Զանազան լեզվական հարցեր

[Sphinx]

Դե, հիմա մեկն էլ կկարդա քո վստահ գրառումը, կգնա քննության կամ շարադրության ժամանակ այդ "ճիշտ" տարբերակը կգրի, ցածր կստանա, դուրս կմնա ընդունելության քննություններից կամ կընկնի վճարովի համակարգ: Նման պատասխանատու հայտարարություններ անելիս գոնե գրեք "կարծում եմ": Որովհետև այլ բան է կանոնը, և այլ բան է քո անիմաստ կամ իմաստավոր համարելը, մանավանդ այս դեպքում կանոնը լրիվ համապատասխանում է հայերենի տրամաբանությանը:

Շինարար ջան, կանոնը վերաբերում է բառաբարդման այն դեպքերին, երբ բաղադրիչները ընկալվում են որպես արմատներ:Ի ապացույց, ես բերեմ էլեկտր արմատով կազմված բառերի հետ կապված որոշումը:
«Քանի որ հայերենում էլեկտր արմատը գիտակցվում է որպես անկախ արմատ և նրանով կազմվում են նոր բառեր... էլեկտր արմատից հետո գործածել ա հոդակապ այն բոլոր բաղադրություններում, որոնց բաղադրիչները հայերենում գիտակցվում են որպես արմատներ,այսպես՝ Էլետրամեխանիկա, էլեկտրաէներգիա, բայց՝ էլեկտրոլիզ, էլեկտրիֆիկացիա»:(Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու, Եր.1988,էջ271):
Նույն տրամաբանությամբ՝ ճիշտ է հայիֆիկացումը( ինչպես տեսնում ես, էլեկտրիֆիկացիա բառի մեջ ի -ով գրելու իրական դրդապատճառը բոլորովին տարբեր է քո ենթադրությունից), թեև, ես կնախընտրեի օգտագործել լիարժեք հայերեն տարբերակը:

[Ուլուանա]

Հարգելի ակումբցիներ, խնդրում եմ՝ այս թեման չդարձնել սեփական տեսակետը, ասել է թե՝ էշը առաջ քշելու թեմա: Ծիծաղս եկավ: Չգիտեի, որ ինչ-որ լրատվական կայք կարող է այս թեմայում որևէ տեսակետի՝ ճիշտ կամ սխալ լինելու համար որոշիչ լինել: Այն էլ այնպիսի կայք, որն աշխատում է րոպե առաջ տեղեկություն տրամադրել ընթերցողին: Նման կայքերում հաճախ են հանդիպում լեզվական սխալներ, և ոչ միայն:

Kuk ջան, ֆորումում ցանկացած թեմա հենց սեփական տեսակետը ներկայացնելու և անհրաժեշտության դեպքում նաև պաշտպանելու համար է։ Ո՞րն է խնդիրը։ Քեզ ինչո՞վ դուր չի գալիս այն, որ ամեն մարդ իր տեսակետն ունի ու փորձում է այն պաշտպանել։
Ի դեպ, ի՞նչ լրատվական կայքի մասին էր խոսքը, չհասկացա։

[gags4oco]

Շատ եմ լսել,որ ասեն «իմ մայրիկս»: Պիտի լինի կամ իմ մայրիկը, կամ մայրիկս:

[gags4oco]

Հա, մոռացա ասել, որ շատերն ասում են տուժվեցի:Բայց ինչու տուժվեցի, եթե ճիշտը տուժեցի է:

[Շինարար]

Շինարար ջան, կանոնը վերաբերում է բառաբարդման այն դեպքերին, երբ բաղադրիչները ընկալվում են որպես արմատներ:Ի ապացույց, ես բերեմ էլեկտր արմատով կազմված բառերի հետ կապված որոշումը:
«Քանի որ հայերենում էլեկտր արմատը գիտակցվում է որպես անկախ արմատ և նրանով կազմվում են նոր բառեր... էլեկտր արմատից հետո գործածել ա հոդակապ այն բոլոր բաղադրություններում, որոնց բաղադրիչները հայերենում գիտակցվում են որպես արմատներ,այսպես՝ Էլետրամեխանիկա, էլեկտրաէներգիա, բայց՝ էլեկտրոլիզ, էլեկտրիֆիկացիա»:(Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու, Եր.1988,էջ271):
Նույն տրամաբանությամբ՝ ճիշտ է հայիֆիկացումը( ինչպես տեսնում ես, էլեկտրիֆիկացիա բառի մեջ ի -ով գրելու իրական դրդապատճառը բոլորովին տարբեր է քո ենթադրությունից), թեև, ես կնախընտրեի օգտագործել լիարժեք հայերեն տարբերակը:

Անկախ ամեն տրամաբանությունից ես կնախընտերեմ գտնել որևէ լեզվական ձեռնարկում օրինակ և այստեղ մեջբերել, առայժմ փնտրտուքների մեջ եմ, չեմ գտնում ոչ ի-ով, ոչ ա-ով տարբերակներ:

Kuk ջան, ֆորումում ցանկացած թեմա հենց սեփական տեսակետը ներկայացնելու և անհրաժեշտության դեպքում նաև պաշտպանելու համար է։ Ո՞րն է խնդիրը։ Քեզ ինչո՞վ դուր չի գալիս այն, որ ամեն մարդ իր տեսակետն ունի ու փորձում է այն պաշտպանել։
Ի դեպ, ի՞նչ լրատվական կայքի մասին էր խոսքը, չհասկացա:

Ուլուանա ջան, պարզապես այլ բան է ասել ես կարծում եմ, որ Ուլուանան կամ Շինարարը կամ Պրոֆեսորը շատ ճիշտ է, այլ բան է համոզվածորեն պնդել, որ Ուլուանան կամ Շինարարը կամ Պրոֆեսորը շատ ճիշտ են: Ֆորումը հեղինակություն ունի, և այսպիսի կարևոր թեմաներում մեր արած հայտարարությունները իմ կարծիքով կարող են մարդկանց համար ճակատագրական լինել:

[Kuk]

Kuk ջան, ֆորումում ցանկացած թեմա հենց սեփական տեսակետը ներկայացնելու և անհրաժեշտության դեպքում նաև պաշտպանելու համար է։ Ո՞րն է խնդիրը։ Քեզ ինչո՞վ դուր չի գալիս այն, որ ամեն մարդ իր տեսակետն ունի ու փորձում է այն պաշտպանել։
Ի դեպ, ի՞նչ լրատվական կայքի մասին էր խոսքը, չհասկացա։

Ուլուանա ջան, ես ամենևին դեմ չեմ ինչ-որ մեկի կողմից՝ սեփական տեսակետը ներկայացնելուն, ես դեմ եմ սեփական ավանակին առաջ հրելուն, ընդամենը: Թեմայում ինչ-որ մեկը սեփական տեսակետի ճիշտ լինելը փորձում էր ապացուցել՝ Ա1+ լրատվական կայքից մեջբերում կատարելով: Սա, հավատա, լուրջ չի, ավելին՝ նմանվում է սեփական չորքոտանուն առաջ հրելու հայտնի մեթոդին: Դա նույնն է, որ ինչ-որ մեկը տեսնի ակումբում շնորհավորանքների թեմաներում գրված «ծնունդտ շնորհավոր» հայտնի արտահայտությունն իր հայտնի տառասխալով, և փորձի մարդկանց համոզել, որ հենց դա է ճիշտ գրելաձևը, և որպես ապացույց ներկայացնի ակումբցիների որոշ գրառումներ:

[Ուլուանա]

Անկախ ամեն տրամաբանությունից ես կնախընտերեմ գտնել որևէ լեզվական ձեռնարկում օրինակ և այստեղ մեջբերել, առայժմ փնտրտուքների մեջ եմ, չեմ գտնում ոչ ի-ով, ոչ ա-ով տարբերակներ:Ուլուանա ջան, պարզապես այլ բան է ասել ես կարծում եմ, որ Ուլուանան կամ Շինարարը կամ Պրոֆեսորը շատ ճիշտ է, այլ բան է համոզվածորեն պնդել, որ Ուլուանան կամ Շինարարը կամ Պրոֆեսորը շատ ճիշտ են: Ֆորումը հեղինակություն ունի, և այսպիսի կարևոր թեմաներում մեր արած հայտարարությունները իմ կարծիքով կարող են մարդկանց համար ճակատագրական լինել:

Համաձայն եմ, պարզապես Կուկը շատ ընդհանուր ու վերացական էր գրել։

Ի դեպ, քանի որ խոսք եղավ, մի դիտողություն էլ ես անեմ, քանի որ հատկապես վերջերս նկատել եմ, որ դրա համար հիմքեր կան։
Եթե ինչ–որ մեկը հարց է տվել, և դուք ճշգրիտ պատասխանը չգիտեք, միայն ենթադրություններ ունեք դրա վերաբերյալ, ապա ավելի լավ է լռել ու սպասել, մինչև որևէ մեկն ավելի հավաստի կամ գոնե հիմնավորված պատասխան կտա։ Խոսքը վերաբերում է այն դեպքերին, երբ հարցը նոր է հնչել, ու մոտ ապագայում պատասխաններ դեռ կարող են հնչել։ Ուրիշ բան, եթե ժամեր կամ օրեր են անցել հարցը տալուց հետո, ու ոչ ոք չի պատասխանել։ Այդ դեպքում, իհարկե, կարելի է գրել սեփական ենթադրության մասին՝ անպայման նշելով, որ այն ընդամենը ձեր ենթադրությունն է, ոչ ավելին։

Ուղղակի նկատել եմ, որ շատերը պարզապես մի բան գրելու համար նետվում են պատասխանելու հարցին՝ առանց պատասխանն իմանալու, ու հաճախ սխալ պատասխաններ են տալիս։

[Ուլուանա]

Ուլուանա ջան, ես ամենևին դեմ չեմ ինչ-որ մեկի կողմից՝ սեփական տեսակետը ներկայացնելուն, ես դեմ եմ սեփական ավանակին առաջ հրելուն, ընդամենը: Թեմայում ինչ-որ մեկը սեփական տեսակետի ճիշտ լինելը փորձում էր ապացուցել՝ Ա1+ լրատվական կայքից մեջբերում կատարելով: Սա, հավատա, լուրջ չի, ավելին՝ նմանվում է սեփական չորքոտանուն առաջ հրելու հայտնի մեթոդին: Դա նույնն է, որ ինչ-որ մեկը տեսնի ակումբում շնորհավորանքների թեմաներում գրված «ծնունդտ շնորհավոր» հայտնի արտահայտությունն իր հայտնի տառասխալով, և փորձի մարդկանց համոզել, որ հենց դա է ճիշտ գրելաձևը, և որպես ապացույց ներկայացնի ակումբցիների որոշ գրառումներ:

Ճիշտն ասած՝ չէի նկատել Ա1+–ի հղումը... Համաձայն եմ, ու ոչ միայն Ա1+–ի դեպքում։ Ընդհանրապես ինտերնետում, եթե խոսքը հենց լեզվական կայքերի կամ բառարանների մասին չէ (թեև դրանցում էլ չեն բացառվում անգրագիտություններ), չարժե որևէ գրության վստահել։ Էլ չեմ ասում, որ այս կամ այն տարբերակի ճիշտ լինելը որոնման արդյունքների քանակով որոշելն ընդհանրապես անիմաստ բան է. դրանով ընդամենը կարելի է որոշել ինտերնետից օգտվողների ընդհանուր գրագիտության աստիճանը՝ որպես վիճակագրական տվյալ, այն էլ անձամբ ճիշտ ձևն իմանալու պարագայում։

[Harcaser]

Շինարար ջան, կանոնը վերաբերում է բառաբարդման այն դեպքերին, երբ բաղադրիչները ընկալվում են որպես արմատներ:Ի ապացույց, ես բերեմ էլեկտր արմատով կազմված բառերի հետ կապված որոշումը:
«Քանի որ հայերենում էլեկտր արմատը գիտակցվում է որպես անկախ արմատ և նրանով կազմվում են նոր բառեր... էլեկտր արմատից հետո գործածել ա հոդակապ այն բոլոր բաղադրություններում, որոնց բաղադրիչները հայերենում գիտակցվում են որպես արմատներ,այսպես՝ Էլետրամեխանիկա, էլեկտրաէներգիա, բայց՝ էլեկտրոլիզ, էլեկտրիֆիկացիա»:(Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու, Եր.1988,էջ271):
Նույն տրամաբանությամբ՝ ճիշտ է հայիֆիկացումը( ինչպես տեսնում ես, էլեկտրիֆիկացիա բառի մեջ ի -ով գրելու իրական դրդապատճառը բոլորովին տարբեր է քո ենթադրությունից), թեև, ես կնախընտրեի օգտագործել լիարժեք հայերեն տարբերակը:

Ուզում եմ մի բան ավելացնել. համաբանությունը երբեմն այն աստիճան է խանգարում, որ ճիշտ ու սխալ ձևերը հավասարապես ճիշտ են հնչում, այլ կերպ ասած` սխալը որպես ճիշտ է ընկալվում. օրինակները մեր խոսքում շատ են:

[ars83]

Թեմայում ինչ-որ մեկը սեփական տեսակետի ճիշտ լինելը փորձում էր ապացուցել՝ Ա1+ լրատվական կայքից մեջբերում կատարելով:

Այդ Խաչիկյանը (կամ Խաչիկյաններից մեկը) ես եմ
Վերադառնանք հարցի քննարկմանը, Արթուր ջան:
Դու պնդում ես, որ օդանավով տեղափոխություն կատարող ուղևորների համար կիրառելի չէ «չվել» բայը այլ ճիշտ է «մեկնե՞լը»: Եթե այո, խնդրում եմ մեջբերել հայոց լեզվի որևէ բացատրական բառարանից քաղվածք, որում գրված լինի, որ «չվել» բայը կիրառելի է միայն թռչունների նկատմամբ և ոչ՝ ուղղակի (օրինակ՝ թիթեռներ) կամ անուղղակի (օրինակ՝ մարդիկ) ձևով թռիչք իրականացնող մարմինների նկատմամբ:

«Վասն վարդանանց», ինչպես կասեր Հայկօ-ն, նշեմ, որ տվյալ հարցի վերաբերյալ քո առաջին գրառման (թիվ 973) և երկրորդ գրառման (թիվ 1020) արանքում ոչ մի փորձ չի արվել քո կողմից որևէ աղբյուրի օգնությամբ հիմնավորված պատասխան տալ: Միակ փորձը երևի կարելի է համարել Ուլուանայի գրառմանը (թիվ 977) շնորհակալություն հայտնելը՝ որպես արտահայտած մտքի հետ համաձայնության նշան, սակայն պետք է նշել, որ Ուլուանան նույնպես որևէ գրավոր հեղինակավոր աղբյուրի օգնությամբ իր պնդումը չի հիմնավորել: Մինչդեռ մարդիկ ժամանակ և ջանք են ծախսել՝ որևէ աղբյուր գտնելու և այնտեղից մեջբերում անելու վրա: Թե ինչպիսին է մնացած մասնակիցների վերաբերմունքը մեջբերման աղբյուրի նկատմամբ՝ սուբյեկտիվ հարց է: Փաստն այն է, որ իրենք՝ որևէ մեջբերում չանողները, մեջբերում անողների տեղադրած նյութի վերաբերյալ քննադատական քննարկումներ են ծավալում: Այսպիսի մոտեցումը համարելով ոչ կոնստրուկտիվ՝ խնդրում եմ բերել գրավոր հակաօրինակներ հեղինակավոր աղբյուրներից, որոնք բոլորիս համար համոզիչ կլինեն:

Շնորհակալություն:

[Ուլուանա]

Այդ Խաչիկյանը (կամ Խաչիկյաններից մեկը) ես եմ
Վերադառնանք հարցի քննարկմանը, Արթուր ջան:
Դու պնդում ես, որ օդանավով տեղափոխություն կատարող ուղևորների համար կիրառելի չէ «չվել» բայը այլ ճիշտ է «մեկնե՞լը»: Եթե այո, խնդրում եմ մեջբերել հայոց լեզվի որևէ բացատրական բառարանից քաղվածք, որում գրված լինի, որ «չվել» բայը կիրառելի է միայն թռչունների նկատմամբ և ոչ՝ ուղղակի (օրինակ՝ թիթեռներ) կամ անուղղակի (օրինակ՝ մարդիկ) ձևով թռիչք իրականացնող մարմինների նկատմամբ:

«Վասն վարդանանց», ինչպես կասեր Հայկօ-ն, նշեմ, որ տվյալ հարցի վերաբերյալ քո առաջին գրառման (թիվ 973) և երկրորդ գրառման (թիվ 1020) արանքում ոչ մի փորձ չի արվել քո կողմից որևէ աղբյուրի օգնությամբ հիմնավորված պատասխան տալ: Միակ փորձը երևի կարելի է համարել Ուլուանայի գրառմանը (թիվ 977) շնորհակալություն հայտնելը՝ որպես արտահայտած մտքի հետ համաձայնության նշան, սակայն պետք է նշել, որ Ուլուանան նույնպես որևէ գրավոր հեղինակավոր աղբյուրի օգնությամբ իր պնդումը չի հիմնավորել: Մինչդեռ մարդիկ ժամանակ և ջանք են ծախսել՝ որևէ աղբյուր գտնելու և այնտեղից մեջբերում անելու վրա: Թե ինչպիսին է մնացած մասնակիցների վերաբերմունքը մեջբերման աղբյուրի նկատմամբ՝ սուբյեկտիվ հարց է: Փաստն այն է, որ իրենք՝ որևէ մեջբերում չանողները, մեջբերում անողների տեղադրած նյութի վերաբերյալ քննադատական քննարկումներ են ծավալում: Այսպիսի մոտեցումը համարելով ոչ կոնստրուկտիվ՝ խնդրում եմ բերել գրավոր հակաօրինակներ հեղինակավոր աղբյուրներից, որոնք բոլորիս համար համոզիչ կլինեն:

Շնորհակալություն:

Արս, սա այն դեպքը չէ, երբ կարելի է հակաօրինակ բերել։ Ուրիշ բան, եթե ինչ–որ բառի ճիշտ գրելաձևի մասին լիներ խոսքը։ Էդ դեպքում որևէ հեղինակավոր աղբյուրից մեջբերում անելով՝ հնարավոր կլիներ ապացուցել, որ ճիշտ ձևը դա է, բայց ո՞նց ես պատկերացնում տվյալ դեպքում հակաօրինակ բերելը։ Եթե, ասենք, որևէ հուսալի աղբյուրում գտնենք այնպիսի նախադասություն, որում ուղևորներն ինքնաթիռով մեկնում են ինչ–որ տեղ, դա հո չես համարի հակաօրինակ. գուցե տվյալ դեպքում «մեկնել» բայն է գործածվել, բայց մեկ ուրիշ դեպքում «չվել» բայը գործածվեր։
Տվյալ դեպքում միակ հնարավոր տարբերակը կարծես որևէ դասագրքում կամ (տեղեկատու–)բառարանում բացատրություն գտնելն է, որտեղ հստակ գրված կլինի, որ «չվել» բայը մարդկանց մասին խոսելիս չի գործածվում։ Բայց բոլորովին չեմ զարմանա, եթե նման բացատրություն ընդհանրապես չլինի ոչ մի տեղ։

Ամեն դեպքում ես էլի կփնտրեմ, գուցե ինչ–որ տեղ ինչ–որ բացատրություն լինի՝ ժխտող կամ հաստատող։

[Chuk]

Ժողովուրդ ջան, բազում անգամներ լսել եմ, որ օդանավով ուղևորվողների մասին ասում են չվողներ: Սա ասում եմ զուտ նրա համար, որ հուշեմ, որ էդ իմաստով էդ բառը գործածվում ա, իսկ հիմա անցնենք աղբյուրին:

Էդ. Աղայան, «Արդի հայերենի բացատրական բառարան»

Չվել
1. Խմբովին տեղափոխվել, փոխադրվել, գաղթել մի վայրից մի ուրիշը
2. Հեռանալ, մի տեղից մեկնել
3. փխբ. ուղևորվել, գնալ, շարժվել

Չու
1. Խմբական տեղափոխություն մի վայրից մի ուրիշը, գաղթ
2. Թռչունների պարբերական տեղափոխությունը աշնանը և գարնանը
3. Զորաշարժ
4. փխբ. Արշավանք, հարձակում, գրոհ

Ավելացնեմ ևս մեկ աղբյուր:
Ա. Սուքիասյան, «Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան»

Չվել
Մեկնել, գնալ, երթալ, գաղթել, չու անել

Չու
1. Երթ, մեկնում, գաղթ, (հնց.) ընթացք, գնացք
2. Թռիչք
3. Քոչ, կրկուտ (բրբ.)

Չու անել
Տե՛ս Չվել

հ.գ. կարծում եմ, պարզ է, որ այդ բառը մարդկանց դեպքում գործածվում է:

[Եղիայեան]

Այս ծիրէն ներս՝ չէ՞ք կարծեր, թէ յաջողուել բային հետ տրականի գործածութիւնը՝ ինձ յաջողուեց, նմանապէս ռուսաբանութիւն է: Օրինակ՝ փոխանակ ըսելու՝ «ինձ յաջողուեց գտնել», աւելի հայեցի չէ՞ ըսել « յաջողեցայ գտնել» կամ ձեր բարբառով՝ «յաջողեցի գտնել»:
Արմենակ Եղիայեան

[Եղիայեան]

Յատկանշական է, որ արևմտահայերէնը արևելահայերէնի այս երկու տարբերակներուն փոխարէն՝ վերաբերել և վերաբերվել, ունի միայն «վերաբերիլ» միասնական ձևը, որ պարզ տրական հոլով խնդրառութեան պարագային համարժէք է ձեր վերաբերել-ին( այս նկատողութիւնը կը վերաբերի Մարկոսին), իսկ «հետ» կապի առկայութեան՝ համարժէք է վերաբերուել-ին ( Թորոսը լաւ կը վերաբերի Մարկոսին հետ):
Արմենակ Եղիայեան

[Եղիայեան]

Բացի այդ սխալը ես շատ եմ թույլ տալիս, բայց ճիշտն էլ ( դրանից բացի, բացի դրանից) էլ եմ օգտաագործում: Նաև շատ հաճախ ( համարյա թե միշտ) ի նկատի ունենալ , ի շնորհիվ ..... Ի տարբերությունն էլ է սխա՞լ փաստորեն
Կփորձեմ այսուհետև չօգտագործել այդ սխալները

Ես սիրահարվել եմ ինչ-որ մեկի վրա սխալը նաև ֆրանսերենում է շատ տարածված - je suis amoureuse /amoureux sur quelqun , բայց ճիշտն է je suis amoureuse /amoureux de quelqun . Մի հետաքրքիր տարբերակ էլ կա ֆրանսերենում , եթե բառացի թարգմանեմ, ստացվում է - ես սիրահարվել եմ ընկել( կամ սիրահարված եմ ընկել ) ինչ-որ մեկին - je suis tombée amoureuse / tomber amoureuse de quelqun

Նախ պէտք է գրել՝ quelqu'un (այսինքն՝ չակերտով և երկու u-ով): Tomber amoureux յարադրութիւնը մտածուած է մօտաւորապէս հայերէնի հիւանդ իյնալ, տկար իյնալ, պզտիկ իյնալ յարադիր բայերու օրինակով:
Արմենակ Եղիայեան