ՎԱԽԵՐԻ ԴԱՍԱԿԱՐԳՈՒՄԸ
Գոյություն ունի վախերի բազմաթիվ դասակարգումներ :Ամենաընդհանուր ձևով վախերը կարելի է բաժանել իրավիճակային և անձային վախերի:Իրավիճակային վախը առաջանում է անսովոր ,ծայրահեղ վտանգավոր իրադրությունում,օրինակ`բնական աղետ,շան հարձակում,խմբում խուճապի ժամանակ և այլն:Անձային վախերը պայմանավորված են մարդու բնույթով,օրինակ` նրա բարձր կասկածամտությամբ:Իրավիճակային և անձային վախերը խառնվում և դրսևորուվում են իրար հետ:
Վախը նաև լինում է իրական ու երևակայական,սուր և խրոնիկ:Ռեալ և սուր վախերը պայմանվորված են կոնկրետ իրադրությամբ,իսկ երևակայակնն ու խրոնիկը` անձի առանձնահատկություններով:
Ճնայած որ վախը ինտեսիվ դրսևոչովող հույզ է,պետք է տարբերակել դրա սովորական ,բնական կամ տարքային և պաթոլոգիկ մակարդակները:Սովորաբար վախը կարճատև է,վերանում է տարիքի հետ,չի դիպչում անձի խորքային արժեքների,էականորեն չի ազդում նրա բնավորության,շրջապատի հետ հարաբերությունների վրա:Բացի այդ ունի նաև պաշտպանական նշանակություն,քանի որ թույլ է տալիս խուսափել վախի օբյեկտի հետ հանդիպումից:Բայց պաթոլոգիկ վախը վկայում է նրա ծայրահեղ,դրամատիկ դրսևորումների մասին,երբ բացակայում է գիտակցության կողմից դրա վերահսկումը , ինչը բերում է սոցիալական դեզադապտացիայի:
Մեկ այլ դասակարգման համաձայն վախերը լինում են իրական ու նևրոտիկ:Իրական վախը հասկանալի է յուրաքնչյուրին,քանի որ հանդիսանում է ռեակցիա վտանգի ընկալմանը:Դա կարելի է դիտարկել որպես ինքնապահպանման բնազդի դրսևորում,որը բնորոշ է կենդանի էակներին:Նևրոտիկ վախերը կարող են դրսևորվել շուտ և շատ տպավորվող մարդկանց մոտ:Այս տիպը կարելի է բաժանել 3 խմբի:
1. Ահ կամ ազատ վախ, որը միշտ կարող է կապված լինել ցանկացած հարմար օբյեկտի հետ:Նման վիճակը հոգեվերլուծողներին անվանում են «սպասման վախ»:Մարդիկ,որոնք ենթարկվում են դրան,միշտ ամենահնարավոր իրադրությունից կանխատեսում են ամենասարսափելին:Բնավ այս գիծը հիվանդագին անվանել չի կարելի,քանի որ իրականում դա վատատեսություն է:«Սպասման վախ»ի առավել մեծ աստիճանը կարող է փոխվել նյարդային հիվանդության ,ինչը Զ.Ֆրեյդը անվանում է «վախի նևրոզ»:
2. Վախի երկրորդ ձևը կապված է որոշակի իրադրությունների և օբյեկտների հետ:Դրանք վերը նշված ֆոբիաներ են,որոնց տեսակները շատ են:Հոգեմարմնական բժշկության մեջ հայտնի են ֆոբիաների այնպիսի տեսակներ,ինչպիսիք են նոզոֆոբիան` ախտորոշման վախը,կանցերոֆոբիան` քաղցկեղով հիվանադլու վախը,կարդիոֆոբիան ` վախը սրտի ինֆարկտի նկատմամբ,կլաուստրաֆոբիան` փակ տարածության վախը և այլն:
3. Նևրոտիկ վախի երրորդ ձևը առողջ մարդկանց մեծամասնության կողմիցընկալվում է որպես ամենազարմանալի ,քանի որ այստեղ լիովին բացակայում է կապը ահի ու տագնապ առաջացնող վտանգի մեջ:Այս վախը օրինակ առաջանում հիստերիայի ժամանակ ` ուղեկցելով հիստերիայի սիմտոմները կամ գրգռվածության ցանկացած պայմաններում,երբ կարելի է սպասել աֆեկտիվ դրսևորումների :
Մեջբերել
Էջանիշներ