ՏուրոՋան Ջան, իսկ ով ասեց, որ մեր ստեղծած արժեքները պարտադիր պիտի չգերազանցված լինեն: Ճիշտ եք, ասենք եթե Փարիզի Աստվածամոր Տաճարը դնենք Անիի Մայր Տաճարի կողքը, ու մի ինչ-որ ամերիկացու ասենք որն է է ավելի վեհաշուք ու գեղեցիկ կառույց, ամերիկացին զուտ վիզուալ գնահատական տալով, ամենայն հավանականությամբ կասի, որ Փարիզի տաճարը շատ ավելի լավն է: Բայց դա բոլորովին չի նվազեցնում Անիի Մայր Տաճարի արժեքը: Դա արտակարգ կառույց է` ճարտարապետական ուրույն, զուտ հայկական, լուծումներով: Դա չի կարող համարվել թույլ կառույց: Թույլ ինչի՞ նկատմամբ: Բայց դա էլ էական չէ: Էական այն է, որ ես գիտեմ դրա ստեղծման պատմությունը: Ես գիտեմ, որ դա իմ պապերի ստեղծած կառույցն է: Իրականում գոյություն ունեցող կառույց է: Ես հպարտանում եմ իմ տաճարով ու ինձ բոլորովին չի հետքրքրում, որ Իտալիայում կա Սուրբ Պետրոսի տաճար որը քսան անգամ իր չափերով գերազանցում է իմ Տաճարին: Ու ես կարիք չունեմ ընկնել փնտրտուքների մեջ ու փորձել գտնել մի ինչ որ անհայտ կառույց որը կգերազանցի կամ չի գերազանցի Սուրբ Պետրոսի տաճարին: Ես աշխատանքի բերումով շատ եմ ճանապարհորդում ու հիանում եմ Եվրոպական մշակույթով, Հռոմի Կոլիզեյով, Աթենքի Ակրոպոլիսով: Բայց դրանից իմ զգացմունքները Տաթևի վանքի նկատմամբ չեն փոխվում: Ես պաշտում եմ Տաթևի վանքը, քանի որ դա իմն է: Ու կարիք չունեմ Կոլիզեյից ավելի նշանակալի շինություն գտնել Հայաստանում: Կամ փնտրել ու չգտնել, բայց ենթադրել որ եղել է, ու դժգույն համեմատություններ անել: Ես հաճույքով ու խորությամբ ուսումնասիրել եմ Հռոմի, Հունաստանի, Պարսկաստանի, Ասորեստանի, Ռուսաստանի, Եվրոպայի ընդհանրապես պատմությունը, բայց դրանից իմ ժողովրդի պատմությունը իմ աչքերում չի նվազել: Ընդունիր քոնը այնպես ինչպես որ այն կա: Մի փորձիր գտնել ավելին ու քեզ դնել ծիծաղելի վիճակի մեջ:TuroJan-ի խոսքերից
ՏուրոՋան Ջան, դու հասկանում ես, որ քո հետևյալ տողերը “..շատ թույլ են, եթե դա ներկայացնենք, ասենք իտալացիներին կամ…” սուր թերարժեքության բարդույթ է:
Ասում ես չենք կարող ներկայացնել: Իսկ ի՞նչ ես առաջարկում ներկայացնել: Հռիսփսիմեի տաճարը քանդենք ու Հայաստան էկող տուրիստների վրա Հերունու գրեքերի անգլերեն թարգմանությունը վաճառե՞նք: Ասենք, տեսեք ունեցել ենք, պռոստը հիմա չկա էլի, ներող կլնենք: Բայց դուք կարդացեք, ձեր հյուրանոցի համարներում նստած, քանի որ եթե դուրս գաք, նայելու բան մեկա չեք ունենանալու:
Դու խոստացել էիր ինչ-որ փաստեր ներկայացնել: Եթե դու 5000 պարի առկայությունը համարում ես ապացույց այն բանի, որ մենք առաջին սափիենսն ենք, ապա կներես, փաստը չի ընդունվում:
Ամեն դեպքում, շատ հետաքրքիր հետազոտություն է: Ինձ դուր եկավ: Կարդացել էի սրա մասին, շնորհակալություն, որ հիշեցրիր:
Քրիստոնեության ընդունումից հետո, նախաքրիստոնեական մշակութային արժեքներ շատ երկրներում են վերացվել: Ընդհանրապես քաղաքակրթություններն իրար հաջորդելիս, նախորդից շատ բաներ փոխառելով շատ բաներ էլ ոչնչացրել են: Ի միջի այլոց, Հայկական Առաքելական Եկեղեցին երևի այն առանձնահատուկ դեպքն է, որը հեթանոսական ավանդույթներից շատ բան է պահպանել, ի տարբերություն ասենք Կաթոլիկ կամ Ուղղափառ եկեղեցիների: Միայ Վարդավառի տոնն ինչ ասես արժե:
Միանշանակ ընդունում եմ, որ կարելի է հետազոտություններ կատարել ու ասենք գտնել մեր պարերի արմատները, վերականգնել որոշ ավանդական պարեր: Ինձ էլ առանձնապես դուր չի գալիս Թաթուլ Ալթունյանական պարային արվեստը, սովետի ազագերի բարեակամության սինդրոմով, տարօրինակ տարազներով, հյուսիս-կովկասյան մոտիվներով:
5.000 կամ 50.000 պարի առկայությունն էլի մեզ առաջին, երկրորդ կամ տասներորդ սափիենս չի սարքում:
Բայց քանի որ դու ըստ քեզ փաստ ես ներկայացրել (անհայտ է թե ինչ ապացուցելու համար), ապա երկու փաստ ի հակադրում քո բերած մեկ “փաստի”, ինչպես խոստացել էի: Չնայած գրազ չես եկել:
1. Հնդկական Բրահատ-Նատյամ պարային ոճը համարվում է աշխարհի հնագույն դասական պարերից մեկը: Երաժշտությունը, որի տակ պարում են այս պարը իր արմատներով գնում է մինչև հինդուիզմի ակունքները` Բհատկի: Պարային շարժումների գրեթե բոլոր տարրերը կարելի է գտնել հինդուիստական տաճարների վրա արված քանդակներում:
2. Պաղեստինի տարածքում հայտնաբերվել են բազմաթիվ կավե ամաններ, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա երրորդ հազարամյակով, ու որոնց վրա նկարված են պարային տեսարաններ:
Հիմա հարց. Է հետո ի՞նչ: Ինչ մի մեծ բան է ասենք շատ ու քիչ պար ունենալը: Հիմա չսկսենք առանձին դետալներ քննարկել, թե հայկական “ուղիղ” պարն է ավելի առաջնային հոմոսափիենսական թե հնդկական Բրահատ-Նատյամը: Քանի որ դա ոչինչ չի նշանակում:
Ինչիպիսի լիրիկական սկիզբ … Այբուբենը… հողն ու ջուրը…
Կներես, շեղվեցի:
Ագաթանգեղոսի նման տրյուկների շաաաատ պատմիչներ են դիմել: Նրանք պատմությունը ներկայացնում են այնպես կարծես թե իրենք ականատեսն են:
Երկու փաստ, ի հակադրում մեկի:
1. Հոմերոսն իր Իլիականը գրելուց նույնպես ամեն ինչ այնպես է նկարագրում, որ տպավորություն է ստեղծվում, որ ինքն ականատեսն էր:
2. Դանթեն Քավարանը, Դժոխքը, Դրախտը նկարագրում է այնպես, որ ինքը մտել է, մի լաաաաաավ ֆռֆռացել է ու դուրս է եկել, որ մեզ բոլորիս պատմի, թե ինչ է այնտեղ կատարվում:
Ու էլի հարց. Է հետո ի՞նչ:
Փաստորեն 301թվականին արգելել էին, հետո 406 թվականին հանկարծ որոշեցին թույլ տալ: Տարօրինակ է: Մաշտոցը գիտնական էր: Նրա կատարած աշխատանքը թեագնահատելը սրբապծղծություն է: Մաշտոցը արամեական, փյունիկյան ու հունական այբուբենների ու հայոց լեզվի առանձհատկությունների խորը ուսումնասիրության արդյունքում ստեղծել է ունիկալ այբուբեն: Ստեղ են ասել, ղուրբան ըլնեմ Մաշտոցի արևին:
Լավ, ասենք արգելել էին, ոչնչացրել էին: Լավ այդ ոնց են ոչնչացչել որ մի հատ, մի հատիկ, մի ճռթիկ կտոր էտ գրերից չի մնացել: Դու հավատում ես, որ դա հնարավոր է: Հազար տարվա թուրքական լծից ու Ցեղասպանությունից հետո մի հատ հսկայական Մատենադարան ունենք: Այդ ինչպես 301 թվին պիտի ամեն ինչ ոչնչացրած լինեին, որ մի բան չմնար:
Արտաշիսյանները դրամ էին հատում Քրիստոնեության ընդունունից 400 տարի առաջ, բոլոր պահպանված դրամները հունատառ են: Լավ դրանք մարդ չէի՞ն, հայ չէի՞ն, երկու հատ էլ հայատառ դրամ հատեին էլի: Մենք էլ հայտնաբերեինք: Թե մեր դաժան տերտենրերը հատուկ միայն հայատառերն են վերացրել, իսկ հունատառերը պահպանել են:
Լավ, բա ամեն ինչ վերացնելուց հետո Էրեբունիի, Կարմիր Բլուրի ու Վանի սեպագիր արձանագրությունները ինչի՞ չեն վերացրել: Դրանք էլ են չէ՞ նախաքրիստոնեական:
Շարունակելի....
Մեջբերել
Էջանիշներ