Զանազան լեզվական հարցեր

[Ամպ]

Շնորհակա՛լ եմ արագ ու ընդարձակ պատասխանելու համար։

Խնդրեմ

Իսկ ինչպե՞ս էր հարկավոր կազմել, որպեսզի կետադրության կարիք չառաջանար։ Սենց կանցնե՞ր։

Ինչո՞ւ ես կետադրությունից խուսափում:
Բայց եթե կետադրություն չես ուզում լինի, ապա այսպես գրիր.

Առավոտյան ժամը 5-ին անձնակազմին դաշտային հագուստով հավաքեք վարժահրապարակում։

Միշտ աշխատիր ստորոգյալը վերջում դնել:

Իսկ այս մասը լավ չկարողացա պատկերացնել։ Հատկապես պիտանելիության մատնանշման պահը։

Հիդրոգեն ջան, ընդհանրապես, «պետք կլինի» արտահայտությունը մի տեսակ գեղեցիկ չի, էլի:
Օրինակ, երբ ինչ-որ գործողության անհրաժեշտության մասին ենք խոսում (ինչպես նշածդ նախադասության մեջ էր), ավելի ճիշտ է օգտագործել «պետք է» բառը: Ասում ենք՝ պետք է կարդալ, պետք է հեռանալ, բայց պետք կլինի կարդալ, պետք կլինի հեռանալը գեղեցիկ չի հնչում:
Իսկ, այ, երբ ինչ-որ առարկայի պիտանելիության մասին խոսք գնա, կարող ենք ասել. Այս գիրքն ինձ ապագայում պետք կգա (տե՛ս, «պետք կլինի»ն չի հնչում):

Հա, իմիջիայլոց՝ “կարողանացա\ուզեցա անել՞, չէ՞։

Հարցդ բայի վերջավորությա՞նն է վերաբերում:
Կարողացա անել
Կարողացա՝ անեմ
Նշածս երկու ձևերն էլ ճիշտ են, բայց, տե՛ս, երկրորդի դեպքում կետադրության անհրաժեշտություն կա, որովհետեև երկրորդի դեպքում որ ստորադասական շաղկապը զեղչված է, Կարողացա՝ (որ) անեմ

Կարո՞ղ է արդյոք ֆորումում (գուցե հենց այս թեմայում) ռուսաբանություններն արդեն քննարկված և հավաքված եղած լինեն։

Ճիշտն ասած՝ չգիտեմ, չեմ հանդիպել:
Այդ հարցով երևի ավելի վաղ գրանցված ակումբցիներին դիմես:

[Ուլուանա]

Եթե անձրև գա, ապա դիտելը կդժվարանա[6] և պետք է[7] մարդկանց թողնել զորանոցում։

Կարծում եմ՝ այստեղ ստորակետ պետք չի:

Ստորակետ պետք է, քանի որ ենթական փոխվում է։

Քանի որ հարց էր տրվել Ակումբում ռուսաբանությունների՝ առանձին թեմայով գոյություն ունենալու մասին, ասեմ, որ չկա առանձին այդպիսի թեմա. ռուսաբանությունների մասին հարցերն այս թեմայում են քննարկվում։

[Ամպ]

Եթե անձրև գա, ապա դիտելը կդժվարանա[6] և պետք է[7] մարդկանց թողնել զորանոցում։”

• [6] — բաց թողնված ստորակետի մասին

Կարծում եմ՝ այստեղ ստորակետ պետք չի:

Ստորակետ պետք է, քանի որ ենթական փոխվում է։

Երեկ այս հարցի շուրջ Ուլուանայի հետ կարճ զրույց ունեցանք: Երկուսիս տեսակետն էլ անբեկանելի մնաց:
Ուլուանան իր տեսակետը հիմնավորել է:
Հիմնավորեմ նաև ես, թե ինչու ստորակետ պետք չի դնել:

Նշված նախադասությունը բարդ համադասական նախադասություն է՝ կազմված գլխավոր և երկրորդական նախադասություններից.
Եթե անձրև գա - գլխավոր նախադասություն,
ապա դիտելը կդժվարանա և պետք է մարդկանց թողնել զորանոցում - երկրորդական նախադասություն:
Ընդ որում, երկրորդական նախադասությունը շաղկապում է երկու պարզ, անենթակա նախադասություն, հետևաբար և շաղկապից առաջ ստորակետ պետք չի դնել:

[Նաիրուհի]

Ընդ որում, երկրորդական նախադասությունը շաղկապում է երկու պարզ, անենթակա նախադասություն, հետևաբար և շաղկապից առաջ ստորակետ պետք չի դնել:

Մի՞թե երկու պարզ անենթակա, Ամպ ջան…
Առնվազն առաջին նախադասության մեջ

ապա դիտելը կդժվարանա

ես պարզորոշ տեսնում եմ ենթական, որն արտահայտված է գոյականաբար գործածված անորոշ դերբայով… Որ դիտելը ի8ոք ենթական է, կարելի է պարզել ամենահեշտ եղանակով՝ ենթակային տրվող հարցով՝ ի՞նչը (ո՞վ) կդժվարանա…
Երկրորդ նախադասությունն իրոք անենթակա է, բայց եթե նախադասություններից գոնե մեկը ենթակա ունի, ուրեմն արդեն իսկ ենթակաը նույնը չէ, և պետք է ստորակետ դնել:
Երկու անենթակա նախադասությունների միջև ստորակետ դնել-չդնելու հարցն էլ կարելի է մեկ ուրիշ անգամ քննարկել...

[Ամպ]

Հա, իրոք, առաջին պարզ նախադասությունը ենթակա ունի
Իբրև գործողության անուն՝ անորոշ դերբայը կատարում է գոյական անվան դեր և հոլովվում է՝ ենթարկվելով ու հոլովման:

[Հիդրոգեն]

Ինչո՞ւ ես կետադրությունից խուսափում:

Չգիտեմ, հայերենում գերկետադրված նախադասությունները մոտս սոսնձված բեկորների հետ են ասոցիացվում։ Բացի դրանից սովորական տեքստում “գեղագրական” դասավորումը անսովորությունից միտք է շեղում։

Եթե անձրև գա, ապա դիտելը կդժվարանա, և պետք է մարդկանց թողնել զորանոցում։

Ասում ենք՝ պետք է կարդալ, պետք է հեռանալ, բայց պետք կլինի կարդալ, պետք կլինի հեռանալը գեղեցիկ չի հնչում: Իսկ, այ, երբ ինչ-որ առարկայի պիտանելիության մասին խոսք գնա, կարող ենք ասել. Այս գիրքն ինձ ապագայում պետք կգա (տե՛ս, «պետք կլինի»ն չի հնչում):

Լավ, հասկացա՝ “պետք է”\“հարկ է”\“հարկավոր է”. “Պետք է թողնել”, և դրա պայման պարունակող մասնակի դեպքը՝ “Պետք է թողնել, եթե ...”։ Այդ նոր տեսանկյունից խնդիրը զննելիս ինձ սկզբից չէր հաջողվում պահպանել հինը՝ այսինքն այն, թե ինչով էի ես ուղղորդվում “պետք կլինի”-ին նախապատվություն տալուց։
Վերջում սակայն կարողացա գալ այսպիսի արդյունքի հին ընդունման մասին՝
Պարբերության մեջ սկզբից խոսք էր գնում մի իրավիճակի մասին, որում մարդկանց զորանոցից դուրս բերել պետք չէր։ Բայց հետո ընդունվում է անձրև տեղալու հնարավորությունը և դիտարկվում այն՝ իրեն բնորոշ հետևանքներով։ Այլ կերպ ասած, դիտակրվող իրավիճակում մարդկանց զորանոցում թողնել պետք չի, սակայն պետք կլինի, եթե իրավիճակը փոխվի և անձրև գա։
Քո օրինակի վրա կլիներ

Ինձ պետք չի այդ գիրքը կարդալ, սակայն պետք կլինի, եթե գիրքը ներառվի ուսումնական ծրագրում։

երկրորդի դեպքում կետադրության անհրաժեշտություն կա, որովհետեև երկրորդի դեպքում որ ստորադասական շաղկապը զեղչված է, Կարողացա՝ (որ) անեմ

“Կարողացա, որ անե՞մ։” Լավ, էս թող դեռ մնա։ Մի գիրք կճարեմ, մեջը կնայեմ, թե չէ աչքիս մի գլխի չափ մեկնաբանություն է ստացվելու։
Նաիրուհի, շնորհակալություն մեկնաբանության համար՝ կարողացար գերազանց արտահայտել այն, ինչի մասին իմ մոտ թույլ կասկածներից բացի ոչինչ չէր հաջողվում ձևավորել։

[Նաիրուհի]

Հարցդ բայի վերջավորությա՞նն է վերաբերում:
Կարողացա անել
Կարողացա՝ անեմ
Նշածս երկու ձևերն էլ ճիշտ են, բայց, տե՛ս, երկրորդի դեպքում կետադրության անհրաժեշտություն կա, որովհետեև երկրորդի դեպքում որ ստորադասական շաղկապը զեղչված է, Կարողացա՝ (որ) անեմ

Կարողանալ բայը պահանջում է ուղղական/հայցական հոլովով տրված լրացում (ուղիղ խնդիր)՝ կարողանալ ի՞նչ/ի՞նչ անել:
Տվյալ դեպքում խոսք անգամ չի կարող լինել երկու դիմավոր բայի գործածության մասին. ճիշտ է միանշանակ կարողացա անել-ը:
Ամպ ջան, ճիշտ ես նկատես, որ որ շաղկապի զեղչման դեպքում բութ ենք դնում, բայց այս նախադասության մեջ այդ դեպքը չէ:

[Ամպ]

Կարողանալ բայը պահանջում է ուղղական/հայցական հոլովով տրված լրացում (ուղիղ խնդիր)՝ կարողանալ ի՞նչ/ի՞նչ անել:
Տվյալ դեպքում խոսք անգամ չի կարող լինել երկու դիմավոր բայի գործածության մասին. ճիշտ է միանշանակ կարողացա անել-ը:
Ամպ ջան, ճիշտ ես նկատես, որ որ շաղկապի զեղչման դեպքում բութ ենք դնում, բայց այս նախադասության մեջ այդ դեպքը չէ:

Նաիրուհի ջան, իմ ասածը այն դեպքերի համար է ճիշտ, երբ երկու դիմավոր բայերի արաքում խոսքի այլ մասեր էլ են լինո՞ւմ:

[Հիդրոգեն]

“Անվտանգության ծառայությունը շահագրգռված չէ մեծ ծավալի պաշարների ձևավորմանը։”
Ճի՞շտ է արդյոք։

[Ariadna]

“Անվտանգության ծառայությունը շահագրգռված չէ մեծ ծավալի պաշարների ձևավորմանը։”
Ճի՞շտ է արդյոք։

Իմ կարծիքով պետք է լինի ձևավորմամբ։

[Հիդրոգեն]

Շահագրգռված լինել ինչ-որ բանո՞վ (գործիական հոլով)։ Իսկ ինչ որ բանի մե՞ջ (ներգոյական հոլով)։ Թ՞ե ներգոյականի համար պետք կլիներ արդեն “ինչ որ բանում շահագրգռվածություն ունենալ” ձևով կառուցել։
հ.գ. Նույնն էլ “հետաքրքրված”-ի մասին։

[Rammstein]

Շահագրգռված լինել ինչ-որ բանո՞վ (գործիական հոլով)։ Իսկ ինչ որ բանի մե՞ջ (ներգոյական հոլով)։ Թ՞ե ներգոյականի համար պետք կլիներ արդեն “ինչ որ բանում շահագրգռվածություն ունենալ” ձևով կառուցել։
հ.գ. Նույնն էլ “հետաքրքրված”-ի մասին։

Չէ, «շահագրգռված լինել ինչ որ բանում»-ը ռուսերեն ա, հայերեն չի: