Արտասանական սխալներ

[Պանդուխտ]

Վարդան/Վարթան, Մարդ/Մարթ
Կարծում եմ ողջ հայութիւնը, վերոյիշեալ անունները թոյով արտասանում է:
Արդիօք կայ՞ որեւէ պատճառ:
Եթէ չ՛ունէք բացատրութիւն, թոյլ տուէք ներկայացնեմ իմը:

[Ուլուանա]

Դե, կանոններ, բնականաբար, կան, բայց բոլորս էլ գիտենք, որ համարյա բոլոր կանոններն էլ բացառություններ են ունենում։ Իմ կարծիքով, դժվարը հենց բացառություններն իմանալն է։ Օրինակ, բազմաթիվ բառերի օրինակներ կարելի է բերել, որոնցում դ-ն արտասանվում է թ, քանի որ դ-ից առաջ առկա է ր հնչյունը, բայց, օրինակ, արդ բառի մեջ դ-ն հենց դ էլ արտասանվում է, չնայած նրանից առաջ էլի ր կա։

Իսկ բացատրություններ տալու համար նախօրոք թույլտվություն վերցնելու կարիք չկա, կարող էիր միանգամից ներկայացնել այն, ինչ գիտես։ Սպասում ենք։

[Պանդուխտ]

Ժպտիկն աչքով անում է շարունակ: Խամազել= աչքով անել: Խամազա/ղամազա արաբերէն նշանակում է ակնթարթել, այսինքն աչքի կոպերով (մկաններով) նշան անել մի բան հասկացնելու նպատակով: Հայերէնով խամազել բայը, զարգանալով ստացել է մատնանշել/ դաւաճանել իմաստը:
Մարդեր, Մարդպետունիք (ցեղանուն), Մարդաղի (գաւառի անուն), Մարդուկ (անարգական մակդիր, Բաբելոնի գլխաւոր դից):
Հնդեւրոպական նախալեզուի մէջ Mrth=մահկանացու մարդ:
Նկատենք յունարէն Martyros Մարտիրոս=Նահատակ
Ես կարծում եմ «Մարդ» ցեղանունն ու «մարթ», որպէս մահկանացուի անունները ինչ որ մի տեղ հանդիպել եւ միացել են:
Վարդ=ծաղիկի անուն, որ պարսկերէն GÜL / Գիւլ-ի տարբերակն է: Իրանական բարբառների միջեւ առկայ է րդ / լ փոխանցումներ, օրինակ Բարդի / Բիւլանդ, սարդար / սալար: Ղափանցեանն ասում է.-
«Խեթական watar-ը հայերէնով պիտի տար vard ձեւը, իսկ wetar-ից կ'սպասէինք verd-ը ձեւը: Յետագայում այդ verd-ը կ'դառնար urd (հայերէն ուրդ կը նշանակէ, պարտէզները ջրելու համար փոքրիկ առու): Խեթերէն watar, հայոց վարդ (ջուր) ես տեսնում եմ «վարդ-աւ-առ» բառի մէջ, որ տառացի նշանակում է «ջրալուայ», այսինքն ջրով լուանալը, ցնցղելը: Այդ վարդ (ջուր) իմաստն են կրում մեր մի քանի տեղանունները.-Եղիվարդ (վերին ջուր), Եղիպատրուշ (վերին քաղաքիկ), Եղիվանք (վերին վանք), Թաղավարդ (ներքին ջուր): Բայց կայ եւ վերդ (ջուր<wetar-ից) բառը.-Շաշվերդ (մեծ ջուր, Օշականի եւ Ոսկեվազի միջեւ գետակ), Օլավերդ (=՞), Լաստիվերդ (=՞):»
Իմ կարծիքով՝ խեթերէն վաթար<վարթ (ջուր) իմաստով բառը ազդած է Վարդի (ծաղիկ) անուան արտասանութեան:
Անգլերէն՝ water (վաթեր, ուոթըր), գերմաներէն՝ wasser վասեր, հայերէն՝ վարդ/վարթ:

[Sunlight]

Շատ նյարդայնանում եմ հետևյալ սխալներից.

նույթական-նյութական
աղբույր-աղբյուր
երբ ր-ի փոխարեն ռ են արտասանում, մանավանդ հեռուստատեսության աշխատողները, լրատվական հաղորդումներ վարողները
գտնվել-ը արտասանում են գտընվել

[Sunlight]

Քանի որ մոտեցել է Նոր տարին, ես ակամա հիշեցի ևս երկու նյարդայնացնող արտասանական սխալ:
Անցած Նոր տարուց առաջ և հետո հեռուստատեսությամբ տարբեր ալիքներով և ոչ մեկ անգամ հնչել է “շոմպայն” բառը “շամպայն”-ի փոխարեն: Շամպայն բառն առաջացել է ֆրանսիական Champagne բառից, որը, եթե չեմ սխալվում, քաղաքի անվանում է: Եվ այն ոչ մի կերպ չի կարող արտասանվել “օ” հնչյունով:

Մեկ այլ սխալ` Ամանորյա տոների նախօրեին շատ է խոսվում նաև “Ձմեռ պապու” մասին:
Մեզ նվերներ բերող բարի պապիկը կոչվում է “Ձմեռ պապ” կամ “Ձմեռ պապիկ”: Այս պարագայում արտահայտությունը հոլովվելուց կդառնա` “Ձմեռ պապի” կամ “Ձմեռ պապիկի”:
Օրինակ` Ձմեռ պապի բերած նվերները կամ`
Ձմեռ պապիկի նվերներով լի պարկը:

Ի դեպ` Ակումբում ևս հանդիպել եմ “Ձմեռ պապու” արտահայտությանը:
Մեծ խնդրանք բոլորին` սովորենք ճիշտ խոսել և խուսափենք նման անհեթեթ սխալներից:

Ի դեպ` հեռուստատեսությամբ լսվող այս բառերը սխալ են արտասանվում ամենևին էլ ոչ զվարճալի հաղորդումների ժամանակ:

[Ուլուանա]

Մեկ այլ սխալ` Ամանորյա տոների նախօրեին շատ է խոսվում նաև “Ձմեռ պապու” մասին:
Մեզ նվերներ բերող բարի պապիկը կոչվում է “Ձմեռ պապ” կամ “Ձմեռ պապիկ”: Այս պարագայում արտահայտությունը հոլովվելուց կդառնա` “Ձմեռ պապի” կամ “Ձմեռ պապիկի”:
Օրինակ` Ձմեռ պապի բերած նվերները կամ`
Ձմեռ պապիկի նվերներով լի պարկը:

Ի դեպ` Ակումբում ևս հանդիպել եմ “Ձմեռ պապու” արտահայտությանը:
Մեծ խնդրանք բոլորին` սովորենք ճիշտ խոսել և խուսափենք նման անհեթեթ սխալներից:

Sunlight, ինչքան գիտեմ «պապի» ձևը ոչ թե սխալ է, այլ պարզապես խոսակցական դիմելաձև է, հետևաբար չարժե դրան այդքան խիստ վերաբերվել։ «Պապի» բառ գոյություն ունի, կարող ես բառարանում էլ նայել։

[Sunlight]

Պապի բառն իհարկե գոյություն ունի, սակայն որքան ես գիտեմ այն հոլովվելուց չի դառնում "պապու", այլ` "պապիի"

[krunk Hayastani]

Պապի բառն իհարկե գոյություն ունի, սակայն որքան ես գիտեմ այն հոլովվելուց չի դառնում "պապու", այլ` "պապիի"

Ինչու՞: Եթե "պապի"-ն համարենք ինքնուրույն բառ, ապա թող ենթարկվի -ու հոլովման, ինչպես բարդի/բարդու, իսկ եթե համարենք "պապ-իկ"ի թերի ձև, վերջին բաղաձայնի անկմամբ (ինչպես բայերի հրամայականի եզակի ձևերի -ր-ն է ընկնում գրի՛ր/գրի՛), ապա պիտի ընդունենք, որ այդպիսի բառ գոյություն չունի հայերենում և մենք այն հոլովում ենք իբրև հայերենին խորթ տարր, ինչպես Արկադիի, Գենադիի: Չէ՞:

[StrangeLittleGirl]

Ուզում եմ նորից խոսել «ընկճվել» բառի արտասանության մասին: Չնայած ես վստահ էի, որ արտասանվում է ընկճըվել, բայց ձեռքիս տակ բավարար չափով ապացույցներ չունենալու պատճառով լռեցի:
Ես որոշեցի դիմել տատիկիս, որն, ի դեպ, պրոֆեսոր է: Նա էլ հիմնավորում չգտավ, բայց շարունակեց պնդել, որ ճիշտ է ընկճըվել, և ընկըճվել ձևն անգրագիտություն է և այլն (տատիկս թեև լավ մասնագետ է, բայց շատ էմոցիոնալ է, ներեք նրան): Այնուամենայնիվ, ես խնդրեցի, որ գրավոր ապացույց գտնի, քանզի ֆորումի անդամների համար չեմ կարծում, թե պրոֆեսորի բանավոր խոսքը կանցնի: Մենք միասին բազմաթիվ բառարաններ բացեցինք: Շատերում գրված էր բառի ծագման մասին, բայց միայն մի տեղ գտանք արտասանությունը: Մալխասեանցի բառարանում բառը վանկատված էր. «ընկ-ճը»: Գրված էր նաև բառակազմությունը. «ըն-գուճ»: Մինչդեռ ոչ մի տեղ չհանդիպեցինք «ըն-կըճ» տարբերակին:

[Enipra]

Ուզում եմ նորից խոսել «ընկճվել» բառի արտասանության մասին: ...... Մալխասեանցի բառարանում բառը վանկատված էր. «ընկ-ճը»:

Բյուրա՛կն ջան, այս անգամ արդեն համոզեցիր։ Բայց երևի այդպես էլ չկարողանամ ինձ սովորեցնել ճիշտ արտասանել, շատ խորն է նստած սխալ ձևը...
Մի բառ էլ կա, որը ոչ մի կերպ չեմ սովորում ճիշտ արտասանել՝ երեսունը։ Միշտ «Ռ»–ով եմ ասում ու ամեն անգամ որոշում, որ վերջին անգամն է, բայց չէ Միայն մի մարդ գիտեմ՝ մեր կուրսի աղջիկներից մեկը, որ էս բառը արտասանում է այնպես, ինչպես պետք է, մի տեսակ շատ սիրուն է հնչում։ Դուք ո՞նց եք արտասանում։

[SAS]

Ուզում եմ նորից խոսել «ընկճվել» բառի արտասանության մասին: Չնայած ես վստահ էի, որ արտասանվում է ընկճըվել, բայց ձեռքիս տակ բավարար չափով ապացույցներ չունենալու պատճառով լռեցի:
Ես որոշեցի դիմել տատիկիս, որն, ի դեպ, պրոֆեսոր է: Նա էլ հիմնավորում չգտավ, բայց շարունակեց պնդել, որ ճիշտ է ընկճըվել, և ընկըճվել ձևն անգրագիտություն է և այլն (տատիկս թեև լավ մասնագետ է, բայց շատ էմոցիոնալ է, ներեք նրան): Այնուամենայնիվ, ես խնդրեցի, որ գրավոր ապացույց գտնի, քանզի ֆորումի անդամների համար չեմ կարծում, թե պրոֆեսորի բանավոր խոսքը կանցնի: Մենք միասին բազմաթիվ բառարաններ բացեցինք: Շատերում գրված էր բառի ծագման մասին, բայց միայն մի տեղ գտանք արտասանությունը: Մալխասեանցի բառարանում բառը վանկատված էր. «ընկ-ճը»: Գրված էր նաև բառակազմությունը. «ըն-գուճ»: Մինչդեռ ոչ մի տեղ չհանդիպեցինք «ըն-կըճ» տարբերակին:

Բարև բոլորին

Իհարկե, ընկճԸվել(բառացի՝ տակը ճԸկվել) և դա ունի իր տրամաբանական բացատրությունը:

Սկսենք մի քիչ բառահերձությամբ -ստուգաբանությամբ զբաղվել:

Ընկճվել -ը բարդ բառ է և զարմանահրաշ մի խառնուրդ է ընդ (Ընդ աստեղոք ինչ կա սիրուն, քան զանձկալի եղբայրք անուն ) և ճԸկվել բառերի:

Ուրեմն՝ ընդ +ճԸկվել բառակապակցության մեջ դ-ի անկման ու կ-ի դրափոխման հետևանքով ստացվել է ընկ +ճԸվել:

Հ.Գ. Ճիշտ արտասանելու համար հիշեք ՃԸկել\ճԸկուն կամ ... ճԸվալ(=գոռալ) բառերը:

[SAS]

Վարդան/Վարթան, Մարդ/Մարթ
Կարծում եմ ողջ հայութիւնը, վերոյիշեալ անունները թոյով արտասանում է:
Արդիօք կայ՞ որեւէ պատճառ:
Եթէ չ՛ունէք բացատրութիւն, թոյլ տուէք ներկայացնեմ իմը:

Ոչ բոլոր դեպքերում է մարդ = մարթ:

Յիս մարԴ մարԹ իմ, նամարԴութին չիմ ուզում,
Յիս ռամիկ իմ, թավադութին չիմ ուզում:

Սայաթ-Նովան մարդ(человек)՝ գրում է մարԹ, իսկ

ՄարԴ(պարսկերեն) = ազնիվ\առաքինի\վեհանձն
ՆաՄարԴ = անազնիվ\տմարԴի\ ոչ առաքինի

Ուրեմն՝

Ես վեհանձն մարԹ եմ, անազնվություն չեմ ուզում
Ես ռամիկ եմ, իշխանություն չեմ ուզում...

Ափսոս կորավ Սայաթ-Նովայի տողերի հմայքը...

[Պանդուխտ]

Բարով եկար սիրելի Սաս,
Ձայնդ անսպառ, խօսքդ անմար, ձեռքդ դալար լինի բարեկամ

[SAS]

Շնորհակալություն, Պանդուխտ-Նժդեհ: Հուսով եմ, որ այստեղ կգտնեմ նոր բարեկամներ:

[vartabooyr]

Նույն սխալն են անում «բռնկվել» բառը արտասանելիս որն արտասանում են «բըռ-նըկ-վել» փոխարեն արտասանեն «բը-ռընկ-վել»:
Պետք է հիշել որ թե «ընկճվել» և թե «բռնկվել» բառերի սխալ արտասանողներն են Հայաստանից եկածները, նույնիսկ ասմունքողները մեր քաղաքում այդ երկու բառերը սխալ են արտասանում: Առաջին անգամ որ այդ բառերի արտասանությունը լսեցի ուղղակի զարմացա::
Վարդաբույր