կառուցում երկիրը, սրանից ավել էլ ինչ կարող են ուզել: ՉԵմ ասում թե գրպանները չեն հաստացնելու, դա բնական ա աշխարհի բոլոր ծայրերում, բայց գրպան հաստացնելու էլ ձև կա ու սահման:
2. Կառավարման երկրորդ մակարդակում համարյա բոլորն էլ հաջող կադրեր են. խոսքը փոխնախարարների ու տեղակալների մասին ա: Բայց էս մարդկանց կարծիքը զրո ա դառնում, երբ վերևից մի հատ հրաման ա գալիս, որ էս տեղում էսինչ մակերեսով հողը պիտի օտարվի էսինչի օգտին: Դե թող գնա ու փոխնախարարը կամ տեղակալը հետևը ճղի: Կարո՞ղ ա ինչ-որ բան անի: Նայում ես նույն նախարարության ներսում, վարչություն կա, որ աշխատողներին հեռվից մատով են ցույց տալիս, բայց վարչություն էլ կա բացի կոֆե դնելուց ուրիշ բանի ունակ չի: Այսինքն՝ կադրերի անոկարությունը միանշանակ չի:
3. ազգային-պետական նպատակ (գաղափարախոսություն) ունենալու համար ժողովուրդը նախ պիտի պատրաստ լինի դրան: Հիմա դու քեզ մի հատ հարցրու. մենք պատրա՞ստ ենք էդ գաղափարախոսությունը ունենալու:

Իսկ օրենքի վրա ես կենտրոնանում եմ զուտ մեկ պատճառով՝ ես կարծում եմ, որ այն պնդումները թե մեր օրենքներն ու սահմանադրությունը լավն են (կամ շատ վատը չեն) պարզապես իշխանության մեջ գտնվող անձինք են վատը, պետք է նրանց փոխել և ամեն ինչ լավ կլինի, սխալ պնդումներ են։ Քանի գաղափարները չեն փոխվել, անձերի փոփոխությունները ոչ մի լավ բանի չեն բերելու։ Թեկուզ և դա լինի ժողովդրի ճնշման միջոցով։ Հետhեղափոխական իներցիան բավականին երկար է տևում, և մարդիկ մինչև ջոկում են, որ բան չի փոխվել, ստահակները օգտվում են այնքան, ինչքան որ պետք է։
Լավ է որ մեր ժողովուրդը հիմա դատարկ խոսքերին այլևս այդպես չի հավատում ինքան առաջ էր։ Դատարկ խոսքերին հավատացողներից մեկն էլ ես էի։

Կան անձեր, ու կան «անձեր»: Անձերի փոփոխությունից, համաձայն եմ, որ ոչ մի բան չի փոխվի, բայց կան մի որոշ թվով «անձեր», որոնց փոխարինելը ուրիշներով, որոնց նախորդներից տարբերվում են գոնե մի քիչ սկզբունքայնությամբ, համեմատաբար անկախ են, իշխանության հասնելու համար սրա-նրա հետևը չեմ մտել, կգանգեցնի համակարգային փոփոխությունների: Ու դրանցից ահեմակարևորերից մեկը էսօր հայաստանում նախագահն ա: ՀԵռու մի գնա, վերևից հարևանին նայի: Հլը մի պահ վերանանք նրան ցույց տրվող արևմտյան աջակցությունից. փաստացի ապացուցե՞ց, որ մի ծաղկով լավ էլ գարուն ա գալիս:

[Mephistopheles]

Համակարգ ասելով հասկանում եմ հենց համակարգ: Համակարգը չգիտե՞ս ինչ է, համակարգիչ, համակարգող, այ օրինակ երբ Սերժը Տիկոյի վրա ջղայնանում ա, ասում ա՝ հլը մի հատ համակարգի՛ քեզ, արա՛:
Պետական կառավարման համակարգ: որը սահմանվում է սահմանադրությամբ և/կամ օրենքներով: Օրինակ Հայաստանի կառավարման համակարգի նկարագրությունը սզբից սկսվում է այսպես՝ «Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին:», ու հետո լիքը կայֆեր-կայծեր որոնք թույլ են տալիս ավտարիտետին այնուամենայնիվ փաթաթած ունենալ ժողովդրին: Երկար-բարակ չեմ ուզում գրել, ինքդ կարդա ու մտածիր:

ապեր պարզ հարց եմ տվել, որը մի տողանոց պատասխան ուներ… ընգար սարեր ձորեր… ու հարցրել էի որ ճշտեմ նույն բանի մասին ենք խոսում… ի՞նչը կարդամ մտածեմ ապեր…

Իսկ ու՞մ ձևակերպումն է: Իսկ դու սեփական ձևակերպում ունե՞ս, թե «ըստ քեզ» հարցերին միշտ հղվում ես խորհրդավոր աղբյուրներին:

Transparency International-ի էդքան էլ բանից բեխաբար կազմակերպություն չի ոչ էլ խորհրդավոր ա… խի պտի ունենայի՞… ես իրանց ձևակերպման հետ համաձայն եմ… իսկ դու քոնն ունե՞ս…

Ըստ Սահմանադրության, ես օրենքի նկատմամբ խտրականություն դնելու իրավունք չունեմ: Այ ըմ ը թեյբլ

մի դիր… վիճարկի…

[Mephistopheles]

Մեֆ, լավ էլի... կառավարությունը մի հատ «Բազե» ա կազմակերպում, մի քանի հազար մարդ ա տեղում հավաքվում... ո՞նց էղավ որ չի կազմակերպում...

դրան հասարակության կազմակերպել չեն ասում Դավ ջան… մարդկանց իրար գլխի հավաքելով չի… մարդիկ պետք ա հնրավորություն ունենան իրենք կազմակերպվելու… դրա օրինակ կարա լինի Մարիամ Սուխուդյանը, "Չենք Լռելու"-ն, արհմիություններ… հայաստանում դրանք դեռ թույլ են… Բազեները պիոներների մնացորդներն են…

[Mephistopheles]

Էս ինչ մի խորանալ խորացար Ամեն ինչ շատ ավելի պարզ ա. պաշտոնյան գիտակցված խախտում ա օրենքը, ոչ թե նրա համար, որ օրենքը թույլ ա տալիս, այլ նրա համար, որ վերահսկողին մի հատ պատիվ տալով, մուծվելով, կիսվելով գլուխը ավելորդ գլխացավանքից կազատի: Պարզ մեխանիզմ ա շատ:

Նախագահը դատավորին ուղղակի չի վերահսկում. գոյություն ունի հատուկ կառույց, որը հենց զբաղվում ա դատավորների կայացրած վճիռների ուսումնասիրությամբ. ինչքան շատ դատավոր, էնքան մեծ ապարատ: Ընենց որ դատավորների շատ լինելը հաստատ թեմա չի:

Պետական կառավարումը ինքնին ենթադրում է կառավարման մակարդակների առկայություն, որը թերություն չէ: Չկա մի խոշոր կազմակերպություն, որը չունենա իշխանության ուղղահայաց տարանջատում. սա նարմալ բան ա: Խնդիրը էդ մակարդակների անհարկի մեծ թվի մեջ ա, որի արտահայտումն ա բյուրոկրատիան:

Վիշապ, էս ընտրությունների պահով լրիվ բոմբեցիր. ինչ ա նշանակում գործոն լինի, որ հայտնաբերվի ընտրակեղծիքը: Եթե ոստիկանապետը ուղղակի հրաման ա տալիս էդ ամենի վրա աչք փակել, հլը մի բան էլ սատարել, էլ ինչ մոտիվացիայի մասին ա խոսքը: Եթե ոստիկանը նույն իր համակարգում էդքան բարոյազրկված չզգա, ոնց որ հիմա ա, ինքը 150 հազարով էլ իր հասանելիքը կանի: Ստեղ փողը ամենաորոշիչը չի:

Բարդ խոսելու պահով. դու կարող ա էս կերպ էս պատկերացնում իրերի դասավորվածությունը, բայց անպայման չի, որ իրականում դա էդպես լինի:



1. Ֆանտաստիկ բան ես գրել. մարդին իշխանության ղեկին են, դրանից ավել էլ ի՞նչ մոտիվացիա ա պետք իրանց: Իրանք սեփական պատկերացումներով են կառուցում երկիրը, սրանից ավել էլ ինչ կարող են ուզել: ՉԵմ ասում թե գրպանները չեն հաստացնելու, դա բնական ա աշխարհի բոլոր ծայրերում, բայց գրպան հաստացնելու էլ ձև կա ու սահման:
2. Կառավարման երկրորդ մակարդակում համարյա բոլորն էլ հաջող կադրեր են. խոսքը փոխնախարարների ու տեղակալների մասին ա: Բայց էս մարդկանց կարծիքը զրո ա դառնում, երբ վերևից մի հատ հրաման ա գալիս, որ էս տեղում էսինչ մակերեսով հողը պիտի օտարվի էսինչի օգտին: Դե թող գնա ու փոխնախարարը կամ տեղակալը հետևը ճղի: Կարո՞ղ ա ինչ-որ բան անի: Նայում ես նույն նախարարության ներսում, վարչություն կա, որ աշխատողներին հեռվից մատով են ցույց տալիս, բայց վարչություն էլ կա բացի կոֆե դնելուց ուրիշ բանի ունակ չի: Այսինքն՝ կադրերի անոկարությունը միանշանակ չի:
3. ազգային-պետական նպատակ (գաղափարախոսություն) ունենալու համար ժողովուրդը նախ պիտի պատրաստ լինի դրան: Հիմա դու քեզ մի հատ հարցրու. մենք պատրա՞ստ ենք էդ գաղափարախոսությունը ունենալու:




Կան անձեր, ու կան «անձեր»: Անձերի փոփոխությունից, համաձայն եմ, որ ոչ մի բան չի փոխվի, բայց կան մի որոշ թվով «անձեր», որոնց փոխարինելը ուրիշներով, որոնց նախորդներից տարբերվում են գոնե մի քիչ սկզբունքայնությամբ, համեմատաբար անկախ են, իշխանության հասնելու համար սրա-նրա հետևը չեմ մտել, կգանգեցնի համակարգային փոփոխությունների: Ու դրանցից ահեմակարևորերից մեկը էսօր հայաստանում նախագահն ա: ՀԵռու մի գնա, վերևից հարևանին նայի: Հլը մի պահ վերանանք նրան ցույց տրվող արևմտյան աջակցությունից. փաստացի ապացուցե՞ց, որ մի ծաղկով լավ էլ գարուն ա գալիս:

ամեն ինչի հետ համաձայն եմ բացի 3րդ կետից… ընդհանուր նպատակներ կարող ենք ունենալ, բայց ոչ քաղափարախոսություն…

[Վիշապ]

Էս ինչ մի խորանալ խորացար Ամեն ինչ շատ ավելի պարզ ա. պաշտոնյան գիտակցված խախտում ա օրենքը, ոչ թե նրա համար, որ օրենքը թույլ ա տալիս, այլ նրա համար, որ վերահսկողին մի հատ պատիվ տալով, մուծվելով, կիսվելով գլուխը ավելորդ գլխացավանքից կազատի: Պարզ մեխանիզմ ա շատ:

Այսինքն օրենքը չխախտելը, կամ օրենքի պահանջը կատարելը ավելորդ գլխացավա՞նք է պաշտոնյայի համար, որ ստիպված վերևներին պատիվ է տալիս: էս ինչ մի գլխացավանք օրենքներ ունենք

Նախագահը դատավորին ուղղակի չի վերահսկում. գոյություն ունի հատուկ կառույց, որը հենց զբաղվում ա դատավորների կայացրած վճիռների ուսումնասիրությամբ. ինչքան շատ դատավոր, էնքան մեծ ապարատ: Ընենց որ դատավորների շատ լինելը հաստատ թեմա չի:

Ահա, ուղղակի չի վերահսկում, պարզապես արդարադատության խորհուրդը, որը բաղկացած է Նախագահի ու ԱԺ կողմից նշանակված դատավորներից ու իրավաբաններից, նախագահին է ներկայացնում դատավորների ցանկը, որ նախագահը հաստատի: ՀՀ Սահմանադրությունը ասում է՝

Հոդված 94. Դատարանների անկախությունը երաշխավորվում է Սահմանադրությամբ և օրենքներով:

Դու խելացի տղա ես երևում, կարո՞ղ ես ասել, թե Սահմանադրության այդ որ հոդվածներն են և այդ որ օրենքներն են, որ երաշխավորում են Դատարանների անկախությունը: Ես օրինակ միամիտս առնվազն 20 Նախագահի հիշատակում եմ տեսնում Սահմանադրության դատական իշխանության մասին գլխում: Թե՞ դա կապ չունի՝

Հոդված 97. Արդարադատություն իրականացնելիս դատավորը և սահմանադրական դատարանի անդամն անկախ են, ենթարկվում են միայն Սահմանադրությանը և օրենքին:

Իսկ եթե չենթարկվե՞ն...

Դատավորը և սահմնադրական դատարանի անդամը չեն կարող կալանավորվել, ներգրավվել որպես մեղադրյալ, ինչպես նաև նրանց նկատմամբ չի կարող դատական կարգով վարչական պատասխանատվության ենթարկելու հարց հարուցվել՝ առանց համապատասխանաբար արդարադատության խորհրդի կամ սահմանադրական դատարանի համաձայնության: Դատավորը և սահմանադրական դատարանի անդամը չեն կարող ձերբակալվել, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ ձերբակալումն իրականացվում է հանցագործության կատարման պահին կամ անմիջապես դրանից հետո: Նման դեպքերում ձերբակալման մասին անմիջապես տեղեկացվում են Հանրապետության Նախագահը և համապատասխանաբար վճռաբեկ դատարանի նախագահը կամ սահմանադրական դատարանի նախագահը:

Փաստորեն դատավոր ձերբակալելը ահագին գլխացավանք է, տեսնես ինչի՞ց պիտի վախենա մեր անկախ դատավորը:

Վիշապ, էս ընտրությունների պահով լրիվ բոմբեցիր. ինչ ա նշանակում գործոն լինի, որ հայտնաբերվի ընտրակեղծիքը: Եթե ոստիկանապետը ուղղակի հրաման ա տալիս էդ ամենի վրա աչք փակել, հլը մի բան էլ սատարել, էլ ինչ մոտիվացիայի մասին ա խոսքը: Եթե ոստիկանը նույն իր համակարգում էդքան բարոյազրկված չզգա, ոնց որ հիմա ա, ինքը 150 հազարով էլ իր հասանելիքը կանի: Ստեղ փողը ամենաորոշիչը չի:

Բարդ խոսելու պահով. դու կարող ա էս կերպ էս պատկերացնում իրերի դասավորվածությունը, բայց անպայման չի, որ իրականում դա էդպես լինի:

Օքեյ... փաստորեն ոստիկանապետին փոխում ենք, տեղը մի հատ բարոյական ոստիկանապետ ենք նշանակում ու երկրում կոռուպցիան կրճատվում է 50%:-ով: Այսինքն այս հարցով դու Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ համաձայն ես:
Իսկ ոստիկանապետը նման հրաման է տալիս զուտ այն պատճառով, որ ինքը տականք է, ուրիշ պատճառ չունի նա այդ անելու:
Չնայած ես չեմ բացառում որ ես իսկապես «բոմբում» եմ, կարող է պարզապես հիմար հիմար խոսում եմ, իրականում ամեն ինչ շատ պարզ է, խնդիրներն էլ են շատ պարզ, մնում է հասկանալ, թե ինչու մենք չունենք շատ պարզ լուծումներ՝ շատ պարզ խնդիրների համար:

1. Ֆանտաստիկ բան ես գրել. մարդին իշխանության ղեկին են, դրանից ավել էլ ի՞նչ մոտիվացիա ա պետք իրանց: Իրանք սեփական պատկերացումներով են կառուցում երկիրը, սրանից ավել էլ ինչ կարող են ուզել: ՉԵմ ասում թե գրպանները չեն հաստացնելու, դա բնական ա աշխարհի բոլոր ծայրերում, բայց գրպան հաստացնելու էլ ձև կա ու սահման:

Ճիշտ ես ասում, իշխանություն ունենալը արդեն ահագին մեծ մոտիվացիա է: Բայց Իշխանության ղեկին հասնելը մի այիբ է, այն պահելը՝ երկու այիբ: Խոշոր բարեփոխումներ անելու ցանկությունը կարող է ահագին ջանքեր պահանջել, մեծ պատասխանատվություն, անինքնավստահ լինելու դեպքում՝ կասկածելի արդյուքներ... իսկ ներկա համակարգով դրական զարգացումներ ապահովելու համար էլ ավելի մեծ ջանքեր են պահանջվում: Դա էլ դեմոտիվացնող գործոններից մեկն է:

2. Կառավարման երկրորդ մակարդակում համարյա բոլորն էլ հաջող կադրեր են. խոսքը փոխնախարարների ու տեղակալների մասին ա: Բայց էս մարդկանց կարծիքը զրո ա դառնում, երբ վերևից մի հատ հրաման ա գալիս, որ էս տեղում էսինչ մակերեսով հողը պիտի օտարվի էսինչի օգտին: Դե թող գնա ու փոխնախարարը կամ տեղակալը հետևը ճղի: Կարո՞ղ ա ինչ-որ բան անի: Նայում ես նույն նախարարության ներսում, վարչություն կա, որ աշխատողներին հեռվից մատով են ցույց տալիս, բայց վարչություն էլ կա բացի կոֆե դնելուց ուրիշ բանի ունակ չի: Այսինքն՝ կադրերի անոկարությունը միանշանակ չի:

Իհարկե միանշանակ չի կադրերի անկարությունը, մի վաչության մեջ լավ կադրեր կան, մյուսում՝ անհաջող են, բայց արդյունքում էդ երկու վարչությունների տվսծ արդյունքերը առանձնապես շատ չեն տարբերվում: Հենց տարբերվեն, վերևները կսկսեն խառնվել Անհաջող կադրերն ու անհաջող համակարգը իրար լրացնում են: Դրա համար էլ համ իշխանությունները պիտի փոխվեն համ համակարգը: Այսինքն իշխանության պիտի գան մարդիկ, որոնց նպատակը համակարգը փոխեն է, ու հենց այդ նպատակի համար էլ լիքը ժողովուրդ տեսականորեն պիտի կկանգնի նրանց մեջքին Բայց դե քանի որ մեր ժողովուրդը համակարգային փոփոխություններ չի ուզում, զի համարում է որ օրենքները հիմնականում լավն են, կադրերն են անհաջող, իսկ մյուս կողմից էլ չգիտի թե որտեղ են հաջող կադրերը, ապա արդյունքում ստացվում է, որ ներկայիս վիճակը այն առավելագույնն է որ մենք կարող են ունենալ

3. ազգային-պետական նպատակ (գաղափարախոսություն) ունենալու համար ժողովուրդը նախ պիտի պատրաստ լինի դրան: Հիմա դու քեզ մի հատ հարցրու. մենք պատրա՞ստ ենք էդ գաղափարախոսությունը ունենալու:

Ժողովուրդը միշտ պարտաստ է ու ժողովրդի պատրաստ լինելուն ոչ մեկ չի էլ նայում, թերևս բացի Լևոն Տեր-Պետրոսյանից ու էլի անհույս անճարներից, որոնք իրենց անճարությունը քողարկում են, մահանա բերելով թե ժողովուրդը պատրաստ չի: Մենք պատրաստ ենք նպատակներ ունենալու, եթե իսկապես այդ նպատակները ամբողջի շահերից են ու ճիշտ են սահմանված:

Կան անձեր, ու կան «անձեր»: Անձերի փոփոխությունից, համաձայն եմ, որ ոչ մի բան չի փոխվի, բայց կան մի որոշ թվով «անձեր», որոնց փոխարինելը ուրիշներով, որոնց նախորդներից տարբերվում են գոնե մի քիչ սկզբունքայնությամբ, համեմատաբար անկախ են, իշխանության հասնելու համար սրա-նրա հետևը չեմ մտել, կգանգեցնի համակարգային փոփոխությունների: Ու դրանցից ահեմակարևորերից մեկը էսօր հայաստանում նախագահն ա: ՀԵռու մի գնա, վերևից հարևանին նայի: Հլը մի պահ վերանանք նրան ցույց տրվող արևմտյան աջակցությունից. փաստացի ապացուցե՞ց, որ մի ծաղկով լավ էլ գարուն ա գալիս:

Ճիշտ ես ասում: Ամբողջովին համամիտ եմ: Էսօր նախագահն ա, որովհետև Սահմանադրությամբ ահագին բան կախված է նախագահից: Դրա համար էլ մենք սպասում ենք, թե երբ է գալու մեր երազած նախագահը, սպիտակ ձիու վրա նստած, որը իր հետ կբերի համակարգային փոփոխություններ և կբարելավի օրենսրդական, դատական, հարկային, ոստիկանական և մնացած այլ համակարգերը

[Chuk]

Էս պաին մի այլ կարգի բացում ա մենակ Լևոնը, իսկ ամենաանմեղսունակ հայտարարությունները անում ա ՀԱԿ-ը: Ստեղի գրառում անողներս հրեշակներ ենք ՀԱԿ-ի մոտ:

Ապեր, դու էլ ես ինձ հիմա բացում քո ՀԱԿ-ի մասին երգով
Ուրեմն եթե ինձ ես պատասխանում, պիտի ՀԱԿ-ի անուն տա՞ս, է՞դ ա որևէ գրառման ասելիքը հասկանալու մակարդակդ
Կոնկրետ էդ գրառման ու էս վերջին քննարկման համատեքստում ի՞նչ ՀԱԿ ես խառնում, մեր ախպեր, թազա երգ սովորի

[Տրիբուն]

Ապեր, դու էլ ես ինձ հիմա բացում քո ՀԱԿ-ի մասին երգով
Ուրեմն եթե ինձ ես պատասխանում, պիտի ՀԱԿ-ի անուն տա՞ս, է՞դ ա որևէ գրառման ասելիքը հասկանալու մակարդակդ
Կոնկրետ էդ գրառման ու էս վերջին քննարկման համատեքստում ի՞նչ ՀԱԿ ես խառնում, մեր ախպեր, թազա երգ սովորի

Կներես, սրանից հետո քեզ պատասխանելուց միայն քո որպիսությունը կհարցնեմ: Թեմայի անունն էլ էեկք փոխենք դնենք «Ինշ կա չկա, ախպերութուն»:

Չուկ ջան, ո՞նց ես իմ ախպեր:

Թազա երգս էլ էս ա. «Մեր ձայները, ձեր ձայներից ավել ա, չես հավատում, ԿԸՀ-ից հարցրա»:

[Varzor]

Եթե դու էդպես ես մտածում, դա դեռ չի նշանակում, որ իրականությունը դա է։ Ազատության ցանկացած սահմանափակում, ընդհակառակը, հանգեցնում է վտանգի ավելացման, որովհետև չգիտես, թե էդ կուտակված դժգոհությունը երբ ու որտեղ դուրս կպոռթկա։

Դե դրա համար էլ գրել եմ` պարադոքսային է:
Ախր հաջորդ նախադասությունն էլ եմ գրել
Ես խոսում եմ փաստերով` փոքր ազատության պայմաններում մեր ժողովուրդն իրեն անվտանգ էր զգում, մինչև չպայթեց այնպես, որ ավելի մեծ վտանգի մեջ ընկանք

[Varzor]

Ես գիտեմ, որ այդպիսի հոդված կա քրեական օրենսգրքում: Երթևեկության կանոնների խախտման համար նախատեսված են վարչական տույժեր: Ուղղակի հետաքրքիր է, որ դուք գովերգում եք մի բան, որը իր անունով չեք կարողանում կոչել: Ես վստահ եմ որ ոչ դու, ոչ է Մեֆիստոֆելեսը չեք կարդացել «կաշառք չտալու» օրենքը, որոնվհետև այն զավեշտ է պարզապես: Մեջբերում եմ՝

Պահ, պահ ոնց կլինի, քրեական բառը պիտի պարտադիր շետենք հա? Ախպեր ջան էդ քո վարչական տույժերը սահմանվում են օրենքի համաձայն Ու ինչից վերցրիր, որ չեմ կարդացել?

Ո՞վ կարող է ապացուցել նախնական պայմանավորվածությունը: ՀՀ-ում ամենատարածված կաշառքի չափերը տեսնես ինչքա՞ն են:

Դե նվազագույն աշխատավարձի շեմը բարձրացնբելով մարդիք բարձրացնում են նաև կաշառք վերցնելու ու չդատվելու շեմը
Բայց որ մտքներին տեղ լինի, հա էլ կապացուցեն, որ շորթել ա, կամ նախնական պայմանավորվալ է` հիմա տեխնիկայի դար ա

Չնայած... շատերին ձեռնտու է կաշառքը, արագ ու էժան ստանալու իրենց ուզածը, որովհետև մեխանիզմներն են այդպիսին: Իսկ մեխանիզմները կարգավորվում են ինչո՞վ, օրենքով: Իսկ դուք հեքիաթներ պատմեք օրենք կիրառող, օրենքին հետևող արդար հասարակության մասին: Ինձ թվում է, գալիք ԱԺ ընտրություններում դուք ձեր ձայնը կտաք ներկայիս խորհրդարանական մեծամասնությանը, որովհետև օրենսդիր իշխանության աշխատանքը կարծես թե ձեզ դուր է գալիս:

Ես իմ ձայնը ոչ մեկին էլ չեմ տալու, որովհետև թքած ունեմ ցանկացած տեսակի ընտրությունների վրա: Սակայն քեզ հետ համամիտ եմ, որ մր երկրում ապրող շատ մարդկանց ձեռնտու է կաշառքների կիրառման համակարգը: Այդ մասին նույնիսկ արտահայտվել եմ թեմայում:

Հ.Գ.
Իմ գրությունն ընդամենը փաստում էր այդպիսի օրենքների առկայությունը, ոչ թե դրանց որակը կամ խելամտությունը

[Varzor]

ապեր, որ քնելու լինեմ կասեմ կգաս էս հեքիաթը կպատմես թե ոնց է տեխնոլոգիայի պակասը ստեղծել կոռուպցիոն համակարգ Հայաստանում…
հ.գ. իսկ հնարավոր չի՞ վարորդական իրավունքի տվյալները վերցնել ոչ թե օրիգինալը… տուգանել միայն տվյալ պահի խախտման համար, եթե չեն կարողանում ստուգել տեղում, իսկ մի շաբաթվա ընթացքում նամակ կուղղարկեն տույժիդ չափի կոռեկցիայով…

Մեֆ ջան, հեսա շուտով, տակավին այս տարվա վերջից կամ մյուսի սկզբից ՃՈ յուրաքանչյուր հերթապահ հաշվարկի մոտ կլինեն դյուրակիր համակարգիչներ` միացված կենտրոնացված տվյալների պահոցին, որից էլ կիմանան այդ մեքենայի և նրա վարորդի վերաբերյալ բոլո անհրաժեշտ տվյալները (համակարգը նույնիսկ կարող է համակցվել անձնագրային և այլ ծառայությունների հետ, օրինակ ԴԱՀԿ )
բայց քո ասածի չի անցնի, որովհև մարդիք կսկսեն կեղծ փաստաթղթերով երթևեկել

[Varzor]

Չէ ի՞նչ ես ասում, օրենքը չի ստիպում որ կաշառք տան, նույնիսկ օրենքով կաշառք տալը արգելված է Բայց օրենքներ կան, որ պարզապես ասում են՝
«խախտի՜ր ինձ, խախտի՜ր ինձ» անհագ մարմնավաճառի պես... Եվ դրա համար էլ մենք սիրում ենք օրենքը:

Վիշ ջան, համամիտ եմ քեզ հետ այն հարցում, որ կան օրենքները որոնք կան հնարավոր չէ չխախտել, կամ էլ եթե հակում ունես` չես կարող չօգտվել այդ հնարավորությունից:
Սա գիտես ինչի նմանա է? Ենթադրենք շենքի մուտով բարձրանում ես ու տեսնում ես, որ հարևանիդ դուռը բաց է: հո չես մտնում տուն ու մի բան վերցնում? Բայց կան մարդիք, որոնք պատրաստ են դա կատարելու:
Այսինքն` վատ կամ թերի օրենքը բաց դուռն է, ներս մտնողը` հանցավոր հակում ունեցողը կամ ճար չունեցողը, իսկ այդ դուռը փակելու համար պիտի
1. առաջին հերթին մեկը արանագրի, որ դուռը բաց է և չի փակվում
2. պիտի դուռը փակելու միջոց օգտագործվի` կողպեք կամ դրա դման մի բան:
Հիմա ինչ? Կողեքն ավելացրեց անվտանգության աստիճանը, բայց երբևիցե հնարավոր չի վերացնել ռիսկն ամբողջությամբ: