Քաղաքական քննարկումներ՝ թեմայից դուրս

[Norton]

Հենց պրոբլեմը ստեղից ա գալիս, Բիձ ջան, բայց քեզ ինչու ա թվում, որ այստեղ ուսուցչի կարիք կա, կամ դու ինչու ես ուզում քեզ այդ դերը շնորհես:
Ի դեպ, Նիկոլի թեկնածությանը նվիրված հանրահավաքին հրավիրում եմ միասին գնալ, համ էլ ճանապարհին անցած-գնացած օրերից կպատմես:

[Բիձա]

Հենց պրոբլեմը ստեղից ա գալիս, Բիձ ջան, բայց քեզ ինչու ա թվում, որ այստեղ ուսուցչի կարիք կա, կամ դու ինչու ես ուզում քեզ այդ դերը շնորհես:
Ի դեպ, Նիկոլի թեկնածությանը նվիրված հանրահավաքին հրավիրում եմ միասին գնալ, համ էլ ճանապարհին անցած-գնացած օրերից կպատմես:

Նորտոն, գրածները կարդալիս մեջի գրած ինֆորմացիան նկատում ես՞: Ես 9 ժամագոտի հեռու եմ: Էդտեղ եմ լինում տարեկան 2-3 ամիս -միտինգներին:
Համ էլ ճիշտ ես, ուսուցիչ -բան-դալոյ:

[Norton]

Նորտոն, գրածները կարդալիս մեջի գրած ինֆորմացիան նկատում ես՞: Ես 9 ժամագոտի հեռու եմ: Էդտեղ եմ լինում տարեկան 2-3 ամիս -միտինգներին:

Հայաստանում չես Բիձ? Դե, որ ստեղ էլ լինեիր մեկ ա չէիր գալու:
Հա ու հեռվից դասախոսություններ կարդալը հեշտա՞

[Բիձա]

Հայաստանում չես Բիձ? Դե, որ ստեղ էլ լինեիր մեկ ա չէիր գալու:
Հա ու հեռվից դասախոսություններ կարդալը հեշտա՞

Այ ըստեղ բլդուղ, -հաստատ գալիս եմ:
Դասախոսություն կարդալը դժվար չի: Բայց մեկ մեկ որ ուսանողը վատ է հասկանում- դիլխոր եմ ընկնում:

[Տրիբուն]

Հայաստան - ձևով երկիր, բովանդակությամբ ֆայլաբազար:

Երեկ մի հատ հատ խելոք մարդ ասեց:

[Norton]

Այ ըստեղ բլդուղ, -հաստատ գալիս եմ:
Դասախոսություն կարդալը դժվար չի: Բայց մեկ մեկ որ ուսանողը վատ է հասկանում- դիլխոր եմ ընկնում:

հա դե 2-3 ամսին ձեն կհանես, ոնց լնի մի հատ հանրահավաք էլ այդ ժամանակահատվածում կլինի:
Հա, ի դեպ, համալսարանում իսկական դասախոսներ են լինում, էլի նույն կարծրացած սովետական մտածողությամբ, օրինակ դու 96-ի վրա էս ֆիքսված, իրանք էլ սովետի ու որպես կանոն ահավոր ձանձրալի ու կաղապրաված են լինում, դասախոսություններն էլ ոչինչ չասող: Շատ ժաման նոր համալսարան ավարտած դասախոսը ավելի ճկուն է քան այդ տեսակ:

[Chuk]

Մոդերատորական. Էս դասախոսաուսանողական անձանակ երկխոսությունը թարգե՛ք:

[Kuk]

Բունտավշչիկ ջան, իսկապես քո փորձի ու տարիքի համեմատ գովելի վերլուծություն ես արել: Քո տարիքում ես ընդամենը սովետական կոմսոմոլ ուսանող էի: /Կուսակցական չեմ եղել դա փորփրելու վրա ժամանակ մի ծախսիր/
Բայց և այնպես, եթե համաձայնվել ես անաչառ նայել իրականությանը, ապա ասեմ
- Վովա Հախվերդյան անունով Ձեզ անծանոթ մեկը կա, որը անցյալ տարի առավոտում գրեց այն մասին, որ իր կոտրած ձեռքով գնացել ու Լևոնին է ընտրել, /ինսուլտ է տարել ու կիսանկողնային է/, որովհետև դրանում է փրկություն տեսել: Վովան այն մարդն է, որը ղարաբաղում է կռվել և որին սպարապետ կոչվածը անձամբ էր ծեծել 96 -ին Լեվոնին դեմ լինելու համար:
Ես Վովայից շատ հեռու եմ որպես նվիրյալ, բայց ես էլ 2007-ին գնացել Լեվոնի միտինգ եմ սատարել, հետագայում էլ մինչև ընտրությունների արդյունք Լեվոն եմ պաշտպանել:
Այսօր, չնայած քո փայլուն ուղեղին, քո "իմացածը" շատ քիչ է նախորդ 20 տարին հասկանալու, ուրիշների արածն ու չարածը հասկանալու համար:
Փորձիր հենվել տրամաբնության վրա, համակերպվել, որ դու գիտես մոտ 80 տոկոսով կեղծ պատմություն, որ ես ոչ թե չափառների վրա լռվածներից եմ, այլ գենեցիդով վերացածների հատ ու կենտ ժառանգորդ, Լեվոնի ու հետագայում էլ Ռոբի գահակալման էությունը իմ խելքի չափով հասկացած մարդ:
Չուկին էի հակադարձել, քեզ էլ եմ ասում, կցանկանայի, որ այնքան հաջողակ լինեիր, որ իմ կյանքի ուղին դու էլ անցնեիր:
Բայց դրա հետ մեկտեղ խնդրում եմ ապրիօրի ընդունել, որ կյանքում ինչ որ տարիքից սկսած մարդիկ անաչառ են դառնում շրջապատում կատարվողին, որովհետև սպասելիքները շատ ավելի քիչ են, քան առօրյան կտա ինքնին:
Դուք իմ կողմնակալությունը ահավոր գերագնահատում եք, շաաաատ ավելի, քան ինքներդ եք կողմնակալ ՀԱԿ-ի հանդեպ: Ես փորձում եմ տեսություն քննարկել: Օրինակներն էլ բերում եմ հենց մեր քաղաքական կյանքից, որովհետև դրանք շատ ավելի կարկառուն են, քան կարելի է ենթադրել ուրիշների փորձից:
Հայաստանն ու հայերը բազմաթիվ առումներով ունիկալ են- գենոցիդ են անցել: 20 տարվա մեջ բնակչության կեսը արտագաղթել է, որով գոյացել է ասիմետրիկորեն ֆիլտրված հասարակություն: Երկիրը ռեսուրսազուրկ է, կոմպլեքսների մեջ տառապող, կառչած 4-րդ դարից չռեֆորմացվող հայ եկեղեցուն:
Իմ քննարկման դիտակետը մի քիչ ավելի լայն է, քան 96 թվի չափառն էր, կամ էլ 2008-ի մարտի մեկը:
Հիմա դառը իրականությանը նայելու փոխարեն բիձուն սխալ հանելով եք զբաղված:
Ցավներդ տանեմ, շարունակեք:
Բայց գոնե մի դատարկ ֆայլ պահեք ձեր մտքում առ այն, իսկ գուցե բիձեն էլ ինչ որ ճշմարտություն է ասում՞:
Բա որ դուք էլ մի այլ 20 տարի հետո, մի ուրիշ երկրում նստեք ու հետադարձ կյանքին նայեք- տեսնեք սխալ -խաբված էիք, -բիձա չեք խաղալու՞:

Բիձ ջան, ես քո օրինակն եմ բերում, դու ոմն Վովայի օրինակով հակադարձում ես, որ ի՞նչ: Սատարել ես Լևոնին, ինչի՞ ես սատարել, որ հիմա ասես սատարել եմ ու զգացել եմ, որ սխալ ե՞մ արել, որ քո օրինակը բերելով ցույց տաս, որ սխալ ա՞ Լևոնին սատարելը: Անցյալը դնել անընդհատ վերլուծելով բան դուրս չի գա, ներկան ա պետք վերլուծել, մտածել, թե ինչ կարելի ա անել հիմա, կոկրետ քայլեր, գործողույթուններ, ոչ թե ամբողջ օրը հհշ-ի կայֆեր-կայծերը պատմել ու քֆուր անել հհշ-ին: Հա, հասկացանք, էդ մենք էլ գիտենք, չնայած, որ դու ոչ մի կերպ չես ընդունում, չես կարողանում համակերպվել այն մտքին, որ քեզնից բացի էլի կարող են լինել մարդիկ, որ իրականությանը տիրապետեն, ոչինչ, կարծում եմ՝ տարիքի հետ կապված կոմպլեքս ա, կարողա տարիքի հետ էլ անցնի գնա: Մենք էլ գիտենք, ինչեր ա արել հհշ-ն, կարողա շատ բաները մեր աչքերով չենք տեսել, տարիքներս չի ներել, բայց արի ընդունի, որ էսօր մենք ավելի հեշտ ենք ինֆորմացիա քաղում, քան դու էիր ժամանակին քաղում: Իսկ ասածիցս, որ մնացել եք 96 թվի չափառների կողքը կանգնած, ի սեր Աստծո, վիրավորելու միտում չի ունեցել, այլ իրականությունն եմ ներկայացրել, որը դու չես ուզում տեսնել ճիշտ այնպես, ինչպես ես չեմ ուզում էսօր տեսնել քսան տարի առաջվա պատուհաս պաշտոնյաների մասին լոլոները, խորացված քննարկումները էդ թեմայով, քանի որ վստահ եմ, որ էդ անցածներին քննարկելն էնքանով բան չի փոխելու, ինչքանով իմ կողմից՝ վազգեն մանուկյան անցավորին քննարկելը, որն անում եմ ի հակադարձումն քո կողմից կատարված անցյալի քննարկումների:
Իսկ ասածդ, որ մեկ Չուկիյն ես ասել, հիմա էլ գլուխ ես գովում, թե Չուկին արդեն ասել եմ, քեզ էլ ասեմ՝ անցածս ճափեն անցի, ասեմ Բիձ ջան, էդ ասածդ կիսատ ա, այ եթե ասես, թե ինչի ես հասել էդ խորհրդավոր ճամփեքն անցնելով, որի մասին էդքան բարձրաձայնում ես, եթե էդ արդյունքն ինձ դուր գա, ամենայն անկեղծությամբ կձգտեմ ես էլ անցնել էդ՝ գոնե ակումբում արդեն խորհրդավոր ու հետաքրքրական դարձած ճամփաներով, քանզի, ի վերջո, դեռ բավականին երիտասարդ եմ ու հույս ունեմ, որ Աստված շատ կարճ կյանք չի նախատեսել ինձ համար, այսինքն՝ դեռ ճամփաներ քայլելու ժամանակ ու հնարավորություն ունեմ, մնում ա միայն ցույց տաս քո անցածի արդյունքը, որպեսզի մտածեմ՝ քայլել այդ ճանապարհով, թե, ամեն դեպքում, չարժի քայլել, թեչէ, ինչ իմանաս, որ էդ դեպքում վաղն էլ մի քսան տարեկան երիտասարդ չի գա ու ինձ սխալ հանի, որտև իրոք սխալ կլինեմ:

[Բիձա]

Ու կա մյուս խումբը, որ 96-ի էն խառը պահին, որ ԱԺ դարպասներն էին ջարդում, էդ պահին էս խմբի մարդկանց ձեռքի ժամի վրա տարեթիվ, ամիս ամսաթիվ ցույց տվող մասը զաբոռ ջարդվելուց մի տեղ կպել փչացել ա, ու էդ մարդիկ մնացել են 96 թվի մեջ, առաջ չեն գնում, մնացել են Լևոնին ատելու անհույս գործին, ուրիշ ոչինչ չեն անում ու չեն էլ անելու, էս խմբի վառ օրինակ ա մեր հարգաժան Բիձան:
Բիձ ջան, ես քո օրինակն եմ բերում, դու ոմն Վովայի օրինակով հակադարձում ես, որ ի՞նչ: Սատարել ես Լևոնին, ինչի՞ ես սատարել, որ հիմա ասես սատարել եմ ու զգացել եմ, որ սխալ ե՞մ արել, որ քո օրինակը բերելով ցույց տաս, որ սխալ ա՞ Լևոնին սատարելը:

Կուկ ջան, մաղթանքը հետ եմ վերցնում-ես ուր դու ուր: Դու շատ ավելիին ես հասնելու: Քո համար պատմություն գոյություն չունի, աշխարհը սկսվում է քեզանով: Վովայի մասին գրել էի ձեզ անհայտ, դու իրեն իսկույն սարքեցիր "ոմն": 10 -20 տարի առաջվա տղերքը այսօր քո համար "ոմն" են: Փոխարենը զատո հերոս -սպարապետ ունես:
Իսկ սատարել եմ, որ եղածը- շատ վատը փոխվի, մի նոր իրականություն սկսվի: Նաև մտածել եմ, մի գուցե իր ախոռն է, մաքրելու ձևերը գիտի:
Չի ստացվել, քննարկում եմ, թե ինչու չի ստացվել: Ինձ ու քեզ մեղադրելու փոխարեն ասում եմ գործի գլխին եղած շեֆն է մեղավորը: Նմանությամբ, որ լֆիկի կամ դոդի առկայության մեղավորը այսօր սերոժն է:
Իմ ասածին ոչ մի դեպքում չհետևես, դու քո իմացածով գնա:

[Kuk]

Վազգենին քննարկելը էս պահին բացարձակ տեղին չեմ համարում: Մարած աբլիգացի ա, ձեռները լվացել քաշվել ա մի կողմ ու տառապում ա անձնական վիրավորվածությունից: Կարող ա նաև երազում տեսնում ա, որ եթե ինքը նախագահ լիներ սենց կաներ, նենց կաներ, ու 2001 թվին հալալ ու արդար ընտրություններ կանցկացներ: Հնարավոր ա, որ տենց էլ կլիներ: Բայց տղեն էս պահին իրա երկու մանեթ գորձի տերն ա, կողքի տղեքին էլ լավից վատից տեղավորել ա: Հանգիստ թողնենք անցավորածներին:

Տես, ձյաձ, Բիձեն շնորհակալություն ա դրել գրածիդ տակ, համաձայն ա հետդ, բայց մեկա, ինքն էլի անցյալն անվերջ ու աննպատակ վերլուծելու թարգը չի տա, գիտե՞ս ինչի, որտև ոնց արդեն ասեցի՝ 96 թիվն ա, ապեր: Վերջ: Էդքանով կանգնել ա իրադարձությունների շարժը, մնացել ա վազգեն մանուկյանի՝ 96-ի միտինգներին ասելիքը, էդ վերջին ելույթներն ա, վերջին ասվածն ա, դրանից էսկողմ ոչինչ տեղի չի ունեցել, վերջին լկտիությունը որ եղել ա, էդ եղել ա 93-94-ին հհշ-ի արածը, ի՞նչ հանրապետական, ի՞նչ դաշնակ, ի՞նչ դհոլ, ի՞նչ ախք, տենց բաներ չեն եղել, հհշ ու վերջ: Այ սա ա ինձ ստիպում անցավոր վազգեններին հիշել, զուտ հակադարձելու համար, թեչէ էսօրվա դրությամբ վազգենը ոչինչ ա, ես էլ ավելորդ ժամանակի կուտակում չունեմ մոտս, որ անիմաստ տեղը հիշեմ անցավորներին:
Այ եթե Բիձեն էդ նույն եռանդով, որով քննադատում ա 90-ականները, էդ ձևով քննադատի Լևոնի էսօրվա գործողությունները, ելույթները, քայլերը, ասեմ՝ հա, ճիշտ ա անում, իմաստ ունի, բայց որ գնում ա էն չափառների կողմը, էդ արդեն հոգնացնող ա ու, մեղմ ասած, ոչ արդյունավետ: Թե՞ էսօրվա մասին էլ քսան տարի հետո ա գրելու, որտև հեշտ ա նստել անցյալից խոսել ու սպասել, որ ներկան էլ անցյալ դառնա, նոր դրա մասին խոսալ, որտև արդեն ամեն ինչ եղած ա ու արդյունքը պարզ ա, սխալված չի լինի: Ներկայի մասին միակ ասած էն ա, որ Լևոի հետևից գնալը սխալ ա, վերջ, մեկ էլ գալիս ա էջերով դրա «ապացույցը», թե ինչի ա սխալ, որտև 90-ականներին էդ փիս Լևոնը....

[Kuk]

Կուկ ջան, մաղթանքը հետ եմ վերցնում-ես ուր դու ուր: Դու շատ ավելիին ես հասնելու: Քո համար պատմություն գոյություն չունի, աշխարհը սկսվում է քեզանով: Վովայի մասին գրել էի ձեզ անհայտ, դու իրեն իսկույն սարքեցիր "ոմն": 10 -20 տարի առաջվա տղերքը այսօր քո համար "ոմն" են: Փոխարենը զատո հերոս -սպարապետ ունես:
Իսկ սատարել եմ, որ եղածը- շատ վատը փոխվի, մի նոր իրականություն սկսվի: Նաև մտածել եմ, մի գուցե իր ախոռն է, մաքրելու ձևերը գիտի:
Չի ստացվել, քննարկում եմ, թե ինչու չի ստացվել: Ինձ ու քեզ մեղադրելու փոխարեն ասում եմ գործի գլխին եղած շեֆն է մեղավորը: Նմանությամբ, որ լֆիկի կամ դոդի առկայության մեղավորը այսօր սերոժն է:
Իմ ասածին ոչ մի դեպքում չհետևես, դու քո իմացածով գնա:

Բիձ ջան, քո ասածին որ հետևեմ, մի քսան տարի հետո նստելու եմ մարտի մեկի ձողերն ու ոզնիները հաշվեմ ու վոյին քոչի մասին փիս-փիս բաներ գրեմ՝ առանց ընդունելու այն փաստը, որ դա ժամանակավրեմ ա ու անիմաստ: Այ դրա համար էլ հիմա ոչ թե Լևոնի, վազգենի ու մյուս վազգենի, որին նկատի ունես, որ ասել ես՝ իմ հերոս սպարապետն ա, ոչ թե իրանց եմ քննադատում, այլ ներկայիս տականքներին, վաղը վաղվա տականքներին կքննադատեմ, ոչ թե էսօրվաններին, ես նույն տեղում դոփել չեմ սիրում, փորձում եմ առաջ շարժվել իրականության հետ, ես մարտի մեկի ձողը չեմ վերցնի ձեռս ու քսան տարի լռվեմ էդ ձողով: Իսկ վազգենը իմ սպարապետը չի, քոնն ա, ես տասը տարեկան էի, ինքն արդեն չկար, հլը լավ հիշի, թե երբ ա ապրել ու ում սպարապետն ա եղել: Էդ նույն տրամաբանությամբ կասե՞ս, որ 88-ին ես եմ անկախացման շարժմանը մասնակցել, ոչ թե դու: Թե՞ ինչը լավն ա, ձերն ա, ինչը ձերն ա, բայց լավը չի, տալիս ես ինձ: վազգենը քո սպարապետն ա, վերցրու քեզ, չեմ ուզում, ես տենց սպարապետի չէի հանդուրժի, ոնց հիմիկվա տականքներին չեմ հանդուրժում, բայց դու հանդուրժել ես ու թողել ես, որ մի հատ կացին նաիրի մտնի իրան պետական կառույցիդ մեջ խայտառակ ձևով գնդակահարի ու սաղ աշխարհի դեմը քեզ խայտառակ անի: Կառույցիդ եմ ասում, որտև ԱԺ-ն միշտ ժողովրդինն ա, իմն ու քոնն ա:
Իսկ ոմնի պահով ասեմ, որ դա վիրավորական չի, եթե չես հավատում, կարող ես բառարան նայել, հայոց լեզու ուսումնասիրել, ցավոք ժամանակս չի ներում, կցանկանայի օգտակար լինել այդ հարցում:

[Բիձա]

Տես, ձյաձ, Բիձեն շնորհակալություն ա դրել գրածիդ տակ, համաձայն ա հետդ, բայց մեկա, ինքն էլի անցյալն անվերջ ու աննպատակ վերլուծելու թարգը չի տա, գիտե՞ս ինչի, որտև ոնց արդեն ասեցի՝ 96 թիվն ա, ապեր: Վերջ: Էդքանով կանգնել ա իրադարձությունների շարժը, մնացել ա վազգեն մանուկյանի՝ 96-ի միտինգներին ասելիքը, էդ վերջին ելույթներն ա, վերջին ասվածն ա, դրանից էսկողմ ոչինչ տեղի չի ունեցել, վերջին լկտիությունը որ եղել ա, էդ եղել ա 93-94-ին հհշ-ի արածը, ի՞նչ հանրապետական, ի՞նչ դաշնակ, ի՞նչ դհոլ, ի՞նչ ախք, տենց բաներ չեն եղել, հհշ ու վերջ: Այ սա ա ինձ ստիպում անցավոր վազգեններին հիշել, զուտ հակադարձելու համար, թեչէ էսօրվա դրությամբ վազգենը ոչինչ ա, ես էլ ավելորդ ժամանակի կուտակում չունեմ մոտս, որ անիմաստ տեղը հիշեմ անցավորներին:
Այ եթե Բիձեն էդ նույն եռանդով, որով քննադատում ա 90-ականները, էդ ձևով քննադատի Լևոնի էսօրվա գործողությունները, ելույթները, քայլերը, ասեմ՝ հա, ճիշտ ա անում, իմաստ ունի, բայց որ գնում ա էն չափառների կողմը, էդ արդեն հոգնացնող ա ու, մեղմ ասած, ոչ արդյունավետ: Թե՞ էսօրվա մասին էլ քսան տարի հետո ա գրելու, որտև հեշտ ա նստել անցյալից խոսել ու սպասել, որ ներկան էլ անցյալ դառնա, նոր դրա մասին խոսալ, որտև արդեն ամեն ինչ եղած ա ու արդյունքը պարզ ա, սխալված չի լինի: Ներկայի մասին միակ ասած էն ա, որ Լևոի հետևից գնալը սխալ ա, վերջ, մեկ էլ գալիս ա էջերով դրա «ապացույցը», թե ինչի ա սխալ, որտև 90-ականներին էդ փիս Լևոնը....

Կուկ, Ձյաձի առաջ ինչի ես արդարանում՞:
Ձյաձի անկողմնակալությունն ես ուզում շեղել՞
Ամեն ինչի մասին էլ հասցրել ենք 10 անգամ խոսել ու դու էլ դա շատ լավ գիտես: Ամեն անգամ էլ խոսակցությունը ջրվել է ու հանգեցվել իմ անձնական դիրքորոշման իբր կողմնակալ լինելուն:
Այս անգամ խոսակցությունը սկսվել էր գենոցիդի մասին փոստ-ից: Խոսակցությունը կենտրոնացել էր առհասարակ սխալների վերլուծությունների վրա- Ես ու Տրիբունը խոսում էինք կոնկրետ դրա մասին:
Նորտոնն ու դու մտաք խոսքի մեջ ու նորից հարցը բերիք 96 թվին ու չափառին ու տաբու եք ուզում դնել:
Պռիչեմ ըստեղ 96: Դու ես րոպեն մեկ ինձ դրան կպցնում, հետո շուռ գալիս նորից նույն տեղը սվաղում: Չես հոգնել՞:

[Kuk]

Կուկ, Ձյաձի առաջ ինչի ես արդարանում՞:
Ձյաձի անկողմնակալությունն ես ուզում շեղել՞
Ամեն ինչի մասին էլ հասցրել ենք 10 անգամ խոսել ու դու էլ դա շատ լավ գիտես: Ամեն անգամ էլ խոսակցությունը ջրվել է ու հանգեցվել իմ անձնական դիրքորոշման իբր կողմնակալ լինելուն:
Այս անգամ խոսակցությունը սկսվել էր գենոցիդի մասին փոստ-ից: Խոսակցությունը կենտրոնացել էր առհասարակ սխալների վերլուծությունների վրա- Ես ու Տրիբունը խոսում էինք կոնկրետ դրա մասին:
Նորտոնն ու դու մտաք խոսքի մեջ ու նորից հարցը բերիք 96 թվին ու չափառին ու տաբու եք ուզում դնել:
Պռիչեմ ըստեղ 96: Դու ես րոպեն մեկ ինձ դրան կպցնում, հետո շուռ գալիս նորից նույն տեղը սվաղում: Չես հոգնել՞:

Մոռացել էի տեղեկացնել, որ ձյաձը խոստովանահայրս ա, օրը մի քանի անգամ անպայման մոտը արդարանում եմ: Չգիտեմ՝ որտեղ արդարացում տեսար, մութ սենյակում էնքան ման եկար, որ չեղած սև կատուն գտար, ձեռդ ա հիմա, հենց լույսը վառեմ, կնկատես, որ կատու չի, մյուս ձեռդ ես բռնել, Բիձ ջան
Հա, ասեմ, որ սա ֆորում ա, քննարկումներին մասնակցելու իրավունք ես Նորտոնը ճիշտ էնքան ունենք, ինչքան դու ու Տրիբունը, նենց որ լավ կլինի զերծ մնալ՝ խոսքի մեջ մտնելու տիպի որակումներից, ստեղ խոսքի մեջ մտնել չկա, ստեղ կան ազատ քննարկումներ, որին մասնակցելու հավասար իրավունք ունեն բոլոր նրանք, ովքեր տեխնիկապես ունեն այդ հնարավորությունը:

[Բիձա]

Բիձ ջան, քո ասածին որ հետևեմ, մի քսան տարի հետո նստելու եմ մարտի մեկի ձողերն ու ոզնիները հաշվեմ ու վոյին քոչի մասին փիս-փիս բաներ գրեմ՝ առանց ընդունելու այն փաստը, որ դա ժամանակավրեմ ա ու անիմաստ: Այ դրա համար էլ հիմա ոչ թե Լևոնի, վազգենի ու մյուս վազգենի, որին նկատի ունես, որ ասել ես՝ իմ հերոս սպարապետն ա, ոչ թե իրանց եմ քննադատում, այլ ներկայիս տականքներին, վաղը վաղվա տականքներին կքննադատեմ, ոչ թե էսօրվաններին, ես նույն տեղում դոփել չեմ սիրում, փորձում եմ առաջ շարժվել իրականության հետ, ես մարտի մեկի ձողը չեմ վերցնի ձեռս ու քսան տարի լռվեմ էդ ձողով: Իսկ վազգենը իմ սպարապետը չի, քոնն ա, ես տասը տարեկան էի, ինքն արդեն չկար, հլը լավ հիշի, թե երբ ա ապրել ու ում սպարապետն ա եղել: Էդ նույն տրամաբանությամբ կասե՞ս, որ 88-ին ես եմ անկախացման շարժմանը մասնակցել, ոչ թե դու: Թե՞ ինչը լավն ա, ձերն ա, ինչը ձերն ա, բայց լավը չի, տալիս ես ինձ: վազգենը քո սպարապետն ա, վերցրու քեզ, չեմ ուզում, ես տենց սպարապետի չէի հանդուրժի, ոնց հիմիկվա տականքներին չեմ հանդուրժում, բայց դու հանդուրժել ես ու թողել ես, որ մի հատ կացին նաիրի մտնի իրան պետական կառույցիդ մեջ խայտառակ ձևով գնդակահարի ու սաղ աշխարհի դեմը քեզ խայտառակ անի: Կառույցիդ եմ ասում, որտև ԱԺ-ն միշտ ժողովրդինն ա, իմն ու քոնն ա:
Իսկ ոմնի պահով ասեմ, որ դա վիրավորական չի, եթե չես հավատում, կարող ես բառարան նայել, հայոց լեզու ուսումնասիրել, ցավոք ժամանակս չի ներում, կցանկանայի օգտակար լինել այդ հարցում:

Էդ սպարապետ կոչվածը են ժամանակ ոչ թե սպարապետ էր, այլ խեղկատակ: Կամաց-կամաց նաև քո պես ջահելների անտեղյակության շնորհիվ, մեռնելուց հետո դարձրին սպարապետ:
Տեղյակ չես ու չես էլ պատկերացնում թե ինչի մասին է խոսքը:

[Վիշապ]

Տես, ձյաձ, Բիձեն շնորհակալություն ա դրել գրածիդ տակ, համաձայն ա հետդ, բայց մեկա, ինքն էլի անցյալն անվերջ ու աննպատակ վերլուծելու թարգը չի տա, գիտե՞ս ինչի, որտև ոնց արդեն ասեցի՝ 96 թիվն ա, ապեր: Վերջ: Էդքանով կանգնել ա իրադարձությունների շարժը, մնացել ա վազգեն մանուկյանի՝ 96-ի միտինգներին ասելիքը, էդ վերջին ելույթներն ա, վերջին ասվածն ա, դրանից էսկողմ ոչինչ տեղի չի ունեցել, վերջին լկտիությունը որ եղել ա, էդ եղել ա 93-94-ին հհշ-ի արածը, ի՞նչ հանրապետական, ի՞նչ դաշնակ, ի՞նչ դհոլ, ի՞նչ ախք, տենց բաներ չեն եղել, հհշ ու վերջ: Այ սա ա ինձ ստիպում անցավոր վազգեններին հիշել, զուտ հակադարձելու համար, թեչէ էսօրվա դրությամբ վազգենը ոչինչ ա, ես էլ ավելորդ ժամանակի կուտակում չունեմ մոտս, որ անիմաստ տեղը հիշեմ անցավորներին:
Այ եթե Բիձեն էդ նույն եռանդով, որով քննադատում ա 90-ականները, էդ ձևով քննադատի Լևոնի էսօրվա գործողությունները, ելույթները, քայլերը, ասեմ՝ հա, ճիշտ ա անում, իմաստ ունի, բայց որ գնում ա էն չափառների կողմը, էդ արդեն հոգնացնող ա ու, մեղմ ասած, ոչ արդյունավետ: Թե՞ էսօրվա մասին էլ քսան տարի հետո ա գրելու, որտև հեշտ ա նստել անցյալից խոսել ու սպասել, որ ներկան էլ անցյալ դառնա, նոր դրա մասին խոսալ, որտև արդեն ամեն ինչ եղած ա ու արդյունքը պարզ ա, սխալված չի լինի: Ներկայի մասին միակ ասած էն ա, որ Լևոի հետևից գնալը սխալ ա, վերջ, մեկ էլ գալիս ա էջերով դրա «ապացույցը», թե ինչի ա սխալ, որտև 90-ականներին էդ փիս Լևոնը....

Կուկ ջան, կներես, Բիձու ասածն ուղղակի այն է, որ սա այն գործիչն է, որի ժամանակ տեղի են ունեցել այս այն ֆլան ֆստանները, ու սույն գործիչը այդ ֆլան ֆստան խնդիրները լուծելու հարցում հաջողություն չի ունեցել, ուստի և հիմա էլ պետք չի շատ հույս դնել սույն գործչի վրա: Իհարկե մենք հակադարձում ենք, թե բա էն ժամանակ կռիվ էր, բա պատերազմում հաղթեցինք, բա դժվար ժամանակներ էին, բա ինքը սենց արեց, նենց արեց, ֆլան ու ֆստան, հիմա միայն ինքն է (կամ էլ գուցե «էր») կարողանում զանգված հավաքել և այլն, ու մենք բոլորս էլ միաժամանակ համ ճիշտ կլինենք, համ սխալ: Ամբողջ խնդիրն այն է, որ մենք խասյաթ ունենք ծայրահեղությունների գիրկն ընկնելու, կամ ֆանատ ենք, կամ թշնամի, միջին օբյեկտիվ տեսակետ չենք կարողանում ունենալ: Հա՛ Լևոնի ժամանակ լիքը պրոբլեմներ եղել են, ու ինքն էլ վերջը չի: Բայց միևնույն ժամանակ հայ ժողովուրդն էլ մի գժոտ ժողովուրդ չի, որ լիդերն էլ իդեալ լինի, խոսքի Դանկոն լինի, սիրտը պոկի ու սալյուտ տա: Դրա համար պարոնայք, կա գաղափարախոսություն ու կա ծրագիր: Կա՞: Եթե չկա, շարունակենք անիմաստ անձեր քննարկել, եթե կա՝ ապա եկեք ծրագրեր վերլուծենք: Ճանապարհային քարտեզ կա՞: Եթե նորմալ ծրագիր կա, ես պատրաստ եմ մոռանալ, թե ով է եղել Լևոնը, Վազգենը, Պանիկովսկին մինչև հեղափոխությունը ու պայքարել հանուն այդ ծրագրի, իսկ եթե չկա, ապա գրողի ծոցը բոլոր ժամանակակից պայքարի առաջամարտիկները: Առանց ծրագրի պայքարը նույնն է, ոնց որ առանց ռումբերի ու կերոսինի տանկը, փակվենք մեջը ու պայքար գոռանք: Կամ էլ սպասենք Սերժի ինքնակամ հեռանալուն: