Եհովայի վկաներ

[ars83]

Երեկ ռեպորտաժ էր դիտում՝ ՀՀ–ում կրոնական կազմակերպությունների վերաբերյալ։
Համաձայն պաշտոնական տեղեկատվության՝ ՀՀ–ում կա 65 գրանցված կրոնական կազմակերպություն, որոնցից ամենամարդաշատը՝ մոտ 9500 անդամ, «Եհովայի վկաներ» կազմակերպությունն է։
Կրոնական կազմակերպությունների թվի կտրուկ աճը գրանցվել է 1988թ. ավերիչ երկրաշարշից հետո, երբ, մարդասիրական օգնության՝ Հայասատան հոսքի հետ միասին, եկել են և արմատավորվել նաև բազմաթիվ կրոնական կազմակերպություններ։

Քայքայիչ պաշտամունքից տուժածների վերականգնողական եւ օգնության կենտրոնի նախագահ Ալեքսանդր Ամարյանի խոսքերով, այսօր ՀՀ–ում կան բազմաթիվ չգրանցված կրոնական կազմակերպություններ, որոնք գործում են բարեգործական, կրթական և այլ կազմակերպությունների անվան ներքո և գրավում մարդկանց իրենց շարքերը։

[ars83]

Ռոն Ռոդեսի "Вразрез со Священным Писанием" գրքից

«Եհովայի վկաներ» կազմակերպության կազմավորման և զարգացման պատմությունըմ նրա գործունեության առանձնահատկությունները

«Եհովայի վկաները» կրոնական կազմակերպություն է, որն առաջացել է 19–րդ դարի երկրորդ կեսում ԱՄՆ–ում։ Կազմակերպության ներկայացուցիչներն իրենց կազմակերպությունը քրիստոնեական են կոչում, չնայած նրան, որ իրենց ուսմունքն արմատապես տարբերվում է հիմնարար քրիստոնեական հիմնադրույթներից։

Կազմակերպության հիմնադիրը (կազմակերպությունն իր ներկայիս անունով է կոչվում 1931 թվականից ի վեր) Չարլզ Թեյզ Ռասելն է (1852 - 1916), որը մեծացել է Փենսիլվանիա նահանգի Ալեգենի քաղաքում, հետագայում դարձել է վաճառական և ունեցել է մի քանի հագուստի խանութներ Հյուսիսային Փիթսբուրգում։ Իր կրոնական փնտրտուքի ընթացքում նա անցել է պրեսվիտերանական, կոնգրեցիոնալիստական, ադվենտիստական եկեղեցիներով, և, անհամաձայնության գալով նրանց հետ որոշ հարցերում, սկսել է հրատարակել սեփական ամսագիրը՝ «Դիտարան և Քրիստոսի ներկայության ազդարար» անունով։ Հինգ տարի անց, 1884 թվականին, նոր ուսմունք է ծագում, որը տարածվում է «Սիոնի դիտարանի գրական–հրատարակչական միություն» կրոնական ոչառևտրային գրանցված կազմակերպության հիման վրա։ 1896 թվականին կազմակերպությունը վերանվանվում է «Դիտարանի աստվածաշնչյան գրական–հրատարակչական միություն»։ 1908 թվականից Ռասելի կազմակերպության գլխավոր գրասենյակը հիմնվում է Բրուկլինում (Նյու–Յորքի նահանգ), որտեղ էլ գտնվում է առ այսօր։ 1931 թվականին կազմակերպությունը վերանվանվում է «Եհովայի վկաներ», ամսագրի անունը փոխվում է «Հսկողի դիտարանի», իսկ 1966 թվականից սկսում է կոչվել «Դիտարան»։ «Եհովայի վկաները» փորձում են ժխտել իրենց կազմակերպության կապը Ռասելի միության հետ՝ վերջինիս ձեռք բերած վատ համբավի պատճառով։ Ռասելն իրեն հովիվ էր անվանում, չնայած՝ ձեռնադրված չէր այդ ծառայության համար, ինքն իրեն գովաբանում էր իր աշխատություններում, համեմատվելով Պողոս առաքյալի հետ, գերագնահատում էր իր աշխատություններն, ասելով, որ եթե մարդիկ ընտրություն կատարելիս լինեն Աստվածաշնչի և իր աշխատությունների ընթերցանության միջև, ավելի լավ է՝ ընտրեն իր ստեղծագործությունները։ 1913 թվականին նրա կինը դատական գործ է բացել տալիս ամուսնու դեմ՝ մեղադրելով նրան ընտանիքն անարգելու և շրջապատի նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքի մեջ, և հաղթում է։ Ռասելը միության ֆինանսների միանձնյա տերն է եղել՝ տիրապետելով 1000–ից 900 բաժնետոմսերին։ Նա մեղադրվել է խարդախությունների մեջ և պարտվել դատական գործընթացը՝ խայտառակելով իրեն երդումով, որ գիտի հունարեն կարդալ, սակայն չկարողանալով անգամ անվանել հունարեն այբուբենի տառերը։ Ռասելը բազմաթիվ ստեղծագործություններ է հրատարակել։ Դրանցից կարևորագույնը յոթհատորանի «Սուրբ Գրքի ուսումնասիրությունն» է, որի առաջին հատորը լույս է տեսել 1886–ին, իսկ վերջինը, հեղինակի մահվանից հետո, 1917 թվականին։
Ռասելի՝ իր աշխատություններում շարադրած ուսմունքը համարժեք է «Եհովայի վկաների» ժամանակակից ուսմունքին։ Ռասելն իր ուսմունքը տարածելու եռանդուն գործունեություն է ծավալել՝ հետնորդներ ձեռք բերելով ոչ միայն Ամերիկայում, այլև նրա սահմաններից դուրս։ 1914 թվականին Անգլիայում և Կանադայում հիմնադրվել է «Աստվածաշնչի ուսումնասիրողների միջազգային միությունը»։

Շարունակելի...

[ars83]

«Դիտարանի աստվածաշնչյան միության» նախագահի պաշտոնում «հովիվ» Ռասելին հաջորդեց Ջոզեֆ Ֆրանկլին Ռազերֆորդը (1869 - 1942), որն իրավաբան էր և մինչ Նյու–Յորք գալը աշխատում էր Բումվիլում (Միսուրի նահանգ)՝ որպես դատավորի օգնական։ Ռազերֆորդը ղեկավարել է կազմակերպությունը 1917–ին մինչև 1942 թվականը՝ մինչև իր մահվան օրը։ 1919–ից սկսած, Ռազերֆորդը իր հետնորդների ամենամյա կոնգրեսներ է կազմակերպում՝ հաղթահարելու ճգնաժամերը և բաժանումները։ Նա ևս մեկ ամսագիր է սկսում հրատարակել՝ «Ոսկե դար» (1937 թվականից՝ «Մխիթարիչի բանբեր», իսկ 1947–ից՝ «Արթնացե՛ք») անունով։ Ռազերֆորդը կենտրոնացված ավտորիտար կազմակերպություն է ստեղծում, անընդհատ մեծացնում է շարքային անդամների վրա իր ազդեցությունը՝ հասնելով բացարձակ հնազանդության, կազմակերպությունից հեռացնելով իր հետ չհամաձայնողներին։ Նա ուշադրություն չէր դարձնում Ռասելի ստեղծագործություններին, իսկ որպեսզի ընդհանրապես վերացնի Ռասելի հետ կապը, 1931 թվականին «Աստվածաշնչի ուսումնասիրողների միջազգային միությունը» Կոլումբիա քաղաքում (Օհայո նահանգ) կայացած կոնգրեսի ժամանակ ընդունեց «Եհովայի վկաներ» անվանումը։ Հետագայում այդ անվանումը լրացվեց «թեոկրատական կազմակերպություն» և «Նոր աշխարհի հասարակություն» բառերով։
Ռազերֆորդը միլիոնավոր տպաքանակով հրատարակում էր բազմաթիվ գրքեր և գրքույկներ. Ռասելի գաղափարներներին ավելի գրավիչ տեսք տալով՝ նա չէր փոխում ուսմունքի բնույթը։ Ինքը՝ Ռազերֆորդը, միշտ շրջապատված էր մնում գաղտնիության մթնոլորտով։
Կազմակերպության հաջորդ ղեկավարներն էին, համապատասխանաբար, Նաթան Հոումեր Նոռը (1942-1977), որն աշխուժացրեց կազմակերպության «առաքելական» գործունեությունը, կազմակերպության անդամների կրթության գործը, և որը մեծ ուշադրություն էր դարձնում կազմակերպության տպագրած գրականության տպաքանակի ավելացման վրա, և, 1977 թվականից՝ Ֆրեդերիկ Ուիլյամ Ֆրանցը (ծնվ. 1893թ)։

Ներկայումս «Եհովայի վկաների» միությունն իրենից ներկայացնում է կենտրոնացված ավտորիտար կազմակերպություն՝ ղեկավարվող կազմակերպության նախագահի կողմից։ Բրուկլինի կենտրոնն իրեն օժտել է մեծքգույն իրավասություններով՝ կազմակերպության բոլոր օղակներն իրեն ենթարկելու համար։ Յուրաքանչյուր տեղական համայնք ընդունում է, որ «միությունը» Աստծո տեսաների ներկայացուցիչն է Երկրի վրա։ «Վկաները» պնդում են, որ միայն իրենց կազմակերպությունն է Աստծո կողմից ճանաչվում է որպես հաճո Նրան, և որ Աստված ընտրել է այն՝ լինելու Իր մարգարեն Երկրի վրա։ Այդ պատճառով, հոգու փրկության համար, մարդիկ պետք է ճանաչեն ոչ միայն Աստծուն, այլև այս կազմակերպությունը (Հսկողի դիտարան, 1/5/57)։
«Եհովայի պաշտոնական կազմակերպությունը Երկրի վրա կազմված է Նրա օծյալ մնացորդից և Նրա հոտի այլ ոչխարներից, որոնք օծյալների կողքին են սովորելու, բայց ոչ՝ ղեկավարելու համար (Հսկողի դիտարան 8/34)»։ Նրանց հավաստմամբ «օծյալ մնացորդը» արդեն ընտրված «վկաների» ուսմունքի 144000 հետնորդներն են։
Կազմակերպության ղեկավարների հավակնում են աշխարհի իշխանների դերին։ Նախագահը «Եհովայի ծառան է», և «ծառայի կամքը Եհովայի կամքն է», շարժումը՝ նոր աշխարհի հասարակությունն է, Երկրի վրա գալիք թեոկրատական հասարակարգի հիմքը։ Մնացած բոլոր կրաններն ու ուղղությունները սուտ են հայտարարվում։ Ըստ նրանց պնդման՝ փրկվելու են միայն իրենց ուսմունքի հետնորդները։
«Վկաները» շատ առույգ են իրենց ուսմունքի տարածման մեջ, մշտապես այցելում են տներ, բնակարաններ, առաջարկում իրենց գրականությունը և «Դիտարան» ամսագիրը, և այլն։ Համոզմած լինելով իրենց առաքելության բացառիկ կարևորության մեջ՝ «եհովայական» միսիոներները գործում են վճռականորեն և համառորեն։ Նրանք լավ պատրաստված են. իրենց գործունեության համար անհրաժեշտ բոլոր սուրբգրային տեղերը անգիր արտասանում են։ Աստծուն հավատարմության նրանց չափանիշը՝ շրջապատի մարդկանց վրա նրանց ազդեցության աստիճանն է, և, հավատալով, որ Արմագեդոնի արհավիրքը կարող է ցանկացած օր վրա հասնել նրանք ձգտում են «վաստակել» ապագա բարիքներն իրենց մոլորությունների քարոզությունով։

[ars83]

Աստվածաշնչին դիմելիս՝ «Եհովայի վկաները» Սուրբ Գրքի իմաստն աղավաղող սեփական մեկնաբանություններ են առաջարկում։ Չնայած՝ «վկաները» հայտարարում են, որ Աստվածաշունչն, անշուշտ, ճշմարտության աղբյուր է, իրական հեղինակությունը նրանց համար կազմակերպությունում ընդունված Աստվածաշնչի մեկնությունն է։ Իրենց ստեղծագործություններում և բանավոր ուսուցումներում կազմակերպության ներկայացուցիչներն իրենց ներկայացնում են որպես Աստվածաշնչի միակ ճիշտ և անթերի մեկնաբաններ։
Հիմնելով իրենց ուսմունքը Քրիստոսի Աստվածության և Սուրբ Երրորդության ժխտման վրա, «վկաները», Սուրբ Գիրքն իրենց սխալական դրույթներին հարմարեցնելու նպատակով, մշակել են Աստվածաշնչի «իրենց» թարգմանություն, որը հայտնի է «Նոր աշխարհի թարգմանություն» անունով։
«Նոր աշխարհի թարգմանությունը» իբրև Աստվածաշնչի աղավաղված տարբերակ, լույս է տեսել 1861 թվականին և հարմարեցվել է կազմակերպության ուսմունքին։ «Թարգմանության» հիմնական նպատակը ընթերցողից Քրիստոսի Աստվածությունը և Աստծո Եռամիությունը թաքցնելն էր, Աստվածաշնչից բոլոր այն տեղերի հեռացումը, որոնք վկայում են այն մասին, որ Հիսուսը և Եհովան՝ մեկ Աստված է, և որ Հիսուսն Աստված է։ Այս «թարգմանությունը» տարածվում է ողջ աշխարհով մեկ. այն տպագրվել է 14 լեզուներով և թարգմանվում է ևս 16 լեզվի։
Անբարեխղճություն և բանական անազնվություն դրսևորելով՝ «վկաները», Աստվածաշունչն իրենց դրույթներին հարմարեցնելու նպատակով, «Նոր աշխարհի թարգմանության մեջ» բառեր են օգտագործում, որոնք չկան հունարեն բնագրում և քերականական ձևեր, որոնք չեն համապատասխանում հունարենի քերականությանը։ Որպեսզի շրջանցեն Երրորդության հարցը, նրանք աստվածաշնչյան բնագրի մի քանի տեղեր բաց են թողել, իսկ Սուրբ Հոգու վերաբերյալ հղումներն ամենուրեք փոխարինել են «այն», «այդ» և նմանատիպ բառերով։ «Վկաները» չեն նշում թարգմանության հեղինակներին և սկզբնաղբյուրները, նրանք երկար ժամանակ չէին հրապարակում թարգմանողների անունները։ Միայն այն բանից հետո, երբ գիտնականները նրանց թարգմանությունը անբարեխիղճ և անպիտան ճանաչեցին, հասարակությունն իմացավ «թարգմանիչների» անունները։ Պարզվեց, որ հինգ թարգմանիչներից չորսն ընդհանրապես չեն ուսումնասիրել ո՛չ հին հունարենը, ո՛չ հին եբրայերենը, իսկ հինգերորդը՝ Ֆրանցը, իր անազնվությունը ցուցադրեց, երբ Էդինբուրգում (Շոտլանդիա), դատարանի առաջ այդ լեզուները գիտենալու մասին երդում տալուց հետո, հին եբրայերենից պարզագույն քննություն չկարողացավ հանձնել։
Սեփականաշնորհելով Աստվածաշնչի մեկնաբանության բացառիկ իրավունքը՝ «վկաները» պնդում են, որ Աստված լույս է ուղարկում միայն Իր կազմակերպության, այսինքն՝ «Եհովայի վկաների» միջոցով («Դիտարան», 1/5/57)։ Նրանք բանականությունը դասում են աստվածաշնչյան ուսմունքից վեր և հրաժարվում ամենից, ինչհասանելի չէ մարդկային բանականությանը։ Սուրբ Գրքում անըմբռնելիության ժխտումը բերել է նրանց կողմից քրիստոնեական հավատի հիմնադրույթների պարբերական ժխտմանը։

«Եհովայի վկաներ» կազմակերպությունն առանձնանում է կենտրոնացվածությամբ և հստակ կազմակերպությամբ։ Կազմակերպության շարքային անդամներից պահանջվում է անվերապահ հնազանդություն օղակների ղեկավարներին։ Հիմնական կազմակերպչական միավորը հավաքույթը կամ խումբն է, որին ղեկավարում է ծերակույտը, վերջինիս կազմից նշանակվում է հավաքույթի վերահսկողը։ Ժամերգություններն անց են կացվում հասարակ զրույցների տեսքով՝ Աստվածաշնչի ընթերցանությամբ, աղոթքներով և երգեցողությունով։ Ժամերգության յառանձնահատուկ պահ է հանդիսանում «Դիտարանի» ընթերցանությունը։ Հաղորդությունը կատարվում է տարին մեկ անգամ, ընդ որում, անմիջականորեն ճաշակել «զատկական Գառանը» (հաց և գինի) կարող են միայն 144000 ընտրյալներից ոմանք, մնացածը մասնակցում են այդ արարողությանը մտովի («հոգեպես»)։ Մկրտությունը կատարվում է հասուն տարիքում՝ իբրև ամբողջապես Եհովային ծառայության հանձվելու նշան։ «Եհովայի վկաների» հետնորդների վարքում հատկանշական է արյան ներարկումից հրաժարվելը՝ նույնիսկ մահացու վտանգի և սուր անհրաժեշտության դեպքում, ծննդյան օրերը չտոնելը, խաչ չկրելը, զինվորական ծառայությունից հրաժարվելը։

[ars83]

Կազմակերպության անդամներն ակտիվ աշխատում են բոլոր երկրներում։ Արտերկրում նրանց գործունեությունն ապահովելու համար ստեղծվել է մոտ 100 մասնաճյուղ։ Կազմակերպությունը նյութական գերազանց հնարավորություններ ունի իր գրականության տպագրության համար, որն հրատարակվում է շուրջ 160 լեզուներով, այդ թվում՝ հայերեն, ռուսերեն, ուկրաիներեն, և այլն։ Չնայած բազմաթիվ չկատարված մարգարեությունների և բացթողումների, «Եհովայի վկաները» գրավում են բազմաթիվ պարզամիտ մարդկանց։ 1978 թվականին նրանց թիվն աշխարհում կազմում էր շուրջ 2.2 մլն մարդ, իսկ ներկայումս այդ թիվը մի քանի միլիոնների է հասնում՝ կազմակերպության ակտիվ գործունեության շնորհիվ։
«Եհովայի վկաների», ինչպես ցանկացած աղանդավորական շարժման համար բնորոշ է այն, որ իրենց ուսմունքի առաջացման մեջ առկա է անհատի կամ մի քանի մարդու սեփական կամքն իր տարբեր դրսևորումներով՝ ուսմունքի առանձին մասեր առավելապես շեշտադրվում են, ինչը բերում է ֆանատիզմի կամ Աստծո կողմից մարդկանց փրկության հարցում սեփական անձին յուրահատուկ դերի վերագրմանը, ինչպես նաև Սուրբ Գրքի առանձին տեղերի մեկնաբանություն՝ առանց համատեքստը հաշվի առնելու, անտեսելով դրանց աստվածաշնչյան կապը։
Հույսը մարդու, այլ ոչ Աստծու վրա՝ ահա հոգևոր պարտության պատճառներից մեկը։ Տեսականորեն, «վկաները» հայտարարում են, որ չկա այնպիսի մարդ, որի կարծիքը կատարյալ և զերծ լինի մեղքից, սակայն գործնականում նրանք հետևում են մարդկային հեղինակությունների համակարգին՝ դիտարկելով Աստվածաշունչը Դիտարանի տեսանկյունից, այլ ոչ հակառակը։ Այնինչ Աստվածաշունչը սովորեցնում է վստահել ոչ թե տկար մարդուն, այլ ամենազոր Աստծուն.

Այսպէս է ասում Տէրը. «Թող անիծեալ լինի այն մարդը, որ իր յոյսը կը դնի մարդու վրայ՝ ապաւինելով նրա մարմնին ու բազկին, իսկ նրա սիրտը կ՚ապստամբի Տիրոջ դէմ։
Բայց թող օրհնեալ լինի այն մարդը, որ յոյսը Տիրոջ վրայ կը դնի, որ Տէրը նրա յոյսը կը դառնայ։ (Երեմ. 17. 5, 7)

Դադարեցէ՛ք յոյս դնել այն մարդու վրայ, որի շունչը ռունգերի մէջ է, որովհետեւ ի՞նչ վստահութիւն կարող է ներշնչել նա։ (Ես. 2.22)

Ամբողջ սրտով յոյսդ դի՛ր Աստծու վրայ եւ մի՛ հպարտացիր քո իմաստութեամբ։ (Առակ. 3.5)

[Amaru]

աա, նյարդայնացա… աղանդավորների գաղափարները Ձեր մոլեռանդության դեմ ոչինչ են…

[ars83]

Բարև ձեզ։

աա, նյարդայնացա… աղանդավորների գաղափարները Ձեր մոլեռանդության դեմ ոչինչ են…

Ի՞նչ մոլեռանդության մասին է խոսքը։ Եթե ինչ–որ կազմակերպության մասին ասում ես, թե աղանդ է, պետք է հիմնավորես. ես դա էլ փորձել եմ անել, քանի որ խուսափում եմ անհիմն հայտարարություններ անելուց։
Իմ կարծիքով, Հայաստանցի «Եհովայի վկաներից» շատերը գրեթե ոչինչ չգիտեն այս ամենի մասին (կազմակերպության պատմությունը, ուսմունքի անհամապատասխանությունը քրիստոնեական գաղափարներին, և այլն), քանի որ նրանց դա չի ներկայացվում, ոչ էլ առանձնապես հետաքրքրվում են, թե ինչու են իրենց աղանդ համարում։ Երբեմն դա նույնիսկ ընկալվում է որպես հալածանքի մի ձև, և նրանք կարծում են, թե հալածվում են Քրիստոսի անվան համար (մանավանդ տեսնելով հասարակության վերաբերմունքը, որի մեծամասնությունն ինքը չգիտի, թե «վկաներն» ինչու են աղանդ, միայն լսել է, որ Նյու–Յորքից աշխատավարձ են ստանում, և դա բավական է համարում նրանց աղանդ անվանելու համար)։

Մարդկանց անհրաժեշտ է բացատրել (այլ ոչ հայհոյել կամ սպառնալ), թե ինչու է նրանց շարժումն աղանդավորական համարվում, բայց դրա համար նախ ինքդ պետք է իմանաս։ Ես, օրինակ, մորմոնների ուսմունքի մասին չգիտեմ, այդ պատճառով նրանց աղանդ լինելը չեմ կարող պնդել։

Իսկ դուք անձամբ գիտե՞իք, թե ինչի համար են «Եհովայի վկաները» աղանդ համարվում։

[Rhayader]

Մոդերատորական. Կրոնական անհանդուրժողականության դրսևորմուներ ունեցող գրառումը ջնջվել է: