Զանազան լեզվական հարցեր

[Շինարար]

Յարգելիս Եղիայեան,
Մենք արեւելահայերուն բան մըն ալ սորվեցնելու իրաւունք չունինք, այնքան ատեն, որ Beirut-ը կը գրենք Պէյրութ, փոխանակ գրելու Բեյրութ: Եթէ յարգանք ունինք լեզուի հանդէպ, յարգանք ունենանք անոր բոլոր բաղադրիչներուն հանդէպ, առաջինը՝ այբուբենին, որ պէտք է արտասանուի ayb ben gim (alfa beta gamma) եւ ոչ թէ ծանծաղահանունչ ayp pen kim, եղբայր հեքիմ:

Ինձ թվում է` վիճելու թեմա չի կարող լինել, թե որևէ տառի արևելահայ կամ արևմտահայ արտասանություններից որն է նախընտրելի կամ հակառակը` ծանծաղահնչուն, յուրաքանչյուրս խոսում ենք լեզվի այն տարբերակով, որի կրողն ենք, այլ բան է, որ արևելահայ լեզվի կրողի ցուցումները օգտակար չեն կարող լինել արևմտահայ լեզվի կրողի համար այնքանով, որքանով արևմտահայ լեզվի կրողների ցուցումները ոչնչով չեն օգնի արևելահայ լեզվի կրողներին

[Պանդուխտ]

Համաձայն եմ չվիճելու առաջարկիդ, բայց ինչպէ՞ս համաձայն լինեմ, որ Այբուբենի իւրաքանչիւր տառը ունի մեկից աւելի արտասանութիւն:
Չէ՛, ինքս ինձ թոյլ չեմ տայ Գագիկն անուանեմ Քաքիկ, ո՛չ էլ թոյլ կտամ ճիշտ արտասանելու համար գրել Կակիկ, որ է Kakik:
Այսպէս է մեր լեզուն՝ հայերէնը, իր արեւմտեան եւ արեւելեան գրական տարբերակներով, ուր կան տասնեակ հազարաւոր «գագիկներ» եւ «կակիկներ»՝ սկսած տեղանուններից ու վերջացրած ամենաանկարեւոր բառով: Այդպէս չէ՞ ընկեր չան:

[Շինարար]

Համաձայն եմ չվիճելու առաջարկիդ, բայց ինչպէ՞ս համաձայն լինեմ, որ Այբուբենի իւրաքանչիւր տառը ունի մեկից աւելի արտասանութիւն:

Ուզես, թե չուզես, այդպես է…

[Պանդուխտ]

Ուզես, թե չուզես, այդպես է…

Յարգելի Շինարար,
Գիտեմ ուզեմ-չուզեմ այդպէս է, ու քանի որ թերութիւնների մասին է խօսւում, ես էլ այդ «ուզել-չուզելը» արձանագրեցի, որպէսզի անդրադարձ լինի, եւ անտեղեակ մարդիկ, որոնք քիչ չեն Սփիւռքում, իմանան, եւ դպրոցներում բացատրեն երեխաներին՝ «այբուբենները բոլոր»:
Հետաքրքիրն այն է, որ զարգացած մարդիկ էլ կան, եւ գիտեն այդ, սակայն արդարանում են ասելով ՝ «Այս է մեր լեզուն»,- ու արեւելահայերէնում տեղ գտած թերութիւններն են մատնանշում: Այս պարագայում արեւելահայերէնախօսը չի՞ արդարանալու, պատճառաբանելով նոյն միտքով, որ՝ «Այս է մեր լեզուն»:

[_Հրաչ_]

Ժողովուրդ ջան: Արևելահայերենն ու արևմտահայերենը (սփյուրքահայերենը) արդի հայերենի ինքնուրույն ճյուղեր են, ու մեկի գոյությունը չի նսեմացնում մյուսի նշանակությունը կամ կարևորությունը: Ու ճիշտ էլ չի լինի ասել, թե մեկն ավելի լավն է, կամ էլ` մյուսը: Դա անընդունելի է նախ նրա համար, որ մարդիկ չեն կարող իրենց իմացած լեզվի փոխարեն տանջվել, իրենց համար խորթ լեզվով խոսել (լեզու ասելով ի նկատի ունեմ արդի հայերենի ենթաճյուղերը), հետո էլ` սա սեփական կարծիքներն ու տեսակետներն ազատ արտահայտելու միջավայր է: Ու, ըստ իս, հաշվի առնելով արևմտահայերենի ու արևելահայերենի որոշ արմատական տարբերություններ, ճիշտ չի լինի լեզվական հարցերը քննարկել ընդհանուր մակարդակով: Առաջարկում եմ տարաձայնությունների դեպքում մեջբերել «արևելահայերենում այսպես է» կամ «արևմտահայերենում այսպես է»: Թե չէ, որ դնենք, ամենքս հայերենի սեփական ենթաճյուղի կանոնները պարտադրենք մյուսիս, հաստատ իրար չենք հասկանա: