Զանազան լեզվական հարցեր

[StrangeLittleGirl]

Մի քիչ թեմայից շեղվեմ. մինչև հիմա ուշադրություն չէի դարձրել էդ հասկացությունն արտահայտող հայերեն բառի տարբերությանը ռուսերեն ու անգլերեն համարժեքներից: Մեր տարբերակում ուշադրությունը դարձվում ա ոչ թե նրա վրա, որ արևի` սովորականից երկար հորիզոնում երևալու պատճառով տպավորություն ա ստեղծվում, թե նա «կանգնում ա», այլ նրա վրա, որ արևը մոտենում ա, վերադառնում ա մեզ մոտ:
Չնայած ոչ հեթանոս եմ, ոչ էլ` հելիոցենտրիզմի կողմնակից, բայց էս փաստը սրտովս ա:

լավն էր
դե օրինակ մի տեղ թարգմանել են ամառային գիշերահավասար, որը երևույթի իմաստը չի արտահայտում, բայց մի տեսակ զգում եմ, որ ականջիս խորթ չի:

[Skeptic]

լավն էր
դե օրինակ մի տեղ թարգմանել են ամառային գիշերահավասար, որը երևույթի իմաստը չի արտահայտում, բայց մի տեսակ զգում եմ, որ ականջիս խորթ չի:

Նախապես ասեմ, որ ներքոհիշյալը քիչ առաջ մտքովս անցավ, Վիքին մի թեթև փորփրելուց հետո:
Ինձ թվում ա, որ գիշերահավասարը /անգլերեն համարժեքը` equinox, լատիներենից թարգմանաբար նույն բանն ա/ սկզբունքորեն սխալ ա, որովհետև ստուգաբանորեն նշանակում ա «ցերեկվա ու գիշերվա հավասարություն» /հմմտ. ռուսերեն равноденствие - ցերեկահավասարություն, եթե բառացի թարգմանենք/, այնինչ արևադարձի ժամանակ ցերեկվա ու գիշերվա տևողությունների տարբերությունը ամենամեծն ա:

[Varzor]

լավն էր
դե օրինակ մի տեղ թարգմանել են ամառային գիշերահավասար, որը երևույթի իմաստը չի արտահայտում, բայց մի տեսակ զգում եմ, որ ականջիս խորթ չի:

Գիշերահավասարը ամառային չի լինում Կան գարնանային և աշնանային գիշերահավասարներ` այն օրերն են, երբ ցերեկվա և գիշերվա տևողությունների հավասար են:
Այս տարի գարնանային գիշերահավասարը սովորականից մեկ օր շուտ է եղել` մարտի 20-ին, 21-ի փոխարեն (աստղագետներն ասում են վերջին 10 տարիներին մեկ օր առաջ է ընկեր):
Հունիսի 21-ի համար ճիշտ տարբերակն է արևադարձը: Իմաստային տեսանկյունից լիովին համընկնում է
Բայց ինչպես են կոչում դեկտեմբերի 21-ը ?? Ռուսերեն ասում են зимнее солнцестояние (հունիսի 21-ն էլ летнее):

[Skeptic]

Բայց ինչպես են կոչում դեկտեմբերի 21-ը ?? Ռուսերեն ասում են зимнее солнцестояние (հունիսի 21-ն էլ летнее):

Նույնը` արևադարձ:

[Varzor]

Նույնը` արևադարձ:

Լավ, բա հնում ոնց ենք կոչել, չէ որ հայերը միշտ էլ զարգացած աստագիտություն ունեցող ազգ են եղել ?

[AniwaR]

Առաջարկում եմ քննարկել «բացօթյա» և «բացօդյա» բառերի իմաստային նրբությունները և թե որտեղ որն է ճիշտ գործածել: Եթե ինչ-որ մեկը բացատրական բառարան ունի, խնդրում եմ արտագրել, թե դրանցից ամեն մեկի դիմաց ինչ է գրված: Հայերենի ուղղագրական, ուղղախոսական, տերմինաբանական բառարանը տալիս է հետևյալը միայն՝

Բացօդյա, [-օթյա] բաց օդում
Բացօթյա, բաց երկնքի տակ

[Ամպ]

Առաջարկում եմ քննարկել «բացօթյա» և «բացօդյա» բառերի իմաստային նրբությունները և թե որտեղ որն է ճիշտ գործածել: Եթե ինչ-որ մեկը բացատրական բառարան ունի, խնդրում եմ արտագրել, թե դրանցից ամեն մեկի դիմաց ինչ է գրված: Հայերենի ուղղագրական, ուղղախոսական, տերմինաբանական բառարանը տալիս է հետևյալը միայն՝

Բացօդյա, [-օթյա] բաց օդում
Բացօթյա, բաց երկնքի տակ

Ես էլ էի ուզում հենց էս բառերի մասին հարցնել: Վերջերս նկատել եմ, որ գրեթե բոլորը բաց երկնիքի տակ արտահայտության համար բացօդյա բառն են օգտագործում: Ես միշտ օգտագործել եմ բացօթյա տարբերակը (բաց+օթյա/կ/ (օթյակ - սենյակ), այսինքն բաց երկնքի տակ) : Բացօդյա տարբերակը սխալ եմ համարում, բացատրությունն էլ չեմ կարողանում գտնել. բաց օ՞դ : Ուղղագրական բառարանում նայել եմ, կար միայն բացօթյան:

[AniwaR]

Ես էլ էի ուզում հենց էս բառերի մասին հարցնել: Վերջերս նկատել եմ, որ գրեթե բոլորը բաց երկնիքի տակ արտահայտության համար բացօդյա բառն են օգտագործում: Ես միշտ օգտագործել եմ բացօթյա տարբերակը (բաց+օթյա/կ/ (օթյակ - սենյակ), այսինքն բաց երկնքի տակ) : Բացօդյա տարբերակը սխալ եմ համարում, բացատրությունն էլ չեմ կարողանում գտնել. բաց օ՞դ : Ուղղագրական բառարանում նայել եմ, կար միայն բացօթյան:

Համաձայն եմ: Ես էլ՝ նույնը ու կարծում էի, թե «բացօդյա» բառ ընդհանրապես չկա: Իմ ձեռքի տակ եղած բառարանը 2-ն էլ տալիս է, բայց սրա մեջ շատ են նաև բարբառային, «ոչ ճիշտ» (դիմացը համապատասխան նշումով), նույնիսկ գռեհիկ, մի խոսքով՝ գրեթե բոլոր բառերը, որ կարելի է հանդիպել հայերենում: Դրա համար լավ կլիներ էն մեծ բացատրական բառարանով ճշտել (որը ես չունեմ): :/

[Moonwalker]

Համաձայն եմ: Ես էլ՝ նույնը ու կարծում էի, թե «բացօդյա» բառ ընդհանրապես չկա: Իմ ձեռքի տակ եղած բառարանը 2-ն էլ տալիս է, բայց սրա մեջ շատ են նաև բարբառային, «ոչ ճիշտ» (դիմացը համապատասխան նշումով), նույնիսկ գռեհիկ, մի խոսքով՝ գրեթե բոլոր բառերը, որ կարելի է հանդիպել հայերենում: Դրա համար լավ կլիներ էն մեծ բացատրական բառարանով ճշտել (որը ես չունեմ): :/

Կարծեմ հիմա երկուսն էլ գրական են: «Բացօթյա»-ն, երբ երկրի վրա կանգնած ես (Ամպի ասածով բաց օթյակում), իսկ «բացօդյա»-ն երբ օդում ես, ազատ անկման մեջ: Բայց արհեստականությունը աչք է ծակում:

Ի դեպ Աճառյանը գրում է «բացօթեայ (սխալ է գրել բացօդեայ՝ ինչպէս տարածուած է Կովկասում, տգէտ գրողների մոտ)» /«Հայերեն արմատական բառարան» հ. 1, էջ 403/:
Իմա՝ 1926թ.-ին այդ գործի տպագրության ժամանակ «բացօդյա»-ն «բացօթյա»-յի սխալ /ուղղագրության տեսակետից/ տարբերակն է եղել, հետո բառը վերաիմաստավորվել է:

[Մանուլ]

Աղայանի բացատրական բառարանում նայեցի:

Բացօդյա - 1. Բաց օդում, շենքերից դուրս: 2. Տե՛ս Բացօթյա:
Բացօթյա - Բաց օդում, բաց երկնքի տակ:

Կարծում եմ՝ ընդունելի ձևը թ-ովն է, բայց դ-ովն էլ սխալ չէ : Չնայած դպրոցում սովորեցնում էին, որ թ-ով է գրվում էդ բառը:

[Հայկօ]

Համաձայն եմ: Ես էլ՝ նույնը ու կարծում էի, թե «բացօդյա» բառ ընդհանրապես չկա: Իմ ձեռքի տակ եղած բառարանը 2-ն էլ տալիս է, բայց սրա մեջ շատ են նաև բարբառային, «ոչ ճիշտ» (դիմացը համապատասխան նշումով), նույնիսկ գռեհիկ, մի խոսքով՝ գրեթե բոլոր բառերը, որ կարելի է հանդիպել հայերենում: Դրա համար լավ կլիներ էն մեծ բացատրական բառարանով ճշտել (որը ես չունեմ): :/

Ճիշտը թ-ովն ա: Համենայն դեպս Աղայանով ստուգեցի, «բացօդյա» ձև կա, բայց դիմացը գրված ա տես՝ բացօթյա: Այսինքն՝ ճիշտ ու հանձնարարելի ձևը հենց «բացօթյան» ա: Բառարանում դ-ով բառի առկայությունը զարմանալի չի, ոչ էլ չափանիշ ա, որովհետև կան նաև սենց բաներ. «զավոդ - տես՝ գործարան», «սվիստոկ - տես՝ սուլիչ» և լիքը այլն:

«Օթ» արմատը նշանակում ա «ծածկ»: Օթոց, օթյակ, օթևան և այլն:

[Rammstein]

Բայց ինչով է սխալ? Արեվմտահայերը Տ-ին Դ կասեն, ինչպես Դ-ին Տ: Կանադա=Գանատա, Տարոն=Դարոն, Տերյան=Դերյան

Էստեղ եմ պատասխանում, թե չէ Թանգյանի թեման արդեն կարիք կլիներ տեղափոխելու էս բաժին:

Արեւմտահայերը այլ կերպ կարդում են, բայց գրում են նույն ձեւով ոնց որ մենք (դե չհաշված ուղղագրությունը): Հայերենում Դարոն անուն չկա, կա Տարոն, թե ով ոնց կկարդա, այլ հարց է: Տերյանի մասին ընդհանրապես չխոսեմ` Դերյան գրելը անգրագիտություն է:

Իսկ Գանատան ու այլ ոչ հայկական անունների նման «արեւմտահայ» գրությունը եկել ա նրանից, որ Հայաստանից դուրս հայոց լեզուն կարգավորող որեւէ կառույց չկա ու դրսի հայերը ոնց լսել, էնպես էլ գրել են: Ճիշտը կլիներ, որ իրենք էլ գրեին «Կանադա» ու կարդային «Գանաթա»:

[Հիդրոգեն]

Երկու հարց չակերտների մասին։
1. Հայերենում նրանց ո՞ր տեսակներն են կիրառվում, և ո՞ր դեպքում՝ որը։ Hayastan.com-ում նշված է “” ձևը, Աղայանի բառարանում՝ „“ և «» ձևերը, իսկ ինտերնետում (օր ասյտեղ) առավել հաճախ հանդիպում են ֆրանսիական եղևնիները («»)։
2. Ի՞նչ է պետք անել, երբ մի զույգի մեջ մյուսը ներառելու հարկ կա (մեջբերում կամ անվանում ընդգրկող քաղվածք ևն)։
Գուցե մեկը նման թեմատիկ ձեռնա՞րկ ունենա ձեռքի տակ։

[Ameli]

Երկու հարց չակերտների մասին։
1. Հայերենում նրանց ո՞ր տեսակներն են կիրառվում, և ո՞ր դեպքում՝ որը։ Hayastan.com-ում նշված է “” ձևը, Աղայանի բառարանում՝ „“ և «» ձևերը, իսկ ինտերնետում (օր ասյտեղ) առավել հաճախ հանդիպում են ֆրանսիական եղևնիները («»)։
2. Ի՞նչ է պետք անել, երբ մի զույգի մեջ մյուսը ներառելու հարկ կա (մեջբերում կամ անվանում ընդգրկող քաղվածք ևն)։
Գուցե մեկը նման թեմատիկ ձեռնա՞րկ ունենա ձեռքի տակ։

1.Ըստ իս հայերենում ամենաճիշտը հետևյալ տարբերակն է՝ « », ես այստեղ հաճախ այսպիսի չակերտներ եմ օgտագործում՝ " ", դա այն պատճառով, որ լեզուն կոմպով եմ կարգավորում:
2.Ուղղակի ներառել

[Moonwalker]

Երկու հարց չակերտների մասին։
1. Հայերենում նրանց ո՞ր տեսակներն են կիրառվում, և ո՞ր դեպքում՝ որը։ Hayastan.com-ում նշված է “” ձևը, Աղայանի բառարանում՝ „“ և «» ձևերը, իսկ ինտերնետում (օր ասյտեղ) առավել հաճախ հանդիպում են ֆրանսիական եղևնիները («»)։
2. Ի՞նչ է պետք անել, երբ մի զույգի մեջ մյուսը ներառելու հարկ կա (մեջբերում կամ անվանում ընդգրկող քաղվածք ևն)։
Գուցե մեկը նման թեմատիկ ձեռնա՞րկ ունենա ձեռքի տակ։

Գրական հայերենում առկա է չակերտների միայն մի տեսակ՝ «/»: Մյուսները օտարաբանության բնորոշ դրսևորումներ են: «/»-ը կիրառվում է նաև ձեր նշած կրկնակի չակերտավորման դեպքում: Hayastan.com-ի կետադրության տվյալ հատվածը անվստահելի է, օրինակ՝ ենթամնայի իրական նշանն է` ~ (իրենց նշած - -ի փոխարեն): Իսկ Աղայանի մոտ ենթադրում եմ չակերտները նաև իմաստային առանձնահատկություն են ստացել և տարբեր չակերտները գործածվել են շփոթությունից խուսափելու համար: Դա ընդհանրապես բավական բնորոշ է բառարանային ոճին (հատկապես միալեզվյան ու ստվարածավալ բառարաններին)՝ զանազան (հաճախ աչքի համար անսովոր) նշաննրի օգտագործում՝ տվյալ ոլորտին բնորոշ մասնավոր նշանակությամբ: