Երջանիկ մահ

[Դատարկություն]

Ես երջանիկ մահ ընդհանրապես չեմ պատկերացնում: Մահը ինչ-որ հանկարծակի կամ տանջանքներից հետո եկող երևույթ է, որը կանխատեսել համարյա թե անհնար է: Այսինքն, որպեսզի դու երջանիկ լինես մահանալուց, պետք է նախ և առաջ իմանաս, թե երբ ես մահանալու, որպեսզի այդ պահին երջանկության մեջ մահանաս:

Բայց ուզում եմ առանձնացնել մահվան երջանկությունը, այսինքն կյանքում միշտ էլ լինում են պահեր, որ մարդը համարում է, որ տվյալ պահին գուցե ամենաերջանիկ լուծումը կլինի իր մահը ու հենց էդ պահերին մահը ինչ - որ երջանիկ, երանելի ու անհասանելի բանա թվում: Չնայած էդ պահերը էդքան էլ շատ չեն լինում մեծամասնության մոտ, բայց, այնուամենայնիվ, հենց այդ պահերին մարդիկ անկախ իրենց կամքից մահը կապում են երջանկության հետ:

[Sphinx]

երկրորդ. մահը ոչ մի բան չի փոխելու, որովհետև համոզված ես, որ դու հիմա արդեն իսկ չես ապրում, և ուրեմն՝ ինչու՞ վախենալ մի բանից, որն ըստ սահմանման չի կարող լինել. թքա՛ծ, դիակները չեն մահանում, մահանալու համար հարկավոր է նախևառաջ ապրել:

Սա հետաքրքիր տարբերակ է, բայց ... դրա հետ կապված մի դեպք պատմեմ: Իմ ընկերոջ հայրը 90-ն անց ծերունի էր: Միշտ դժգոհում էր՝ ինչի՞ համար եմ ապրում, ոչ կարգին լսում եմ, ոչ տեսնում,բեզարել եմ էս կյանքից, մի թույն լիներ՝ խմեի պրծնեի:Մի օր էլ հարսը մի դեղի ամանի մեջ աղ է լցնում ու ճաշը լցնելիս կատակով ասում է՝ պապ, ես շատ ուժեղ թույն եմ ճարել, ուզու՞մ ես՝ հենց հիմա ճաշի մեջ գցեմ: Բիձեն թե՝ չէ', չէ', հիմա չեմ ուզում, բայց որ ճարել ես՝ մի տեղ դիր՝ թող մնա:Դրանից հետո թույնի մասին էլ չէր խոսում...բա՞:

[Արևհատիկ]

Այսինքն, որպեսզի դու երջանիկ լինես մահանալուց, պետք է նախ և առաջ իմանաս, թե երբ ես մահանալու, որպեսզի այդ պահին երջանկության մեջ մահանաս:

Ուղղակի դա պետք է լինի ժամանակին: Եթե մարդ շատ երիտասարդ է լինում ու իմանում է, որ հենա ինքը մեռնելու ա, հնարավոր չի էդ պահին ինքը երջանիկ լինի: Ես, անձամբ, էդ պահին կմտածեմ, որ իմ մահով ինչքան ցավ եմ պատճառելու հարազատներիս և էլի երջանիկ չեմ լինի:

Էնպես, որ երջանիկ մահ չկա:

[Դեկադա]

Ես երջանիկ մահ ընդհանրապես չեմ պատկերացնում: Մահը ինչ-որ հանկարծակի կամ տանջանքներից հետո եկող երևույթ է, որը կանխատեսել համարյա թե անհնար է: Այսինքն, որպեսզի դու երջանիկ լինես մահանալուց, պետք է նախ և առաջ իմանաս, թե երբ ես մահանալու, որպեսզի այդ պահին երջանկության մեջ մահանաս:

կողքից նայողի կարգավիճակում լինելով՝ ինձ միշտ թվում էր, որ մարդը երբ արդեն ծեր է կամ մինիմում տարիքն առած/ չնայած սրանք երկուսն էլ հարաբերական հասկացություններ են/ տառապում է ինչ- որ ծանր ու չբուժվող հիվանդությամբ ու գտնվում է անօգնական վիճակում... թվում է թե նա պիտի ուզի իր մահը ու իմանալով որ պիտի մահանա նա երջանիկ կլինի, քանի որ կպրծնի էտ տանջանքներից:Բայց...սա կողքից նայողի իմ տպավորություն է, իսկ իրականում ոչ մեկն էլ երջանիկ չի լինում՝ երբ գիտի որ մահանում է՝ անգամ երբ գիտակցում են դրա մոտալուտ լինելը...պարզապես կյանքի միակ տրամաբանական ավարտն ա պիտի ընդունենք...

[Whyspher Whisper]

Բուդդիստական ճգնավորները մահը զգում են, ասում աշակերտներին ու հանգիստ նստում են մահանում: Բա երջանիկ չի, ի՞նչ է:

[Շինարար]

Բուդդիստական ճգնավորները մահը զգում են, ասում աշակերտներին ու հանգիստ նստում են մահանում: Բա երջանիկ չի, ի՞նչ է:

Չգիտեմ, թե ինչ է, բայց ոչ մի երջանիկ այդտեղ չտեսա

[Ապե Ջան]

Ոնց կարա լինի երջանիկ, ումա երջանկացնում??

[pispers]

Երջանկությունն ու մահն ինձ համար անհամատեղելի հասկացություններ են: Երջանկությունը առավոտյան եռացող սուրճի թշշոցն է, երջանկությունը խոհանոցում քայլող մորդ ոտքերի քստքստոցն է, պատուհանից լսվող մեքենաների աղմուկը, առավոտյան անուշ քնից քեզ արթնացնող անիծյալ զարթուցիչի ձայնը ու էսպես շարունակ… Երջանկությունը կյանքն է:

[Աբելյան]

Մեռնել ծիծաղից` վերվարածները նայելով:

[E-la Via]

Մի հատ հիմար թեմա…
Ո՞ր մահը կհամարեք երջանիկ ձեր համար… Ի՞նչ պարագաներում ու ինչ մահվան տեսակով կուզենայիք լքել այս աշխարհը:

Թեման հեչ էլ հիմար չէ:
Միշտ էլ մահին հանգիստ եմ վերաբերվել` մահը համարելով կյանքիս մի փուլ, ու այստեղ հարցը ինքնախաբեությունը չէ, ոչ էլ այդպես մտածելով ինձ համար մահի մասին մտածելը ավելի հեշտ է: Միշտ տեսնում եմ, թե շրջապատումս ինչ ծանր են տանում մահվան մասին ցանկացած խոսակցություն: Մարդկանց մեծ մասը նույնիսկ այդ մասին լրջորեն չի մտածում վախից ելնելով:
Մահը ինչի չէ, կարող է և երջանիկ, և եղեցիկ լինել, եթե գիտակցաբար մոտենանք դրան:
Կարծում է նախ հարկավոր է լիարժեք կյանք վարել, անել ամենի ինչ, որ մահվան ժամանակ չփոշմանես չարածներիդ համար:
Հետո ծանր հիվանդ չլինես, բայց ամենակարևորը պարզ միտք ունենամ, առողջ բանականությունս պահպանեմ մինչև վերջ:
Կցանկանամ ուղակի, երբ գա պահը ու երբ հասկանամ, որ էլ այստեղ անելիք չունեմ, հանգիստ ժպիտը դեմքիս հեռանալ:
Անպայման կժպտամ մահին:
Իսկ մահիցս հետո չեմ ցանկանա, որ ինձ թաղեն հողում: Բավական է այս սուրբ հողը լցնել դիակներով: Կցանկանամ մարմինս այրեն, ու ինձ հիշելու համար միայն մի ծառ տնկեն տանս բակում:

[Jarre]

Իմ կարծիքով այս հարցում «երջանկությունը» ոչ թե կախված է մահվան տեսակից և արտաքին հանգամանքներից, այլ մեր անձնական վերաբերմունքից ու տեսակետներից։

Բոլորս էլ գիտենք, որ վաղ թե ուշ մահանալու ենք, ուրեմն կարելի է գոնե մի փոքր նախապատրաստվել։ Կան լուրջ հոգեբանների ու մասնագետների կողմից կազմված լուրջ ձեռնարկներ մահվանը նախապատրաստվելու համար և այդ պրոցեսը հոգեբանորեն ավելի հեշտացնելու համար։

Հայաստանում մահվան հանդեպ շատ անառողջ վերաբերմունք եմ նկատում։ Որոշ կուլտուրաներում կան մահվան դպրոցներ, այսինքն շատ մանրակրկիտ մարդիկ պատրաստվում են մահվան։ Իհարկե դրանց մեջ էլ լիքը հակասական բաներ կան, բայց ոչ այս ծայրահեղությունն է լավ, ոչ էլ մյուսը։

Բայց մահվան հանդեպ անառողջ վերաբերմունքը մարդու մոտ առաջացնում է տարբեր վախեր, կոմպլեքսներ և վերջապես տենատոֆոբիա։ Դրա համար էլ կարելի է մեռնելու հարցում էլ լինել գրագետ և մահանալ «գեղեցիկ»

[Jarre]

Էս էլ երջանիկ թաղման մի օրինակ։ Որ ուշադիր նայեք Մայքլ Ջեքսոնին էլ կտեսնեք։

Իմ համար երջանիկ մահը էն կլինի, որ վստահ լինեմ, որ ինձանից հետո ինձ սիրող մարդիկ մաքսիմալ քիչ կտառապեն ու շուտ կվերադառնան իրենց առօրյա գործերին։

[Whyspher Whisper]

Չգիտեմ, թե ինչ է, բայց ոչ մի երջանիկ այդտեղ չտեսա

Կարծում եմ տվյալ դեպքում ճիշտ կլինի երջանկությունը ոչ թե դրական, այլ բացասական կերպով սահմանել /"բացասական" ասելով նկատի ունեմ ոչ թե "վատ", այլ ինչ-որ բանի բացակայությունը հաշվի առնելով/: Եթե մահը իսկապես ծիծաղից է, կամ "ուրախացուցիչ նյութերից", այն դրական կերպով էլ երջանիկ կարելի է համարել, բայց դե, համաձայնեք, հազվադեպ է էդպես պատահում: Ավելի հեշտ է հասնել երջանիկ մահվան, վերացնելով, օրինակ, սարսափը, տխրությունը, վախը, տագնապը, անհամաձայնությունը և այլն... /բուդդիստական ճգնավորների մասին գրելիս հենց դա ի նկատի ունեի/:

[Շինարար]

Կարծում եմ տվյալ դեպքում ճիշտ կլինի երջանկությունը ոչ թե դրական, այլ բացասական կերպով սահմանել /"բացասական" ասելով նկատի ունեմ ոչ թե "վատ", այլ ինչ-որ բանի բացակայությունը հաշվի առնելով/: Եթե մահը իսկապես ծիծաղից է, կամ "ուրախացուցիչ նյութերից", այն դրական կերպով էլ երջանիկ կարելի է համարել, բայց դե, համաձայնեք, հազվադեպ է էդպես պատահում: Ավելի հեշտ է հասնել երջանիկ մահվան, վերացնելով, օրինակ, սարսափը, տխրությունը, վախը, տագնապը, անհամաձայնությունը և այլն... /բուդդիստական ճգնավորների մասին գրելիս հենց դա ի նկատի ունեի/:

Չգիտեմ, երևի իմ անճգնավոր ուղեղը ի վիճակի չի դա պատկերացնել, ավելի շուտ դա կհամարեի հանգիստ մահ, չնայած արտաքին հանգստության տակ հուգում ինչեր են կատարվում, չգիտենք…

[Whyspher Whisper]

Չգիտեմ, երևի իմ անճգնավոր ուղեղը ի վիճակի չի դա պատկերացնել, ավելի շուտ դա կհամարեի հանգիստ մահ, չնայած արտաքին հանգստության տակ հուգում ինչեր են կատարվում, չգիտենք…

Համաձայն եմ, իհարկե, չգիտենք թե հոգում ինչեր են կատարվում, ու երեվի շատ-շատ բարդ բաներ են կատարվում... Ուղղակի միայն նա, որ դու կարող ես հանգիստ վերաբերվել էդ կատարվողին ու ընդունել դա հանգիստ, ահագին լավ պիտի լինի, յա տակ դումայու