Օտարալեզու դպրոցներ Հայաստանում

[Chuk]

Հարցը էն ա, որ մարդիկ կան, որոնք հայկական ալիքներ չեն նայում ՄԵՆԱԿ նրա համար, որ դրանք հայերեն են:

Հա, ես էի սխալ հասկացել, կներես: Իհարկե կան էդ տիպի մարդիկ, լրիվ ճիշտ ես:

[Rhayader]

Սոֆ, սպանեցիր, լուրջ եմ ասում: Անընդհատ ուզում եմ հնարավորինս շրջանցել գրառումներդ, ինչ-որ չի ստացվում: Ուզում եմ շրջանցել հասարակ պատճառով, զգում եմ, որ ոչ թե ուզում ես խնդրի լուծում գտնել, ոչ թե ուզում ես հակափաստարկները լրջորեն լսել ու քննել, այլ ուղղակի կպած ՀԱԿԱ ես գնում, անկախ նրանից, թե դիմացինդ ինչ կգրի: Փառք Աստծու, լեզուդ ճկուն ա, տրամաբանությունդ աշխատում ա, հետևաբար կարող ես ինչ էլ գրեն պատասխանես՝ հակաով, չնայած որ պատասխաններդ իրական հակափաստարկներ չեն լինի:

Հիմա ընդամենը մի քանի բանի մասին ասեմ: Ասում ես «Ազատ ընտրություն», «Մրցակցություն», «Կրթության ոլորտի բարելավում»: Սիրուն են հնչում, արտակարգ լավ են հնչում: Ցավն էն ա, որ էս թեմայի քննարկման համատեքստում էդ ասածներդ հեքիաթ են, ոչ ավելին:

Ազատ ընտրություն...
Արի իրար հետ պայքարենք մարդու ազատ ընտրության հնարավորության համար: Ես պատրաստ եմ: Միշտ: Բոլոր ոլորտներում: Էդ թվում՝ կրթության լեզուն ընտրելու հարցում, եթե իսկապես կա այլ լեզվով կրթություն ստանալ ցանկացող, դա ընտրող: Հարգենք յուրաքանչյուրի անհատի որոշումը, փորձենք նրան տալ այդ ընտրության հնարավորությունը, պայքարենք դրա համար: Բայց ազատ ընտրության հնարավորություն տալու համար անհրաժեշտ պայման ա... ընտրության հնարավորություն տալը: Եթե մարդը տաս օր ոչինչ չի կերել, բերանը ոչինչ չի դրել, սոված սատկում ա, ուտել ա ուզում ու նրա առաջ դնում են երկու տեսակի ճաշ, մեկը իր սիրած ճաշը, բայց 30 օրվա, հոտած, փտած, նեխած, թթված, բորբոսնած, զզվելի դարձած, մյուս կողմից իր չսիրած ճաշը, բայց հենց նոր պատրաստված, ու ուրիշ ոչինչ առաջը չեն դնում, էդ ՉԻ ՆՇԱՆԱԿՈՒՄ, թե իրան ազատ ընտրության հնարավորություն տվեցին: Իրեն ընդամենը փակուղի մտցրեցին: Իրան ընդամենը պարտադրեցին, կամ ուտել զզվելին ու անառողջը, կամ ուտել իր չսիրածը: Ազատ ընտրության հնարավորություն կլիներ, եթե իր սիրած ճաշն էլ լիներ թարմ ու նորմալ վիճակում, կողքից էլ 10-100 ուրիշ ճաշեր դնեին՝ վրադիր: Այդ էդ ժամանակ ինքը կունենար ընտրության հնարավորություն: Ու եթե էդ ընտրության հնարավորության ժամանակ էլ չստիպեին կոնկրետ մեկը վերցնել ու ուտել, այլ վերցնել ուզածը, նախընտրածը, նոր կարելի կլիներ խոսել ազատ ընտրության հնարավորությունից:

Ցավով, խորը ցավով եմ ասում, որ էսօր մեր կրթական ոլորտը նեխած, բորբոսնած, հոտած վիճակում ա, կամ էլ, առնվազն, մոտ ա էդ վիճակին: Ու էդ պարագայում երբ որ դու բացում ես որակյալ դպրոց՝ բայց օտար լեզվով, դու անհատին չես տալիս ընտրության հնարավորություն: Ուրեմն առաջին հերթին պետք ա մտածել ոչ թե այդ խնդիրը շրջանցելով՝ պարտադրվող օտարալեզու դպրոց բացել, որը երկրի ռազմավարության տեսակետից խայտառակ վտանգավոր երևույթ ա, նման պայմաններում, այլ եղած հայկական, հայալեզու դպրոցների որակը բարձրացնելու մասին: Ու հա՛, Սոֆ, մեր պահանջը ոչ թե օտարը մերժելն ա, այլ հայերենովն ուժեղացնելն ա:

Երբ որ մեր դպրոցները կբերվեն պատշաճ մակարդակի, երբ որ դրանք կապահովեն նորմալ ուսում, այ էդ ժամանակ վտանգավոր ու պարտադրված չի լինի օտարալեզվի գոյությունը, էդ դեպքում ես էլ քո պես կասեմ «է թող մի քանի դպրոց բացեն, մարդիկ էլ ընտրեն», որտև էդ ժամանակ ընտրելու հնարավորություն կունենան:

Մրցակցության միֆը...
Ասում ես, որ մրցակցությունը միշտ օգտակար ա: Իհարկե մրցակցությունը միշտ էլ լավ բան ա, բայց հավասար պայմաններում մրցակցությունը: Եթե մի թաղամասում, ուր 10 փոքր խանութներ կան, քիչ ռեսուրսներ ունեցող, բացվում ա սուպեր մարկետ, որի տերերն ունեն անսպառ ռեսուրսներ, էդտեղ փոքրերը չեն կարողանում մրցակցեն, իրանք չունեն էդքան ռեսուրս: Իրանք գնալով ավելի խղճուկանում՝ գնալով փակվում են: Նույն վտանգն էստեղ ա: Երբ մեր հայրենի կառավարությունը չի լուծել մեր դպրոցները պատշաճ մակարդակի բերելու հարցը, ինչի համար որպես սկիզբ մեծ դրամական ռեսուրսներ են պետք, էդ թվում՝ բարձրորակ ուսուցիչներին դպրոցում պահել կարողանալու համար, լաբորատոր սենյակները, գույքը թարմացնելու, պատշաճ մակարդակի բերել կարողանալու համար և այլն, էդ պարագայում ստեղծել հարուստ հիմք, որ որոշակի մեծահարուստներ՝ այլ երկրների շահերից ելնելով, էդ թվում՝ այլ երկրների պետական մակարդակով բերեն ու ստեղ խոշոր ներդրումներով նման կառույցներ սարքեն, դրանով ոչ թե առողջ մրցակցային դաշտ կձևավորեն, այլ ընդամենը կստեղծեն հիմք եղած դպրոցներն ավելի խղճուկացնելու, վերացնելու, մաշելու համար: Ի՞նչ մրցակցության մասին ա խոսքը, երբ առաջին հերթին պետական, երկրի շահերից ելնելով պետք ա գտնել լուծումներ առկա դպրոցների մակարդակը բարձրացնելու, ներդրումների մեխանիզմներ գտնելու, հզորացնելու համար: Այ երբ էդ խնդիրները կլուծվեն, կողքից էլ կբացվի օտարալեզուն, ապա կկարողանանք խոսել մրցակցության մասին, որից կշահեն երկու կառույցներն էլ, այլ ոչ թե մեկը:

Կրթության ոլորտի բարելավում..
Թե՞ ուղղակի ծրագիր, որը հայկական դպրոցը, հայերեն կրթությունը ամբողջովին բարոյազրկում ու որակազրկում է: Ու քո կարծիքով այս ծրագրի մտահղացողները շահագրգռված են կրթական ոլորտի բարելավմամբ, հա՞, ոչ թե մի կողմից փող լափելու նոր ուղի են փնտրում, մյուս կողմից այլ երկրի (ոչ մեր) շահերին նպաստող ծրագիր իրագործում:

Սոֆ, չկա էստեղ դրված քո ասած խնդիրները: Լրիվ ուրիշ հարցեր են լուծվում: Ոտերդ էդ կեղտով պարարտ հողում մի կեխտոտի, դու ուրիշի խաղի ուրիշի դուդուկն ես փչում՝ առանց հասկանալու թե ինչի մասին ա խոսքը:

Չուկ, իմ մոտ էն պահն ա, որ հիմքեր ունեմ չհավատալ: Նույն ցուցանակների մասին օրենքն ու եթերով ոչ հայերենի արգելելու կողմնակիցներն են կռիվ անում օտարալեզու դպրոցների դեմ: Նույն ռուսերեն բարև չընդունողներն են կռիվ անում օտարալեզու դպրոցների դեմ: Իսկ, ինչպես ձեր չսիրած ռուսներն են ասում, «մի քիչ ֆանատիկ» կամ «կոնկրետ ոլորտում ֆանատիկ» չի լինում:
Չէ, արի լուրջ նայենք: Եթե էդքան կոնտր եմ ու հակա եմ գնում, մտեք թեմա բացեք՝ «ցույց անենք հանուն հայալեզու կրթական համակարգում բարեփոխումների»: Կամ «հանուն դպրոցներում կոռուպցիայի վերահսկման և կանխման»: Հետաքրքիր է, ինչպես կարող եմ դրան հակա գնալ:
Քո սեփական օրինակով, ասենք, եթե երկիր մեծ քանակությամբ տրյուֆելներ են ներկրվել, բայց նեխել ու փչացել են, ու տարբերակ կա մարդկանց հաց տալ, մենակ տրյուֆելները սպառելու համար նրանց հասարակ հացի հնարավորությունից զրկելը մի քիչ անբարոյական է: Ինչևէ, ես էլ արդարացնեմ քեզ. քո օրինակն, անկախ ամեն ինչից, չի ցործում: Տվյալ տեպքում գործ ունենք հայ արտադրողի հետ, որը բորբոսնած հաց է մատակարարում մարդկանց, ու արտասահմանյան իմպորտի հետ, որը, ենթադրաբար, տանելի որակի է: Ու դու, հայ արտադրողին համարելով անմրցունակ, փորձում ես արգելել իմպորտը, որպեսզի ներքին արտադրողի շահերը պաշտպանես: Ինչը ներքին արտադրողին հնարավորություն է տալիս չանհանգստանալ գնորդների քանակի մասին ու շարունակել բորբոսնած հաց մատակարարել:
Եթե ուշադիր լինենք, Հայաստանում կրթական համակարգի խնդիրների մեծ մասը կոնկրետ դպրոցի մակարդակով են: Այլ կերպ ասած, կադրերի սխալ/կողմնապահ ընտրություն, ոչ կոմպետենտ ու էնտուզիազմից զուրկ ուսուցիչներ, ֆինանսավորման յուրացում, կոռուպցիա՝ սա հիսուն տոկոսն է: Մյուս հիսուն տոկոսը դպրոցներում կրիմինալակերպ ինֆրաստրուկտուրայի ձևավորումն է ու սովորելու «զապադլո» լինելը: Եթե ռուսալեզու դպրոցներն ինչ-որ բան կարող են փոխել, ապա միայն առաջին մասում: Երկրորդի հախից կարող են գալ, եթե աշակերտների վրա «ֆեյս կոնտրոլ» դնեն: Ու եթե ռուսալեզու դպրոցները կարողանան լուծել դպրոցում կրիմինալատիպ ինֆրաստրուկտուրայի ձևավորումը, ես ոչ միայն երեխաներիս ռուսալեզու դպրոց կուղարկեմ, այլ նաև երկու ձեռքով ու ոտքով կպայքարեմ օրենքի անցնելու համար: Քանի որ կրիմնիալատիպ ինֆրաստրուկտուրան Հայաստանին շատ ավելի է սպառնում, քան հարյուր ռուսալեզու դպրոց:
Բայց խոսքն ուրիշ բանի մասին է: Նուբարաշենի գիշերօթիկ-դպրոցի օրինակի վրա տեսել ենք, թե ինչ, հաճախ օրենքն անցնող արարքների են դիմում դիրեկտորները, որպեսզի իրենց մոտ աշակերտների որոշակի քանակ ապահովեն: Անհնարին է վերահսկել բոլոր դպրոցները: Հավանականությունը, որ այնտեղ ինչ-որ բան ԵՐԲԵՎԷ կփոխվի, եթե դիրեկտորները մոտիվացիա չունենան, գրեթե զրոյական է:
Իհարկե, միշտ մնում է վտանգ, որ առավել «պուզատի» դիրեկտորները պարզապես իրենց դպրոցները ռուսալեզու կվերաձևակերպեն ու հրես՝ համազգային աղետը պատրաստ է: Ոչ թե որովհետև հայալեզու դպրոցները մրցունակ չեն: Այլ որովհետև ամեն դիրեկտոր, որոշ կաշառքով, իր դպրոցը ռուսալեզու կդարձնի, ու արի ու հսկիր՝ տա՞ս ռուսալեզու դպրոց են, թե՞, ասենք, տասնմեկ: Իսկ որտեղ տասնմեկը, այնտեղ էլ երեսունը: Ու՞: Ես ձեր պրիմիտիվ ստրատեգիայի վրա եմ զարմանում՝ գլխով պատին խփել, մինչև պատը ծակվի: Լավ, իսկ եթե չծակվե՞ց: Իսկ կարելի էր երկու ֆրոնտով աշխատել, որ պարտության դեպքում ուստահրանտների ասած տեռորիստական մեթոդների փոխարեն օտարալեզու դպրոցների բացման գործընթացի նկատմամբ լծակներ ունենայիք:
Իռլանդերենը խնդիրն ուրիշ է, իռլանդերենը որպես լեզու այսպես թե այնպես փաստացի առանձնապես գոյություն չունի, կան այս կամ այն տարածվածության գաելիկ բարբառներ: Որոնց քերականությունն ավելի սարսափելի է, քան հայերենի մաշտոցյանը: Չգիտեմ, սովոկներն ինչքանով էին հաշվի առել դա, բայց ի դեմս աբեղյանական հայերենի մենք ունենք նորմալիզացված, ուսուցման համար բավականաչափ պարզ քերականությամբ օժտված լեզու:
Իսկ որոշ լուսնոտներ քարոզում են վերադարձ մաշտոցյանին:
Ինչն իրոք կարող է հայերենի մահը դառնալ:

[Rhayader]

Հետո շուռ եկան, ինձ հարցրին, թե ես ինչ դպրոցում եմ սովորում: Երբ իմացան, որ հայկական, զարմացած ասեցին. «Յա, բա ինչու՞ ես տենց խելոք»:

Փաստով են խոսացել:
Դե հիմա լսիր իմ տեսանկյունին, Բյուր: Դու կին ես, ես էլ մի քանի ընկերուհի առաջ նենց ոչնչոտ դուռոչկայի հետ էի: Պատկերացրու՝ ժամը մեկ հիշողությունը ռեստարտ լինող տամագոչի: Կյանքս կերավ: Սրանից հետո ես կանանց պիտակավորելու եմ որպես տուպոյներ: Օրինակ՝ ինչպես գրավել քո սիրած տուպոյի սիրտը, այ այդպիսի թեմա եմ բացելու: Ինչպե՞ս կվերաբերվես դրան: Դու նման ես տարրական կուկլուսկլանցի ռասսիստի, որն ասում է՝ իմ եղբորը ՆԻԳԵՌՆԵՐԸ ծեծել են, ես հիմա ՆԻԳԵՌՆԵՐԻՑ վրեժ եմ լուծում: Հաճելի չի հնչում, չէ՞: Ինչ-որ մի երկու հոգու քեզ կոմպլիմենտ անելն արդյո՞ք քո ներսում այդքան խորը տրավմա է թողել: Եթե թողել է, ապա, կարծում եմ, քեզ ոչ թե միտինգները կօգնեն, այլ, ասենք, գեշտալտ-հոգեբանության լավ մասնագետը, քանի որ սա իր ոլորտին է մոտ ու նևրոտիկ երևույթ է:
Իհարկե, դու հոգեբաններին մի փոքր ես ավելի լավ վերաբերվում, քան, ասենք, ռուսախոսներին:

Նորից ու կրկին. եթե նույնիսկ պատրաստվում եք շարունակել գլխով պատին հարվածելը, ալտերնատիվ ելքեր չփնտրելը, երկրորդ ֆրոնտով չաշխատելը ցույց է տալիս, որ դուք կամ անհեռատես եք ու չափազանց ինքնավստահ, կամ իսկապես պլանավորում եք պարտության դեպքում վանդալիզմի ու տեռորիզմի գնալ, կամ էլ պարզապես բուռն գործունեության իմիտացիա եք անում՝ այն հույսով, որ հետո ձեզ ազգի հերոս կհռչակեն:

Վերաձևակերպեմ կոնստուկտիվ պայքարի ուղղությունները, որոնք կարելի էր ընտրել:
ա) Օտարալեզու դպրոցները կառուցել համապատասխան ազգային համայնքի հաշվարկով, բայց հանել ապարտեիդը (կարող է սովորել կամայական ՀՀ քաղաքացի): Օտարալեզու դպրոցներին պետական բյուջեից հատկացվում է համայնքի կրթական կարիքների համար նախատեսված ֆինանսավորում: Արհեստական պրիվելիգիաները բացակայում են, բայց եթե դպրոցներն ինքակազմակերպման ու ոչ պետական ֆինանսավորման հաշվին զարգանում են, այդպես էլ թող մնա: Իդեալական, դինամիկ տարբերակ:
բ) Օտարալեզու դպրոցների բացումը թույլատրել, պետական բյուջեից ֆինանսավորում չհատկացնել: Օտարալեզու դպրոցները՝ մասնավոր հիմունքներով: Կոնսերվատիվ տարբերակ:
գ) Օտարալեզու դպրոցների բացումը թույլատրել առանց նախապայմանների, բայց գործընթացը վերահսկել, որ մի օրում բոլոր դպրոցներն օտարալեզու չդառնան: Մյուս կողմից՝ պայքարել, որ օտարալեզու դպրոցների պրիվելիգիաների աղբյուր հանդիսացող դրամական մասը հավասար բաշխվի բոլոր դպրոցների միջև, քանի որ հակառակ դեպքում տեղի ունի անբարեխիղճ մրցակցություն ի վնաս «ներքին արտադրողի»: Կոնֆորմիստական տարբերակ:

Բայց, ինչպես ասում են, ձայն բարբառո հանապատի:

Ախր դուք էլ գիտեք, որ ես ճիշտ եմ: Պարզապես հակա եք ընկել: Ու ինձ չէ: Օրենքին: Ասենք, որ ֆիլմերում պատահում է՝ երկրի վրա եկող աստերոիդը փորձում են պայթեցնել: Այնինչ իրականում դա ոչ միայն պրակտիկ ու իրագործելի չի, այլ նաև կարելի է պարզապես կողային պայթյունով այն այլ ուղեծրով ուղարկել:

Ես բոլոր գրառումների մեջ տեսնում եմ կողմնապահ թվարկում նրա, թե ինչ վնաս թեորիապես կարող է հասցնել օտարալեզու դպրոցների բացումը: Բայց քչից-շատից օբյեկտիվ վերլուծություն միայն իմ մոտ կա: Հիմա ո՞վ է հակա:

Ով ուզում է հիստերիկա տեսնել, մտեք օտարալեզու դպրոցների դեմ ուղղված Ֆեյսբուքյան խումբը: Մի քիչ թերթեք պատի գրառումները: Հա, հասկանում եմ, հիմա մոդա է հակագլոբալիստ լինելը, մի տաս-տասնհինգ տարի առաջ լրիվ նույն բաները ռուսներն էին անում:

Ոտերդ էդ կեղտով պարարտ հողում մի կեխտոտի, դու ուրիշի խաղի ուրիշի դուդուկն ես փչում՝ առանց հասկանալու թե ինչի մասին ա խոսքը:

Չուկ, ես իսկապես ուրիշի խաղի ուրիշի դուդուկն եմ փչում: Հայալեզու բլոգգինգով եմ զբաղվում, երբ, ասենք, ռուսախոս մասսայի համար գրելով կարող էի մի քանի հարյուր անգամ մեծ պուբլիկա ունենալ: Ակումբ.am եմ մտնում, երբ, ասենք, 4chan-ի մասսան մի քսանհինգ միլիարդ անգամ ավելի խելքը գլխին ու ինտելլեկտուալ է, էլ չխոսենք այն մասին, որ ընկերներիս մեծ մասն արդեն այնտեղ է: Ասենք, ես չեմ պատկերացնում, որ ռուսական ֆորումում ստիպված լինեմ նախամուսնական սեքսի ճիշտ կամ սխալ լինելը քննարկել: Բայց ես նաև գիտեմ, որ եթե ես ու էլի մի տաս-քսան հոգի թողնենք ու գնանք՝ դու, Հայկօն, Ռուֆուսը, Ֆրեյան, Ժառը, Արսն այդ թվում, հայալեզու ինտերնետը բում կապրեր, կծաղկեր, կփթթեր ու ֆորումը կվերածվեր չարբախի տնամերձ բորդյուրի: Այո, հայալեզու ֆորումի իրենից ինչ-որ բան ներկայացնելն ընկած է մատների վրա հաշվելու ենթակա մարդկանց վրա, ու թող իմ մասը փոքր լինի, ես այն տանում եմ, գիտակցելով, որ հայալեզու ինտերնետը երբևէ ի վիճակի չի լինի բավարար բան ներկայացնել որոշակի մակարդակից բարձր մարդկանց՝ մինիմում արտաքին մասնակցի համար համեմատաբար փակ լինելու հետևանքով (հայերենն, ի տարբերություն անգլերենի ու ռուսերենի, հասկանալի է, լավագույն դեպքում, հայերին): Google Translate-ը կարող է օգնել այդ խնդիրը, եթե բավականաչափ որակ ապահովի, բայց վախենամ՝ ոչ մեկին դա պետք չի, ու Google Translate-ի միակ պրակտիկ կիրառումը դեռևս ոմն անձանց քաղաքական համոզմունքների ինքնաարտահայտման ձևն է: Դա դեռ բավական չի, մի հատ էլ հայկական Վիկիպեդիան վատագույնն է տարածաշրջանում թե՛ հոդվածների քանակի, թե՛ կողմնապահության տեսանկյունից (չնայած, երկրորդ կետով Ադրբեջանն ու Վրաստանը մեզ կանցնեն երևի):

Այլ կերպ ասած, խաղը շատ ավելի բարդ է, քան թվում է, ու «բուռն գործունեության իմիտացիայի» փոխարեն կարելի էր պրակտիկ բաներով զբաղվել: Օրինակ, հայախոսության հարկադրումը մի քանի ֆորումներում այնպիսի շիզմի բերեց, բայց դե հայոֆիլներն ասացին՝ տանձիս, առանց ռուսախոսների էլ յոլա կգնանք: Արդյունքում՝ ոլորտը, որն այնքան էլ հայալեզու չէր, բայց ծաղկում էր ապրում, լիքն էր ամենահետաքրքիր մարդկանցով (ես կարող եմ այդ մասին դատել, քանի որ ֆորումային կյանքով եմ ապրում դեռ 2001 թվից), որտեղ կարող էր քննարկվել քյառթերի նկատմամբ հանդուրժողական վերաբերմունքը, վերածվեց ինչի՞: Այո, հին ֆորումներում քեզ միգուցե խնդրեին, որ ռուսերեն գրես, քանի որ հայերեն տառերը ցույց չեն տալիս/ֆոնտը մանր ու տգեղ է Լինուքսի վրա: Այդպիսի դեպքեր էլ են եղել:

Բայց նայելով այդ ինտերնետին ու հիմիկվա ինտերնետին, կարող եմ միանշանակ ասել, որ առաջընթաց, պարունակության ու մասսայի առումով, եթե եղել է, ապա միայն ու միայն բացասական: Ու՝ որոշ մարդկանց կտրուկ, «փրկողական», հապշտապ որոշումների արդյունքում:

Իհարկե, Բյուրին դուր չէր գա այդ ինտերնետը. այնտեղ նույնիսկ ես ինձ առանձնապես խելացի չէի զգում:

Չեմ պատրաստվում քննադատել այդ մարդկանց, միգուցե այդ տարիներ գոյություն ունեցած ոլորտն իսկապես ի վերջո ձուլվեր արտասահմանյանին. ի վերջո, հայկական բլոգոսֆերա էլ առանձնապես չի եղել մինչև վերջերս: Ռուսական բլոգային կայքերում ռուսերեն բլոգգինգ էինք անում, երբ հայախոսները հասնում էին homo erectus-ի մակարդակին: Այնպես որ, միանշանակ դատել այս ամենի մասին սխալ է: Բայց օբյեկտիվորեն վերլուծել, ոչ թե հպարտությամբ նայել ավերակներին, կարելի է:

Օ, սարսափելի մեղք, օ ես, մեղսավորս, որ հրեամասոնաիլյումինատների ազդեցության տակ մեղանչեցի հայրենյաց մայրենի լեզվի դեմ: Բայց, միևնույն է, կասեմ ասածս. այո, Տիգը կարծիք հայտնեց, որ իմ ասածը չափազանց իդեալիստական է: Բայց նայեք՝ լեզուն կամ հայրենիքը, որոնց համար դուք պայքարում եք, ի՞նչ փաստացի արժեքներ ունեն: Նրանք հենց իդեալներ են: Ու ինչպե՞ս կարող ես պայքարել իդեալի համար, եթե իդեալիստ չես: Եթե իդեալիստ չես, ու պայքարում ես իդեալի համար, ապա կամ պատրաստվում ես այլ մարդկանց իդեալը մանիպուլյացիայի ենթարկել, կամ էլ պարզապես ֆանատիկ ես:

Ահա թե ինչ:

[Rhayader]

Ընդ որում, շնորհակալ եմ Չուկից՝ գոնե մեկը թեմայում «ըստ փաստի» պատասխանեց, թեչէ Ռամշտայնն արդեն սկսել էր ձանձրացնել:

[Chuk]

Չէ, արի լուրջ նայենք: Եթե էդքան կոնտր եմ ու հակա եմ գնում, մտեք թեմա բացեք՝ «ցույց անենք հանուն հայալեզու կրթական համակարգում բարեփոխումների»: Կամ «հանուն դպրոցներում կոռուպցիայի վերահսկման և կանխման»: Հետաքրքիր է, ինչպես կարող եմ դրան հակա գնալ:
Քո սեփական օրինակով, ասենք, եթե երկիր մեծ քանակությամբ տրյուֆելներ են ներկրվել, բայց նեխել ու փչացել են, ու տարբերակ կա մարդկանց հաց տալ, մենակ տրյուֆելները սպառելու համար նրանց հասարակ հացի հնարավորությունից զրկելը մի քիչ անբարոյական է: Ինչևէ, ես էլ արդարացնեմ քեզ. քո օրինակն, անկախ ամեն ինչից, չի ցործում: Տվյալ տեպքում գործ ունենք հայ արտադրողի հետ, որը բորբոսնած հաց է մատակարարում մարդկանց, ու արտասահմանյան իմպորտի հետ, որը, ենթադրաբար, տանելի որակի է: Ու դու, հայ արտադրողին համարելով անմրցունակ, փորձում ես արգելել իմպորտը, որպեսզի ներքին արտադրողի շահերը պաշտպանես: Ինչը ներքին արտադրողին հնարավորություն է տալիս չանհանգստանալ գնորդների քանակի մասին ու շարունակել բորբոսնած հաց մատակարարել:

Սոֆ, էլի նույնը: Էլի իբր հակափաստարկ, կրկնելով հին ասածներդ ու չխորանալով ասածիս մեջ:
Կրկնում եմ. ոչ թե պարտադրենք, որ ուտեն նեխած տրյուֆելը, այլ ստեղծեն հնարավորություն, պարտադրենք, պահանջենք, որ տրյուֆելը լավ սարքեն:
Ասում ես, որ ոչ թե դա ենք պահանջում, այլ պայքարում ենք իմպորտի դեմ: ՃԻշտ ես ասում, որտև մինչ մենք դրա համար կպայքարենք, խնդիրն ավելի են բարդացնում, ոչ թե գալիս ու լավ սնունդ են տալիս, այլ ստեղծում են հիմք, որ տրյուֆելն ավելի հոտի: ՍՏԻՊՎԱԾ ԵՆՔ հիմա սրա հետ պայքարել:

Ասում ես, որ իբր ծայրահեղականներն են պայքարում: Գլուխդ պատովն ես տալիս: Չկա տենց բան: Օրենքի նախագծին դեմ ա բնակչության 70 տոկոսից ավելին, որի նվազ, չնչին մասն ա ծայրահեղական: Ծայրահեղականն էստեղ դու ես:

[Chuk]

հ.գ. Ափսոս որ քո նման ազատ ժամանակ շատ չունեմ, որ ամեն նախադասությանդ վրա մի հատ եքա տեքստ էլ՝ որի բովանդակությունը կարելի ա ուղիղ մեկ նախադասությամբ արտահայտել, ես գրեմ:

[Rhayader]

Էհ, կարճ ասած՝ ես հաղթեցի
Ի միջի այլոց, էդ բնակչության 70 տոկոսն ինչ-որ մի քանի հարյուր մարդու տպավորություն ա թողնում բնակչության 70 տոկոսը եթե դեմ լիներ օտարալեզու դպրոցներին, ձեր մտավախությունն օդ կրակել կլիներ: Բա էլ ո՞վ էր երեխաներին օտարալեզու դպրոց ուղարկելու:
Ես ավելի շատ հակված եմ մտածել, որ բնակչության 70 տոկոսը եթե գիտի էլ օրինագծի մասին, ապա թքած ունի նրա վրա, որովհետև ուրիշ պրոբլեմներ ունի:
Ինչպես, ասենք, ես: Օրինագծի վրա թքած ունեմ: Իսկ ձեր ֆանատիզմի վրա՝ ոչ: Ու ինչքան էլ դու ասես, ես դրանից գլուխս պատով չեմ տալու:

[Chuk]

Էհ, կարճ ասած՝ ես հաղթեցի

Իհարկե, դու դեռ քննարկման մեջ չմտած արդեն հաղթել էիր: Ուղղակի շնորհակալություն քեզ, որ հաստատեցիր, որ նպատակդ ոչ թե կարծիքները լսելը, քննելը, դրանց մասին մտածել ու լուծման գալն է, այլ «հաղթելը»: Քեզ նորանոր աշոտյանական հաղթանակներ եմ ցանկանում: Ինքն էլ ա հաղթել

[Rhayader]

Իհարկե, դու դեռ քննարկման մեջ չմտած արդեն հաղթել էիր: Ուղղակի շնորհակալություն քեզ, որ հաստատեցիր, որ նպատակդ ոչ թե կարծիքները լսելը, քննելը, դրանց մասին մտածել ու լուծման գալն է, այլ «հաղթելը»: Քեզ նորանոր աշոտյանական հաղթանակներ եմ ցանկանում: Ինքն էլ ա հաղթել

Չուկ, ցանկացած բանավեճի մեջ էլ նպատակը հաղթելն ա: Ոչ ես եմ օրենք ընդունում, ոչ էլ դու:

[Ձայնալար]

Բայան, արի քեզ հոգեվերլուծեմ էլի՝ կներես, որ «հացդ» խլում եմ Ճիշտ այնպես ինչպես քո կողմից «շատ սիրված» որոշ մարդիկ աջ ու ձախ բոլորի մեջ ջհուդ են փնտրում ու օտար դավադրություն, դու էլ բոլորի մեջ նացիոնալիստ ու ծայրահեղական ես փնտրում ու առանց երկար բարակ մտածելու հակադրվում ես: Իսկ օրենքի մասին ասելու բան էլ չկա: Էս արդեն 848-րդ գրառումն ա, ինչ էլ ասվի կրկնություն ա լինելու:

[Ձայնալար]

Չուկ, ցանկացած բանավեճի մեջ էլ նպատակը հաղթելն ա: Ոչ ես եմ օրենք ընդունում, ոչ էլ դու:

Իա, նպատակը ճշմարտություն ծնելն ա

[Rhayader]

Իա, նպատակը ճշմարտություն ծնելն ա

Դե, էս 851 գրառում սադոմազո սեքսից հետո որ մի բան ծնվեց, անունը Ճշմարտություն կդնենք

[Չամիչ]

Արի իրար հետ պայքարենք մարդու ազատ ընտրության հնարավորության համար: Ես պատրաստ եմ: Միշտ:

Եկեք ի վերջո պարզենք, էտ ազատ ընտրությունը ունի՞ սահմաններ թե՞ ոչ: Եթե կոչվում ա ազատ, ուրեմն, պիտի որ չունենա, բայց, հանգամանքների բերումով մենք հայ ենք ծնվել, հետւաբար, ազգության ընտրությունը մեր փոխարեն արդեն կայացվել է, եթե կան մարդիկ ովքեր ուզում են ազատվել ճակատագրի այդ պարտադրանքից, ապա կարող են դա անել ոչ ի վնաս Հայաստանի հանրապետության եւ հայ ազգի:

Կրթական լեզվի ընտրությունը ոչ մի կերպ չի կարող դիտվել որպես ազատ ընտրության հնարավորություն, դա կարող է դիտվել, որպես ինչ որ բանից ազատվելու ցանկություն, տվյալ դեպքում մայրենի լեզվից ազատվելու ցանկություն, որովհետեւ, ինչպես արդեն նշեցի կան բաներ, որոնք ճակատագրի բերումով մեզ տրվել են, եւ եթե մենք ուզում ենք այդ հանգամանքները փոխել ապա ուզում ենք ազատվել, այլ ոչ թե ազատ ընտրել:

[StrangeLittleGirl]

Փաստով են խոսացել:
Դե հիմա լսիր իմ տեսանկյունին, Բյուր: Դու կին ես, ես էլ մի քանի ընկերուհի առաջ նենց ոչնչոտ դուռոչկայի հետ էի: Պատկերացրու՝ ժամը մեկ հիշողությունը ռեստարտ լինող տամագոչի: Կյանքս կերավ: Սրանից հետո ես կանանց պիտակավորելու եմ որպես տուպոյներ: Օրինակ՝ ինչպես գրավել քո սիրած տուպոյի սիրտը, այ այդպիսի թեմա եմ բացելու: Ինչպե՞ս կվերաբերվես դրան: Դու նման ես տարրական կուկլուսկլանցի ռասսիստի, որն ասում է՝ իմ եղբորը ՆԻԳԵՌՆԵՐԸ ծեծել են, ես հիմա ՆԻԳԵՌՆԵՐԻՑ վրեժ եմ լուծում: Հաճելի չի հնչում, չէ՞: Ինչ-որ մի երկու հոգու քեզ կոմպլիմենտ անելն արդյո՞ք քո ներսում այդքան խորը տրավմա է թողել: Եթե թողել է, ապա, կարծում եմ, քեզ ոչ թե միտինգները կօգնեն, այլ, ասենք, գեշտալտ-հոգեբանության լավ մասնագետը, քանի որ սա իր ոլորտին է մոտ ու նևրոտիկ երևույթ է:
Իհարկե, դու հոգեբաններին մի փոքր ես ավելի լավ վերաբերվում, քան, ասենք, ռուսախոսներին:

Ռայ, էս մի դեպքը չի է մենակ... Գիտե՞ս ինչքան եմ նման բաների հանդիպել: Երբ իմացել են, որ մայրս Լոմոնոսովի համալսարանն է ավարտել, չեն հավատացել, որ ռուսական կրթություն չունի: Իսկ համալսարանում սովորելու տարիներին ռուսական կրթություն ունեցող դասախոսները ձեռ էին առնում հայկական կրթություն ունեցողներին, ընդ որում՝ լրիվ անհիմն, որովհետև թե´ ռուսական, թե´ հայկական կրթություն ունեցողների մեջ կային և´ հրաշալի մասնագետներ, և´ թող ու փախի կարգի անգրագետներ: Դու ասում ես՝ տրավմա, ես ասում եմ՝ հասարակության մեջ ընդունված երևույթ, որը կամաց-կամաց մարում է, բայց էդ դպրոցների բացման հետ նորից ոտքի կկանգի ու կբերի ներազգային թշնամության:

[Rhayader]

Ռայ, էս մի դեպքը չի է մենակ... Գիտե՞ս ինչքան եմ նման բաների հանդիպել: Երբ իմացել են, որ մայրս Լոմոնոսովի համալսարանն է ավարտել, չեն հավատացել, որ ռուսական կրթություն չունի: Իսկ համալսարանում սովորելու տարիներին ռուսական կրթություն ունեցող դասախոսները ձեռ էին առնում հայկական կրթություն ունեցողներին, ընդ որում՝ լրիվ անհիմն, որովհետև թե´ ռուսական, թե´ հայկական կրթություն ունեցողների մեջ կային և´ հրաշալի մասնագետներ, և´ թող ու փախի կարգի անգրագետներ: Դու ասում ես՝ տրավմա, ես ասում եմ՝ հասարակության մեջ ընդունված երևույթ, որը կամաց-կամաց մարում է, բայց էդ դպրոցների բացման հետ նորից ոտքի կկանգի ու կբերի ներազգային թշնամության:

Բյուր, նման վերաբերմունք տեսե՞լ ես ինձանից: Կամ իմ ռուսախոս ընկերներից մեկից: Գեղ չկա, որ շուն չլինի, ինչպես ասում են: