Զանազան լեզվական հարցեր

[Tornado]

Այսինքն բերածդ աղբյուրը արդեն որոշակի հիմք է, իսկ ուղղակի ասելը, որ ես էդպես գիտեմ, հաշիվ չի:
Անշուշտ չեմ կարծում, որ Լ. Միրզոյանը հենց այնպես նման բան կգրեր, այսուհանդերձ որոշում որպես այդպիսին գոյություն չունի: Կարծում եմ, որ դեռ ժամանակ կանցնի, մինչև էս հարցը կկանոնակարգվի:

Այսինքն բերածդ աղբյուրը արդեն որոշակի հիմք է, իսկ ուղղակի ասելը, որ ես էդպես գիտեմ, հաշիվ չի:

Կարծեմ դուք էլ ոչ մի աղբյուր չէիք ներկայացրել:

այսուհանդերձ որոշում որպես այդպիսին գոյություն չունի:

Իսկ ի՞նչ գիտեք, որ գոյություն չունի: Մոտակա ժամանակներում կփնտրեմ, ու երբ գտնեմ, անպայման կներկայացնեմ:

Էս էլ աղբյուրը.

Uploaded with ImageShack.us

[Chuk]

Կարծեմ դուք էլ ոչ մի աղբյուր չէիք ներկայացրել:




Իսկ ի՞նչ գիտեք, որ գոյություն չունի: Մոտակա ժամանակներում կփնտրեմ, ու երբ գտնեմ, անպայման կներկայացնեմ:

Քանի որ հենց նոր փնտրում էի լեզվի տեսչության որոշումների մեջ, ու մեր շատ սիրելի տեսչությունն առնվազն մինչ 2006 թ.-ականն այդ հարցին կարծես թե չի անդրադարձել
Իսկ ես ապավինում էի ոչ թե աղբյուրին, այլ բառի կազմությանը:
Այսպես, ունենք նման բառեր Euro-atlantic, Euro-integration և այլն (ուշադրություն դարձրեք գծիկներին), ինչը նշանակում է, որ կա այդ Euro արմատը (կամ ներկայումս իբրև արմատ կիրառվում է):
Ի դեպ «Եվր»-ի կողմնակիցները կարող էին բերել մի շատ ավելի համոզիչ օրինակ, անհամբեր սպասում էի, էն էլ չեղավ. խոսքս «Եվրասիա»-ի մասին է:

---------- Ավելացվել է՝ 20:11 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 20:03 ----------

Էս էլ աղբյուրը.

Ըստ նկարի այդ գրպանի բառարանում չկա որևէ հիմնավորում, ինչը տվյալ դեպքում խիստ ցանկալի կլիներ:
Քանի որ ես այդ բառարանից չունեմ, խնդրում եմ ինձ ասել, թե դրա առաջին էջում կա՞ որևէ նշում, օրինակ որ երաշխավորված է Լեզվի պետական տեսչության կամ ԿԳՆ-ի կողմից: Նման երաշխավորվածության առկայությունը ցույց կտա առնվազն մի բառ, որ անկախ ճիշտ կամ սխալ լինելուց քննության ժամանակ կարելի է գրել () ու ասել, որ այսինչ տեղում այդպես էր գրված: Եթե չկա, ապա, սա մեղմ ասած հիմք չէ ոչ մի տեղ:

[Skeptic]

Ի դեպ «Եվր»-ի կողմնակիցները կարող էին բերել մի շատ ավելի համոզիչ օրինակ, անհամբեր սպասում էի, էն էլ չեղավ. խոսքս «Եվրասիա»-ի մասին է:

Նախօրոք ասեմ՝ ես էդ ցուցակում չկամ, ուղղակի «եվրաթյուրիմացության» ակունքներն էի փորձում գտնել:
Համ էլ, Վիքիփեդիայի համաձայն /գիտեմ, որ լավագույն աղբյուրը չի/, «Եվրասիա» տերմինն առաջին անգամ կիրառող մարդը լեզվաբան չի եղել: /1, 2/

[Rammstein]

Հարգելի՛ Rammstein: Մենք էստեղ քննարկում ենք հարցեր՝ վերաբերող հայոց լեզվին:

Հարգելի Tornado, խորապես շնորհակալ եմ լուսավորելու համար:

Եթե էդքան բանիմաց եք, ինչու՞ ինքներդ օրենք ընդունողի կարգավիճակում չեք:

Քանզի բանիմացությանս մակարդակը դեռ այնպիսի վերելքների չի հասել, որ ընկալեմ օտարալեզու դպրոցների անհրաժեշտությունը հայ հասարակության համար: Երբ բոլոր չակռաներս բացվեն ու այս ամենն ընկալեմ, գուցե ջիպ կգնեմ, փորիս մեջ ճարպի մի ստվար շերտ կլցոնեմ ու կհամալրեմ օրենք ընդունողների շարքը:

Ես նման բաներ չեմ սիրում:

Ի՞նչ չեք սիրում:

Կանոնը ընդունված է, բարի եղեք հետևեք:

Լեզուն նախ եւ առաջ պիտի ենթարկվի որոշակի տրամաբանության: Բնականաբար` կանոններն էլ պետք է ենթարկվեն տրամաբանության:
Կանոններին հետեւելը` չգիտեմ, բայց որ կպայքարեմ անտրամաբանական կանոնների դեմ, դա հաստատ:

[Tornado]

Հարգելի Tornado, խորապես շնորհակալ եմ լուսավորելու համար:

Հեգնանքն այստեղ ամենևին տեղին չէ, դուք ինքներդ թեմայից շեղվում էիք: Նորից լուսավորեմ. օտարալզու դպրոցների հարցը քննարկելու համար առանձին թեմա կա:

Ի՞նչ չեք սիրում:

Եթե խիստ անհրաժեշտ է, ասացեք, կարող եմ մինչև վերջին խազը մանրամասնել:

[Rammstein]

Հեգնանքն այստեղ ամենևին տեղին չէ, դուք ինքներդ թեմայից շեղվում էիք: Նորից լուսավորեմ. օտարալզու դպրոցների հարցը քննարկելու համար առանձին թեմա կա:

Եթե Դուք չեք ընկալել ասածս, դեռ չի նշանակում, որ թեմայից շեղվել եմ: Ոչ մեկ չի քննարկել օտարալեզու դպրոցների հարցը այս թեմայում, ես միայն պարզաբանել եմ, թե որտեղից կարող են ի հայտ գալ անհեթեթ կանոնները լեզվի մեջ: Օտարալեզու դպրոցը միայն օրինակ էր, էլի կան օրինակներ, բայց այս մեկը առավել ցայտուն էր:

[Tornado]

Եթե Դուք չեք ընկալել ասածս, դեռ չի նշանակում, որ թեմայից շեղվել եմ: Ոչ մեկ չի քննարկել օտարալեզու դպրոցների հարցը այս թեմայում, ես միայն պարզաբանել եմ, թե որտեղից կարող են ի հայտ գալ անհեթեթ կանոնները լեզվի մեջ: Օտարալեզու դպրոցը միայն օրինակ էր, էլի կան օրինակներ, բայց այս մեկը առավել ցայտուն էր:

Ես ամեն ինչ շատ լավ ընկալել եմ, ու շատ լավ հասկանում եմ ինչը ինչ է նշանակում, դրա մասին ուրիշների կարծիքները ինձ ամենևին հետաքրքիր չի: Չմոռանալով, թե ինչի համար եմ էս թեմայում, ասեմ, որ մնում եմ իմ կարծիքին: Եթե բավարար ապացույցներով ինձ հակառակը կապացուցեք, շատ ուրախ ու երախտապարտ կլինեմ: Նաև նշեմ, որ «Մեր լեզուն, մեր խոսքը» հաղորդաշարի թողարկումներից մեկում ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, ԲԳ դոկտոր, պրոֆեսոր Արտեմ Սարգսյանը նամակ էր ստացել մեր քննարկվելիք հարցի շուրջ, ու տվեց այն պատասխանը, ինչը ես եմ պնդում: Մինչ այդ ես էլ էի ձեզ նման մտածում: Ու հուսով եմ, որ էդքանը հերիք է, կարծիքս չփոխելու համար: Իսկ նրանց, ովքեր առոչինչ են համարում նախկին բերածս փաստը, ապա ասեմ, որ այդ բառարանի հեղինակը ՀՀ ԿԱ լեզվի պետական տեսչության նախկին պետ Լ. Միրզոյանն էր:

---------- Ավելացվել է՝ 23:32 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 23:30 ----------

Ըստ նկարի այդ գրպանի բառարանում չկա որևէ հիմնավորում, ինչը տվյալ դեպքում խիստ ցանկալի կլիներ:
Քանի որ ես այդ բառարանից չունեմ, խնդրում եմ ինձ ասել, թե դրա առաջին էջում կա՞ որևէ նշում, օրինակ որ երաշխավորված է Լեզվի պետական տեսչության կամ ԿԳՆ-ի կողմից: Նման երաշխավորվածության առկայությունը ցույց կտա առնվազն մի բառ, որ անկախ ճիշտ կամ սխալ լինելուց քննության ժամանակ կարելի է գրել () ու ասել, որ այսինչ տեղում այդպես էր գրված: Եթե չկա, ապա, սա մեղմ ասած հիմք չէ ոչ մի տեղ:

Ասեմ, որ քիչ առաջ մի լեզվաբանից ճշտեցի, որ Եվրամիություն, Եվրատեսիլ բառերի արմատը «եվրն» է, իսկ «ա»-ն` հոդակապն է:

[Chuk]

Ասեմ, որ քիչ առաջ մի լեզվաբանից ճշտեցի, որ Եվրամիություն, Եվրատեսիլ բառերի արմատը «եվրն» է, իսկ «ա»-ն` հոդակապն է:

Խնդրեմ աղբյուր, հիմնավորում, այդ արմատի ցուցադրում ու սիրով կընդունեմ սխալս: Իսկ այս պահին իմ ունեցած և քո ու այլոց տված տվյալները ցույց չեն տալիս նման արմատի գոյությունը: Տարբեր լեզվաբաններ տարբեր կարծիքներ կարող են ունենալ, այդ կարծիքները վերջին հաշվով մեր կարծիքներից ավելի շահեկան վիճակում չեն: Խնդրեմ քո հարցրած լեզվաբանին ցույց տուր Euro-Atlantic և Euro-integration բառերը ու հարցրու, թե սրանցում ո՞րն է արմատը ու ո՞րն է դրանց հայերեն համարժեքը:

[Tornado]

Խնդրեմ աղբյուր, հիմնավորում, այդ արմատի ցուցադրում ու սիրով կընդունեմ սխալս: Իսկ այս պահին իմ ունեցած և քո ու այլոց տված տվյալները ցույց չեն տալիս նման արմատի գոյությունը: Տարբեր լեզվաբաններ տարբեր կարծիքներ կարող են ունենալ, այդ կարծիքները վերջին հաշվով մեր կարծիքներից ավելի շահեկան վիճակում չեն: Խնդրեմ քո հարցրած լեզվաբանին ցույց տուր Euro-Atlantic և Euro-integration բառերը ու հարցրու, թե սրանցում ո՞րն է արմատը ու ո՞րն է դրանց հայերեն համարժեքը:

Եկե՛ք հայերեն ու անգլերեն լեզուները իրար չխառնենք: Նրանցում արմատները կարող են լրիվ տարբեր լինել:

[Rammstein]

Ես ամեն ինչ շատ լավ ընկալել եմ, ու շատ լավ հասկանում եմ ինչը ինչ է նշանակում, դրա մասին ուրիշների կարծիքները ինձ ամենևին հետաքրքիր չի: Չմոռանալով, թե ինչի համար եմ էս թեմայում, ասեմ, որ մնում եմ իմ կարծիքին: Եթե բավարար ապացույցներով ինձ հակառակը կապացուցեք, շատ ուրախ ու երախտապարտ կլինեմ: Նաև նշեմ, որ «Մեր լեզուն, մեր խոսքը» հաղորդաշարի թողարկումներից մեկում ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, ԲԳ դոկտոր, պրոֆեսոր Արտեմ Սարգսյանը նամակ էր ստացել մեր քննարկվելիք հարցի շուրջ, ու տվեց այն պատասխանը, ինչը ես եմ պնդում: Մինչ այդ ես էլ էի ձեզ նման մտածում: Ու հուսով եմ, որ էդքանը հերիք է, կարծիքս չփոխելու համար: Իսկ նրանց, ովքեր առոչինչ են համարում նախկին բերածս փաստը, ապա ասեմ, որ այդ բառարանի հեղինակը ՀՀ ԿԱ լեզվի պետական տեսչության նախկին պետ Լ. Միրզոյանն էր:

Ոչ մեկին ոչինչ ապացուցելու կարիք չունեմ: Նաեւ ասեմ, որ ինձ բնավ չի հետաքրքրում, թե այսպես կամ այնպես ասողը ինչ կոչում ունի: Այսօրվա ԳԱԱ-ի վիճակը ինձ բավական լավ է ծանոթ:
Իսկ որպես փաստարկ կբերեմ այն, որ ինձ հայտնի բոլոր լեզուներում հանդիպում է «եվրո» արմատը (օրինակ` Евросоюз), այդ դեպքում ի՞նչ իրավունքով կարող է հայերենում կիրառվել «եւր» արմատը, չէ՞ որ դա անուն է, ի՞նչ իրավունք ունենք կրճատելու:

Հ.Գ. Մեկ էլ խնդրում եմ իմ հետ հոգնակիով չխոսել: Ցանկալի ա «դու»-ով, կա՛մ էլ, եթե «Դուք»-ով, ապա սովորաբար մեծատառով են գրում (չգիտեմ` կանոն կա՞, թե՞ չէ ):

[Chuk]

Ու հուսով եմ, որ էդքանը հերիք է, կարծիքս չփոխելու համար: Իսկ նրանց, ովքեր առոչինչ են համարում նախկին բերածս փաստը, ապա ասեմ, որ այդ բառարանի հեղինակը ՀՀ ԿԱ լեզվի պետական տեսչության նախկին պետ Լ. Միրզոյանն էր:

Դու քո կարծիքը փոխելու պատճառ չունես: Ոչ մեկը չի ասում փոխիր:
Բայց հասկանանք մի պարզ բան, որ վիճելի հարցերում ոչ մի լեզվաբանի խոսքը վերջնական չի կարող լինել: Նման վեճերը հարթելու միայն մի տարբերակ կա՝ համապատասխան որոշման ընդունումը, անկախ նրանից, թե որ տեսակետի օգտին դա կլինի:

Ես հենց այսօր կարող եմ գտնել տարբեր լեզվաբաններ, հայտնի ու անհայտ, որոնց մի մասը այս տեսակետը կհնչեցնի, մյուսը՝ մյուս: Ոչ մի դժվարություն:

Հասկանանք նաև, որ որևէ հրատարակված գիրք հստակ չափանիշ չի. այ եթե երաշխավորված է որևէ գերատեսչության կողմից, կարելի է կիրառել որպես քո գրած տարբերակի հիմնավորում, հակառակ դեպքում այդ գիրքը ընդամենը հանդիսանում է այդ գիրքը ստեղծողի տեսակետը՝ ճիշտ կամ սխալ:

Ոչ Արտեմ Սարգսյանի, ոչ Լավրենտի Միրզոյանի տեսակետները, անկախ իրենց մասնագիտական համբավից ու ունեցած գիտելիքներից, նման վիճահարույց հարցերում չեն կարող հիմք հանդիսանալ, միայն որպես ուղեցույց, կողմնորոշվելուն օգնող «գործիք»:

---------- Ավելացվել է՝ 00:05 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 00:04 ----------

Եկե՛ք հայերեն ու անգլերեն լեզուները իրար չխառնենք: Նրանցում արմատները կարող են լրիվ տարբեր լինել:

Այդ դեպքում խնդրում եմ, ցույց տուր որևէ հավաստի հայկական աղբյուրից այդ արմատի գոյությունը:

[Tornado]

Հ.Գ. Մեկ էլ խնդրում եմ իմ հետ հոգնակիով չխոսել: Ցանկալի ա «դու»-ով, կա՛մ էլ, եթե «Դուք»-ով, ապա սովորաբար մեծատառով են գրում (չգիտեմ` կանոն կա՞, թե՞ չէ ):

Նախ ասեմ, որ շատ լավ տեղյակ եմ «դուք» դերանունը երբ ոնց է գրվում, ոչ մեկի սովորեցնելը ինձ հարկավոր չի: Հետո էլ չգիտեմ ինչու է քեզ մոտ թյուր կարծիք առաջացել, որ քեզ էի դիմում, եթե գրել եմ փոքրատառով, ուրեմն կամ վրիպակ է եղել, կամ միայն քեզ չէր վերաբերում:

[Ուլուանա]

Հըմ... Նոր նայեցի Դավիթ Գյուրջինյանի 2008 թվին լույս տեսած «Միասին, անջատ կամ գծիկով գրվող բառեր» բառարան–տեղեկատուում, բառերի մի մասը եվրա–ով է գրված, մյուս մասը՝ եվրո–ով, որոշ բառերի դեպքում էլ երկու ձևն էլ ճիշտ է համարվում .

եվրոատլանտյան
եվրոբյուջե
եվրոլիգա
եվրոլուսամուտ
եվրոլուսավորում
եվրոկառույց//եվրակառույց
եվրահամայնք
եվրահանձնաժողով
եվրանորոգում//եվրոնորոգում
եվրոշինանյութ
եվրոպատուհան
եվրոսպասարկում
եվրովերանորոգում
եվրոֆուտբոլ

Ճիշտն ասած՝ տարբերակման տրամաբանությունը չեմ հասկանում... Ըստ երևույթին, պարզապես որոշվել է էդպես ու վերջ։ Դե, էդպես հաճախ է լինում լեզվում, ինչպես գիտենք...

Ես ինքս ի սկզբանե «եվրո»–ի կողմնակից եմ եղել, բայց հետո լսել էի, որ «եվրա»–ն է ճիշտ համարվում, ու արդեն էդ ձևն էլ օգտագործում էի մինչև հիմա... Բայց բանից պարզվում է՝ երկուսն էլ ճիշտ են՝ կոնկրետ բառերի դեպքում ։

[Chuk]

Հըմ... Նոր նայեցի Դավիթ Գյուրջինյանի 2008 թվին լույս տեսած «Միասին, անջատ կամ գծիկով գրվող բառեր» բառարան–տեղեկատուում, բառերի մի մասը եվրա–ով է գրված, մյուս մասը՝ եվրո–ով, որոշ բառերի դեպքում էլ երկու ձևն էլ ճիշտ է համարվում .

եվրոատլանտյան
եվրոբյուջե
եվրոլիգա
եվրոլուսամուտ
եվրոլուսավորում
եվրոկառույց//եվրակառույց
եվրահամայնք
եվրահանձնաժողով
եվրանորոգում//եվրոնորոգում
եվրոշինանյութ
եվրոպատուհան
եվրոսպասարկում
եվրովերանորոգում
եվրոֆուտբոլ

Ճիշտն ասած՝ տարբերակման տրամաբանությունը չեմ հասկանում... Ըստ երևույթին, պարզապես որոշվել է էդպես ու վերջ։ Դե, էդպես հաճախ է լինում լեզվում, ինչպես գիտենք...

Ես ինքս ի սկզբանե «եվրո»–ի կողմնակից եմ եղել, բայց հետո լսել էի, որ «եվրա»–ն է ճիշտ համարվում, ու արդեն էդ ձևն էլ օգտագործում էի մինչև հիմա... Բայց բանից պարզվում է՝ երկուսն էլ ճիշտ են՝ կոնկրետ բառերի դեպքում ։

Ինձ էլ էսօր մի լեզվաբան ասեց, որ բառերի մի մասը մի կերպ է գրվում, կեսը՝ մյուս, ինչն արդեն իսկ նշանակում է քաոս: Նշանակում է, որ հստակ կանոնակարգում չի մտցվել, ամեն մի բառը առաջին անգամ երևի ոնց գրել են, տենց էլ տարածվել ա: Ու կարծում եմ, որ իսկապես անհրաժեշտ ա, որ էս հարցով հստակ որոշում կայացվի, ընդ որում ոչ էս տարբերակով, որ մի բառը սենց, մյուսը նենց: Չպետք ա վիճակ ստեղծել, որ մարդը ստիպված լինի բացառություն բառեր անգիր անել, պետք ա կարողանալ կանոնակարգել ու հստակ ոճ սահմանել:

[Rammstein]

եվրանորոգում//եվրոնորոգում

Էս մեկը բացեց…
Երեւի «վերանորոգում» բառն են վերցրել, «ե»-ն տարել են բառասկիզբ դառել ա եվրանորոգում: