« Հոկտեմբերի 27-ի առեղծվածը »

[Բիձա]

www.zhamanak.com

Սարո Սարոյան
Հրապարակախոս
Օպերացիան կոչվում էր «????»

20-րդ դարի վերջին` 1999թ. հոկտեմբերի 27-ին մեր մեջքը կոտրվեց: Դատավարական գործընթացով վավերացում ստացած պաշտոնական վարկածով կոտրվեց մեր իսկ ձեռքով` Ազգային ժողովում ինչ-որ ստահակների ու հոգեկան հիվանդների կազմակերպած ութ պետական այրերի սպանությամբ:

Սակայն հայաստանյան հասարակության մեծամասնությանը մինչ օրս չի համոզում առաջ քաշվող այն պնդումը, որ դարավերջի այս մեծ ոճրագործության հետեւում իրական կազմակերպիչներ չկային, եւ որ կազմակերպիչները նույն կատարողներն էին:

Ու խնդիրն այն չէ, որ հասարակությունը հակված է նման կարգի ու չափի երեւույթները տեսնել գաղտնագիտության (կոնսպիրոլոգիայի) դաշտում, այլ այն, որ շատ հարցեր մինչ օրս կամ պատասխան չունեն, կամ գտնվում են հիմնավոր կասկածների շրջանակում: Ու եթե ընդհանուր հարցերը` նախաքննության խափանումը, քրեական գործից տարանջատված մասի կարճումը, խորհրդավոր մահերը, վկաների չեզոքացումը, տվյալ գործով ինֆորմացված ուժային կառույցների ամենավերին Էշելոնի ներկայացուցիչների (Գորիկ Հակոբյան, Հայկ Հարությունյան, Հրաչյա Հարությունյան եւն) մինչ օրս շարունակվող աթոռամանիան կամ որ նույնն է` բարձրագույն իշխանության նրանց աթոռներից զրկելու անկարողությունը, հանրածանոթ են բոլորիս, ապա Հոկտեմբերի 27-ին վերաբերող շատ ու շատ մասնավոր հարցեր մնում են տվյալ գործով զբաղված առանձին անհատների սեփականությունը եւ հատուկենտ էլեկտրոնային լրատվական ու սոցիալական ցանցերից գրեթե դուրս չեն եկել:

Քանի դեռ Հայաստանում չի հաստատվել օրինական եւ օտար ուժերից կախում չունեցող իշխանություն, ավազակապետությունից ազգային անվտանգությանը վերաբերող նման հարցերի պատասխանին սպասելը հեքիաթների դաշտից է: Ուստի ՀՀ յուրաքանչյուր սրտացավ քաղաքացի ինքնիշխան սահմանադրական պետություն կառուցելու (պայքարելու) ճանապարհին խնդիր ունի նաեւ վառ պահել Հոկտեմբերի 27-ի իրական բացահայտմանն ուղղված կրակը: Այդ նպատակով Հոկտեմբերի 27-ին վերաբերող տեղեկատվությունը մամուլում եւ այլ կրիչների վրա ամրագրելուն զուգահեռ կարեւոր է բոլոր վարկածների ռացիոնալ մեկնաբանման ապահովումը:

Ստորեւ կանդրադառնանք հանրությանը վաղուց հուզող նման վարկածներից մեկին, եթե ոչ ամենագլխավորին:

Տասնմեկ տարի է, ինչ Հոկտեմբերի 27-ի փաստով հայության բանական ու բարոյական հատվածին հուզում է` «ո՞ւմ էր ձեռնտու» հարցը, քանի որ ոճրագործների ներկայացրած «մեսսիական» շարժառիթները անլուրջ է ընդունվում մեծամասնության կողմից: Երբ «ո՞ւմ էր ձեռնտու» դասական հարցին գումարում ենք նաեւ «ո՞վ շահեց» նույնպես դասական հարցը, ապա ակնհայտ է դառնում, որ շահողների շարասյունը ձգվում է ավազակապետության ողջ բուրգով մեկ: Սակայն արդյո՞ք աթոռ ու մենաշնորհ ձեռք բերած ավազակախումբն է տվյալ հարցերի շահառուն: Վերջին տասնամյակում հենց այս հարցերի պատասխանն էր, որ մեզ կանգնեցրեց կոտրված սեփական տաշտակի առջեւ` ցուցանելու որ «փաթեթներով» ոչ միայն մեր էներգետիկան, տրանսպորտը, կոմունիկացիաները, կապը, արդյունաբերությունը (մի խոսքով, բոլոր հզորությունները), այլ նաեւ անգին պետական ինքնիշխանությունն ենք կորցրել:

Արեք 8 ից հանենք պատահական զոհերին՝ 6 ոչ "մեջքայիններին", որ պարզ խոսենք:
Եթե մեր մեջքը ընտրական կեղծիքների նախահայրն ու նրա զաստավիտով մանկլավիկ դարձածն էին, ապա անձամբ ես էդ մեջքը ոչ ընդունում եմ, ոչ հարգում:
Մի ժամանակ հայերի մեջ էլ կար աղջիկ փախցնելը, զաստռավիտով ամուսնանալն ու աղջկան ու աղջկա կողմին փաստի առաջ կանգնացնելը: Հետո էլ, երբ արդեն երեխա էր ծնվում, ստիպված, աղջիկը, աղջկա ծնողները համակերպվում էին դրությանը ու տարիներ անց այդ ընտանիքը նույնիսկ նորմալ էլ կարող էր համարվել:
Թուրքերից վերցրած վայրենություն էր, որը մենք՝ քրիստոնյա հայերս, առանց երկար բարակ մտածելու վերցրել ու օգտագործում էինք:
Իսկ ըստ ներկա արևմտյան հասարակական ու իրավական մոտեցումների դա ընդամենը բռնաբարություն է ու այն կատարողը պետք է դատվի, որոշ երկրներում նույնիսկ մահապատժի: Եվ որ ամենակարևորն է, այդ հանցանքը վաղեմություն չունի: Ռոման Պոլոնսկուն 33 տարի հետո բռնին կզցրեին, չէ՞:
Բայց մերն ուրիշ է, Մենք թքած ունենք, որ "մեջքը" 95-96-ին բռնաբարեց հայկական ընտրական ու քաղաքական համակարգերը, որ իրա կողմից շլնքից բռնած ու ընտրական ասպարեզ քարշ տված մեջքի "մյուս կեսը" այլանդակեց 98-ի ընտրությունները ու մեջք ասածը թատրոնով պրեզիդենտ կարգեց աղվանացի "տղամարդուն":
Ու հիմա էլ, տարիներ անց, մենք 1000 տոկոս համոզված ենք, որ էդ մեջքը որ մնար հեսա-հեսա, մեզ սաղիս էր դզելու, աշխարհ էր շուռ տալու:
Կա գոնե մի հատ ապացույց էդ սին հույսերի՞: Մեջքի հիմնական հատվածի, գժի թղթով բանակից ազատված ֆուտբոլի տրեների արածն ու չարածը գիտենք: Իրա մանկլավիկի ջերմոց քանդել ու պարտ- ցեխավիկներ բուծելը գիտենք: Էդ որ գերբնական ուժերի ու շնորհքների հաշվին դրանք պտի 180 աստիճան շուռ գային ու սկսեին հայի համար աշխատել՞:
Նաև թատրոններից հետո նաղդ տարի ու կես իշխանություն ունեին, ինչ էին դզել՞: Իրա ախպերն էր ցեմենտի գործից ձեռ քաշել՞ Մկների վերջն էր տվել՞: Շամպանսկի շրխկցնելն էր թարգվել՞:
Ոչ մի ապացույց չկա: Բայց կա մարմաջը, թե սաղ լավ էր, հեսա-հեսա էր, բայց մի քանի խելագար մեջտեղ ընկան ու մեր տունն ավիրեցին:
Լավ, ենթադրենք:
Բայց հիմնական հարցը ոչ թե "ում էր դա ձեռնտու", կամ "ով շահեց"-ն է, այլ նախ և առաջ այն՝ թե "ինչու 5 հայ մարդ դա արեցին": Կարևոր չէ ռուսների պասով կամ զաստավիտով, քոչարյանի կամ մյուսների մուղամներով: Կարևորն այն է՝ թե "ինչու դա արեցին"՞ :
Լավ մեկը շպիոն էր, մյուսը ախպեր էր, մյուսը քեռին էր, բա էն մյուս երկուսն ու մնացած օգնողները, դրանք էլ էին աննորմալ՞:
Ուրեմն էդ 5-ը էնքան խելք ունեին, որ իրենց ծրագրերը ազգ ու տակից թաքուն պահեին, գնային մտնեին պառլամենտ ու իրենց գործն անեին, բայց խելք չունեին իրենց մի անգամ հարցնելու, թե էս ինչ քայլի ենք գնում՞: Գնում ենք հայ ազգի մեջքը կոտրելու՞: Բա լավ ենք մտածել՞: Բա արժի՞: Բա ճիշտ ենք անում՞: Բա կարող ա մենք ռուսների, քոչի, կամ ալեքսանի ձեռի գործիք ենք՞: Կարող ա մենք շուռուպ ենք, կօգտագործվենք ու բանտում կփտենք՞:
Չկան էս հարցերը, բայց փոխարենը հասել էնք 1979 դեկտեմբերի 27 , աֆղանստան, ամին ու թառակի:
Եթե ռուսները, քոչն ու ալեքսանն են կազմակերպել, բայց հայերի մեջ գտնվել է 5 տականք որ գնացել ազգի "մեջք" ա կոտրել, ուրեմն էդ "մեջքը" գոնե էդ 5-ի ու կողքինների համար ոչ թե մեջք, այլ հանցագործ, աղջիկ բռնաբարողին հավասար մի բան է եղել, որին տեղն է եղել արժանին մատուցելը:
Էս հարցը ամենալուրջ հարցն է, բայց սարքել ենք ողեվիլ ու պլաստինկեն դրած ինչ աբառոտով ուզում ֆռցնում ենք: