Օտարալեզու դպրոցներ Հայաստանում

[Rhayader]

Նորից ասեմ հարգելի Ռայադերին, որ ես ընդամենը ուզում եմ, որ իմ երկրում մարդիկ կարողանան իրար հետ խոսքի միջոցով մարդավարի հաղորդակցվել: Ու հաղորդակցվելը մենակ «Բարեւ, ոնց ես»-ը չի, հաղորդակցվելը նաեւ էն ա, երբ բժիշկը, իրա մասնագիտական տերմինների հայերեն տարբերակները չիմանալու պատճառով, պացիենտին ռուսերեն ա բացատրում, կամ էլ երբ որ աշխղեկը իրա բանվորներին հայերեն բան ա բացատրում, վերջիններս չեն հասկանում, որտեւ չգիտեն, որ ամրանը իրանց իմացած արմատուրան ա, իսկ եռակցումը սվարկան ա:

Ռամշտայն, ես չեմ ուզում, որ դու քո ցանկությունները փաթաթես ինձ: Բա որ մի օր էլ ուրիշ բան ուզես

Ընդ որում ռուսախոս բժիշկը կամ հայերեն չհասկացող բանվորը էդ հիմիկվա բաներ են` երբ օտարալեզու դպրոց չունենք, ունենք ընդամենը սովետից ժառանգած ռուսաց լեզու: Բա որ օտարալեզու դպրոցնե՞ր ունենանք ինչ կլինի… Նատրադամուս լինելու կարիք չկա պատկերացնելու համար:

Այսինքն, դու համարում ես, որ հայալեզու կրթական համակարգը մրցունակ չի, բանի պետք չի, ռուսալեզուն շատ ավելի լավն է, բայց հայկական չի, եկեք չունենանք ռուսալեզու համակարգ, թող *ծաղիկներ* լինի, բայց մերը լինի

Մարդը ազատ ա ընտրության հարցում, իրեն ինչ ուզում ա թող հռչակի, պետությունից հասնում ա երկու բան` անել այն ամենը, որ մարդը հայ լինելուց վատ չզգա ու մեկ էլ չստեղծել հայերի այլազգիացման լրացուցիչ արհեստական խթաններ, որոնցից է օտարալեզու դպրոցի բացումը հայերի պես օտարամոլ ժողովրդի համար:

Նախորդ գրառումիցդ դա չէր հետևում:

Ռայադեր, եթե էդքան նեյտրալ ես, ինչի՞ ես պայքարողներին պոզ ու պոչ կպցնում, չէ՞ որ պայքարելը իրանց իրավունքն ա: Սույն պայքարի գաղափարական մասի մեջ չկա «մեր հետ չես ուրեմն մեր դեմ ես» կամ նմանատիպ այլ միտք: Եթե պայքարողներից ինչ-որ մեկն էլ քեզ ասել ա, որ դու մեր դեմ ես, ապա շատ ճիշտ ա ասել, իրոք մեր դեմ ես, բայց դրա պատճառն ամենեւին այն չէ, որ մեր հետ չես:

Ռամշ, երկու տարբերակ կա: Կամ դու անմարդաբնակ կղզու վրա ես ապրում, ու ոչ մի բանից խաբար չես, կամ անամոթ ստախոս ես: Հետո՝ ինձ չեն ասել: Ես միանշանակորեն ձեր դեմ եմ:

Մեկ էլ ասեմ, որ ազգային փոքրամասնությունների կրթության հարցը այստեղ չարժի խառնել: Մենք պայքարում ենք, որ հայը չգնա օտարալեզու դպրոց, ոչ թե որ ազգային փոքրամասնությունները գնան հայկական դպրոց:

Դուք պայքարում եք, որ հայաստանում չլինեն օտարալեզու դպրոցներ: Ընդհանրապես չլինեն:

[Rammstein]

Ռամշտայն, ես չեմ ուզում, որ դու քո ցանկությունները փաթաթես ինձ: Բա որ մի օր էլ ուրիշ բան ուզես

Ես էլ չեմ ուզում, որ ինչ-որ ազգային ժողով իրա ցանկությունը ինձ փաթաթի:

Այսինքն, դու համարում ես, որ հայալեզու կրթական համակարգը մրցունակ չի, բանի պետք չի, ռուսալեզուն շատ ավելի լավն է, բայց հայկական չի, եկեք չունենանք ռուսալեզու համակարգ, թող *ծաղիկներ* լինի, բայց մերը լինի

Ո՞րտեղ տեսար, որ ասեմ հայալեզուն լավը չի, կամ որ ռուսալեզուն լավն ա, կամ որ ընդհանրապես կապեմ լեզուն որակի հետ:

Նախորդ գրառումիցդ դա չէր հետևում:

Ինչպես եւ չէր հետեւում սրա հակառակը:

Ռամշ, երկու տարբերակ կա: Կամ դու անմարդաբնակ կղզու վրա ես ապրում, ու ոչ մի բանից խաբար չես, կամ անամոթ ստախոս ես: Հետո՝ ինձ չեն ասել: Ես միանշանակորեն ձեր դեմ եմ:

Կա՛մ դու ինձ անամոթաբար մեղադրում ես ստախոսության մեջ, որի իրավունքը քեզ ոչ մեկ չի տվել ու պիտի պահանջեմ կոռեկտ լինել, կա՛մ էլ ես իրոք անմարդաբնակ կղզու վրա եմ ապրում:
Իմ ասածները կա՛մ իմ կողմից են, կա՛մ էլ էն են, ինչին ես ականատես եմ եղել: Եթե ժխտող փաստեր ունես, խնդրեմ, չունես` անհիմն մեղադրանքներ մի հնչեցրու:

Դուք պայքարում եք, որ հայաստանում չլինեն օտարալեզու դպրոցներ: Ընդհանրապես չլինեն:

Ասածդ իմ ասածին չժխտեց:

[StrangeLittleGirl]

Դուք պայքարում եք, որ հայաստանում չլինեն օտարալեզու դպրոցներ: Ընդհանրապես չլինեն:

Ռայ, մի հստակեցում: Խնդրում եմ՝ մի աղավաղի այն, ինչի համար պայքարում ենք: Մեր ուզածն ընդամենը էս ա. լեզվի օրենքին ձեռք մի տվեք, թողեք նենց, ոնց որ կա: Ըստ դրա, օտարալեզու դպրոցներ կարող են լինել ազգային փոքրամասնությունների համար: Ընդ որում, դրանք կան, ու բազմաթիվ հայեր իրենց էրեխեքին զոռով խցկում են էդ դպրոցները: Ավելին՝ դեռ փող են տալիս տնօրենին, որ իրենց երեխաները հայերեն չանցնեն:

[StrangeLittleGirl]

Հարգելի համախոհներ,

Օտարալեզու դպրոցների տխրահռչակ օրինագծերը կառավարությունը մտցրել է ԱԺ
արտահերթ նիստի օրակարգ: Փաստորեն, փորձ է արվում տարեմուտին մի շարք
օրենքների շարքում աննկատ անցկացնել հանրության կողմից մերժելի
«բարեփոխումը»: Եվս մեկ անգամ իշխանությունը ի ցույց է դնում մեր ազգային,
քաղաքացիական ու մարդկային արժանապատվության և Անկախ Հայաստանի գաղափարի և
իրականության հանդեպ իր արհամարհական և մերժողական վերաբերմունքը:

«Մենք դեմ ենք օտարալեզու դպրոցների վերաբացմանը» նախաձեռնությունը բողոքի
երթ և ցույցեր է անցկացնելու Կառավարության, Կրթության և Գիտության
նախարարության, Նախագահի նստավայրի և Ազգային Ժողովի առջև: Երթը կսկսվի
դեկտեմբերի 14-ին՝ երեքշաբթի օրը, ժամը 10.00-ին Կառավարության նստավայրի
կենտրոնական մուտքի մոտ:

ԱՅԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ՉՈՒՆԵՆՔ, ՈՒՐԵՄՆ ՊԱՐՏԱՎՈՐ ԵՆՔ ՀԱՂԹԵԼ:

«Մենք դե՛մ ենք օտարալեզու դպրոցների վերաբացմանը» քաղաքացիական
նախաձեռնություն

[Rhayader]

Դրամատիզացիա եթե ուզում եք նմանվել տեսանյութի հեղինակներին, այն է՝ մռայլ, դրամատիկ, դատապարտող ձայնով գուժեք երկրի, աշխատավորների ու ռեսպուբլիկայի կործանումը հրեամասոնաիլյումինատական դավադրության արդյունքում

Լավ, Բյուր, իսկ ի՞նչ է պնդում լեզվի մասին ձեր օրենքը, լեզվի *** տեսչությունն իր ցուցանակների հայերենը պարտադրող *** օրենքներով և այլն: Ու ինչի՞ ես ձեր մեջ չպետք է վտանգ տեսնեմ, եթե նույն մարդիկ կռիվ են անում, որ մասս մեդիայում մենակ հայերեն խոսք լինի, երբ իրենց «привет» են բարևում, հայտարարում են, որ ռուսերեն չեն հասկանում, և այլն: Ի՞նչ հիմքեր ունեմ ձեր նպատակները կիսելու կամ գոնե դրանց չխանգարելու համար:

[StrangeLittleGirl]

Լավ, Բյուր, իսկ ի՞նչ է պնդում լեզվի մասին ձեր օրենքը, լեզվի *** տեսչությունն իր ցուցանակների հայերենը պարտադրող *** օրենքներով և այլն: Ու ինչի՞ ես ձեր մեջ չպետք է վտանգ տեսնեմ, եթե նույն մարդիկ կռիվ են անում, որ մասս մեդիայում մենակ հայերեն խոսք լինի, երբ իրենց «привет» են բարևում, հայտարարում են, որ ռուսերեն չեն հասկանում, և այլն: Ի՞նչ հիմքեր ունեմ ձեր նպատակները կիսելու կամ գոնե դրանց չխանգարելու համար:

Ռայ, հիմա հավես չունեմ օրենքը բացելու, բայց մոտավորապես այսպես ա՝ Հայաստանի Հանրապետությունում կրթության լեզուն հայերենն է: Հետո մի կետ կա (չեմ հիշում՝ լեզվի օրենքում էր, թե հանրակրթության մասին, ինչևէ), ըստ որի օտարալեզու ուսուցում կարա լինի միայն օտարերկրյա քաղաքացիների, ՀՀ քաղաքացի ազգային փոքրամասնությունների ու երկար տարիներ Հայաստանում չբնակված, բայց վերադարձած հայերի համար: Ըստ նոր փոփոխությունների ուզում են նենց անեն, որ ցանկացած մարդ կարողանա գնալ օտարալեզու դպրոց: Հիմա նայի. ասում էին, որ ընդամենը 10 օտարալեզու դպրոցներ են բացվելու ու մենակ ավագ: Հայաստանում էղած-չեղած 90 հատ ավագ դպրոց ա: Կոպիտ հաշվարկով ստացվում ա, որ ամեն 10 ավագ դպրոցից մեկն օտարալեզու ա: Ավելին՝ աշակերտների թվի սահմանափակում չկա: Այսինքն՝ չի բացառվում, որ էդ դպրոցների բացվելուց հետո էնտեղ սովորեն աշակերտների, ասենք, 70 տոկոսը: Բացի դրանից, եթե չգիտես, ասեմ, հիմա ավագ դպրոցներում մի խայտառակ վիճակ ա: Ծնողներն այլընտրանք են փնտրում: Ու հասկանու՞մ ես: Բացում են օտարալեզու դպրոցները... որակյա˜լ, միջազգային չափանիշներո˜վ: Միանգամից սաղ որոշում են լցվել էդ դպրոցները, ու հայկականներում սովորողները սկսում են պիտակավորվել (ի դեպ, ոնց որ Սովետի ժամանակ): Դու ուզու՞մ ես նման հասարակություն: Նայի, ես կյանքում դեմ չեմ լինի օտարալեզու դպրոցներին, եթե հայալեզու դպրոցների կրթական մակարդակը կարողանան հասցնել միջազգային չափանիշներին: Չեն կարողանում, շառը լեզվի վրա են գցում: Հիմա ինձ ասա. պատճառը լեզու՞ն ա, որ կրթությունը էս վիճակում ա, թե՞ համակարգը: Իսկ նման քաղաքականությունը կբերի նրան, որ տարիներ անց հայկական կրթություն ունեցողները կհամարվեն երկրորդ սորտի մարդ, հետևաբար բոլորը կձգտեն օտարալեզու դպրոցներ, հետևաբար շատ ավելի տարիներ անց հայերեն խոսացողներ չեն մնա: Եթե հայերենը չլինի, շատ ավելի հեշտ կլինի այլ պետությունների կողմից (մասնավորապես՝ Ռուսաստանի) Հայաստանն իրենցով անել:

Ինչ վերաբերում ա մասս մեդիային, ապա այո, պարտավոր են ցանկացած օտարալեզու խոսք թարգմանել: Հայաստանում պետական լեզուն հայերենն ա, հետևաբար միջին վիճակագրական հայը պարտավոր չի օտար լեզուներ իմանալ: Ավելին՝ Սովետի ժամանակներից պահպանված քաղքենիներ կան, որոնք հպարտությամբ հայտարարում են, որ հայկական ալիքներ չեն նայում: Աստված իրանց հետ: Թող իրենց սիրելի ռուսականները նայեն:

Էսքան ասածս ինչ էր... Հիմա Հայաստանում հեչ ժամանակը չի օտարալեզու դպրոց բացելու, քանի դեռ կրթությունը նման հետույքային վիճակում ա: Կարող ես կիսել կարծիքս, կարող ես և չկիսել: Կարող ես նաև խանգարել: Էդ քո գործն ա ու քո իրավունքը:

[Chuk]

Բյուր, հիմա որ ես հայկական ալիքներ չեմ նայում ու էդ մասին ամենուր հայտարարում եմ՝ քաղքենի՞ եմ
Չեմ նայում, որտև մակարդակ չկա: Ու դա կապ չունի հայերենի հետ, այլ կապ ունի հաղորդումները պատրաստողների պատրաստվածության, մակարդակի, պրոֆեսիոնալիզմի հետ: Բայց թեմայից չշեղվենք, ուղղակի գրառումդ լավն էր, իսկ էդ նախադասությունդ դուրս չեկավ:

[Rhayader]

Ռայ, հիմա հավես չունեմ օրենքը բացելու, բայց մոտավորապես այսպես ա՝ Հայաստանի Հանրապետությունում կրթության լեզուն հայերենն է: Հետո մի կետ կա (չեմ հիշում՝ լեզվի օրենքում էր, թե հանրակրթության մասին, ինչևէ), ըստ որի օտարալեզու ուսուցում կարա լինի միայն օտարերկրյա քաղաքացիների, ՀՀ քաղաքացի ազգային փոքրամասնությունների ու երկար տարիներ Հայաստանում չբնակված, բայց վերադարձած հայերի համար:

Այլ կերպ ասած, ապարտեիդի ռեժիմ ա, Բյուր:

Ըստ նոր փոփոխությունների ուզում են նենց անեն, որ ցանկացած մարդ կարողանա գնալ օտարալեզու դպրոց:

Ազատության ձև ա, որին չեմ կարող դեմ լինել: Ասենք, ոնց որ արգելես մարդկանց գլուխը պատին խփել:

Հիմա նայի. ասում էին, որ ընդամենը 10 օտարալեզու դպրոցներ են բացվելու ու մենակ ավագ: Հայաստանում էղած-չեղած 90 հատ ավագ դպրոց ա: Կոպիտ հաշվարկով ստացվում ա, որ ամեն 10 ավագ դպրոցից մեկն օտարալեզու ա:

Դե, մի քիչ վիճելի էր նման բան անելը, համաձայն եմ, պետք էր հաշվարկել ՌՈՒՍԱԽՈՍ ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ տոկոսն ու առավելագույն պահանջարկի չափով բացել:

Ավելին՝ աշակերտների թվի սահմանափակում չկա: Այսինքն՝ չի բացառվում, որ էդ դպրոցների բացվելուց հետո էնտեղ սովորեն աշակերտների, ասենք, 70 տոկոսը:

Ինքդ քո խնդրի լուծումը տալիս եմ: Հեսա կասեմ, թե ինչով:

Բացի դրանից, եթե չգիտես, ասեմ, հիմա ավագ դպրոցներում մի խայտառակ վիճակ ա:

Ինչո՞վ: Եկեք, փոխանակ օտարալեզու դպրոցների դեմ պայքարեք, պայքարեք հայալեզու դպրոցներում բարեփոխումների համար: Ես էլ կգամ:

Ծնողներն այլընտրանք են փնտրում:

Եթե հայկական դպրոցներում «բլատնոյ պանյատներ» են, ուսուցիչներն աշակերտներին բան չեն սովորացնում ու մահակով են դաստիարակում, ուսումնական նյութեր չկան ու կաշառակերություն է և այլն, ու ծնողները փորձում են դրանից խուսափել, հասկանում եմ նրանց: Բայց մի կողմից չեմ հավատում, որ օտարալեզուներում ինչ-որ կերպ տարբեր է լինելու, ու ավելի շատ հակված եմ կարծել, որ ռուսական դպրոց իրենց երեխաներին կուղարկեն քաղքենի ու պսևդոինտելլիգենտ խավերի ծնողները, մեծահարուտներն ու մնացած էլիտարիստները:

Ու հասկանու՞մ ես: Բացում են օտարալեզու դպրոցները... որակյա˜լ, միջազգային չափանիշներո˜վ: Միանգամից սաղ որոշում են լցվել էդ դպրոցները, ու հայկականներում սովորողները սկսում են պիտակավորվել (ի դեպ, ոնց որ Սովետի ժամանակ):

Դեռևս պիտակավորում են միայն օտարալեզու դպրոցները: Նայիր, բացվեց մեր ինստիտուտը՝ եվրոպական ստանդարտներո՜վ, որակյա՜լ, առանց կոռու՜պցիա: Իննը տարի հետո վիճակը նայիր:

Դու ուզու՞մ ես նման հասարակություն: Նայի, ես կյանքում դեմ չեմ լինի օտարալեզու դպրոցներին, եթե հայալեզու դպրոցների կրթական մակարդակը կարողանան հասցնել միջազգային չափանիշներին:

Դու բացասական մտածելակերպ ունես: Ասենք, կրթական համակարգի որակը բարձրացնող գործոն է հայտնվում, թեկուզ լեզվի հաշվին, ու դու միանգամից ուզում ես այն ոչնչացնել:
Իսկ չե՞ս կարծում, որ հայկական դպրոցների դիրեկտորները, չցանկանալով, որ իրենց դպրոցները փակվեն, ստիպված կլինեն բարձրացնել իրենց դպրոցների մակարդակը: Կամ, որ կարելի է պայքարել, որ, ասենք, 10 օտարալեզու դպրոցին զուգահեռ 10 հատ էլ եվրոպական մակարդակի հայալեզու դպրոց բացեն՝ անսահմանափակ աշակերտների քանակով:
Ախր հիմա ինչ դպրոց էլ բացես, որ սովորականից տարբերվի ինչ-որ էլիտար որակավորմամբ, անկախ նրանից, թե ինչալեզու է, վերևում իմ նշած մասսան, ինչպես նաև լիքը նորմալ մարդիկ ուղարկելու են իրենց երեխաներին այդտեղ: Ես ինքս մասնավոր քոլեջ-վարժարան եմ ավարտել, վճարովի կրթությամբ, ու ոչ մի վայրկյան դրա համար չեմ ափսոսում:

Չեն կարողանում, շառը լեզվի վրա են գցում: Հիմա ինձ ասա. պատճառը լեզու՞ն ա, որ կրթությունը էս վիճակում ա, թե՞ համակարգը:

Համակարգը, միանշանակ: Պատրաստ եմ գրազ գալ, որ տաս տարուց պակաս ժամկետում (հավանաբար՝ երրորդ ընդունելությանը) վիճակը լրիվ նույնը կլինի, ինչ հայկականներում: Եթե այդպես չեղավ, ապա հալալ է իրենց, ու պատճառն իսկապես լեզուն է:

Իսկ նման քաղաքականությունը կբերի նրան, որ տարիներ անց հայկական կրթություն ունեցողները կհամարվեն երկրորդ սորտի մարդ, հետևաբար բոլորը կձգտեն օտարալեզու դպրոցներ, հետևաբար շատ ավելի տարիներ անց հայերեն խոսացողներ չեն մնա:

Էն որ ասում ա է, եթե պիվա չես սիրում, գոմիկ ես, ըստ տրամաբանության գրքի: Բյուր, դու ինքդ պիտակում ես ռուսախոսներին: Դեմքիդ եմ ասում: Փաստեր գիտեմ: Եթե ռուսախոսները սկսեն պիտակել քեզ, ես դա արդարացի կհամարեմ:

Եթե հայերենը չլինի, շատ ավելի հեշտ կլինի այլ պետությունների կողմից (մասնավորապես՝ Ռուսաստանի) Հայաստանն իրենցով անել:

Չէ, ժող, ձեր մոտ ոչ թե նաստրոդամուսի կոմպլեքս ա, այլ վարդանմամիկոնյանի
Բյուր, հայերենը դեռ կա, ու ես հույս եմ փայփայում, որ Հայաստանն իրենով կանի Եվրոմիությունը: Ու ինչքան կարելի է՝ շուտ, որ էդ զիբիլ շենգենը խփեն, ուր ուզեմ՝ գնամ:

Ինչ վերաբերում ա մասս մեդիային, ապա այո, պարտավոր են ցանկացած օտարալեզու խոսք թարգմանել: Հայաստանում պետական լեզուն հայերենն ա, հետևաբար միջին վիճակագրական հայը պարտավոր չի օտար լեզուներ իմանալ:

Պարտավոր չի: Բայց հեռուստատեսությամբ խոսացողը պարտավոր չի հոգալ, որ բոլորն իրեն հասկանան: Ընդհանրապես, խոսքի ազատությունը լավ բան է: Լեզվինը՝ նույնպես: Չնայած, ասենք, ռադիո Վանով ինչ որ «розигрыш»-հաղորդում էր, որի վարողն իր ակցենտավորված ռուսերենով համոզում էր մեկին դուբայցի տղայի, հոլանդացի, ռուս ու ադրբեջանցի աղջիկների հետ Սեյշելյան կղզիներ գնալ ապրելու՝ Վրաստանի կազմակերպած հասարակական էքսպերիմենտին: Ոմն տղան ռուսերեն չէր խոսում է, ռուսերեն տառապում էր, ու տառապացնում էր լեզուն: Ախմախություն, լրիվ ախմախություն: Բայց ես չեմ պատրաստվում պայքարել, որ մարդկանց արգելեն ախմախ լինել: Իսկ եթե հաղորդումը նորմալ ռուսերենով լիներ, պարզապես կասեի՝ հիմար հաղորդում է: Ու ոչ լեզվի համար:

Ավելին՝ Սովետի ժամանակներից պահպանված քաղքենիներ կան, որոնք հպարտությամբ հայտարարում են, որ հայկական ալիքներ չեն նայում:

Մեկը ես եմ: Հպարտորեն հայտարարում եմ, որ հայկական ալիքներ չեմ նայում: Որովհետև հայկական ալիքներով նայելու բան չկա: Ու թող ինչ-որ մեկն ինձ հակառակում համոզի:

Աստված իրանց հետ: Թող իրենց սիրելի ռուսականները նայեն:

Դու մի հատ քո ատած ռուսների A1 ալիքը նայի, ու կհասկանաս: Ռուսական ալիքներով նայելու բան կա բոլորի համար, երեք անգամ «սռոկ նստած» բլատնոյից մինչև տասներկու տարեկան էմոն: Հայկականում նյութը նախատեսված է Գորիսի շրջանի Բեսակերտ գյուղից հարս եկած տնային տնտեսուհիների, քաղաքականության վրա տարած մարդկանց ու, մասնավորապես, վերոհիշյալ Բեսակերտ գյուղի բնակիչների ադամանդյա, զմրուխտե ու հակինթե երգեցիկ ձայները հնչեցնելու համար: Ու նույնիսկ իբր-թե պրոգրեսսիվ հաղորդումներում ժամանակ առ ժամանակ հնչում է Իսահակ Մկրտչյանի չարագույժ «Երազներում լա՛լիս...»-ը:

Էսքան ասածս ինչ էր... Հիմա Հայաստանում հեչ ժամանակը չի օտարալեզու դպրոց բացելու, քանի դեռ կրթությունը նման հետույքային վիճակում ա: Կարող ես կիսել կարծիքս, կարող ես և չկիսել: Կարող ես նաև խանգարել: Էդ քո գործն ա ու քո իրավունքը:

Դե, ինձ ինչ-որ սկսեցին դուր գալ օտարալեզու դպրոցները լրիվ ազնիվ, դու հենց նոր ասեցիր, որ օտարալեզու դպրոցները կարող են դառնալ հայ կրթական համակարգի հույսը՝ նախ, որպես էքսպերիմենտ, որի արդյունքներից դատելով կարելի է բարեփոխումներ անել համակարգում, հետո՝ որպես մրցակից:
Իսկ մրցակցությունից դեռ ոչ ոք չի տուժել:

[Tig]

Ռայ ջան, ճիշտա դու տրամաբանական դատողություններ ես անում, բայց քո տրամաբանությունը հայաստանյան այսօրվա պայմաններում հաստատ չի գործի

[Rhayader]

Ռայ ջան, ճիշտա դու տրամաբանական դատողություններ ես անում, բայց քո տրամաբանությունը հայաստանյան այսօրվա պայմաններում հաստատ չի գործի

Տիգ, դե եթե մնամ մենակ՝ հայրենամոլների ու օտարոֆիլների արանքում, իհարկե, մի օր, երբ բախվեն իրար հետ, կտրորվեմ: Այլ կերպ ասած, լոմը ցանկացած տրամաբանության հարցը լուծում է:
Բայց եթե մարդիկ, փոխանակ «քրիստոսը քարոզում էր սեր ու հավասարություն» ու «քրիստոսը քարոզում էր բարություն ու հանդուրժողականություն» խմբերի բաժանվելու ու իրար այդ հողի վրա ծեծելու, սկսեին, ասենք, տրամաբանել, կարելի էր շատ բաներ անել: Մասնավորապես՝ բարդացնել հայկական կրթական համակարգի մակարդակը: Ամիսներ առաջ ես մի գրառում էի արել, որը ցույց է տալիս հայոց լեզվի ներկայիս վիճակը: Ծեր մարմնավաճառը չի դիմանում երիտասարդի մրցակցությանը: Բարեբախտաբար՝ տարածքն իր սուծինյոռինն է: Գնում է, սուծինյոռին ասում, որ սուծինյոռը գա ու նոր մարմնավաճառի դեմքը «կտրի»: Իսկ եթե սուծինյոռը նոր մարմնավաճառին ընդունում է, սկսում է կլիենտներին նորի դեմ վարել՝ խոսակցություններ տարածելով, թե նորը սիֆիլիտիկ է:
Անձամբ ինձ, որպես լեզվի կրողի, այդ իրավիճակը մի կողմից վիրավորական է, մյուս կողմից՝ աբսուրդ: Ահա թե ինչու ես հրաժարվում եմ ընտրել ծեր ու երիտասարդ մարմնավաճառների միջև ու սպասում եմ, թե երբ է լեզուն լեզու դառնալու, մարմնավաճառը՝ մարմնավաճառ: Ու բավականաչափ հիմքեր ունեմ ատելու այն մարդկանց, որոնք լեզուն իրենց, կներես արտահայտությանս համար, քածն են դարձրել:
Նորից կրկնեմ. իհարկե, չի գործի, եթե մենակ ես այս կարծիքին լինեմ: Այսինքն, կամ կհաղթեն հակաօտարալեզուներն ու մենք կունենանք նույն հետույքային կրթական համակարգը, կամ կհաղթեն մյուսները, չգիտեմ նույնիսկ ովքեր (ըստ որոշ անհուսալի աղբյուրների՝ հրեամասոնաիլյումինատները), ու կտուժի լեզուն, կամ էլ չի տուժի, բայց լիքը մարդիկ լիքը գրանտների փողեր կուտեն ցանկացած դեպքում: Այլ կերպ ասած, եթե չկա բարեփոխումների հակված, կոնստրուկտիվ մոտեցում, ապա մենք ունենք կոնֆլիկտ, հակամարտություն, այն է՝ ռեֆորմատորների ու կոնսերվատիվների միջև: Իսկ հակամարտության դեպքում հաղթողն իր պայմաններն է պարտադրում:
Այնպես որ, չարյաց փոքրագույնը ռեֆորմատորների հաղթանակն է: Այն գոնե կապակայունացնի կրթական համակարգը, կխարխլի փայտացած-բետոնացած հիմքերը, նոր, թարմ գաղափարներն ավելի հեշտ կլինի ներդնել: Հետո՝ կոնսենսուսի գնալուց հետո կարելի է փոխադարձ զիջումներ ու բարելավումներ պահանջել՝ պրեցեդենտի հիմունքներով:
Բայց այս բառերը չափազանց բարդ են միջին ստատիստիկ ակտիվիստի համար: Ավելի հեշտ է՝

Երկու ոտք վատ,
Չորս ոտք լավ:

[Tig]

Ռայ, դու որտե՞ղ ես տեսնում ռեֆորմատորների

Հա լավ կլիներ, որ մարդիկ իրենց տրամաբանությունը օգտագործեին ոչ միայն գրանտներ ու պետական փողեր լափելու համար, բայց դե ինքդ էլ գիտես, որ առայժմ ոչ մի ռեֆորմ դրան չի հանգեցնելու…
Փողերը ամեն դեպքում լափելու են՝ անկախ արդյունքից, ինչպես դու ես ասում: Կրթության հերն անիծել են ու անիծելու են, կրկին անկախ արդյունքից: Ու ոչ մի խարխլված վիճակ էլ չի ստիպելու իրական բարեփոխումներ անել: Ծայրահեղ դեպքում մի թուլափայ «առաջընթաց» կապահովեն՝ լափելու նոր «կանալներ» բացելու համար…
Փակուղային, չէ, ավելի ճիշտ, Բյուրի ասած՝ հետույքային վիճակա…

[Shah]

Կներեք սաղ չկարդամ, ճիշտը մի հատ ա ու նման բաներ.... մտա ասեմ, որ ռուսական/ամերիկական/անգլիական դպրոցը չի որ քեզ ավելի գրագետ ա դարձնելու, սովորողը սովորում ա, հայերեն չ_մոռացողն էլ հայերեն չի մոռանում, ռուսներին սիրողն էլ շարունակելու ա սիրի թե ռուսական դպրոց գնալով, թե պարսկական, թե գերմանական... )))
հելա, չքարկոծել :P

[Chuk]

Սոֆ, սպանեցիր, լուրջ եմ ասում: Անընդհատ ուզում եմ հնարավորինս շրջանցել գրառումներդ, ինչ-որ չի ստացվում: Ուզում եմ շրջանցել հասարակ պատճառով, զգում եմ, որ ոչ թե ուզում ես խնդրի լուծում գտնել, ոչ թե ուզում ես հակափաստարկները լրջորեն լսել ու քննել, այլ ուղղակի կպած ՀԱԿԱ ես գնում, անկախ նրանից, թե դիմացինդ ինչ կգրի: Փառք Աստծու, լեզուդ ճկուն ա, տրամաբանությունդ աշխատում ա, հետևաբար կարող ես ինչ էլ գրեն պատասխանես՝ հակաով, չնայած որ պատասխաններդ իրական հակափաստարկներ չեն լինի:

Հիմա ընդամենը մի քանի բանի մասին ասեմ: Ասում ես «Ազատ ընտրություն», «Մրցակցություն», «Կրթության ոլորտի բարելավում»: Սիրուն են հնչում, արտակարգ լավ են հնչում: Ցավն էն ա, որ էս թեմայի քննարկման համատեքստում էդ ասածներդ հեքիաթ են, ոչ ավելին:

Ազատ ընտրություն...
Արի իրար հետ պայքարենք մարդու ազատ ընտրության հնարավորության համար: Ես պատրաստ եմ: Միշտ: Բոլոր ոլորտներում: Էդ թվում՝ կրթության լեզուն ընտրելու հարցում, եթե իսկապես կա այլ լեզվով կրթություն ստանալ ցանկացող, դա ընտրող: Հարգենք յուրաքանչյուրի անհատի որոշումը, փորձենք նրան տալ այդ ընտրության հնարավորությունը, պայքարենք դրա համար: Բայց ազատ ընտրության հնարավորություն տալու համար անհրաժեշտ պայման ա... ընտրության հնարավորություն տալը: Եթե մարդը տաս օր ոչինչ չի կերել, բերանը ոչինչ չի դրել, սոված սատկում ա, ուտել ա ուզում ու նրա առաջ դնում են երկու տեսակի ճաշ, մեկը իր սիրած ճաշը, բայց 30 օրվա, հոտած, փտած, նեխած, թթված, բորբոսնած, զզվելի դարձած, մյուս կողմից իր չսիրած ճաշը, բայց հենց նոր պատրաստված, ու ուրիշ ոչինչ առաջը չեն դնում, էդ ՉԻ ՆՇԱՆԱԿՈՒՄ, թե իրան ազատ ընտրության հնարավորություն տվեցին: Իրեն ընդամենը փակուղի մտցրեցին: Իրան ընդամենը պարտադրեցին, կամ ուտել զզվելին ու անառողջը, կամ ուտել իր չսիրածը: Ազատ ընտրության հնարավորություն կլիներ, եթե իր սիրած ճաշն էլ լիներ թարմ ու նորմալ վիճակում, կողքից էլ 10-100 ուրիշ ճաշեր դնեին՝ վրադիր: Այդ էդ ժամանակ ինքը կունենար ընտրության հնարավորություն: Ու եթե էդ ընտրության հնարավորության ժամանակ էլ չստիպեին կոնկրետ մեկը վերցնել ու ուտել, այլ վերցնել ուզածը, նախընտրածը, նոր կարելի կլիներ խոսել ազատ ընտրության հնարավորությունից:

Ցավով, խորը ցավով եմ ասում, որ էսօր մեր կրթական ոլորտը նեխած, բորբոսնած, հոտած վիճակում ա, կամ էլ, առնվազն, մոտ ա էդ վիճակին: Ու էդ պարագայում երբ որ դու բացում ես որակյալ դպրոց՝ բայց օտար լեզվով, դու անհատին չես տալիս ընտրության հնարավորություն: Ուրեմն առաջին հերթին պետք ա մտածել ոչ թե այդ խնդիրը շրջանցելով՝ պարտադրվող օտարալեզու դպրոց բացել, որը երկրի ռազմավարության տեսակետից խայտառակ վտանգավոր երևույթ ա, նման պայմաններում, այլ եղած հայկական, հայալեզու դպրոցների որակը բարձրացնելու մասին: Ու հա՛, Սոֆ, մեր պահանջը ոչ թե օտարը մերժելն ա, այլ հայերենովն ուժեղացնելն ա:

Երբ որ մեր դպրոցները կբերվեն պատշաճ մակարդակի, երբ որ դրանք կապահովեն նորմալ ուսում, այ էդ ժամանակ վտանգավոր ու պարտադրված չի լինի օտարալեզվի գոյությունը, էդ դեպքում ես էլ քո պես կասեմ «է թող մի քանի դպրոց բացեն, մարդիկ էլ ընտրեն», որտև էդ ժամանակ ընտրելու հնարավորություն կունենան:

Մրցակցության միֆը...
Ասում ես, որ մրցակցությունը միշտ օգտակար ա: Իհարկե մրցակցությունը միշտ էլ լավ բան ա, բայց հավասար պայմաններում մրցակցությունը: Եթե մի թաղամասում, ուր 10 փոքր խանութներ կան, քիչ ռեսուրսներ ունեցող, բացվում ա սուպեր մարկետ, որի տերերն ունեն անսպառ ռեսուրսներ, էդտեղ փոքրերը չեն կարողանում մրցակցեն, իրանք չունեն էդքան ռեսուրս: Իրանք գնալով ավելի խղճուկանում՝ գնալով փակվում են: Նույն վտանգն էստեղ ա: Երբ մեր հայրենի կառավարությունը չի լուծել մեր դպրոցները պատշաճ մակարդակի բերելու հարցը, ինչի համար որպես սկիզբ մեծ դրամական ռեսուրսներ են պետք, էդ թվում՝ բարձրորակ ուսուցիչներին դպրոցում պահել կարողանալու համար, լաբորատոր սենյակները, գույքը թարմացնելու, պատշաճ մակարդակի բերել կարողանալու համար և այլն, էդ պարագայում ստեղծել հարուստ հիմք, որ որոշակի մեծահարուստներ՝ այլ երկրների շահերից ելնելով, էդ թվում՝ այլ երկրների պետական մակարդակով բերեն ու ստեղ խոշոր ներդրումներով նման կառույցներ սարքեն, դրանով ոչ թե առողջ մրցակցային դաշտ կձևավորեն, այլ ընդամենը կստեղծեն հիմք եղած դպրոցներն ավելի խղճուկացնելու, վերացնելու, մաշելու համար: Ի՞նչ մրցակցության մասին ա խոսքը, երբ առաջին հերթին պետական, երկրի շահերից ելնելով պետք ա գտնել լուծումներ առկա դպրոցների մակարդակը բարձրացնելու, ներդրումների մեխանիզմներ գտնելու, հզորացնելու համար: Այ երբ էդ խնդիրները կլուծվեն, կողքից էլ կբացվի օտարալեզուն, ապա կկարողանանք խոսել մրցակցության մասին, որից կշահեն երկու կառույցներն էլ, այլ ոչ թե մեկը:

Կրթության ոլորտի բարելավում..
Թե՞ ուղղակի ծրագիր, որը հայկական դպրոցը, հայերեն կրթությունը ամբողջովին բարոյազրկում ու որակազրկում է: Ու քո կարծիքով այս ծրագրի մտահղացողները շահագրգռված են կրթական ոլորտի բարելավմամբ, հա՞, ոչ թե մի կողմից փող լափելու նոր ուղի են փնտրում, մյուս կողմից այլ երկրի (ոչ մեր) շահերին նպաստող ծրագիր իրագործում:

Սոֆ, չկա էստեղ դրված քո ասած խնդիրները: Լրիվ ուրիշ հարցեր են լուծվում: Ոտերդ էդ կեղտով պարարտ հողում մի կեխտոտի, դու ուրիշի խաղի ուրիշի դուդուկն ես փչում՝ առանց հասկանալու թե ինչի մասին ա խոսքը:

[Ներսես_AM]

Չուկը շատ լավ ձևակերպել ա էն ինչ ես քանի օրա չէի կարողանում, Գումարած դրան ստեղ մի տեղ Բյուրը գրել էր Իռլանդիայի ու իռլանդերենի մասին, Ռայադեր, գտի կարդա: Բացի դրանից էս էն հարցը չի է որ չգիտենք ինչ ա լինում, էս էն ա, որ արդեն մի անգամ գետը մտել ենք, սովետի տեսքով, ու մեղմ ասած գաղութացման հերթական շրջանում երևի ոչ մեկս չենք ուզում հայտնվենք: Եթե էս օրենքն անցնի, կարելի ա նույնիսկ գրազ գալ, որ մոտակա տաս տարում հայաստանում դրվելու ա ռուսերենը երկրորդ պետական լեզու հաստատելու հարցը, ի միջի այլոց նամյոկներ եղել են արդեն, Ազգային Հերոսի ու Հայ-ռուսական բարեկամության եսիմինչի տեսքով, Գյումրվա քաղաքապետն էլ ռուս պատրիարքի հետ հանդիպմանը բացահայտել ա, որ բանից պարզվում ա, գյումրեցիների մեծ մասի սիրտը էրվում ա, որ Գյումրին Ալեքանդրապոլ կոչվի: Նենց որ սենց տեմպերով կարողա միամիտ հանրաքվե անենք մտնենք ՌԴ, Երևանն էլ Էրիվանъ... Կեցցե Ֆորպոստային քաղաքականությունը, ուռա՜, ուռա՜, ուռա՜

[StrangeLittleGirl]

Բյուր, հիմա որ ես հայկական ալիքներ չեմ նայում ու էդ մասին ամենուր հայտարարում եմ՝ քաղքենի՞ եմ
Չեմ նայում, որտև մակարդակ չկա: Ու դա կապ չունի հայերենի հետ, այլ կապ ունի հաղորդումները պատրաստողների պատրաստվածության, մակարդակի, պրոֆեսիոնալիզմի հետ: Բայց թեմայից չշեղվենք, ուղղակի գրառումդ լավն էր, իսկ էդ նախադասությունդ դուրս չեկավ:

Չուկ, երևի միտքս լավ չեմ ձևակերպել: Հարցը էդ չի: Ես էլ հայկական ալիքներ չեմ նայում (ասենք, ընդհանրապես հեռուստացույց չեմ նայում): Հարցը էն ա, որ մարդիկ կան, որոնք հայկական ալիքներ չեն նայում ՄԵՆԱԿ նրա համար, որ դրանք հայերեն են:

ՍՕՖ, գրածիդ էլ չպատասխանեմ, Չուկն ամեն ինչ տեղը տեղին ասեց: Մենակ էն պահով, որ ռուսախոսներին պիտակավորում եմ... Հա´, պիտակավորում եմ: Դա գիտե՞ս երբվանից սկսվեց: Մի օր ես ու երկու աղջիկ զբոսնում էինք: Նրանք երկուսով իրար պատմում էին, թե ինչ ապօրինությունների են գնացել, որ կարողանան ռուսական դպրոց ավարտել: Հետո շուռ եկան, ինձ հարցրին, թե ես ինչ դպրոցում եմ սովորում: Երբ իմացան, որ հայկական, զարմացած ասեցին. «Յա, բա ինչու՞ ես տենց խելոք»: Հիմա հասկացա՞ր: