Մաշտոցյա՞ն, թե՞ Աբեղյանական ուղղագրություն

[Հայկօ]

Քեզ խանգարում է՞ էս թեման։

Հա, շատ: Չնայած մեկ-մեկ օգնում է (օգնում է հասկանալ, որ որոշ բաներ սահման չունեն):

Ախպե՛ր, «հինը հասկանալ», «նորը ընկալել», ճիշտուսխալ... Շատ եք խորացել: Հինը հասկանալու ու վերլուծելու կարիք ունեն միայն լեզվաբան-հայագետները, որոնց ճնշող մեծամասնությունն էլ, համոզված եղեք, շատ լավ գիտի գրաբար ու արևելահայերեն, նույնիսկ հինը այստեղ պաշտպանողներից էլ լավ: Ու հենց այդ իմացողներն են, ի դեպ, ամենաառաջին պնդողները, որ հիմա ուղղագրություն փոխելը անիմաստագույն զբաղմունք կլինի: Իսկ մնացած մարդկանց լեզուն հասկանալ պետք չէ, կիրառել է պետք: Մի բան եք մոռանում. լեզուն նախևառաջ հաղորդակցման միջոց է: Իսկ արդի հայերենը հրաշալի ծառայում է իր այդ նպատակին, վկա՝ այս ֆորումը: Նաև՝ արդյոք տեղյա՞կ եք, թե ինչ սկզբունքով է Մաշտոցը ստեղծել մեր այբուբենը: Մեկ հնչյուն՝ մեկ տառ: Հիմա ինչ սկզբունքով ենք գրում-կարդու՞մ. մեկ հնչյուն՝ մեկ տառ: Իսկ հին ուղղագրությամբ գրելու ու նորով արտասանելու դեպքում ինչ կստացվի՞: Շիլաշփոթ: Լեզուն քարացած օրգանիզմ չէ, հարգելինե՛րս, այն զարգանում ու փոփոխվում է, և զուգահեռ զարգանում ու փոփոխվում են նաև լեզվական կանոնները, նորմերն ու միտումները: Նույն ուղղագրությանն արհեստականորեն կառչած մնալ պետք չէ, որովհետև լեզուն, ի տարբերություն փոշոտ մագաղաթների ու քար սեպագրերի, ապրում է՝ կենդանի է: Ռեֆորմները պիտի ընդամենը հղկեն լեզվի այսօրվա տեսքը, հեռացնեն ավելորդությունները, իռացիոնալությունները, կանոնակարգեն միտումները, զատեն առողջ ադապտացումը վտանգավոր օտարամոլությունից ու մոտավորապես նշեն լեզվի հետագա զարգացման ամենանպատակահարմար ուղին, ոչ թե ազգային-ազատագրական նպատակներ հետապնդեն:

Ի դեպ՝ հետաքրքիր միտք էր: Իսկ ինչու՞ չվերադառնալ սեպագրերին, եթե խոսք եղավ ռեֆորմների մասին: Հին ու բարի սեպագրերն ինչո՞վ էին պակաս: Լավ էլ համապատասխանում էին, չէ՞, իրենց ժամանակվա լեզվին: Կամ, ասենք, պատկերագրերը վերականգնել: Նույնիսկ կարելի է ժայռապատկերների առաջխաղացման աղանդ հիմնել ու քարոզել, որ ծառը արմատից է չորանում, պետք է վերադառնալ դեպի ակնուքները, կորչի բարբարոս սովետական այբուբենը, մենք որ թատրոն ունեինք և այլն:

[Rammstein]

Նաև՝ արդյոք տեղյա՞կ եք, թե ինչ սկզբունքով է Մաշտոցը ստեղծել մեր այբուբենը: Մեկ հնչյուն՝ մեկ տառ: Հիմա ինչ սկզբունքով ենք գրում-կարդու՞մ. մեկ հնչյուն՝ մեկ տառ:

Շատ ապրես։ Իսկ գիտե՞ս, որ «ւ» տառը իր հնչողությամբ «վ»-ից մի քիչ տարբերվել է։ Այն եղել է ավելի փափուկ։ Այսինքն` մեր ներկայիս խեղագրության շնորհիվ մենք հնչյուն ենք կորցրել, մեր լեզուն աղքատացել է։

Ռեֆորմները պիտի ընդամենը հղկեն լեզվի այսօրվա տեսքը, հեռացնեն ավելորդությունները, իռացիոնալությունները, կանոնակարգեն միտումները, զատեն առողջ ադապտացումը վտանգավոր օտարամոլությունից ու մոտավորապես նշեն լեզվի հետագա զարգացման ամենանպատակահարմար ուղին, ոչ թե ազգային-ազատագրական նպատակներ հետապնդեն:

Ռեֆորմները պիտի հղկեին դասական ուղղագրությունը։ Ո՞վ ա ասում, թե լեզում քարացած ա, կամ կենդանի չի։ Թող հղկվի էլ, թող զարգանա էլ, բայց տրամաբանված։
Կարա՞ս ինձ բացատրես, թե ինչ տրամաբանություն կար 1922-ի փոփոխության մեջ։

ոչ թե ազգային-ազատագրական նպատակներ հետապնդեն:

Ձվի մեջ մազ մի փնտրի։

[Lion]

Դե հա... մանր փոփոխություններ թող լինեն - նման բաներ առաջ էլ են եղել: Ու ես վստահ եմ, որ դրանք ուղղակի աննկատ կանցնեն...

[Rammstein]

Դե հա... մանր փոփոխություններ թող լինեն - նման բաներ առաջ էլ են եղել: Ու ես վստահ եմ, որ դրանք ուղղակի աննկատ կանցնեն...

Այո, բայց այդ փոփոխությունները պիտի արվեն ոչ թե հենց էնպես, այլ նպատակաուղղված։ Իսկ նպատակը պիտի լինի ոչ միայն լեզուն հարմարեցնել խոսելուն, այլեւ դարձնել տրամաբանված։ Դա էլ իր հերթին կլինի միմիայն դասական ուղղագրության դեպքում, քանի որ ներկայիս գրելաձեւը արհեստականրեն է առաջացած ու հետեւաբար տրամաբանական կապերը խախտված են։

[Lion]

Եթե այդ փոփոխությունները գիտականորեն հիմնավորվեն, ապա թող արվեն աննկատ, մանր տեմպերով, աստիճանաբար: Սակայն ես ընդհանրապես իմաստ չեմ տեսնում "բզբզել"...

[Էդգար]

Ժողովուրդ իսկ կա գիրք, որը ծանոթացնում է դասական ուղղագրությանը և նրա կանոններին:
Նախապես շնորհակալություն:

[Ուլուանա]

Ժողովուրդ իսկ կա գիրք, որը ծանոթացնում է դասական ուղղագրությանը և նրա կանոններին:
Նախապես շնորհակալություն:

Այո, կա։ Ես կոնկրետ մեկի մասին գիտեմ. Ռաֆայել Իշխանյանի «Դասական ուղղագրության կանոններ» գիրքը։

[Էդգար]

Շատ շնորհակալ եմ:

[arev.grig]

Ժողովուրդ իսկ կա գիրք, որը ծանոթացնում է դասական ուղղագրությանը և նրա կանոններին:
Նախապես շնորհակալություն:

Էդգար, եթէ դուք անգլերէն հասկանում էք, ես կարող եմ ձեզ email-ով ուղղարկել մի փոքրիկ գրքոյք: Այդ գրքոյքը ծանօթացնում է այն տարբերութիւններին որ կան Մաշտոցեան եւ Աբեղեանական ուղղագրութիւնների օրէնքների միջեւ:

Ես այն կարծիքի եմ որ մենք, հայերս, պիտի ե՛ւ Մաշտոցեան, ե՛ւ Աբեղեանական ուղղագրութիւնն անցնենք դպրոցներում: Որովհետեւ հայերի կէսը, յատկապէս արեւմտահայերն, ճանաչում են եւ անցնում միայն Մաշտոցեան ուղղագրութիւնը:

Ի դէպ, ուղղագրութիւններն այդքան շատ չեն տարբերւում որ հին ուղղագրութեան օրէնքները սովորելը դժուար լինի աշակերտների համար: Այդ օրէնքներն ես ինքս սովորեցի մէկ շաբաթուայ ընթացքում:

[Chuk]

Էդգար, եթէ դուք անգլերէն հասկանում էք, ես կարող եմ ձեզ email-ով ուղղարկել մի փոքրիկ գրքոյք: Այդ գրքոյքը ծանօթացնում է այն տարբերութիւններին որ կան Մաշտոցեան եւ Աբեղեանական ուղղագրութիւնների օրէնքների միջեւ:

Ես այն կարծիքի եմ որ մենք, հայերս, պիտի ե՛ւ Մաշտոցեան, ե՛ւ Աբեղեանական ուղղագրութիւնն անցնենք դպրոցներում: Որովհետեւ հայերի կէսը, յատկապէս արեւմտահայերն, ճանաչում են եւ անցնում միայն Մաշտոցեան ուղղագրութիւնը:

Ի դէպ, ուղղագրութիւններն այդքան շատ չեն տարբերւում որ հին ուղղագրութեան օրէնքները սովորելը դժուար լինի աշակերտների համար: Այդ օրէնքներն ես ինքս սովորեցի մէկ շաբաթուայ ընթացքում:

Եթե գիտեք Աբեղյանական ուղղագրությունը ապա խնդրում, հորդորում ու միաժամանակ պահանջում եմ ակումբում գրել դրանով:

[Rammstein]

Ափսո՜ս լիարժեք չեմ տիրապետում դասական ուղղագրությանը, թե չէ հիմա մենակ տենց կգրեի ակումբում: …Չուկի ինադու

[dvgray]

Միմիայն Աբեղյանական:
Մաշտոցյանը իրա դարը ապրել է

[Rammstein]

Մաշտոցյանը իրա դարը ապրել է

Դարը ապրել է, այսինքն` փոխանցման տուփը մեխանիկական է, վրան գազ չի դրած, ապակիներն էլ մգեցված չե՞ն: Հո մեքենա՞ չի, որ իրա դարը ապրի, Դիվ ջան:

Հ.Գ. Հույս ունեմ 2022 թվին հանգիստ սրտով կասենք, որ բոլշեւիկյանն (աբեղյանականը) իրա դարն ապրել է: Դրանից հետո էլ ստիպված կլինենք անցնելու ինչ-որ նոր, օրինակ դեմոկրատական, ժառանգական միապետական կամ էլ օլիգարխիկ ուղղագրության:

[ministr]

Դարը ապրել է, այսինքն` փոխանցման տուփը մեխանիկական է, վրան գազ չի դրած, ապակիներն էլ մգեցված չե՞ն: Հո մեքենա՞ չի, որ իրա դարը ապրի, Դիվ ջան:

Հ.Գ. Հույս ունեմ 2022 թվին հանգիստ սրտով կասենք, որ բոլշեւիկյանն (աբեղյանականը) իրա դարն ապրել է: Դրանից հետո էլ ստիպված կլինենք անցնելու ինչ-որ նոր, օրինակ դեմոկրատական, ժառանգական միապետական կամ էլ օլիգարխիկ ուղղագրության:

Լեզուն ելա իրա դարն ապրում, կա հին անգլերեն, հին հունարեն... մաշտոցյանն էլ հին հայերեննա ու ոչ մի իմաստ չեմ տեսնում հետ գլորվելու մեջ:

[Rammstein]

Լեզուն ելա իրա դարն ապրում, կա հին անգլերեն, հին հունարեն... մաշտոցյանն էլ հին հայերեննա ու ոչ մի իմաստ չեմ տեսնում հետ գլորվելու մեջ:

Ուրեմն քո համար «լեզու» եւ «ուղղագրություն» հասկացությունների միջեւ տարբերություն չկա՞:

Հին հայերենը գրաբարն ա, ոչ թե էն ժամանակվա ուղղագրությունը: Մինչեւ 1921-ը կար նաեւ ոչ այնքան հին հայերեն, որում գրում էին դասական ուղղագրությամբ:

Բազմիցս ասել եմ, էլի ասեմ, որ ուղղագրության փոփոխությունը լեզվի հետ կապ չուներ, միայն գրելու ձեւն էին փոխում, որ դրանից հետո էլ տառերը փոխեն: