Զանազան լեզվական հարցեր

[Ներսես_AM]

«գազիֆիկացում», «էլեկտրիֆիկացում», «ռուսիֆիկացում»
սրանք բոլորը ռուսերեն են, հայերեն կարծես թե «ա»-ից բացի ոչինչ չի մտնում:

[AniwaR]

Էլի ճիշտ էր: Բայց ստեղ հարցն էն ա, որ հայերենում բառակազմությունն օգտվում ա ոչ թե օտար, այլ հայոց լեզվի կանոններին: Եթե քննարկենք ոչ հայոց լեզվի խնդիրներ, կարող ենք ասել` «իֆիկացում»: Բայց հայերենի պարագայում ճիշտը հայոց լեզվի կանոններով առաջնորդվելն ա, իմ կարծիքով:

Ի՞նչ կանոնի մասին կարող է խոսք գնալ: Մի քանի այլ բավական հաճախ գործածվող տերմիններ. կլասիֆիկացիա, կոդիֆիկացիա, ֆալսիֆիկացիա, ամպլիֆիկացիա... Այդտեղ հոդակապի մասին խոսվել չի կարող: -իֆիկացիա վերջածանցն է: Մի խոսքով, համաձայն եմ, որ սարքովի բառ է, օտար վերջածանցը բռնակցել են հայերեն բառին՝ հերիք չի, մի հատ էլ ուզում են հոդակապ ճխտել արանքը: Իսկ սովետական բառարանը «էլեկտրիֆիկացիա»-յի, «գազիֆիկացիա»-յի և մնացյալ այլ «իֆիկացիա»-ների հարցում ավելի քան ճիշտ է:

[Շինարար]

Ի՞նչ կանոնի մասին կարող է խոսք գնալ: Մի քանի այլ բավական հաճախ գործածվող տերմիններ. կլասիֆիկացիա, կոդիֆիկացիա, ֆալսիֆիկացիա, ամպլիֆիկացիա... Այդտեղ հոդակապի մասին խոսվել չի կարող: -իֆիկացիա վերջածանցն է: Մի խոսքով, համաձայն եմ, որ սարքովի բառ է, օտար վերջածանցը բռնակցել են հայերեն բառին՝ հերիք չի, մի հատ էլ ուզում են հոդակապ ճխտել արանքը: Իսկ սովետական բառարանը «էլեկտրիֆիկացիա»-յի, «գազիֆիկացիա»-յի և մնացյալ այլ «իֆիկացիա»-ների հարցում ավելի քան ճիշտ է:

Վելվետ ջան, քո բերած բոլոր օրինակներում գործ ունենք ամբողջական փոխառման հետ, նայիր ամենավերջում` ցիա կամ ցում, տարբերությունը ակնհայտ է, -ացումով վերջավորության դեպքում փոխառված է լատիներեն -ficātiō ածանցը, իսկ բերածդ օրինակներում ամբողջական բառեր են փոխառված, նույն կոդիֆիկացիան եթե գրելու լինենք -ցում վերջավորությամբ, պիտի դառնա կոդաֆիկացում, էլեկտրիֆիկացիան` էլեկտրաֆիկացում, գազիֆիկացիան` գազաֆիկացում:

[Ուլուանա]

Հա, ի միջի այլոց, սխալը հենց էդտեղից էլ գալիս է: Այդտեղ ոչ մի հոդակապ էլ չկա: Ուլուանան ճիշտ էր՝ իֆիկացիա:

http://en.wiktionary.org/wiki/-ification

Փաստորեն, սկզբում ճիշտ էի ասել, էլի։ Նոր էլ ստուգեցի, իսկապես վերջածանցն ification է։

Էլի ճիշտ էր: Բայց ստեղ հարցն էն ա, որ հայերենում բառակազմությունն օգտվում ա ոչ թե օտար, այլ հայոց լեզվի կանոններին: Եթե քննարկենք ոչ հայոց լեզվի խնդիրներ, կարող ենք ասել` «իֆիկացում»: Բայց հայերենի պարագայում ճիշտը հայոց լեզվի կանոններով առաջնորդվելն ա, իմ կարծիքով:

Բայց եթե վերցնում ենք օտար վերջածանցը, ի՞նչ իրավունքով ենք այն կիսում ու աղավաղում, չեմ հասկանում։ Կամ ամբողջությամբ վերցնենք, կամ բոլորովին չվերցնենք, բայց ի՞նչ է նշանակում ածանցի մի մասը վերցնել, մի մասը՝ ոչ։ Անհեթեթություն չի՞։ Ու ընդհանրապես էդ ածանցն ինչների՞ս է պետք, եթե մենք դրա հայերենն ունենք։ Ախր հայերեն արմատների հետ էդ ածանցն էնքան ծիծաղելի տեսք ունի. ոնց որ պրոթեզ լինի...

[AniwaR]

Վելվետ ջան, քո բերած բոլոր օրինակներում գործ ունենք ամբողջական փոխառման հետ, նայիր ամենավերջում` ցիա կամ ցում, տարբերությունը ակնհայտ է, -ացումով վերջավորության դեպքում փոխառված է լատիներեն -ficātiō ածանցը, իսկ բերածդ օրինակներում ամբողջական բառեր են փոխառված, նույն կոդիֆիկացիան եթե գրելու լինենք -ցում վերջավորությամբ, պիտի դառնա կոդաֆիկացում, էլեկտրիֆիկացիան` էլեկտրաֆիկացում, գազիֆիկացիան` գազաֆիկացում:

))) Չնեղանաս, բայց արդեն «կռուտիտի» հոտ է գալիս: Եթե այդպես է, ինչո՞վ է դա պայմանավորված, որևէ տրամաբանական կամ անտրամաբանական բացատրություն կարո՞ղ ես տալ, թե այդ ինչ մոգական ազդեցություն գործեց «ացում»-ն «ի»-ի վրա, որ վերջինս «ա» դարձավ: «Կոդիֆիկացիա» բառի հետ մի բոլ շփվել եմ, մասնագիտական կապերի մեջ եմ, կարելի ասել, ու համոզված եմ, որ պետք է լինի կոդիֆիկացիա, կոդիֆիկացում, կոդիֆիկացիոն, կոդիֆիկատոր, (էս էլ քեզ հայկականացված՝) կոդիֆիկացնել:

[Շինարար]

Փաստորեն, սկզբում ճիշտ էի ասել, էլի։ Նոր էլ ստուգեցի, իսկապես վերջածանցն ification է։


Բայց եթե վերցնում ենք օտար վերջածանցը, ի՞նչ իրավունքով ենք այն կիսում ու աղավաղում, չեմ հասկանում։ Կամ ամբողջությամբ վերցնենք, կամ բոլորովին չվերցնենք, բայց ի՞նչ է նշանակում ածանցի մի մասը վերցնել, մի մասը՝ ոչ։ Անհեթեթություն չի՞։ Ու ընդհանրապես էդ ածանցն ինչների՞ս է պետք, եթե մենք դրա հայերենն ունենք։ Ախր հայերեն արմատների հետ էդ ածանցն էնքան ծիծաղելի տեսք ունի. ոնց որ պրոթեզ լինի...

Ուլուանա ջան, եթե ամբողջական բառ ենք փոխառում անգլերենից կամ ռուսերենից դա այլ խնդիր է, իսկ ածանցը -ficātiō -ն է, որ քո բերած ification-ում էլ նորից ֆրանսերենի միջոցով փոխառված է լատիներենից, այնպես որ ածանց փոխառելիս այն պետք է ենթարկենք հայերենի բառաբարդման կամ ածանցման օրենքներին, իսկ բառերը փոխառենք նույնությամբ, եթե անգլիացիները -ficātiō-ն կարող են դարձնել ification համաձայն իրենց լեզվական օրենքների, մենք էլ կարող ենք ու պարտավոր ենք համաձայնեցնել մեր լեզվի օրենքներին ու դարձնել` -աֆիկացում:

[Շինարար]

))) Չնեղանաս, բայց արդեն «կռուտիտի» հոտ է գալիս: Եթե այդպես է, ինչո՞վ է դա պայմանավորված, որևէ տրամաբանական կամ անտրամաբանական բացատրություն կարո՞ղ ես տալ, թե այդ ինչ մոգական ազդեցություն գործեց «ացում»-ն «ի»-ի վրա, որ վերջինս «ա» դարձավ: «Կոդիֆիկացիա» բառի հետ մի բոլ շփվել եմ, մասնագիտական կապերի մեջ եմ, կարելի ասել, ու համոզված եմ, որ պետք է լինի կոդիֆիկացիա, կոդիֆիկացում, կոդիֆիկացիոն, կոդիֆիկատոր, (էս էլ քեզ հայկականացված՝) կոդիֆիկացնել:

Կարող ես ընդունել, կարող ես ոչ, լեզուն ես չեմ հորինել, լեզվական օրենքները ևս Ամեն դեպքում այս թեմայում հարց տալուդ իմաստը չեմ հասկանում, եթե նախապես այդ հարցի քո անդրդվելի պատասխանը ունես: Ես կարծում էի, թե այստեղ մեր չիմացած բաների մասին ենք հարցնում, ես որ միշտ այդպես եմ արել

[AniwaR]

Կարող ես ընդունել, կարող ես ոչ, լեզուն ես չեմ հորինել, լեզվական օրենքները ևս

Պարզ է, ինչքանով գործիական հոլովով դրվող ենթակայի մասին օրենքին եմ հավատում, մի այդքան էլ դրան եմ հավատում: Շնորհակալություն արդյունավետ քննարկման համար:

[Շինարար]

Պարզ է, ինչքանով գործիական հոլովով դրվող ենթակայի մասին օրենքին եմ հավատում, մի այդքան էլ դրան եմ հավատում: Շնորհակալություն արդյունավետ քննարկման համար:

Երկու տղա էին կանգնած, մեկի ձեռքին ծաղիկներ կային, մյուսի ձեռքին` գիրք: Ծաղիկներովը մոտեցավ աղջկան:

[AniwaR]

Երկու տղա էին կանգնած, մեկի ձեռքին ծաղիկներ կային, մյուսի ձեռքին` գիրք: Ծաղիկներովը մոտեցավ աղջկան:

Անհաջող մեկնաբանություն էր ասեմ ես զՁեզ, իմանաք, ու գենդերային խտրականություն կոպիտ դրսևորում: Համենայն դեպս մինչև հիմա ես ֆլիրտի նշույլ անգամ ցույց չեմ տվել:

Հ.գ. Հուսով եմ՝ տուգանայինս շատ թոթոլ չի լինի:

[krunk Hayastani]

Իսկ գուցե հայկական ածանցները կլինեն -ացնել, -անալ, -ավորել / -ացում, -ավորու՞մ… Այսպես՝ գազավորել, գազավորում, էլեկտրավորել, էլեկտրավորում, կոդավորել (кодировать), բայց՝ կոդեքսավորել, կոդեքսավորում (кодифицировать), այսինքն կոդեքսի վերածել, կոդեքսի, ուժ տալ կամ կոդացնել, կոդացվել, կոդացված, և այլն:

[Sphinx]

Փաստորեն, սկզբում ճիշտ էի ասել, էլի։ Նոր էլ ստուգեցի, իսկապես վերջածանցն ification է։


Բայց եթե վերցնում ենք օտար վերջածանցը, ի՞նչ իրավունքով ենք այն կիսում ու աղավաղում, չեմ հասկանում։ Կամ ամբողջությամբ վերցնենք, կամ բոլորովին չվերցնենք, բայց ի՞նչ է նշանակում ածանցի մի մասը վերցնել, մի մասը՝ ոչ։ Անհեթեթություն չի՞։ Ու ընդհանրապես էդ ածանցն ինչների՞ս է պետք, եթե մենք դրա հայերենն ունենք։ Ախր հայերեն արմատների հետ էդ ածանցն էնքան ծիծաղելի տեսք ունի. ոնց որ պրոթեզ լինի...

Ուլուանան շատ ճիշտ է:Անիմաստ է փորձել հարմարեցնել հայերենի կանոնը մի բառի, որն, ի վերջո , ոչ հայերեն է, ոչ օտար:Առավել ևս, որ հայերեն տարբերակները լիովին համարժեք են :

[Շինարար]

Ուլուանան շատ ճիշտ է:Անիմաստ է փորձել հարմարեցնել հայերենի կանոնը մի բառի, որն, ի վերջո , ոչ հայերեն է, ոչ օտար:Առավել ևս, որ հայերեն տարբերակները լիովին համարժեք են :

Դե, հիմա մեկն էլ կկարդա քո վստահ գրառումը, կգնա քննության կամ շարադրության ժամանակ այդ "ճիշտ" տարբերակը կգրի, ցածր կստանա, դուրս կմնա ընդունելության քննություններից կամ կընկնի վճարովի համակարգ: Նման պատասխանատու հայտարարություններ անելիս գոնե գրեք "կարծում եմ": Որովհետև այլ բան է կանոնը, և այլ բան է քո անիմաստ կամ իմաստավոր համարելը, մանավանդ այս դեպքում կանոնը լրիվ համապատասխանում է հայերենի տրամաբանությանը:

[Harcaser]

դադարել մի բան անել

դադարել մի բան անելուց

Հանդիպել եմ այս երկու կիրառություններին էլ: Որն է ճիշտը?

Ուշադիր. ճիշտ ձևերից մեկը բացառականովն է եղել, որովհետև դադարել բառը նաև դադրել է
նշանակում` հոգնել: Իսկ հոգնում են մի բանից կամ մի բան անելուց:
Հիմա դադարելու հոգնել իմաստը մթագնել է, լիովին չի գիտակցվում. հասկանում ենք ընդհատել
իմաստով, դրա համար էլ կիրառում ենք դադարելը stop տալ իմաստով, իսկ stop
են տալիս մի բան կամ մի բան անելը դադարում են:
Ուզում եմ ասել, որ կիրառականը դադարել մի բան անել-ն է, բայց
բացառականովը երբեմն կիրառում են, որը սկզբնապես շատ է գործածվել:
Եկեք կարդանք գրաբարյան մի քանի մեջբերումներ և իմաստը <պեղենք>.

-եւ ած Աստուած հողմ ի վերայ երկրի, եւ դադարեաց ջուրն
-Աստուած հողմ բարձրացրեց երկրի վրայ, եւ անձրեւը դադարեց:
-Եւ դադարեաց եւս աւուրս եւթն, եւ դարձաւ արձակեաց զաղաւնին ի տապանէ անտի
-Նա սպասեց եւս եօթը օր ու տապանից դարձեալ արձակեց աղաւնուն
-եւ դադարեցին ի շինելոյ զքաղաքն եւ զաշտարակն
- եւ [նրանք] դադարեցին քաղաքն ու աշտարակը կառուցելուց:
-արբուցից մինչեւ դադարեսցեն յըմպելոյ
-ջուր կը տամ, մինչեւ որ յագենան խմելուց
-Եւ եղեւ յետ դադարելոյն Իսահակայ յօրհնելոյ անտի զՅակոբ զորդի իւր
-Երբ Իսահակը իր որդի Յակոբին օրհնելը վերջացրեց
Աստվածաշունչ

-Ամենայն ազգ եւ լեզուք` որ են ընդ իմով իշխանութեամբ` դադարեսցեն յիւրաքանչիւր մոլոր աւրինաց
-Բոլոր ազգերը և լեզուները, որ իմ իշխանության տակ են, թող դադարեն բոլոր մոլոր օրենքներից
-դադարեաց յանդուգն յարձակմանէն
-Դադարեց հանդուգն հարձակումից
Եղիշե

-դադարեալ լիցի յիւր կարգէն
-Թող թողնի իր կարգը
-դադարեսցէ ի սպասաւորութենէ
-Թող թողնի սպասավորությունը
Կանոնագիրք

Ուրեմն այս բառն ունեցել է դադարել, վերջացնել, թողնել իմաստները. արդի կիրառությունն ըստ հարմարության է:

[Kuk]

Հարգելի ակումբցիներ, խնդրում եմ՝ այս թեման չդարձնել սեփական տեսակետը, ասել է թե՝ էշը առաջ քշելու թեմա: Ծիծաղս եկավ: Չգիտեի, որ ինչ-որ լրատվական կայք կարող է այս թեմայում որևէ տեսակետի՝ ճիշտ կամ սխալ լինելու համար որոշիչ լինել: Այն էլ այնպիսի կայք, որն աշխատում է րոպե առաջ տեղեկություն տրամադրել ընթերցողին: Նման կայքերում հաճախ են հանդիպում լեզվական սխալներ, և ոչ միայն: