Ով ենք մենք իրականում

[Գաղթական]

քո ասած զիբիլ թափողը, արտասահմանում շատ շնորհքով էդ աղբը լցնում ա էնտեղ որտեղ որ պիտի լցնի... իսկ ստեղ չէ ,

էդքան էլ չէի համաձայնվի հետդ եղբայր:
որպեսզի գրածներս ուղղակի խոսքեր չթվան՝ կբերեմ օրինակներ սեփական տեսածներիցս..

Արտասահմանում.
մի խումբ Հայ երիտասարդներ զբոսնում են (ես էլ՝ նրանց թվում)
նրանցից մեկը որոշում է պաղպաղակ ուտել, գնում է այն, ու բացելով՝ թուղթը գցում գետնին (Հայկական հին ազգային ավանդույթ..)
դե մենք էլ դեպքի վայրից շատ հեռու չէինք գտնվում, երբ, երկար ժամանակ չանցած, նույն վայրով անցնում էր Եվրոպացի պատկառելի տարիքի մի տղամարդ..
տեսնելով ընկած թուղթը՝ նա մի պահ կանգ առավ.. ցավով տմբտմբացրեց գլուխը և ապա կռանալով վերցրեց այն ու առանց նշույլ անգամ ինքն իրեն պատվազուրկ համարելու՝ գցեց դա ոչ հեռու գտնվող աղբամանի մեջ..
Եզրակացությունս՝ նա ոչ թե ձգտում էր սրա կամ նրա աչքին լավը կամ վատը երևալ, այլ՝ ուղղակի սիրում էր ինքն իրեն ու իր քաղաքը.. և նրա սիրտը ցավաց, երբ իր սեփական քաղաքի փողոցը անամոթաբար աղտոտված հայտնաբերեց..

Երևանում.
չգիտեմ ինչպես է հիմա..
..բայց տարիներ առաջ, ԲՈՒՀ-ից դուրս գալուց, սիրտներս շոկոլադ ուզեց.. ընկերոջս հետ էինք..
դե գնեցինք, կերանք..
բայց մեկս մեկին "պրինցիպ" ընկնելով՝ որոշեցինք էդ թուղթը գցել միայն աղբամանի մեջ, որը դեռ պետք է փորձեինք հայտնաբերել..
համաձայն հին սովորույթի՝ ոտքով էինք իջնում տուն..
ստիպված էինք էդ շոկոլադի թղթերին երկար ընկերակցել, քանի որ առաջինը աղբաման պատահեց միայն կ/թ «Այրարատ»-ի մոտ..
ու երբ որոշեցինք Շրջանայինի անցումներից մեկից գնած շոկոլադի թղթերից վերջապես ազատվել՝ այն «շիթ» գցելով աղբամանի մեջ՝ թուղթը նույն պահին հայտնվեց հատակին..
բայց վռոձի լավ էլ գցել էինք..
մոտեցանք ու հայտնաբերեցինք, որ «ստոլբ»-ից ամրացված, գետնից քիչ բարձր աղբամանում հատակ ընդհանրապես գոյություն չուներ..
Եզրակացությունները թողնում եմ ձեզ..



Ավելացվել է 18 րոպե անց

իսկ մի պահ պատկերացրեք, թե վերականգնված պարերը կարողանում են պարել բոլոր երիտասարդներն ու մեծերը, ու խնջույքների ժամանակ բոլորը անխտիր ճիշտ պարեն ասենք Բերդ, Քոչարի.....

ի սրտե խոստովանեմ՝ գաղափար անգամ չունեմ, թե ինչ ազգային պատկանելություն է ունեցել առաջին մարդը, ով պարեց Քոչարի..

բայց դե պատահել էր՝ մի Իրաքահայի ծնունդի էինք հրավիրվել..
բաժակների զրնգունից տաքացած՝ մի Քուրդ երիտասարդի հետ բավական երկար վիճում էինք թե ով է ումից փոխառել Քոչարին..
փաստ է՝ Քոչարին համարվում է թե՛ Հայկական Ազգային պար, և թե՛ Քրդական Ազգային պար..
տարբերությունը միայն այն է, որ Քրդերը պտտվում են հակառակ ուղղությամբ, քան Հայերը..
այստեղից՝ Քրդերի պարը, Հայերի կողմից, դեռ շատ հնուց, ստացել է «թարս քոչարի» անվանումը..
վիճեցինք.. վիճեցինք..
հանկարծ, իմ կամքից լրիվ անկախ՝ միացրեցին մեկ ուրիշ պարային երաժշտություն..
անհրաժեշտ էր ցուցադրել Գովանք պարը, որը, ի միջի այլոց, նույնպես հանդիսանում է թե՛ Հայկական, թե՛ Քրդական Ազգային պար..
ինձ թվում է կարիք չկա նկարագրելու, քանի որ ձեզնից յուրաքանչյուրը գոնե մոտավոր կկարողանա պատկերացնել, թե ինչպես կպարեյին Գովանքը մեկ տասնյակ Հայաստանցի երիտասարդներ.. հետն էլ՝ բավարար տաքացած գլուխներով..
երբ ծիծաղը դադարեց, հետս զրույցի բռնված Քուրդը խնդրեց կրկնել երաժշտությունը..
վեր կացան համարյա նույնչափ տաքացած գլուխներով Քրդերը ու չափից դուրս գեղեցիկ ու հոյակապ ներկայացրեցին Գովանքը՝ իրեն հատուկ բոլոր ճկուն շարժումներով ու պարը բնութագրող համաչափ ու խմբակային բացականչություններով..

[Գաղթական]

հա, մոռացա երաժշտությանն անդրադառնալ..
խոսք գնաց իմ կողմից շատ սիրված ու հարգված Շառլ Ազնավուրի մասին..
ասեմ, որ ողջ աշխարհն է ճանաչում նրան որպես Հայ և ցանկացած, քիչ թե շատ բանից տեղյակ Եվրոպացի գիտի նրան ազգային պատկանելության մասին..
..ԲԱՅՑ՝ Ազնավուրը միայն արյունով է Հայ.. նրա երաժշտական ոճն ու ուղղվածությունը ընդհանրապես կապ չունեն Հայ իրականության հետ..

իսկ ինչ վերաբերում է Հայ դասական երաժշտության գիգանտներին՝ բերեմ մի դիպված նույնպես սեփական հանդիպածիցս.
ավարտեցի կիսամյակս Եվրոպական ԲՈՒՀ-ում..
Հայկական տպավորություն գործելու հին ազգային սովորույթը ինձ էլ խորթ չէ ու վարվելով ինչպես միշտ՝ որոշեցի ինձնից հետո մի հուշ թողնել..
իմ կողմից հարգված դասավանդողներից մեկին նվիրեցի մի ձայնասկավառակ՝ 100-ից ավել Հայկական երաժշտություններով ու երգերով..
նվերն ընդունելուց և շնորհակալություն հայտնելուց՝ նրա դեմքին կարդացի եվրոպական կեղծ ժպիտը.. ինչպես և սպասում էի..
սակայն բուն էֆեկտը դեռ հետո պետք է լիներ.. ինչը և իրեն երկար սպասեցնել չտվեց..
հաջորդ օրը նա ինքը գտավ ինձ ու անկեղծ զարմանքով ու խորը երախտագիտությունը հայտնեց իր սիրած երգադարանը այդպիսի գոհարով զարդարելու համար ու արտաբերեց շատ հետաքրքիր նախադասություն.
- Ինձ ծանոթ էին սկավառակից որոշ կատարողներ ու արդեն ունեյի նրանց որոշ ստեղծագործությունները: ասենք՝ շատ էի հարգում ու սիրում Արամ Խաչատուրյանին.. բայց գաղափար անգամ չունեյի նրա Հայ լինելու մասին..

այս տարօրինակ նախադասության հետ կապված եզրակացությունները նույնպես կթողնեմ ձեզ..

[Լեռնցի]

Բերվածդ օրինակներին ծանոթ եմ նաև ես... դրանք իրոք մտահոգիչ են: Ինչպես Կոմիտասը կարողացավ փրկել մեր երաժշտությունը, նույնկերպ էլ այսօր կան մարդիկ, որոնք զբաղվում են հղկելու ու փրկելու համար մեր պարը:
Ես հիշում եմ դպրոցից, որ Կոմիտասը երբ ներկայացնում էր ժողովրդական մեր երաժշտությունը... այդ նույն քրդերը վիճում էին, որ դա մենք նրանցից ենք փոխառել... իսկ դա ինձ մտահոգում է... վերջին 2.000 տարվա ընթացքում մենք ամբողջությամբ, կարծես թե մոռացել ենք, թե ով ենք մենք իրականում.... ինչ արժեքներ ունենք....իսկ մշակույթի, արժեքների կործանումը, դա հենց ժողովրդի կործանումն է:
Շառլ Ազնավուրի ոճին մենք չենք անրադառնում, պարզապես նշվում է հայ հանճարներին, որոնց ամբողջ աշխարհում ճանաչում և հարգում են, որպես հայ:

Մեր միակ փրկությունը մեր հավաքական ուժի մեջ է... իսկ մեզ հավաք պահողը...բնականաբար... մեր մշակույթն է... արժեքները, ադաթները:

[Արիս]

պարի հետ կապված մի հոդված...

[Գաղթական]

Մեր միակ փրկությունը մեր հավաքական ուժի մեջ է... իսկ մեզ հավաք պահողը...բնականաբար... մեր մշակույթն է... արժեքները, ադաթները:

Այ այս մեկի հետ ամբողջովի՛ն համաձայն եմ եղբայր..
Մեր ՄԻԱԿ փրկությունը հավաքական լինելն ու մեր մշակույթից ու արժեքներից շատ ամուր կառչելն է..
և հավատա՝ մենք այսօր խնդիր ունենք ինքներս մեզ, որպես ազգ, կործանումից փրկելու..
իսկ մենք այսօր իրոք որ կործանման նախավերջին փուլն ենք ապրում..
այ երբ որ իրոք կործանումից փրկված կլինենք ու վտանգը հետևում կլինի՝ միայն այն ժամանակ էլ արժե մտածել սրան ու նրան մեր հզորությամբ ու վեհությամբ զարմացնելու մասին..

իսկ մեր այսօրվա Ազգային Գաղափարախոսությունը, ըստ իս, պետք է հիմնականում շեշտադրված լինի մեր Լեզուն, Մշակույթը ու Ավանդույթները փրկելու և արժանավայել գալիք սերունդներին փոխանցելու մեջ..
իսկ «փրկել» ոչ միայն նշանակում է կորածը վերականգնել, այլ նաև, ինչն ավելի գերխնդիր է ներկայացնում, գոնե ԲՈԼՈՐՍ յուրացնենք ու գնահատենք այն ինչ այսօր ունենք, նոր հետո և գուցե կգնահատենք այն, ինչ ունեցել ենք..

իսկ մեր փրկության հետագա քայլերը ես տեսնում եմ միմիայն, ինչպես դու ասացիր, մեր հավաքական Հզոր Բռունցքի մեջ..
այն է՝ շատ պարզ մի իրողություն փաստենք.
առանց Հայաստան գոյություն չունի Սփյուռք
և առանց Սփյուռք գոյություն չունի Հայաստան
սա մեր այսօրվա իրականությունն է..
այսինքն, իմ համեստ կարծիքով, Հայաստանի Հայը պետք է հուզված լինի մեր Ազգային Արժեքները (դա կլինի մշակույթ, լեզու թե գրականություն.. մի խոսքով՝ ամեն ինչ..) Պահպանելու և Զարգացնելու մեջ,
իսկ Սփյուռքահայը պետք է հուզված լինի աստղաբաշխական գումարներ հայթհայթելով ու բնական ռեսուրսներից աղքատ ու շրջափակված Հայրենիք ուղարկելով..

և եթե սրա հետ համաձայնվենք, ապա կարելի է միտքը զարգացնել ու ծաղկեցնել..

և եթե ընդունելի է, որ մեր հիմնական փրկությունը՝ Հայ Ազգի համարյա թե 1 դար իրարից զատ ապրած 2 հզոր հատվածնրի վերագտնումն ու վերամիավորումն է, ապա հասկանալի է նաև, որ այդ վերագտնումն ու վերամիավորումը պետք է իրականցվի միամիայն ընդհանուր Լեզվի և ընդհանուր Մշակութային արժեքների հողի վրա..

այսինքն՝ ոչ թե այն արժեքների, որոնք կորցրել ենք 5000 տարի առաջ, այլ այն՝ որոնք կորցնում ենք հենց այսօր, հենց հիմա..

Պարիս Հերունու նման գիտնականներ անխոս պետք են..
բայց չարժե, որ կանգ առնենք միայն նրա գործունեության վրա..
նա թող վաղվա գործն անի..
իսկ մեզ պետք են ավելի շատ գիտնականներ, ով այսօրվանը կկատարի..

ասածս կնշանակի, որ մենք պետք է այսօր իրոք կարողանանք հասկանալ ու պահել մեր այսօրվանը, և նոր միայն մտածել վերականգնելու մասին, ինչ կորել է հազարամյակների ընթացքում..
այլապես՝ ներկայիս չեզոքության մեջ.. երբ չի պահպանվում նույնիսկ իրականը, ո՞ւմ համար արժե որ վերականգնվի անիրականը կամ անիրական թվացողը..

[Արիս]

ՀԱՅ ԱԶԳԱՅԻՆ ՊԱՐԸ

Պարը արտահայտում է յուրաքանչյուր մի ազգի բնորոշ գծերը, մանավանդ բարքն ու քաղաքակրթության աստիճանը:
ԿՈՄԻՏԱՍ

1. Հայ ազգային պարի սկզբնավորման պատմությունը

Դեռևս ամենապարզունակ հավատալիքների առաջացման պահից պարը օրգանապես միահյուսվել է տվյալ միջավայրի ծեսերին: Հնուց Ժողովուրդների կյանքում պարին մեծ դեր էր հատկացվում: Ինչքան շատ էր զարգանում մոգությունն ու հմայությունները, ավելի ուշ նաև կրոնը այնքան բարդանում էին տարբեր նախնի-տոտեմների, ոգիների, աստվածությունների պաշտամունքին վերաբերվող պարային գործողություններով ծեսերը, ստանալով ավելի ու ավելի բարդ արտահայտչական տեքստ – ձևավորում, ավելի բարդ թատերականացում:
Մոգական ծեսերում իր արտահայտությունն է գտել նախնադարյան մարդու` բնությունը §վերափոխելու¦, երազանքը:
Շատ թատերականացված պարային ներկայացումներ փոխանցում էին իր համայնքի, իր ցեղի կամ ժողովրդի §պատմությունը¦, էպոսներ և առասպելներ տարբեր նախնի-տոտեմների, հերոսների, ոգիների, կուռքերի կյանքի մասին, նրանց կերպարանքի և արարքների արտացոլմամբ: Նրանք սովորաբար խաղարկվում էին ընծայական ծեսերի ժամանակ, երիտասարդությանը իր ցեղի §պատմությունը¦ ուսուցման համար:
Պարային թատերականացված ներկայացումները` նաև բնության պտղաբերության, բուսական և կենդանական աշխարհի աճի, աշխատանքում, որսի ժամանակ, պատերազմում, ձկնորսությունում, հաջողության կոչող մոգական ակտեր էին:
Պարային թատերականացված ներկայացումների շարժումներով նմանակում էին ներկայացվող իրական և ֆանտաստիկ կերպարների շարժումներին և համայնքի անդամների գործունեության այն ոլորտի շարժումներին, որպիսիի վրա անհրաժեշտ էր §ներգործել – կոչել հաջողությունը¦, օրինակ աշխատանքային, որսորդական, ձկնորսական, ռազմական, մրցողական և այլ շարժումներին:
Այլ շարժումների - դրական մոգության ակտերի մի ամբողջ շարքով §ապահովում¦ էին սեփական առողջությունը, հաջողությունը, թշնամու հանդեպ հաղթանակը և այլն:
Աշխատանքային գործիքների, սպասքի, ամենօրյա և տոնական հագուստի, կացարանի կահավորանքի, զենքի և այլնի զարգացմանը զուգահեռ զարգանում էին նաև գործողությունների բովանդակության հետ կապված սրբազան գործողությունների պիտույքները, նրանց ռեկվիզիտների առարկաները, գործող անձանց հանդերձանքը, , նրանց գլխարկները, դիմակները, կոշիկները, երաժշտական գործիքները, սիմվոլիկ զարդանախշերն ու նկարները:
Ժողովրդական պարային թատերականացված ներկայացումներում, կախված նրանց նշանակությունից և բովանդակությունից, մասնակցում էին միայն աղջիկները (կամ կանայք, կամ համատեղ), միայն տղամարդիկ (միայն ազապները, կամ միայն ամուսնացածները, կամ համատեղ), միայն երեխաները(մեկ կամ երկու սեռերի), ինչպես նաև համայնքի ամբողջ բնակչությունը համատեղ:
Համայնքի յուրաքանչյուր չափահաս անդամ(ինչպես և երեխա, և դեռահաս) իրենց տոհմավագների հսկողության տակ մասնակցում էր իրենց մոգական և պաշտամունքային նշանակությամբ իր սեռին և հասակին համապատասխան գործողություններին:
Երբ պաշտամունքի կատարումը կենտրոնացավ արհեստագետ(պռոֆեսիոնալ) պատարագիչների ձեռքում, թատերականացված պարային գործողությունների որոշ ձևեր սկսեցին կատարել միայն յուրաքանչյուր աստվածության պաշտամունքի սպասավորները, և նրան հաղորդակից աղջիկներն ու տղաները:
Շատ հին ժամանակներից է ընթանում նաև աշխարհիկ պարերի, մրցությունների և խաղերի զարգացումը:Պարերը, երգեցողությունը, երաժշտական գործիքների վրա նվագակցումը, ակրոբատիկան, մրցությունները և խաղերը սկսեցին ավելի հաճախ ծառայել ոչ միայն պաշտամունքային գործողությունների, մոգության և կրոնի նպատակներին, այլ նաև աշխարհիկ արվեստի նպատակներին:
Հայ ժողովրդի հնագույն պարերի մեզ հասած ժառանգությունը հաստատում է ծիսական պարերում տեղային առանձնահատկությունները և նրանց պահպանումը հայերի կողմից: Հեթանոսական ժամանակաշրջանի մասին եզրակացությունները թելադրվում են ինքնաբերաբար հին գրողների մատնանշումներով ըստ Հնագույն Հայաստանում հեթանոսական տաճարների բաշխվածության տարբեր վայրերում` տարբեր աստվածությունների պաշտամունքով:
Միաժամանակ իր սովորությունների և մշակույթի ժառանգության - էպոսի, առասպելների, պարերի, ինչպես նաև տոնակատարությունների և պաշտամունքների պահպանման ձգտումը վկայում են, որ հայկական աստվածությունների կերպարների, անունների և պաշտամունքների, օտարերկրյա աստվածությունների կերպարների, անունների և պաշտամունքների հետ խաչասերման ընթացքում պետք է հաղթեին համահայկական և տեղային սովորույթները և տեղային աստվածության գործունեության բնորոշիչ առանձնահատկությունները, նրա պաշտամունքը և նրան նվիրված պարային ներկայացումներ:
Իր նախնիներից ժառանգած շարժումային պարային արմատական ֆոնդի հիման վրա հայ ժողովուրդը ստեղծեց իր հիմնական պարային համաժողովրդական շարժումային ֆոնդը, նրա հետագա լրացումներով և զարգացումներով, ինչպես նաև հնացած և այլևս չոգտագործվող շարժումների պարբերական վերացումով:
Դեռևս 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին հայ ժողովրդի տարեկան մեծ տոներից շատերի հետ էր կապված բազում ավանդական հին ծիսական պարերի և թատերականացված ներկայացումների կատարումը: Չնայած հաճախ որոշ նախկին ծիսական պարեր կատարվում էին սովորույթի ուժով, քանզի նրանց անցյալ մոգական նշանակությունները սկսել էր ժողովրդի կողմից մոռացության մատնվել:
Շատ աշխարհիկ պարեր սկսեցին առանձնանալ հետզհետե մոռացվող ծիսական գործողություններից: Իսկ աշխարհիկ պարերի որոշ տեսակներ ստացան խնջույքային բովանդակություն:



2. Հայկական պարերի կատարման տեղը և ժամանակը


Հայկական պարերը կատարվում էին բաց երկնքի տակ և ծածկված շինություններում:
Բաց երկնքի տակ կատարվում էին համաժողովրդական տարեկան կրոնական տոների ժամանակ. Տրնդեզ, Համբարձում, Վարդավառ, Բարեկենդան և այլն:
Հայկական պարերը բ աց երկնքի տակ էին կատարվում նաև ուխտավայրերում:
Հարսանեկան ծիսակատարության ժամանակ պսակադրության համար դեպի եկեղեցի գնալու ամբողջ ճանապարհին, պսակադրության ժամանակ և փեսայի տան ճանապարհին մասնակիցների պարերը նախկինում չար ոգու խարդավանքից և չար աչքից պաշտպանելու խնդիրն էին կրում:
Բաց հրապարակում էր կատարվում նաև հուղարկավորության պարային երթը և թաղման պարերը:
Հայերը պարերը կատարում էին նաև ծածկված շինություններում:
Հեթանոսական ժամանակ Հին Հայաստանի տաճարներում կատարվում էին ծիսական Տաճարային պարեր-Պարք Մեհենականք:
Փակ շինություններում բնակչությունը ավելի շատ պարում էր ձմեռը:
Տարվա տաք եղանակին դա տեղի էր ունենում այն ժամանակ, երբ պարերով ծեսերը պետք է կատարվեին կացարաններում:
Յուրաքանչյուր գյուղում և քաղաքում գոյություն ուներ հրապարակ կամ պարապ տեղ, որտեղ տարբեր տոնակատարությունների ժամանակ կազմակերպվում էին հասարակական պարեր և խաղեր:
Հնում պարերի, թատերականացված գործողությունների, խաղերի և մրցույթների մի ամբողջ շարք կանոնակարգված էր, ըստ կատարման ժամանակի: 20-րդ դարի սկզբին արդեն ծիսական մի շարք պարեր սկսեցին կատարվել իրենց ծեսերից դուրս, ցանկացած ժամանակ, ցանկացած տեղում:
Պարերի կատարման հերթականությունը նույնպես խիստ կանոնակարգված էր:






3. Հայկական պարերի մասնակիցների քանակը, սեռը և տարիքը

Ըստ մասնակիցների քանակի հայկական պարերը բաժանվում են կոլլեկտիվ, խմբային, զույգային և մենպարերի:
Կոլլեկտիվ պարերում կարող էին մասնակցել միանգամից անսահմանափակ քանակով պարողներ: Խմբային պարերում, որոնք հիմնականում ավելի կատարողական բարդություններ էին կրում, հնարավոր չէր մարդկանց մեծ քանակով պարել և պարում էին 10,15,20 հոգով:
Կախված կոլլեկտիվ պարի նշանակությունից և բովանդակությունից, այն կարող էին կատարել առանձին կամ համատեղ ամուսնացած տղամարդիկ, կանայք, պատանիները, օրիորդները,տղաները, աղջիկները:
Հին հայկական կոլլեկտիվ պարերը այս կամ այն սեռի և տարիքի անձերի մասնակցությամբ բաժանվում են կանանց և տղամարդկանց պարերի, պատանիների և օրիորդների պարերի, աղջիկների և տղաների-մանկական պարերի:
Մեզ հասած հայկական կոլլեկտիվ պարերի ահռելի քանակի համեմատ խմբական պարերի, զուգապարերի և մենապարերի քանակը այնքան էլ մեծ չէ, սակայն մեզ են հասել այս պարատեսակների որոշ անգին գոհարներ:

4. Հայկական պարերի տարատեսակները

Հայկական պարի հիմքը զիստային (զսպանակավոր) շարժումներն են: Սակայն նույնիսկ դրանում խիստ տարբերություն կա թե մեկ պարային քայլի ընթացքում քանի զսպանակ է արվում, ըստ որում այդ զսպանակներն էլ կարելի է անել խորը կամ շատ մեղմ:
Հայկական պարերը կարելի է բաժանել ըստ մի քանի բաղկացուցիչների: Նախ և առաջ իր կատարման բնույթով պարերը կարելի է բաժանել 3 մեծ խմբերի. 1.` պարերգեր, որոնք զուգորդվում են երգերով, 2. որոնք ազգային երաժշտական գործիքներով են նվագակցվում և 3. նախորդ երկուսի համադրումով:

Կարելի է տարանջատել նաև շարժումների ձևերով.
1.Կենցաղային, 2. Աշխատանքային, 3. Արտահայտչական, 4. Նմանակող, 5. Նկարագրող, 6. Սիմվոլիկ, 7.Պայմանական:

Կոլլեկտիվ և Խմբակային պարերը տարբերվում են իրարից նաև ձեռքերը բռնելու ձևերով.
1. Ճկույտներով, 2. Ափերով, 3. Խաչված ափերով, 4. ՈՒսերով, 5. Գոտկատեղից

Իսկ ամենակարևոր տարանջատումը պարերի բովանդակությունն է, որոնց մեծ մասը հնում ունեցել է բանավոր տեքստային զուգադրում և իրենց բովանդակությամբ բաժանվել է հետևյալ խմբերի.

1. Առասպելական 7. Ծիսական
2. Էպիկական 8. Աշխարհիկ
3. Լիրիկական 9. Աշխատանքային
4. Պաշտամունքային 10. Ռազմական
5. Ճանապարհի 11. Որսորդական
6. Լարախաղացների 12. Մանկական և այլն:

Պարերի մասին խոսելուց չի կարելի չնշել նաև հայկական տարազների առանձնահատկությունների մասին, որոնք ոչ միայն իրարից շատ տարբեր են, այլև բնորոշում են այն տարածաշրջանը, գավառը, նահանգը որը ներկայացվում է:
Պարերը տարբերվում են նաև իր տարածքային պատկանելությամբ, քանի որ բնակլիմայական պայմանները իրենց անջնջելի հետքն են թողել պարերի վրա:
Հայկական պարարվեստը ունի պահպանված այնպիսի նմուշներ, որոնք արժանիորեն կարող են համալրել համաշխարհային պարային գանձարանը, եթե իհարկե նորից հայտնվի ուշադրության կենտրոնում:


Գագիկ Գինոսյան
§Կարին¦ համույթի գեղարվեստական ղեկավար

Ավելացվել է 2 րոպե անց
Փորձեցի փոխեմ ֆոնտը չստացվեց, Doc, Ֆորմատով էլ, ծավալը մեծա... չեմ ջնջում, ցանկացողները թող փորձեն , փոխեն ֆոնտն ու կարդան... հայերենա գրած , Հայկական պարի ծագման մասին...

[Արիս]

Մի քանի խոսք , հայկական պարի մասին, որ ստեղ գրված չի...
Գոյություն են ունեցել, տարբեր ծեսերի պարեր, դրանցից մեկը, սգո պար է եղել... ավելի կոնկրետ... երբ երիտասարդ մարդ է մահացել, մեռնողի մայրը սպիտակ շոր է հագել, ու թաղման ժամանակ, զավակի աճյունի առջևից պարելով գնացել... դա մեկնաբանվելե այսպես.. որ զավակը չտեսնի իրա մոր սուգը, ու հանդերձյալ կյանքում իրեն հանգիստ զգա...
Մի պահ կպատկերացնեք էդ ծնողի վիճակը? Որը իրա վերջին պարտքնա կատարում իր զավակի հանդեպ? ամբողջ էությամբ, հոգով ու մարնով իրան ներա դնում էդ պարի մեջ ու էնպեսա պարում , որ Զավակն իրոք հավատա իր ծնողի ուրախությանը, ու դրանով ինքն էլ լացի փոխարեն իր ամբողջ էմոցիոնալ աշխարհը դրանովա արտահայտում.... ես չեմ կարա ավելի խորը ներկայացնեմ դա...
ինչ եք կարծում դա ինչա? մենակ չասեք մայրը Խևա... Չէ. դա ևս մեկ անգամ ապացուցումա Հայ Մայր , Հայ ԿԻՆ , Հայ Ծնող գաղափարի վեհությունը... Զորությունը, դաստիարակչական ու Օրնակ ծառայելու, Հոգատարության ու Ծնողի մեծ , անսահման սիրո.... իսկությունը... չասեմ Ավանդույթի զորության մասին. Որովհետեև էստեղ Հայ Կին Գաղափարին Հայ Մայր , Հայ Ծնող արժեքին ես ավելի մեծ տեղ եմ տալիս...
Իսկ էսօր ինչ ենք տեսնում? դե որոշ ծնողներ նստած բրազիլական սերյալ են նայում երեխա դաստիարակելու փոխարեն.իրանց երեխեքն էլ կողկի պադյեզդում սերյալի պրակտիկ մասն են կատարելագործում , կեցցե Եվրոպա ու առաջադեմ Հասարակություն ու դեմոկրատյա բղավելով....
Պարից Խոսք գնաց... ինչ որ 5000 հատ պար և այլն, էս մի պարն էլ, 5000 հատ չէ, տո 50000000 հատ Պավարոտիի երգ արժի ու Մոցարտի Ռեքվիեմ.;..

Մի քիչ ավելի խորն ուսումնասիրեք Ձեր ազգի մշակույթը...
Հարգել սովորեք սեփական արժեքները...

Հ.Գ.
Ինչ վերաբերվումա Քոչարիին... դրա ամեն մի շարժումը իրա իմաստն ունի, նույնիսկ պարի շարժման ուղղությունը, հետաքրքության դեպքում , դրանց մասին մի փոքր ավելի մանրամասն կխոսեմ... Քուրդիստանն էլ քոչարիի վախտ դեռ Սաղմնագոյացման փուլում ել չի եղել... բայց որ սենց գնա, վերջում Տիգրան Մեծն ու Անանյա Շիրակացին էլ են դառնալու Քուրդ, Ադրբեջանացի, Մոնղոլ, Չուկչա, Վրացի, Ճապոնացի, ու տենց եսիմ էլ ինչ ազգի. նայած ով ինչքան կհարգի իրանց... ու կհամարի սեփական ազգի հանչարներ ու Մեծ մարդիք...

Ավելացվել է 6 րոպե անց

իսկ մեր փրկության հետագա քայլերը ես տեսնում եմ միմիայն, ինչպես դու ասացիր, մեր հավաքական Հզոր Բռունցքի մեջ..
և եթե սրա հետ համաձայնվենք, ապա կարելի է միտքը զարգացնել ու ծաղկեցնել..

և եթե ընդունելի է, որ մեր հիմնական փրկությունը՝ Հայ Ազգի համարյա թե 1 դար իրարից զատ ապրած 2 հզոր հատվածնրի վերագտնումն ու վերամիավորումն է, ապա հասկանալի է նաև, որ այդ վերագտնումն ու վերամիավորումը պետք է իրականցվի միամիայն ընդհանուր Լեզվի և ընդհանուր Մշակութային արժեքների հողի վրա..

այսինքն՝ ոչ թե այն արժեքների, որոնք կորցրել ենք 5000 տարի առաջ, այլ այն՝ որոնք կորցնում ենք հենց այսօր, հենց հիմա..

Պարիս Հերունու նման գիտնականներ անխոս պետք են..
բայց չարժե, որ կանգ առնենք միայն նրա գործունեության վրա..
նա թող վաղվա գործն անի..
իսկ մեզ պետք են ավելի շատ գիտնականներ, ով այսօրվանը կկատարի..

ասածս կնշանակի, որ մենք պետք է այսօր իրոք կարողանանք հասկանալ ու պահել մեր այսօրվանը, և նոր միայն մտածել վերականգնելու մասին, ինչ կորել է հազարամյակների ընթացքում..
այլապես՝ ներկայիս չեզոքության մեջ.. երբ չի պահպանվում նույնիսկ իրականը, ո՞ւմ համար արժե որ վերականգնվի անիրականը կամ անիրական թվացողը..

Մարիկ թեման ստեղ հենց դրա համար էլ բացել են... որ պահեն էն ինչ ունենք, վերակառուցեն ու նորոքեն հինը... ու դրա արմանտների վրա կառուցեն նորը... Իսկ Պարիս Հերունին Ընդամենը մի մարդա, որ էդ գործը սկսողներից մեկնա,,, ու Ոչ թե վաղվա մասինա մտածում այլ հենց այսօրվա, որ ճամփա կբացի վաղվա մեծ գործերին... ու կապ չունի թե դա Պարիս Հերունինա, Մաթոս Արիստակեսյանը, թե Ֆեոդոր Ֆրանկլինշտեյնը... Կարևորը գաղափարնա, որի շուրջ պետքա աշխատել, ոչ թե խաչ հանել ու ասել ցինիկ իդյոտիզմ...

[Armo]

Մենք ազգ ենք մեզ բնորոշ լավ ու վատ կողմերով: ես վերջերս վատե ավելի ե շատացել բայց դե երևի ջամանակի հետ կպոխվի:

[Lion]

Գաղթական

Պարիս Հերունու նման գիտնականներ անխոս պետք են..
բայց չարժե, որ կանգ առնենք միայն նրա գործունեության վրա..
նա թող վաղվա գործն անի..
իսկ մեզ պետք են ավելի շատ գիտնականներ, ով այսօրվանը կկատարի..

Դուք իրատես եք, դուք փիլիսոփա եք և դուք սիրում եք մեր ազգը Հարգանքներս

[Լեռնցի]

Հերունու անունը Պարիս ա?

Հա,,,,
Ինձ շատ հետաքրքում N179 գրառման մասին լեզվաբանների կարծիքը, այդտեղ ես մեջբերել եմ Հերունու գրքից մի հատված:

[Տրիբուն]

Ախր Տրիբունը փորձում ա ամեն հայանպաստ տեսակետին հակառակ օտար տեսակետ մեջբերել: Ես այդ պահը չեմ ընդունում: Ինչի մենք չենք վստահում մերին: Շատ ցավալի ա: Մտքովս էլ չի անցնի, որ Տրիբունը օտարամոլ ա, բայց ինչի ա ինքն էլ ընկել ծայրահեղական մյուս ճամբարը?
Իմ համեստագույն կարծիքով մենք պետք է ամենից առաջ ընդունենք հայկական տեսակետները: Չգիտեմ` ով էր այս մտքի հեղինակը, որ մենք <<ֆանատիկ>> հպարտություն ունենք, բայց ինչ-որ տեղ ճիշտ ա, չէ? Ոչ մի ուրիշ ազգ, ոչ մի ժողովուրդ ամեն 2-րդ բառը չի ասի, որ ինքը ռուս ա, թուրք ա, գերմանացի ա: Իսկ մենք..... սրա պատճառը որն ա? էն, որ մենք հազարամյակների պատմություն ունենք, մեր հետ չի կարող մրցակցել ոչ ինչ-որ էրվին, ոչ էլ ուրիշ մեկը: Ինչու չեք մտածում, որ իրենք մեզ նախանձում են? Չէ որ իրենք Եվրոպայում հայտնվել են ժողովուրդների մեծ գաղթի հետևանքով, մինչդեռ մենք այստեղ արդեն մի քանի հազարամյակ բնակվել ենք.... որ գրեմ շատ կգրեմ, հուսով եմ` միտքս պարզ եմ ներկայացնում

Աստղո ջան., հիմա ժամանակ չունեմ որ նորից զրոյից բացատրեմ թե ինչն-ինչոց է,. բայց օտարամոլությունը հաստատ ինձ չի վերաբերվում..
ընկեր մի անգամ կարդա գրառումներս, երևի կարծիքդ կփոխես... ինչ ասես չարժե մենակ մի գրածս.. "Թքած ունեմ թուրքերի վրա էլ, մնացած բոլոր ազգերի վրա էլ միասին ու առանձին առանձին. հպարտ եմ որ հայ եմ, ու երկրորդ անգամ որ ծնվելու լինեմ էլի կուզենամ հայ ծնվել"....
եթե սրանից հետո էլ ես օտարամոլ եմ, էլ չօտարամոլը ո՞րն է ընկեր ....

ամեն դեպքում, կներեք, բոլոր գրառումները դեռ չեմ կարողացել կարդալ.. մինչև հաջորդ շաբաթ զբաղված եմ լինելու..

[Ambrosine]

Ախր Տրիբունը փորձում ա ամեն հայանպաստ տեսակետին հակառակ օտար տեսակետ մեջբերել: Ես այդ պահը չեմ ընդունում: Ինչի մենք չենք վստահում մերին: Շատ ցավալի ա: Մտքովս էլ չի անցնի, որ Տրիբունը օտարամոլ ա, բայց ինչի ա ինքն էլ ընկել ծայրահեղական մյուս ճամբարը?
Իմ համեստագույն կարծիքով մենք պետք է ամենից առաջ ընդունենք հայկական տեսակետները: Չգիտեմ` ով էր այս մտքի հեղինակը, որ մենք <<ֆանատիկ>> հպարտություն ունենք, բայց ինչ-որ տեղ ճիշտ ա, չէ? Ոչ մի ուրիշ ազգ, ոչ մի ժողովուրդ ամեն 2-րդ բառը չի ասի, որ ինքը ռուս ա, թուրք ա, գերմանացի ա: Իսկ մենք..... սրա պատճառը որն ա? էն, որ մենք հազարամյակների պատմություն ունենք, մեր հետ չի կարող մրցակցել ոչ ինչ-որ էրվին, ոչ էլ ուրիշ մեկը: Ինչու չեք մտածում, որ իրենք մեզ նախանձում են? Չէ որ իրենք Եվրոպայում հայտնվել են ժողովուրդների մեծ գաղթի հետևանքով, մինչդեռ մենք այստեղ արդեն մի քանի հազարամյակ բնակվել ենք.... որ գրեմ շատ կգրեմ, հուսով եմ` միտքս պարզ եմ ներկայացնում

Ընկեր, որտեղ եմ ասել, որ օտարամոլ ես? ուղղակի դու էլ ես մեկ-մեկ ծայրահեղ մտածում

Աստղո ջան., հիմա ժամանակ չունեմ որ նորից զրոյից բացատրեմ թե ինչն-ինչոց է,. բայց օտարամոլությունը հաստատ ինձ չի վերաբերվում..
ընկեր մի անգամ կարդա գրառումներս, երևի կարծիքդ կփոխես... ինչ ասես չարժե մենակ մի գրածս.. "Թքած ունեմ թուրքերի վրա էլ, մնացած բոլոր ազգերի վրա էլ միասին ու առանձին առանձին. հպարտ եմ որ հայ եմ, ու երկրորդ անգամ որ ծնվելու լինեմ էլի կուզենամ հայ ծնվել"....
եթե սրանից հետո էլ ես օտարամոլ եմ, էլ չօտարամոլը ո՞րն է ընկեր ....

ամեն դեպքում, կներեք, բոլոր գրառումները դեռ չեմ կարողացել կարդալ.. մինչև հաջորդ շաբաթ զբաղված եմ լինելու..

ես էլ բա էդ եմ ասում, որ ես ամբողջ աշխարհի գիտնականների վրա թքած ունեմ, իրանց կարծիքների ու աշխատությունների վրա ևս: 100 տարի մնա, ինձ պետք չեն իրենց աշխատությունները, փառք աստծու մենք ունենք լավ գիտնականներ, ու իրանց դատողություններն ինձ համար ավելի ընդունելի են
քո բոլոր գրառումներն էլ կարդացել եմ

[dvgray]

ես էլ բա էդ եմ ասում, որ ես ամբողջ աշխարհի գիտնականների վրա թքած ունեմ, իրանց կարծիքների ու աշխատությունների վրա ևս: 100 տարի մնա, ինձ պետք չեն իրենց աշխատությունները, փառք աստծու մենք ունենք լավ գիտնականներ, ու իրանց դատողություններն ինձ համար ավելի ընդունելի են
քո բոլոր գրառումներն էլ կարդացել եմ

Լուրջ ես ասու՞մ
Դու սկի գաղափար ունե՞ս թե ինչ ասել է գիտնական ու գիտություն:
Կյանքումտ գոնե մի հատ գիտնական տեսե՞լ ես: Գիտնականը - դա համալսարանի 2000 դոլարով պաշտպանածները չի, ոչ էլ ընտեղ գրդոն անող դասախոսական անձնակազմն է:
Ասում ես թքած ունե՞մ: Թքի , թքի… Մենակ քարանձավում բռոնիա անելն էլ չմոռանաս

Եթե գիտես գիտություն ասածը դա զոռբայության հետ ինչ որ կապ ունի, ապա կարաս Հայաստանի Գիտությունների Ակադեմիայի համար քեզ պատրաստես: Շատ համապատասխան կադր կլինես:
Աշխարհը լավագույն դեպքում խնդում ա մեր "գիտության" վրա: եթե իհարկե իրան նեղություն տա էտ հերունիական մշակումները բացի ու կարդա: Հերիք չի՞: Ժամանակը չի՞ խելքի գանք:

[Արիս]

Լուրջ ես ասու՞մ
Դու սկի գաղափար ունե՞ս թե ինչ ասել է գիտնական ու գիտություն:
Կյանքումտ գոնե մի հատ գիտնական տեսե՞լ ես: Գիտնականը - դա համալսարանի 2000 դոլարով պաշտպանածները չի, ոչ էլ ընտեղ գրդոն անող դասախոսական անձնակազմն է:
Ասում ես թքած ունե՞մ: Թքի , թքի… Մենակ քարանձավում բռոնիա անելն էլ չմոռանաս

Եթե գիտես գիտություն ասածը դա զոռբայության հետ ինչ որ կապ ունի, ապա կարաս Հայաստանի Գիտությունների Ակադեմիայի համար քեզ պատրաստես: Շատ համապատասխան կադր կլինես:
Աշխարհը լավագույն դեպքում խնդում ա մեր "գիտության" վրա: եթե իհարկե իրան նեղություն տա էտ հերունիական մշակումները բացի ու կարդա: Հերիք չի՞: Ժամանակը չի՞ խելքի գանք:

գրառման , որոշ մասով համամիտ եմ քո հետ, որոշ մասով չէ...
Ընդհանրապես, Ծայրահեղությունները սխալ են , ու չարժե թքած ունենալ ուրիշների մտքերի վրա, հատկապ ես եթե դա գիտությանն ու մշակույթինա վերաբերվում... դե եթե ուրիշ բան չլինի էլ գոնե ,նրա համար, որ էդ ուրիշների մեջ մի մեծ մասը կարողա հայազգի լինի... էդ կատակ էր իհարկե...
բայց և այնպես սեփական գիտության հանդեպ նման կարծիքն էլ սխալա... ճիշտ ես ասում , որ ոչ 2000 -ով պաշտպանածներն են գիտնական, ոչ ել մնացածները որ եդ նույն ձև են գիտություն անում... բայց արի ու տես ախպերս, որ աշխարհը, վաբշե էլ թքած չունի մեր գիտության ու մեր մտավոր ունակությունների վրա... ավելին կասեմ, շատ զարգացած երկրներից հրավերներ են գալիս հայաստան, որտեղ ասվումա , որ մարդկանց ապահովում են տնով, տեղնիկայօվ աշխատանքի վայրով.... մենակ թե գնան ենտեղ ու իրանց համար գիտություն անեն... էդ էլ հո չես ժխտի... օրը տաս հատ էլ. փոստիս վրա գալիսա... Ինչ վերաբերվումա Պարիս Հերունուն, ու կոնկրետ էդ հետազոտությանը.. ինքն էդ հետազոտությունն ուղարկելա Ամերիկա, մի հայտնի գիտնականի, Գրքի մեջ անունն ու մասնագիտությունը նշումա.հիմա ուղակի չեմ հիշում... ու էդ գիտնականն ել , արի ու տես, որ չի ալարել, նստել կարդացելա մարդու արած գործը, ու դաժե ստուգելա իրա մեթոդներով, ու դաժե պատասխան նամակա ուղարկել որ լրիվ համնկնում են Հերունու արած աստղաֆիզիկական հետազոտություններն ու իրա արած հետազոտությունների արդյունքները.. ու նաև առաջարկելա մարդու շատ գաղափարներ օգտագերծել ինչ ինչ հետազոտությունների մեջ և այլն, և այլն... բայց , որպեսզի չնկնենք Հերունու հետևից... Վիկտոր Համբարձումյանի մասին դե լսած կլինեք ոնց էլ չլինի... Սով. Միության կրկնակի մեդալ ունի.. ինչի համար? դե հեչ , մի հատ գյուտա արել, որի միջոցով կարան սուզանավերն հենց ենենց խորտակեն... գյուտը վերաբերվումա պղտոր միջավայրով լույսի անցման ժամանակ դրա շարժման արագության փոփոխությանը...
Կապանում ես պահին մի մարդ կա, մաթեմատիկ, չպաշտպանած գիտնական... գիտես խի չի պաշտպանել, դե Հայավարիա իրան պահել.. Ղեկավարն ասելա աշխատությանդ սկզնբում իմ անունը պիտի լինի էդ ել ասելա քեզ էլ քո անունին էլ... հա ինչ էի ասում... էդ մարդ էս պահի դրությամբ, մի հաըտնագործությունա արել, որ Արտասահմանյան կազմակերպությունները, կոնկրետ անունը հիմա չեմ հիշում , 1000000 դոլար են առաջարկել, չի տվել... ասումա հայերին պիտի տամ, բայց իմ անունը պիտի գրվի... ապացուցելա որ P=NP, դարի մաթեմատիկական 7 խնդիրներից մեկը լուծելա... մոտավերապես ասեմ պատկերացնեք դա ինչա... էդ տարբերակով, համակարգչային բոլոր գործողությունների կատարման արագությունը մի 10000 անգամ կամ ավելի շատ արագանումա ու քայլերի թիվը կրճատվում ? հետո? հետո էն , որ էդ տարբերակով, եթե ամբողջ աշխարհից էդքան առաջա անցնում մեր տեխնիկան ու ել չասեմ դրա հետ կապված ամեն ինչ.... գիտես ... սենց ասեմ, էնքան բան կա , որ ստեղ ոչ մեկս էլ խաբար չենք... կոնկրետ հայ ու հայազգի ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐԻ արած գործերից... ու մենակ էդ անտեղյակության պատճառով ասել, որ մենք գիտություն չունենք... եկեք ընդունենք , որ էդքան էլ ճիշտ չի... հարցը լրիվ ուրիշա ... էնա , որ սեփական գիտությունը չգնահատող մի երկու հոգի, տեղ չեն տալիս մեր արած գյուտերին , կամ էլ 2000 դոլարով ծախում են ինչվոր գիտնականիկների գյուտիկները, կամ ռեֆերատիվ աշխատանքները գիտության վերաբերյալ... ու դրա համար... էսօր ամերիկացին ասումա ախպեր, քեզ ինչքան փող պետքա տալիս եմ, մենակ դու էդ երորդ սերնդի արագացուցիչը սարքի, իսկ մեր երկրում? դե տեղ չկա , սաղ կաֆեյի համար առածա, ու չեն կարում մի կտոր տարածք հատկացնեն որ էդ անտեր արագացուցիչը սարքեն... ինչա թե դրա հնարողը վիզա դրել անպաըման Հայաստանում սարքի...
հարցն էմա, որ ստեղ ոչ թե գիտություն չկա , այլ գիտությանը տեղ տվող ու հարգող չկա , ավելի ճիշտ ՍԵՓԱԿԱՆ գիտւթյանը... թե չէ Եվրոպական գիտությանը տեղ են տալիս էլ դու սուս...

Ավելացվել է 4 րոպե անց

Լավ անունա...հազիվ թե իրեն ավելի համապատասխան անուն դնեին ծնողները

Ազիզ ջան մի հատ առաջարկ ունեմ քեզ, խնդրում եմ էլի ուղակի... փալաս փուլուսդ էս թեմայից հավաքի գնա կամ զվարճալիքների կամ քաղաքականության կամ էլ գերզարգացած տաղանդների համար հատուկ բացված դպրոց....

[Արիս]

Արտասահմանում.
մի խումբ Հայ երիտասարդներ զբոսնում են (ես էլ՝ նրանց թվում)
նրանցից մեկը որոշում է պաղպաղակ ուտել, գնում է այն, ու բացելով՝ թուղթը գցում գետնին (Հայկական հին ազգային ավանդույթ..)
դե մենք էլ դեպքի վայրից շատ հեռու չէինք գտնվում, երբ, երկար ժամանակ չանցած, նույն վայրով անցնում էր Եվրոպացի պատկառելի տարիքի մի տղամարդ..
տեսնելով ընկած թուղթը՝ նա մի պահ կանգ առավ.. ցավով տմբտմբացրեց գլուխը և ապա կռանալով վերցրեց այն ու առանց նշույլ անգամ ինքն իրեն պատվազուրկ համարելու՝ գցեց դա ոչ հեռու գտնվող աղբամանի մեջ..
Եզրակացությունս՝ նա ոչ թե ձգտում էր սրա կամ նրա աչքին լավը կամ վատը երևալ, այլ՝ ուղղակի սիրում էր ինքն իրեն ու իր քաղաքը.. և նրա սիրտը ցավաց, երբ իր սեփական քաղաքի փողոցը անամոթաբար աղտոտված հայտնաբերեց..

Երևանում.
չգիտեմ ինչպես է հիմա..
..բայց տարիներ առաջ, ԲՈՒՀ-ից դուրս գալուց, սիրտներս շոկոլադ ուզեց.. ընկերոջս հետ էինք..
դե գնեցինք, կերանք..
բայց մեկս մեկին "պրինցիպ" ընկնելով՝ որոշեցինք էդ թուղթը գցել միայն աղբամանի մեջ, որը դեռ պետք է փորձեինք հայտնաբերել..
համաձայն հին սովորույթի՝ ոտքով էինք իջնում տուն..
ստիպված էինք էդ շոկոլադի թղթերին երկար ընկերակցել, քանի որ առաջինը աղբաման պատահեց միայն կ/թ «Այրարատ»-ի մոտ..
ու երբ որոշեցինք Շրջանայինի անցումներից մեկից գնած շոկոլադի թղթերից վերջապես ազատվել՝ այն «շիթ» գցելով աղբամանի մեջ՝ թուղթը նույն պահին հայտնվեց հատակին..
բայց վռոձի լավ էլ գցել էինք..
մոտեցանք ու հայտնաբերեցինք, որ «ստոլբ»-ից ամրացված, գետնից քիչ բարձր աղբամանում հատակ ընդհանրապես գոյություն չուներ..
Եզրակացությունները թողնում եմ ձեզ..




ի սրտե խոստովանեմ՝ գաղափար անգամ չունեմ, թե ինչ ազգային պատկանելություն է ունեցել առաջին մարդը, ով պարեց Քոչարի..

բայց դե պատահել էր՝ մի Իրաքահայի ծնունդի էինք հրավիրվել..
բաժակների զրնգունից տաքացած՝ մի Քուրդ երիտասարդի հետ բավական երկար վիճում էինք թե ով է ումից փոխառել Քոչարին..
փաստ է՝ Քոչարին համարվում է թե՛ Հայկական Ազգային պար, և թե՛ Քրդական Ազգային պար..
տարբերությունը միայն այն է, որ Քրդերը պտտվում են հակառակ ուղղությամբ, քան Հայերը..
այստեղից՝ Քրդերի պարը, Հայերի կողմից, դեռ շատ հնուց, ստացել է «թարս քոչարի» անվանումը..
վիճեցինք.. վիճեցինք..

սենց մի հարց ախպերս? տես դու ասում ես մի խումբ էր, որի մեջ դու էլ էիր.... ու մեկը զիբիլ թափեց, երևի թե դու չես թափել, ես տենց եմ կարծում... էդ խի դու էդ տղուն էս համարում ազգը ներկայացնող , այլ ոչ թե քեզ? խի դու իրան օրինակ կբերես, որ զիբիլա թափում, բայց քեզ չե, որ չես թափում? կարաս ասես? որ երկրում , որ ազգում խզ չկա, պոռնիկ չկա? Գերմանյայում դաժե պոռնիկների պաշտպանության հատուկ օրենքներ են մշակում, Իտալյայում էր էե որ երկրում չեմ հիշում , վարչապետը ինչ որ թոփ մոդել աղջիկների նախարար եր նշանակել... հա դե ամեն տեղ էլ իդյոտ էլ կա խելքը գլխին մարդ էլ կա... բայց ոչ մեկը չի ասում իմ ազգը իդյոտների հավաքածույա, որովհետև դրանք զիբիլը թափում են իրանց ու ուրիշների հայատը կամ Շպռոտ են լսում...
Զարմանում եմ, որ մեր ակտիվ մասնակիցները ինչ մշակույթից խոսքա գնում Շպռոտից ու Զիբիլ թափելուց են խոսում, այ մարդ դուք չեք թափում? բռավո, կարում ես նենց արա կողկինդ էլ չթափի, չես կարում ? էդ չի նշանակում, որ ինքն արտասահմանում կամ ներսի սահմանում պիտի համարվի ազգի տիպիկ ու սիմվոլիկ ներկայացուցիչ...
հա ինչ վերաբերվումա աղբամաններին... իրոք որ ես էլ չեմ հիշում էդ որ թվականներ, հիմա որ անցնես , էլ տենց խնդիր չես ունենա...
էդ մի առաջընթաց
անցնենք քոչարիին...
քոչարին հայկական հին պարերիցա, ու իրենից ներկայացնումա մարտական պար... քոզարիում երբ առաջ են գնում իրանով,,, ավելի ճիշտ պիտի առաջ գնան գլխով, բայց պարից բեղաբար մեր ազգը մի թեթև իրանն առաջա գցում ուղակի... դրա իմաստն էսա... Ցլամարտ տեսած կլինես, Ցուլը որ հարձակվումա գլուխն առաջ պոզերով չէ? այ հենց էդ պահն էլ դա է խորհրդանշում, էդ մեկ, երկորդ...քոչարիի ժամանակ, մենք երկու քայլ աջ ենք գնում , երկու քայլ ձախ, բայց չգիտես ինչի ամբողջ շարքը անընդհատ դեպի ձախա առաջ գնում. խի? որովհետև ընդհանրապես հայկական ադաթներում միշտաջն համարվելա ճիշտ, ու լավ, իսկ ձախը , թարս, սխալ...( Ճշտի կողմ, կիշտ կյանքով ապրող ազգ ենք էլի...)... ու դրա համար, բացառությամբ մի քանի պարի, հայկական պարերը սկսվում են աջ ոտքից, ու դեպի աջ տեղաշարժով, ու քոչարիի պարագայում ել, ենթագիտակցորեն, մենք դեպի լավն ու ճիշտը, դեպի աջը ավելի մեծ քայլ ենք միշտ անում, քան դեպի ձախ, դրա համար էլ շարքը դեպի աջա անընդհատ տեղաշարժվում... մյուս անգամ էդ քուրդի հետ որ խոսեք, կասես դրա մասին...
Աշխարհում գոյություն ունի ընդհանրապես երկու մեծ խմբի պարեր, հորիզոնական և ուղղահայաց... հորիզոնական պարերից է օրինակ պորտապարը, աֆրիկյան պարերը. կարճ ասած երբ մարմինդ շարժում ես հորիզոնական ուղությամբ... դրանք հեշտանքի պարեր են, բերում են վաղ սեռական զարգացման,,, և նախապատրաստում սեռական գործողության և սեռական կյանքին...
երկորդը, որի մեջ մտնումա նաև հայկական պարը, ուղղահայացնա, արդեն երևի գլխի ընկաք, որ էս դեպքում, մարմինը շարժվումա ուղղահայաց առանցքով... ու կան որոշակի օրենքներ. օրինակ, որ կինը պարելուց, չպիտի թևատակն երևա... դե դա հիմիկվա տրտգիներին չի վերաբերվում... շատ չեմ ուզում երկարացնեմ սրա մասին, որովհետև սա մի առանձին արվեստ ու ինչի չէ նաև գիտությունա... հետաքրքրվողները կարան իրենք ուսումնասիրեն ու իմանան...