Որպես սկիզբ կարդանք այս հոդվածը.
Խղճի ազատությո՞ւն. որքա՞ն հեռու է գնացել Հայաստանը կրոնական հանդուրժողականության հարցում
Վահան Իշխանյան
«ԱրմենիաՆաուի» թղթակից
Արա Հակոբյանը արյունլվա մտավ «Շրջան» շաբաթաթերթի խմբագրություն: Նրան և ընկերներին ծեծել էին երկաթե ձողերով: Ու ոչ մի տեղ չուներ պաշտպանություն գտնելու, բոլոր դռները փակ էին, բողոքներին ոչ ոստիկանությունն էր արձագանքում, ոչ դատախազությունը: Միակ տեղը «Շրջանի» խմբագրությունն էր, որտեղ ինչ-որ պաշտպանություն էր ակնկալում: Նա և ընկերները ծեծվել էին միայն նրա համար, որ կրիշնայական էին:
1995 թվականի ապրիլի 18-ն էր: Զինվորական համազգեստով ու քաղաքացիական հագուստով մարդիկ մտել էին կրիշնայականների տաճարը, կանանց ու երեխաներին առանձնացրել ու տղամարդկանց երկաթե ձողերով ծեծել, հետո թալանել տաճարը:
Որոշ կուսակցություններ դիմում են մարդկանց նման կոչերով
Պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանի հրամանով երկրապահները (իշխանության ստեղծած հասարակական կազմակերպություն, որի անդամները Արցախյան պատերազմի մասնակիցներ են) 1995 թ. ապրիլ-մայիս ամիսներին ներխուժեցին յոթ կրոնական կազմակերպությունների հավաքատեղիներ, ծեծեցին հավատացյալներին ու թալանեցին ունեցվածքը: Արայի գլխին վեց կար դրեցին: Մի քանի ամսից նա մեկնեց ԱՄՆ, մեկնեցին նաև նրա հավատակիցներից շատերը: Կրիշնայական համայնքը Հայաստանում վերացավ:
Տարբեր համայնքների ինը հավատացյալների տարան ռազմական ոստիկանություն և մոտ 15 օր պահեցին:
Հավատացյալների դիմումներն իրավապահ մարմիններում անպատասխան էին մնում:
«Սա սև բիծ է մեր Հայաստանի անկախության առաջին շրջանի վրա,- ասում է Հայ ավետարանչական ընկերակցության առաջնորդ Ռընե Լևոնյանը: - Հասարակական լայն շերտերում անլուրջ ձևով ընդունվեցին այս հալածանքները, ասում են` դե, ինչ պատահեց` անցավ: Բայց մենք կասենք` չի կարելի այդպիսի վարմունք, եթե Հայաստանը կուզի ժամանակակից երկիր լինել, չի կարելի կոմպրոմիս անել խղճի ազատության և մարդու իրավունքների հարցերում, չի կարելի մի քիչ ընդունել, մի քիչ մերժել»:
Խորհրդային Միության փլուզումը ընդհատակում և լեգալ գործող կրոնական կազմակերպություններին չտվեց սպասված ազատությունը: Սովետի ազատականացման շնորհիվ միայն 1988-1993 թվականներին խղճի ազատության համար բարենպաստ պայմաններ ստեղծվեցին, երբ կրիշնայականները ծնծղաներ և թմբուկներ զարկելով շրջում էին, երբ քրիստոնեական տարբեր խմբեր անարգել իրենց կրոնական արարողություններն էին անում ու քարոզում հասարակական վայրերում:
1991 թվականին Հայաստանի Գերագույն խորհուրդը (հետագայում` Ազգային ժողով) խղճի ազատության և կրոնական կազմակերպությունների մասին օրենք ընդունեց, որտեղ արդեն խտրականություն է դրվում կրոնական կազմակերպությունների և Հայ առաքելական եկեղեցու միջև` վերջինիս տալով վեց մենաշնորհ: 1993 թվականին նախագահ Տեր-Պետրոսյանը կրոնական կազմակերպությունների գործունեությունը սահմանափակող հրամանագիր արձակեց, որն ահազանգն էր նրանց դեմ սկսվող հալածանքի: 1994 թ. հինգ անգամ կրիշնայականներին անպատիժ բռնությունների են ենթարկում զինվորականները և հայ եկեղեցու հոգևորականները: 1995 թվականը կրոնական հալածանքների գագաթնակետն էր:
2001 թվականին դառնալով Եվրախորհրդի անդամ` Հայաստանը պարտավորություն ստանձնեց երաշխավորել, որ բոլոր կրոնական համայնքները, մասնավորապես «ոչ ավանդականները», կարող են դավանել իրենց կրոնը առանց խտրականության:
Սակայն Ռընե Լևոնյանը, որի եկեղեցին ներկայումս զբաղեցնում է ԱՄՆ դեսպանատան նախկին տարածքը, ասում է, որ դեռևս հավատացյալներն իրենց պաշտպանված չեն զգում. «Մի ժամանակ կրոնական խմբերը, որ գրանցում ստացան, տպավորված էին, թե քանի որ գրանցված են` պաշտպանված են, բայց 95 թվականը եղավ, և հասկացան, որ գրանցումը ոչ մի բան չի նշանակեր,- ասում է Լևոնյանը: - Այսօր կրոնական խմբերը չեն հավատար, որ պաշտպանված են»:
Տարիներ շարունակ գրանցման մերժում ստացող «Եհովայի վկաներ» կազմակերպությունը, ի վերջո, 2004 թվականին պետական գրանցում ստացավ, սակայն դա դժգոհություն առաջացրեց ազգայնական շրջանակներում: Գրանցման հետ կապված մամուլում և հեռուստատեսությամբ հոգևորականները, մտավորականները, նաև պետական գործիչներ հարձակումներ սկսեցին նրանց դեմ` տարածելով ապատեղեկատվություն և նրանց նկատմամբ թշնամանք (օրինակ` Կառավարության ազգային փոքրամասնությունների և կրոնի հարցերի վարչության պետ Հրանուշ Խառատյանը հայտարարում էր, որ Եհովայի վկաները որպես քայքայիչ աղանդ արգելվել են Ֆրանսիայում, որն իրականությանը չէր համապատասխանում):
Մամուլում և հեռուստատեսությամբ շարունակվում է աղանդների նկատմամբ թշնամանք տարածելը (մի օրինակ. «Ազգ» օրաթրթում մի հոգևորական ասում է, որ Եհովայի վկաները, հոգեգալստականները և մյուս «քայքայիչ» աղանդները նման են «սպիդ»-ի, որ այս դեպքում քայքայում են մարդու մտավոր ունակությունները, իսկ գլխավոր խմբագիր Հակոբ Ավետիքյանը, որի եղբայրը Հայ առաքելական եկեղեցու սպասավոր է, մեկ այլ առիթով գրում է, որ կրոնական փոքրամասնություններին իր թերթը քննադատում է և քննադատելու է նրանց ագրեսիվության և մոլորեցնող քարոզչության համար):
Կրոնական կազմակերպությունների հավատացյալները խուսափում են հանդիպել լրագրողներին, քանի որ հաճախ նրանց նկարում են և նկարահանումը օգտագործում նրանց դեմ քարոզչության համար:
«Հասարակությունը հնարավորություն չունի ինքնուրույն կարծիք կազմելու կրոնական ասպարեզի վերաբերյալ, և մամուլով շատ հեշտ է լարել մարդկանց մի խմբի դեմ,- ասում է Ռընե Լևոնյանը: - Հրապարակվում են ատելություն սերմանող հոդվածներ և ոչ թե լուսաբանող»:
Եհովայի վկաները կարծում են, որ լրատվական արշավի արդյունքն էր, որ կազմակերպության գրանցումից հետո երկու տարվա ընթացքում փողոցներում քարոզչություն անելիս հինգ անգամ ծեծել են իրենց: Անցյալ տարի` օգոստոսի 21-ին, Հայ առաքելական եկեղեցու քահանա Աշոտ Պողոսյանը Երևանի Շիրակի փողոցում Եհովայի վկա երկու կանանց այնպես է ծեծել, որ նրանցից Զոյա Թամարյանի ձեռքը երկու տեղից կոտրվել էր: Կանայք դիմել էին ոստիկանություն, սակայն ոստիկանությունը գործ չհարուցեց` պատճառաբանելով, թե քահանան զղջացել է իր արարքի համար:
«Վերջերս ավելի հաճախացել են բռնությունները մեր նկատմամբ,- ասում է Եհովայի վկա Լևոն Մարգարյանը: - Զգացվում է, որ հեռուստահաղորդումները և թերթերը մեծ դեր են խաղում: Ոմանք ասում են` հեռուստատեսությամբ ձեր մասին էս ասեցին, ու լարվում են մեր դեմ»:
Հայաստանը Եվրոպայի խորհրդի առաջ պարտավորվեց նաև ընդունել զինվորական ծառայությանը այլընտրանքային ծառայության մասին օրենք, իսկ մինչ այդ ներում շնորհել համոզմունքների հիմնավորմամբ զինվորական ծառայությունից հրաժարվելու պատճառով ազատազրկվածներին:
Սակայն պարտավորությունները դեռևս անկատար են: Այժմ բանտում են գտնվում 69 Եհովայի վկաներ, որոնք հրաժարվում են զինվորական ծառայությունից: Մինչև այժմ մոտ 380 Եհովայի վկա դատապարտվել է ազատազրկման` զինվորական ծառայությունից հրաժարվելու համար:
2004 թվականին ուժի մեջ մտավ այլընտրանքային ծառայության մասին օրենքը, որով զինվորական ծառայությունից դուրս աշխատանքային ծառայության իրավունք էր տրվում: Սակայն հիվանդանոցներ և ինտերնատներ որպես սանիտար այլընտրանքային ծառայության մեկնած 22 Եհովայի վկաները և մեկ մոլոկանը հինգ ամսից հրաժարվեցին ծառայությունից` պատճառաբանելով, թե այն զինվորական բնույթ ունի. նրանք գտնվում էին զինվորական վերահսկողության տակ, ենթակա էին զինվորական հրամաններին ու ռազմական ոստիկանությանը: 15 հոգի դատապարտվեցին դասալքության և ծառայության վայրը լքելու մեղադրանքով 2-3 տարվա ազատազրկման: Նրանք մոտ 7 ամիս մնացին բանտերում, և հետևողական պայքարի շնորհիվ (դիմել էին նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան) տեղական դատախազությունները միջնորդեցին դատարաններին հետ ուղարկել գործերը նախաքննության, իսկ գլխավոր դատախազությունը կարճեց դրանք` հանցակազմի բացակայության համար:
Այժմ իր զինվորական բնույթի պատճառով այլընտրանքային ծառայության ոչ ոք չի մեկնում: Եվրոպայի խորհուրդը 2007 թ. հունվարի 23-ի թիվ 1532 բանաձևով կոչ է անում Հայաստանի իշխանություններին վերանայելու այլընտրանքային ծառայության մասին օրենքը` համաձայն Եվրախորհրդի փորձագետների առաջարկների, որոնք մշակվում են, իսկ մինչ այդ ներում շնորհել կրոնական հայացքների հիմնավորմամբ զինվորական ծառայությունից հրաժարված դատապարտյալներին:
Հայաստանի հելսինկյան կոմիտեի նախագահ Ավետիք Իշխանյանն ասում է, որ կրոնական կազմակերպությունների նկատմամբ անհանդուրժողականության մեջ մեծ դեր ունի Հայ առաքելական եկեղեցին: «Անհանդուրժողականության պատճառները երկուսն են` պահպանողականությունը, որ չի հանդուրժում այլ տիպի մտածողություն, և երկրորդ` եկեղեցու նյութական շահագրգռությունը: Հոգևորականները զրկվում են իրենց եկամտի աղբյուրներից, որ գոյանում են կնունքներից, հարսանիքներից, թաղումներից և այլ արարողություններից»:
Հայ առաքելական եկեղեցին ԶԼՄ-ներում բազմիցս իր դժգոհությունն է հայտնել աղանդների գործունեությունից: Հայ առաքելական եկեղեցու քահանա տեր Շմավոն Ղևոնդյանը աղանդներին մեղադրում է Հայաստանի քայքայման մեջ.
«Երբեք չի կարելի հանդուրժել գաղափար, որ բերում է սեփական տան կործանման և քայքայման»,- ասել է նա անցյալ տարվա դեկտեմբերի 14-ին «Հայելի» ակումբում («Հայոց աշխարհ», 15 դեկտեմբերի, 2007 թ.):
2005 թվականին ընդունված Սահմանադրության փոփոխություններով` Հայաստանը ճանաչում է Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցու բացառիկ առաքելությունը և նրա հետ պետության հարաբերությունները կարող են կարգավորվել օրենքով:
Իսկ 2006 թ. փետրվարի 22-ին օրենք ընդունվեց Հայաստանի կառավարության և Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու հարաբերությունների մասին, որով նոր արտոնություններ էին տրվում Առաքելականին և բյուջեից ֆինանսավորում:
Իշխանյանն ասում է, որ, փաստորեն, այս օրենքով եկեղեցուն տրվում է նախարարության կարգավիճակ, տպավորություն է առաջանում, որ երկիրը, որի Սահմանադրությամբ եկեղեցին անջատ է պետությունից, հեռանում է աշխարհիկությունից:
Աղբյուր
Մեջբերել
: Արդեր զավեշտի աստիճանի է հասնում, որը սակայն այլազգիների համար պատկերացնում եմ ինչքան նսեմացնող է:
Էլ չխոսենք այն արտոնությունների մասին, որ վայելում են նրանք: Իսկ այդ արտոնություններին էլ թե ինչ ճանապարհներով են հասնում, լավ կլինի չնշենք...
հովարս-ի խոսքերից
Էջանիշներ