Անկապ օրագիր

[Selene]

Մոգական Լապտերիկը մի հատ ստորագրություն ուներ՝մոտավորապես հետևյալ բովանդակությամբ. «Հոգնել եմ ամեն ինչից, ուզում եմ չքվեմ, ցնդեմ, անհետանամ…»
Հիմա իմ մոտ ճիշտ այս վիճակն է Ուղղակի ժամանակավոր ցնդելու հնարավորություն չկա, որ եթե հանկարծ փոշմանեմ, ուզածս պահին հետ գամ

[Sunny Stream]

գրառումադուլ եմ հայտարարել երկու պատճառով
1. փակվում են լիքը կարևոր թեմաներ, իսկ ժամանցի համար մտնելու ժամանակ չկա.
2. պետք էր բոլորին հայտարարել, թե չէ մենակ ինքս ինձ ասելով` չէի կարողանում սահմանափակել Ակումբում վատնած ժամերս... դրանց կեսն իսկապես զուր էր անցնում:

հիմա լիքը բան եմ հասցնում անել, վերջապես ուրախանում եմ անքնության համար, թե չէ ժամանակս չէր հերիքում... էս էլ էդ անքնության արգասիքներից մեկը... չասեք, թե գժվել եմ, ուղղակի երկար ժամանակ վերջին դեպքերի մասին էի մտածում ու էսպիսի մի բան ստացվեց: Ու ուղղակի շատ եմ ուզում տեղադրել, թե չէ արտագրելու հավես չկա, իսկ եթե թողնեմ էս թղթերի վրա, շատ շուտով կպոկվեն-կկորչեն...

(11.03.08թ. 05:20-06:32 AM)

- Դե ասա' վերջապես:
-Ի՞նչ ասեմ:
-Ի՞մչ է լինելու:
-Ե՞րբ:
-Քեզ հիմարի տեղ մի դիր:
-Սպանություն:
-Ի՞նչ:
-Ոչ մի նոր բան:
-Ու՞մ:
-Դեռ չգիտեմ... /լռություն/ ...որքա՞ն ժամանակ կլինի, որ խոսում ենք:
-Հիմա՞, թե՞ ընդհանրապես:
-Ի՞մչ տարբերություն: Հիման էլ ընդհանրապես է:
-Հիմա` մի քանի օր, ընդհանրապես` չեմ հիշում... կարծեմ սկսվեց այն պահից, երբ առաջին մարդը նախանձեց մեկ ուրիշին... (երկրորդի՞ն...)
-Այսինքն հոնց նո՞ր սկսեցինք:
-Ի՞նչը:
-Խոսել:
-Չէ, ասում եմ` շատ վաղուց:
-Բայց հենց նոր առաջին մարդը նախանձեց մեկ ուրիշին:
-Երկրորդի՞ն:
-Չէ... երկրորդ չկ լինում: Թվով բոլորն էլ առաջինն են: Ո՞նց կարող ես երկրորդ անգամ անել մի բան, երբ դեռ չես արել, հետևաբար` առաջին անգամ ես անում: Ո՞նց կարող ես երկրորդը լինել, երբ առաջինն ես:
-Դու այդպե՞ս ես կարծում:
-Չէ, նրանք են այդպես կարծում:
-Ճիշտ ես... երևի:
-Էլ ի՞նչ երևօ:
-Դե, նայած, թե երևէ բան առաջին կամ երկրորդ անգամ անելը հիմա-ու՞մ ես դիտարկում, թե՞ ընդհանրապես-ում:
-Ես ասացի, որ տարբերություն չեմ տեսնում: Հիման ընդհանրապեսն է, ընդհանրապեսն էլ` հիման:
-Բա ամենաառաջին մարդը՞:
-Հապա մի շուրջդ նայիր: Տեսնու՞մ ես էն բարձրահասակ, մի քիչ կաղ մարդուն, էն, որ ձախ ձեռքն էլ փոքր-ինչ դողում է:
-Հա:
-Այ հենց ինքն էլ ամենաառաջին մարդն է:
-Հաստա՞տ:
-Չէ, "մոտավորապես" /քմծիծաղ/: Էն փոքրիկին տեսնու՞մ ես, որի ծնողները անգործությունից խեղճի էդ նուրբ մազերը երկու կոպիտ խուրձ են արել գլխին: Էն աղջնակը, որ նոր-նոր հեծանից քշել է սովորում... հա', իդեպ, ասում են, թե անիվ հայտնագործողն է ամենաառաջին մարդը:
-Ասում են:
-Դե հիմա արի ու տես, որ էս մանկիկն էլ է ամենաառաջինը, թեկուզ և օգտվում է... չէ, փորձում է օգտվել էն մյուս ամենաառաջինի գյուտից:
-Ես խճճվեցի:
-Ոչինչ:
-... բայց հիմա ի՞նչ է լինելու:
-Ինչ որ լինում է ընդհանրապես:
-Ու ոչ մի նոր բա՞ն:
-Ու ոչ մի նոր բան... իհարկե, աշխարհը նորանում է ամեն մեկով ու նրա բերած նորությամբ, բայց վերջին հաշվով բոլորն էլ ամենաառաջինն են:... ու քանի դեռ նրանք այդ գիտակցությամբ են ապրում, հիմա-ն ընդհանրապես-ից չի տարբերվի:
-Բայց ախր էդ ամեն մի փոքր բորություն էլ թանկ է, չէ՞:
-Իհարկե:
-Ուրեմն պետք է դրանք աչքի լույսի պես պահել, չէ՞:
-Դրա՞նք, թե՞ նրանց:
-Նույն բանն է:
-Չէ. նրանք դրանք աչքի լույսի պես են պահում, որովհետև ամեն նորարարություն հետաքրքիր է... չէ, հետաքրքիր ասելը քիչ է... հենց դա է, որ կազմում է նրանց կյանքը: Իսկ նրանք նրանց միշտ էլ խեթ են նայել, ու պատճառը հաճախ հենց էդ նորարարություններն են, որ բերում է յուրաքանչյուրն իր հետ: Որովհետև կա մի բան, որ նախանձ է կոչվում:
-Հիմա է՞լ պատճառը նախանձն է:
-Միշտ էլ պատճառը նախանձն է:
-Բա հիմա ի՞նչ են անելու նրանք: Հո բոլորը չե՞ն նախանձելու:
-Չէ: Բոլորը չէ: Մի քանիսը: Ու մնացածը... ա'յ պարադոքս. մնացածն էլ էդ մի քանիսին ամենա-ամենաառաջինները կհռչակեն, բայց մեկ է` կշարունակեն ներքին մի հույս փայփայել ու հավատալ, որ իրենք էլ են առաջինը, պարզապես ոչ թե հիմա-ում, այլ ընդհանրապես-ում:
-Բայց, չեմ հասկանում, ի՞նչ օգուտ, եթե սկսեն իրենց երկրորդը համարել:... արծաթե մեդա՞լ:
-Չէ, "մեդալի մյուսը երեսը" /քմծիծաղ/: Էդ "ալեգորիաներդ" մի կողմ թող: Չնայած, էս անգամ տեղին էր: Փաստորեն քո կարծիքով երկրորդը արծաթե մեդալակի՞րն է:
-Իհարկե, "եռաստիճանային համակարգում" այն մի փոքր ավելի ցածր աստիճանին կանգնողը:
-Ա'յ քեզ փորձանք... փաստորեն դու էլ ես նրանցից: Պահո~... իսկ ես քեզ կասեմ, որ երկրորդը ավելի կատարելագործված ոսկին է... չէ, ոսկի էլ չէ, այլ ավելի լավ ու կատարյալ մի բան... չգիտեմ...
-Էդ ո՞նց:
-Դե ո՞նց չես հասկանում. երբ գիտնականը մի տեսություն է հաստատում (առաջինը), հետո մեկ ուրիշը (երկրորդը) ուսումնասիրելու համար հարկ է լինում անդրադառնալ առաջինին, նա ի՞նչ է անում` նորից հաստատու՞մ է այն, թե՞ օգտվում արդեն կատարած աշխատանքից:
-Եթե գիժ չէ, ուրեմն` երկրորդ տարբերակը:
-Ապրե'ս: Նույն կերպ էլ այն մարդը, ով կգիտակցի, որ ինքը երկրորդն է, վեր կկանգնի անցած ուղուց ու կգտնի նորը` հենվելով անցածի վրա:
-Բայց քիչ առաջ դու էիր ասում, որ թե' անիվ հնարողը, թե' հեծանիվ քշողը ամենաամենաառաջինններն են (թեև ես դրանից գլուխ չհանեցի):
-Այո, ասացի... բայց դա... սպասիր, մտածեմ... չէ, հեծանիվ քշել սովորող այդ երեխայի մտքով էլ չի անցնում ու չի անցնի, որ ինքը կարող է երկրորդը լինել... որովհետև ինչպես այսօր նրա ծնողները գլխին են կապում այդ կոպիտ մազափնջերը, այնպես էլ վաղը նրան կներարկեն ամենաառաջինը լինելու գաղափարը... հասկանու՞մ ես, երկրորդը լինելու համար, գուցե, էդպիսին ծնվել է պետք...
-Հիմա էլ դու՞ խճճվեցիր:
-Հա: Բայց մեկ է` հաստատ է. երբ կծնվի նա, ով իրեն կհամարի երկրորդ մարդը, աշխարհը կփոխվի:
-Բայց ախր էդքան մարդիկ փոխել են աշխարհը: Նրանց մի մասին, կարծեմ, "հանճար" են ասում:
-Չէ, նրանք միայն արագացրել են նույն անիվի պտույտները, բայց չեն փոխել: Պետք է, որ մեկը ուղղությունը փոխի... կամ չէ, գուցե դա էլ հերիք չի: Պետք է ամեն բան փոխել... հենց անիվը, որովհետև ասում են, թե այն հայտնագործողն է եղել ամենաառաջին մարդը...
-Լավ, իսկ ի՞նչ կլինի, երբ աշխարհում ապրեն միայն երկրորդները:
-Չգիտեմ, թե իմանայի, ինքս կլինեի "առաջին երկրորդը" /քմծիծաղ/: Էդ երկրորդը կհայտնագործի մի նոր բան ու կփոխի աշխարհը: Բոլորը կուրախանան էդ գյուտով, երկար ժամանակ կուրախանան, մինչև աշխարհը թթվի, հոգնի երկրորդներից... հետո, մի պայծառ օր էլ մեկը կարթնանա ու կգիտակցի, որ ինքը երրորդն է...
-Իսկ գուցե նորից առաջի՞նը...
-Գուցե... եթե այսօրվա առաջինները լրիվ մոռացվեն, նրանք կարող են և առաջին կոչվել, բայց իրականում լինել երրորդները... կամ հակառակը... բայց դա շատ ուշ կլինի, կամ երբեք էլ չի լինի...
-Շա~տ հեռուն գնացինք...
-Հա...
-Իսկ հիմա... երբ էդ մի խումբ մարդիկ նախանձեն...
-Արդեն նախանձել են:
-Հա՞:
-Հա:
-Ափսոս... ես էլ կարծեցի, թե հնարավոր է կանխել...
-Չէ:
-Բա հետո՞:
-Հիմա-ի հետո՞ն:
-Հա:
-Դե, ասացի սկզբում:
-Չեմ ուզում լսել... վախենում եմ:
-Կտեսնես:
Իսկ չե՞նք կարող գոնե դա կանխել:
-Կարող ենք:
-Դե էլ ինչի՞ն ես սպասում:
-Ինքս եմ վախենում:
-Ու՞մ համար... առաջինների՞...
-Չէ, եթե կանխենք, նրանց էլ ոչինչ չի լինի... ի՞նչ ես կարծում. ո՞վ է եղել առաջինը` նա, ով հայտնագործեց անիվը, թե՞ նա, ով նախանձեց մեկ ուրիշին:
-Չգիտեմ, բայց անիվը ստեղծողին այսօր էլ նախանձում են:
-Հա... բայց մինչև անիվը նա չի նախանձել... չարացած մարդը անիվ չէր ստեղծի...
-/ինքն իրեն/ ուրեմն չարացած մարդը երկրորդ չի դառնա...
-...իսկ քանի որ նրան ամենաառաջինն են համարում, ուրեմն մարդիկ սկսեցին նախանձել, երբ ստեղծվեց անիվը:
-/ինքն իրեն/ մենք ստեղծվեցինք այդ օրը...
-...ու քանի դեռ մենք կանք, կա նաև անիվը...
-...նախանձը...
-...ուրեմն չի ծնվի երկրորդը:
-Ճի՞շտ որ:
-Մենք պետք է չլինենք, որպեսզի ծնվի երկրորդը:
-Ես չե'մ ուզում...
-Հավատա, հենց ծնվի երկրորդը, մենք նորից կվերածնվենք, երեվհետև կծնվի նաև նախանձը:
-Բա հիմա...
-Հիմա-ն կարող է չդառնալ ընդհանրապես, եթե..
-Եթե...
-... դու պետք է սպանես ինձ:
-Ի՞նչ:
-Սպանես ինձ...
-Բայց... ես չեմ կարող, դու գիտես...
-Հենց որ հաղթահարես այդ "չեմ կարող"-ը, կծնվի երկրորդը ու կվերածնվենք մենք:
-Բայց ես այդպիսին չեմ ստեղծված:
-Առաջիններն էլ այդպես են մտածում, դրա համար էլ անիվից այն կողմ չեն անցնում...
-Իսկ եթե ես քեզ... այսինքն, երբ դու չլինես...
-Դե, ինքդ մտածիր. եթե չլինեմ ես, էլ չի լինի նախանձը. առանց իմ մի սերմի նրանք չեն կարող նախանձել... և այն մի խումբ մարդիկ նույնպես կդադարեն նախանձել...
-Իսկ ե՞ս:
-Երբ ինձ սպանես, դու էլ դու չես լինի... դու էլ չես լինի... բայց հիշի'ր, որ կլինի երկրորդը և մենք կվերածնվենք: Ես կսպասեմ այդ օրվան, երբ մենք կվերածնվենք! Իսկ հիմա սպանիր ինձ ու էլ ոչ մի խոսք մի ասա... Պետք է կանխել!
.................................................
Սպանեց:
Մնաց միայնակ:
Նա սարսափած էր ու սարսափելի:
Նրան ոչ ոք չէր վտարում:
Նա շատ հին էր:
Բայց վախճանը չէր մոտենում:
Նա սկսեց թափառել` փնտրելով իր կործանումը:
Սակայն չկար էլ Չարը, որ կործաներ նրան:

Միտքը եկավ հեքիաթների վերջաբանը. "Բարին հաղթեց Չարին": Փոքրիկ ուղղում արեց ու կարդաց. "Բարին սպանեց Չարին":
Բարին սպանեց...
(...էլ ի՞նչ Բարի...)
Բարին իր ապրած ամեն նոր րոպեից ավելի էր կատաղում ու չարանում... սակայն կործանումը չէր գալիս...
...չկար էլ Չարը, չկար էլ Նախանձը... կար Բարին` չարացած... իսկ չարացածը չի կարող երկրորդ լինել...
...հիմա-ն խելագարվեց...
...անիվը նույն շրջանում մի քանի պտույտ տալուց հետո աղմուկով կանգ առավ...

...Եվ չծնվեց Երկրորդը,
և չվերածնվեց Չարը, որպեսզի մաքրեր Բարուն...

ոչ մի նոր բան
լավ մնացեք, հուսով եմ առաջիկա շաբաթը պայծառ ու Բարի կլինի!

(էսօր 1 շաբաթս ավարտվեց, որոշեցի մի բան գրել ու նոր շաբաթ սկսել )

[Kuk]

Ողբերգություն՝ գարնան առաջին օրը
Երեկ վաղ առավոտյան ժամերից սկսած (06:00-ից սկսած) մինչեւ ուշ գիշեր մի ճնշող մթնոլորտ էր տիրում Երեւանում: Նախագահ Քոչարյանի եւ ոստիկանապետ Հարությունյանի թեթեւ ձեռքով Երեւանը վերծվել էր Սումգաիթի: Իրավիճակը համարյա թե նույնն էր՝ փոխվել էին դերակատարները: Պատժողի դերում՝ հայն էր, զոհի դերում՝ դարձյալ հայը: Պատժում էին հայ ոստիկանները, ավելի ուշ նաեւ՝ հայ «սպեցնազը» եւ հայ բանակը: Պատժվողի դերում՝ դարձյալ հայը՝ ըմբոստացած եւ իշխանությունների կամակատարություններից զզված մարդիկ (չգիտեմ էլ, թե, ասենք, մի 100-200 հազար մարդկանց ի՞նչ անվանես՝ ինչպես իշխանական լրատվամիջոցներն են անվանում՝ մարդկանց խո՞ւմբ, կամ՝ զանգվածնե՞ր, թե՞ ինչ): Ըստ իս, այս 100-200 հազար մարդիկ ներկայացնում էին ե՛ւ իրեննք իրենց, ե՛վ իրենց ընտանիքների որոշ (եթե ոչ բոլոր անդամներին), նաեւ՝ ընկերներին, մտերիմներին: Իմ օրինակով ասեմ, որ երբ ես մասնակցում էի Լեւոնի միտինգներին, ես ներկայացնում էի առնվազն 6-7 ընկերներիս, մորս, երբեմն նաեւ՝ կնոջս (եթե վերջինս չէր կարողանում անձամբ գալ):

Ասում են, Սերժ Սարգսյանը «պլանավորել էր» 2-փուլանի հաղթանակ, որին Քոչարյանը հակադրեց իր «ընկերոջ» մեկ փուլով հաղթանակը: Վարկած է, սակայն բավականին խելքին մոտ: Քոչարյանը հասավ այն բանին, որ Սերժի նախագահ դառնալ-չդառնալու հարցը մնաց իր որոշելու խնդիրը: Կուզեր, Քոչարյանը չէր «սեղմի» ուժայիններին, եւ լեւոնենց օր-օրի աճող ժողովրդական բողոքի ալիքի եւ միջազգային ուժերի ճնշման տակ Սահմանադրական Դատարանը ստիպված կլիներ կասկածի տակ դնել ընտրությունների արդյունքները: Ստացվեց այնպես, որ Քոչարյանը ստիպեց Սերժին՝ «չմոռանալ իրեն»: Չե՞ որ ըստ այս վարկածի, իրականում, Քոչարյանը «օծեց» Սերժի «թագը»:

Սակայն Սերժ Սարգսյանն ու Ռոբերտ Քոչարյանը, չնայած այս հակասությանը, ունեին նաեւ բնական մի ընդհանուր նպատակ. Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ընտրվելու դեպքում երկուսն էլ կհայտնվեին ճաղերից այն կողմ: Եվ այս ընդհանուր ու մեծ նպատակը թողած, Քոչարյանը, ըստ իս, այնունամենայնիվ գնաց նաեւ Սերժին «իր ազդեցության ոլորտից բաց չթողնելու» վերեւի պարբերությունում համառոտ ներկայացված տարբերակին. Սերժ Սարգսյանն «ընտրվում է» նախագահ, սակայն այդ հաղթանակի գործում նաեւ հասկանում է, որ հենց Ռոբերտ Քոչարյանի շնորհիվ ինքը դարձավ նախագահ:

Կարծում եմ, անիմաստ է այլեւս քննարկել Սերժի՝ նախագահ «ընտրվելու» լեգիտիմության հարցը: Նա այնքանվով է լեգիտիմ նախագահ, որքան ընդդիմադիր էին Լեւոնից բացի մյուս «ընդդիմադիրները»՝ սկսած «էժանագին» Արամ Հարությունյանից ու Արտաշես Գեղամյանից մինչեւ «թանկարժեք» Արթուր Բաղդասարյանը: Եվ նույն Սերժ Սարգսյանի դժբախտության պատճառը այն է, որ ինքը այս «ոչ լեգիտիմության» շունչը զգալու է ամեն վայրկյան՝ թե «իր» ժողովրդի հետ շփվելուց եւ թե միջազգային հանդիպումներում եւ պարտադրված փաստաթղթերում:

Մի բանը հաստատ է՝ ստի ու բռնության միջոցով եւ Քոչարյաին կողմից նախագահ «օծված» Սերժ Սարգսյանը երկար չի դիմանա: Խոսքս ոչ թե տարիների, այլ ամիսների խնդիր է:

Այժմ՝ մի քանի խոսք մարտի 1-ի ողբերգության մասին: Խոսքս հավասարապես ուղղված է ե՛ւ իմ համերկրացիներին, ե՛ւ սփյուռքահայությանը:

Նախ՝ մի՛ հավատացեք պաշտոնական լրատվությանը: Այն սուտ էր՝ ինչպես մինչեւ հիմա, այնպես էլ այս օրերին: Եթե նրանք ձերբակալում են անկապ դեմքերի, սակայն մոռանում են բորոր այն ընտրակեղծարարներին, որոնք գործել են նույն ոստիկանների, թաղային քերածին հեղինակությունների եւ պատգամավորների ոչ թե ներկայությամբ, այլ՝ ակտիվ օժանդակությամբ, արժե՞ հավատալ այլ խոսքերի, որոնք հորջոջվում են Քոչարյան-Սերժի եւ նրանց մանկլավիկների, այդ թվում՝ բոլոր հեռուստալրատվամիջոցների (բացառությամբ՝ Երկիր Մեդիայի, որն ունի իր հստակ՝ ՀՅԴ-ական գիծը) կողմից: Եթե պատգամավոր եւ լրագրող են ծեծվում, եւ այդ ծեծուջարդ կազմակերպողները Ազգային Ժողովում «քննարկում են» արտակարգ դրություն մտցնելու հարցը, արժե՞ արդյոք ընդհանրապես լսել նման տեղեկատվություն: Ավելի լավ է՝ զանգահարեք Ձեր երեւանցի ընկեր-բարեկամներին եւ նրանցից իմացեք իրականությունը: Դուք մոտակա օրերին զրկվեցիք նաեւ ինտերնետային լրատվամիջոցներից: Ոչինչ, համոզված եմ մի քանի օրից Քոչարյանը ստիպված է լինելու հանել իր իսկ մտցրած արտակարգ դրությունը:

Ի՞նչ իրականում տեղի ունեցավ մարտի 1-ին: Այն, որ իշխանության նյարդերը տեղի տվեցին: Ես տարբեր առիթներով ընկերներիս հետ կիսվելուց ասել եմ ու էլի կասեմ՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը պատրաստ է բանտերը լցնել իր համակիրներով՝ հասնելու իր նպատակին: Սա, ի միջի այլոց, վատ իմաստով չեմ ասում: Ու ձերբակալվածներն էլ գիտեն, թե ինչու են դատապարտվում ժամանակավոր անազատության: Սա մեծ շախմատ է՝ խելացի զոհաբերություններով: Կարեւորն այն է, որ ձերբակալվածներն իրենք հպարտ են եւ հասկանում են, որ իրենց ձերբակալությունը անհրաժեշտ քայլ է՝ ընդհանուր գործին նպաստելու գործում: Ահա թե ինչու, իշխանությունների կողմից վերջին մի քանի օրերին (մինեչ մարտի 1-ը եւ դրանից հետո) գրանցված եւ գրանցվող ձերբակալություններին Լեւոնը կարող է շատ հանգիստ վերաբերվել. չէ՞ որ այս ձերբակալությունները մտնում էին նրա ծրագրում:

Սակայն, իշխանությունները գտնվեցին ավելի հիմար, քան իրականում էր: Նրանք սկսեց պատժել նրանց, ովքեր իրենց նախագահ տեսնում էին Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին: Այսինքն՝ կուլ տվեցին Լեւնի խայծը, մոռանալով, որ նման ձերբակալությունները եւ ուժ կիրառելը ի վերջո վնասելու է հենց իրենց:

Քավ լիցի, իմ ասելն այն չէ բնավ, որ Լեւոնը ցանկանում էր մարտի 1-ի բռնությունները, զորքի խառնվելը եւ մարդկային զոհերը: Տակավին՝ ոչ: Նա գիտեր, որ կլինեն բռնություններ եւ ձերբակալություններ, սակայն այն, որ իշխանություններն այսաստիճան «կեղտոտ խաղեր» կտան, այն էլ՝ իրենց մեկուսացնելու պայմաններում, հաստատ չէր հաշվարկել:

Ասում են՝ ինչո՞ւ Լեւոնը չհրաժարվեց իր անվտանգությունից ու չգնաց դեպի իրենց սպասող ժողովուրդը: Կարող են մեղադրել, եւ համոզված եմ, որ իշխանությունները շուտով այս հարցը կդարձնեն օրակարգային: Համաձայնվեք, որ իր քաղաքացիների վրա զորք բերողը նույն հաջողությամբ կարող էր ֆիզիկապես վերացնել Լեւոնին՝ ժողովրդի մեջ ներմուծած իր պրովոկատորների ձեռքով: Իսկ որ պրովոտակտորներ կային, այն էլ՝ մեծ քանակով, կարող եմ հաստատել ինքս, որպես մարտի 1-ին Ֆրանսիական դեսպանատան շրջակայքում գտնվող (2 անգամ՝ 14:00-17:00-ին եի 19:00-20:00-ին) անձանցից մեկը: Լեւոնը լավ է հասկանում, որ իրեն ֆիզիկական վերացնելը մեծապես կվնասեր իր իսկ կողմից նախաձեռնված շարժմանը, եւ ոչ թե վախենում էր այդ փաստից: Վախեցողը դեռեւս ամիսներ առաջ չէր ընթերցի «Մահվան տեսիլը» եւ չէր ասի՝ «Ինձնից բացի թող ոչ մի զոհ չպահանջվի»:

Այսպիսով, ի՞նչ տեղի ունեցավ: Իշխանությունները «ցրեցին» Ազատության (եւ ոչ թե Թատերական) հրապարակում քնած մարդկանց: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ առավոտյան ժամը 6-ին, ստանալով «օպերատիվ տեղեկատվություն»՝ եկել էին խուզարկության: Այստեղ են ասում՝ ախմախնե՛ր, իսկ ոչ մի օպերատի տեղեկատվություն չէիք ստացե՞լ ընտրատարածքների մեծ մասում ընթացած բռնություններից եւ կեղծիքներից, թեկուզ՝ Ձեր իսկ միլպետերի միջոցով: Գալիս են առավոտ վաղ 6-ին՝ երբ մարդիկ արդեն հոգնած են, մի մասը՝ հեռացած տուն (որպեսզի իրենց կարգի բերեն եւ վերադառնան Հրապարակ): Նկարել են ինչ-որ կադրեր, դե թող նկարահանեին այն պահը, թե ինչպես են գալիս ասում, ենթադրենք՝ «բարեւ ձեզ, հայ տղերք, եւ կներեք, սակայն մենք եկել ենք որոշ բաներ ճշտելու», հետո էլ «կոխեին» աչքներս, թե՝ տեսե՞ք, թե ինչպես մեզ դիմավորեցին:

Սա գալ չէր, այլ՝ հարձակում: Հարձակում անպաշտպան մարդկանց վրա: Հարձակում եւ ծեծ ու ջարդ: Հարձակում՝ ինչպես վայրագները, «азверин» խմածները: Ահա այն բոցը, որը էլ ավելի ուժեղացրեց մարդկանց զզվանքն իրենց իսկ իշխանություններից:

Մարդիկ փախան Ֆրանսիական դեսպանատան մերձակայքը: Նրանց քանակն այնտեղ ժամ-ժամի շատանում էր: Սա հաստատ Քոչարյանը եւ ոստիկանությունը չէին կանխատեսել (իսկ որ պետք է հանրահավաքը տեղափոխվեր այնտեղ, բնականաբար, պլանավորված էր Լեւն Տեր-Պետրոսյանի կողմից): Եվ այստեղ Քոչարյանը գործեց հերթական սադրանքը՝ գրգռված մարդկանց շարքերը հեղեղելով իրենց իսկ պրովոկատորներով: Իսկ որ պրովոկատորներ կային, ու նրանք շատ-շատ են, կարող են ինձ հաստատել բոլոր նրանք, ովքեր «սթափ» հայացքով «զննում էին» շուրջբոլորը՝ տեղ-տեղ հավաքված խմբերին, այդ մարդկանց խոսակցություններին եւ հայացքներին: Եթե կուզեք իմանալ, ես ֆրանսիական դեսպանատան տարածք ժամանել էի ընկերոջս հետ (մեր կանանցով), եւ հենց այդ «պրովոկատորական մթնոլորտն» էր հիմնական պատճառը, որ մենք ստիպված լքեցինք այդ վայրը: Լքեցինք՝ հաստատ համոզված լինելով, որ նույն պրովոկատորների «շնորհիվ» մարդկանց բազմությունը շուտով հայտնվելու է փակուղու առջեւ: Ժողովուրդը պահանջում էր Լեւոնի ներկայությունը, սակայն Լեւոնը ինքը լավ գիտեր, որ գալով եւ նահատակվելով նույն այդ հրապարակում, ոչ թե հերոսություն կանի, այլ՝ հիմարություն, քաղաքական հիմարություն: Սա այն նահատակումը չէր լինի, որը որեւէ արդյունք կտար: Նա դեռ պետք է: Ու շատ-շատ է պետք: Ոչ թե՝ պրովոկատորներին, այլ՝ ժողովրդին:

Եվ սկսեց «մսաղացը», արդեն ոչ միայն ոստիկանների, այլ նաեւ՝ զորքի մասնակցությամբ: Չեմ ասում, որ մարդկանց շարքերում չկային գերգրգռված երկրապահներ: Եթե նրանք գերգրգռված էին, ապա դարձյալ իշխանություններն էին մեղավոր: Լեւոնը երբեւէ չի ասել, որ պետք է մարդկանց գլուխներ ջարդվեն: Ընդհակառակը, նա ասում էր՝ մենք պետք է այն աստիճան խաղաղ գործենք, որ որեւէ կասկածի նշույլ անգամ չթողնենք: Եվ ի հակադրություն նույն Լեւոնի այս խաղաղ կոչերին, երկարպահները տեսան ուժ եւ բռնություն, ծեծ ու ջարդ: Եվ դժվար, թե նրանք մնային սառը դատող մարդիկ, առավել եւս՝ իրենց առաջնորդի «զսպող» ներկայությունից դուրս…

Ամփոփեմ. իշխանություններն արին այն, ինչին ունակ էին: Նրանք իբր թե իրենց ապահովագրեցին այսօր (նույն կիրակի օրը, երբ պետք է տեղի ունենար ԵՄ ազդեցիկ պաշտոնյաների այցը Հայաստան, եւ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանենք էլ պատրաստվում էին այդ այցին՝ հզոր հանրահավաքով) կարծեցյալ խաղաղ եւ անվրդով փողոցներ: Սակայն նրանք մի՞թե այդչափ թուլամիտ են, որ չեն հասկանում, որ փողոցների նախորդ օրերի ակտիվությունը արդեն իսկ տեղափոխվեց մարդկանց ուղեղներ: Եվ ինչքա՞ն պետք է ուժով պահպանեն նման խաղաղությունը: Եւ ի՞նչ պատաասխան պիտի տան հայաստանաբնակ շարքային ղարաբաղցիներին, որոնց իրենց հարեւաններն այլեւս «այլ» հայացքով են նայելու: Մի՞թե սա է կոչվում իշխանություն:

Լավ է գրված: Մեջն այնքան ճիշտ փաստ կա, որ Հայլուրի 10 տարվա տված «ինֆորմացիայի» մեջ էդքան ճիշտ բան չկա: Նույնիսկ եթե հաշվենք սպորտային, մշակութային և քաղաքականությունից դուրս մնացած բոլոր լուրերը:

[Ծով]

Չուկին մահացու ու սրտիս ամենաթարմ զարկերով կարոտել եմ…
Գրեմ մի քիչ քո մեջ…ուրեմն…չեմ հասկանում էս որտեղ եմ…իսկականից…շատ բան ա փոխվել…ես եմ իրականում փոխվել…մարդիկ են փոխվել…
բարևս ա փոխվել…արևս ա փոխվել…
Արև եմ գտել՝ լավ ընկեր…
Ուրախ լուր եմ լսել, ուզում եմ հավերժ լինի…
չգիտեմ…խառնաշփոթի մեջ եմ…
իրականում…մի քանի օր ա շատ կարևոր «մեկին» փնտրում եմ, չեմ գտնում…
Դե ինձ էլ լավ գիտես. հենց որ չեմ գտնում, կորցնում եմ ինձ…հենց կորցնում եմ ինձ, սկսում եմ մտածել, թե ինչը կամ ում առաջինը փնտրեմ։ Հենց սկսում եմ մտածել,միակ բանը, որ գտնում եմ, անորոշությունն է…դե իսկ հետո միակ ստույգ երևույթը տանջվելն ա լինում…
Դե հա…ինձ չի սազում…
լավ…ժպտացի…
վե՛րջ…
դե ինձ գիտես…

[impression]

Անկապ օրագիր... տեսար ինչ դարձար... ես քեզ հորինել էի, որ ինձ էլ լավ լինի, ու բոլոր նրանց էլ, ովքեր կգրեն քո մեջ, թերթեր կլցնեն, կպատմեն իրենց մտքերը ու գուցե կթեթևանան... տեսնես էդ նպատակին հասա՞...
Անկապ ես էլի... դե՝ ասա հորինողդ ով ա, ասեմ ով ես դու... դու անկապ ես.... Անկապ օրագիր.... հիմա քեզ սեր եմ խոստովանելու բայց.... կարևոր էիր ինձ համար. շատ կարևոր... մի ժամանակ միայն քեզ համար էի մտնում ակումբ, որ էջերդ կարդամ ու տողատակերովդ փորձեմ որոշ բաներ կռահել... ստացվու՞մ էր... եսիմ... երևի...
սիրում եմ քեզ, այ ԱՆԿԱՊ, ու ջհանդամ թե Հայաստանում վիճակն էն չի, ինչ պիտի լիներ, ինձ ինչ, որ շատերը, գուցե նաև ես, դեռ ուշքի չեն/ք եկել կատարվածից... ես ամբողջ ուժով փորձում եմ երջանիկ լինել ու... ու... ստացվում ա.... երեխեք, ստացվում ա.... նույնը մաղթում եմ ձեզ... եթե ուզում եք երջանիկ լինել, եղե՛ք... հուսով եմ, որ ընթերցողը մի՜ քիչ կթեթևանա.... անկախ նրանից՝ Անկապ օրագիրը Ստեղծագործողի անկյունում է, թե եսիմ ուր... դա կարևոր չի, երջանիկ եղեք... էս ամենը անցնելու ա, հաստատ, մի օր լավ ա լինելու, երեխեք...

[Աբելյան]

Մի մոմենտ փողոցը, որով քայլում էի, աչքիս առաջ փոխվեց: Ամեն ինչ դառավ գունավոր, ես էլ զգաստացա ու ինձանից գոհ շարունակեցի ճամփես: Ինձ ավելի լիարժեք սկսեցի զգալ, ավելի վստահ: Հետո գնացի տուն, մի քիչ հաց կերա, ու էլի դառա հին Հայկը: Սոված էի, դրա համար մի քիչ անգիտակից էի դառել ու ինձ հպարտ էի զգում էտ անգիտակցության մթնոլորտում: Սրանից հետո կաշխատեմ ավելի քիչ ուտեմ:

[Goga]

Երբ արթնացա, գիտեի հաստատ, այսինքն սիրտս էր հուշում, որ վատ բան է լինելու, ու այն երբեք չի սխալվում Տնօրենս զանգահարեց և ավելի շուտ կանչեց աշխատանքի քան պիտի գնայի, գիտեի հաստատ որ կատարվել է այնտեղ ինչ որ բան, սակայն ոչինչ չհարցրեցի, ներս մտա ու… ու զգացի, որ սիրտս ինչպես միշտ այս անգամ ևս չէր սխալվում
Նա, նա այլևս մեզ հետ չի, մինչդեռ քանի օր առաջ միասին տոնում էինք մեր տոնը, չնայած մեկ անգամ էի տեսել, բայց երբեք չեմ մոռանա քո աղջկական պարզ ժպիտը
Ավելի եմ տխրում, երբ չգիտեմ ինչպես զանգեմ ու հարցնեմ, թե ինչպես է գործընկերուհիս, չէ որ պատկերացնում եմ ինչպես պիտի լինիՑավում եմ ու մի տեսակ չեմ հավատում…կամ… չեմ ուզում հավատալ

[impression]

Ահավոր ա, երբ հասնում ես էնտեղ, որ ամենահարազատիդ չես կարող զանգել ու հարցնել՝ ոնց ես.... ահավոր ա. որ անհնար ա շփվելը... ահավոր ա, որ վրայիցս դեռ քո հոտն ա գալիս ինչ-որ հրաշքով, ու ահավոր ա, որ դրա մասին գրում եմ էստեղ՝ հուսով, որ կկարդաս ու կիմանաս, որ ամեն ինչ էսքան ահավոր ա....

[Goga]

Որքան տխուր է…
որքան լավ է, որ դու կաս իմ անկապ օրագիր, որ կարող եմ կիսել քեզ հետ տխրությունս
Ամենևին չէիր փոխվել գիտես, ավելի էիր սիրունացել, հարսի շորն էլ այնքան էր սազում քեզ, տիկնիկ էիր դարձել, բայց ցավոք անշարժ Մայրիկիդ խոսքերը դեռ ակնաջիս մեջ են. «Երևի Աստված մեզանից շատ սիրեց քեզ ու տարավ իր մոտ»
Հանգստություն քեզ ու քո բարի հոգուն գեղեցիկ աղջիկ…

[Սերխիո]

Լյոքշ ,անիմաստ կյանք ա , արթնանում եմ , գնում դասի ,գնում եղբորս օգնելու առևտրի գործում ,գալիս, ուտում ,բլոտ խաղում , ծխում ,ծխում ,ծխու~մ, բլոտ խաղում , քնում....
լավ ա գոնե վերջերս գործ գտա... հայաթում ինչքան պատ կա կվալդում եմ , հարևանի հայաթը հիմա մերն ա ... հոգնելու տեղը լիցքաթափվում եմ , հանգստանում ,ետ բետոնի պատերը ասես կաղապարծ լինեին հոգիս ,ու ամեն բեկոր կոտրելուց ազատվում եմ ճնշված վիճակից : Մեկել մի զգացում ա ուրախացնում ,որ մեր հայաթը ընդարձակվում ա, մեծ հայաթ եմ ունենալու ,մեջ մանղալ եմ աղյուսից սարքելու սեփական ձեռքերով ,ու հաճախակի ընկերներով հավաքվելու ենք միս եփելու:
սենց էլ անցավ այսօրս ` քանդեցի բետոնե բաղնիքը և քանդեցի հարևանի խահանոցի տանիք :

Հ.Գ.
Սիրածս զբաղմունքներ են քանդել և շինել

[Աբելյան]

"Դիցուք X-ը իրական գծային տարածություն է:"
"Դիցուք, X-ը, իրական, գծային, տարածություն է..."
"Դիցուուուուք, X-ըըըը, իրակաաաան, գծայիիին, տարածությու՛ն է..."
"Դիցու՛ք, X-ը, իրակա՛ն, գծայի՛ն, տարածությու՛ն է..."
...
...
...
7 անգամ կարդացի, գլուխս բան չմտավ: Ախր ոնց պատկերացնեմ էտ անտեր իքս կոչվածը: Ի՞նչ ա էտ "իրական գծային տարածությունը" իրանից ներկայացնում: Ի՞նչ ձևի ա, ի՞նչ գույնի ա, ի՞նչ տեսքի ա... Հնարավոր չէր պատկերացնել: Մնում էր անգիր անել ձևակերպումը, որը ամենաուշը 2-3 օր հետո մոռանալու եմ: Հետո սկսեցի կրկնել անցածս: Պարզվեց, մի շաբաթ առաջվա սովորածիցս համարյա ոչ մի բան ճիշտ չեմ հիշում: Ինչ ասեմ, տխուր ա... Մի շաբաթ մնաց միջանկյալին:
Գումարած դրան, ֆուտբոլի պարապմունքներս վերսկսում եմ: Մի հարցնող ըլնի՝ ի՞նչ ես կորցրել Համալսարանի հավաքականում, եթե ֆուտբոլիստ չես կարա դառնաս արդեն: Շատ շատ հաճույք ստանաս պարապմունքներից (եթե ստանաս), ու անտեղի ժամանակ ես կորցնելու դաս պարապելու համար, ինչը մոտդ առանց էն էլ կարգին չի ստացվում:

[Աբելյան]

Վերջերս ահագին, փոխվեցի դեպի վատը չասեմ, բայց հետընթաց ապրեցի: Չգիտեմ... Երևի դա նրանից էր, որ իմ մասին շատ լավ կարծիքներ լսեցի, իսկ դրանից ես ինձ ահավոր լավ եմ զգում: Ընդհանրապես, քննադատության պակասը մարդուն հիմք ա տալի ենթադրելու, որ ինքը հասավ իրա գագաթնակետին, բայց ինչքան դժվարությամբ ա մարդը գագաթին հասնում, էտքան հեշտությամբ էլ կգլորվի ներքև՝ գնա գալիս եմ: Ու տենց, վերջերս իմ մեջ մենակ լավը տեսա, չնկատելով, որ ահագին էլ վատ բաներ կան իմ մեջ (որոնք նախկինում նկատում էի)...
Ինչ կստացվեր հակառակ դեպքում...
Ես կիմանայի, որ ահագին աճելու տեղ ունեմ, ահագին թերություններ ունեմ ու կձգտեի վերացնել դրանք: Ու ես սկսեցի մարդկանց հակառակը համոզել: Իրանք ասում էին՝ լավն եմ, ես էլ ուղղակի-անուղղակի ձևերով իրանց համոզեցի, որ էդքան էլ լավը չեմ: Ով գիտի ահագին մարդկանց աչքից էլ ընկա: Նենց որ, մարդու՝ ինքն իրան գովալը լավ բան չի, բայց ինքն իրան փնովելը ավելի վատ բան ա: Ասում են՝ դու քեզ մի գովա, թող ուրիշը գովի, բայց սա էլ ճիշտ կլներ՝ "դու քեզ մի քննադատի, թող ուրիշը քննադատի": Ու թող անպայման քննադատի:

[impression]

Քունս տարավ... ու տարավ ինձ կանաչ պատերով սենյակ, ուր թաքնված է գետափի խելառ խոտերին սիրահարված արևը: Իսկ դու փակում ես վարագույրը ու քշում արևին. թող գնա իր յարի մոտ, հերիք փակվի կանաչ պատերի մեջ՝ իր հետ բերելով ափից գողացած գժվացնող բույրերը: Ու պառկում ես անկողնու մեջ, քո էն ամենահայացքով նայում առաստաղին, գզգզում ինձ կարոտ մազերդ, որոնց մեջ քիչ առաջ մի ամաչկոտ ճառագայթ էր խճճվել...
Քունս ինձ արդեն լրիվ է տարել... ու ես կամաց կաթում եմ առաստաղից... ծորում կիսաբաց շուրթերիդ կողքով՝ վախենալով դիպչել նրանց, վախենալով հանկարծ ու չվախենալ: Հպվում եմ վզիդ ու խանդում մի քիչ՝ զգալով սիրահարկոտ արևի թաքստոցի հետքերը: Նայում եմ աչքերիդ, որ ասում են ինձ՝ այ շաշ, ինքն ինձ մոտ չէր եկել, ուղղակի իր խոտուկից էր փախել: Գրկում եմ քեզ... հալվում ջերմությունիցդ ու տարածվում ամբողջ մարմնովդ մեկ: Դու ժպտում ես քո էն ամենաժպիտով, իսկ ես արթնանալուց առաջ միայն հասցնում եմ շշնջալ՝ էլի կգամ...

[Baobab]

Անկապ օր էր...փնտրում եմ ինչ-որ մեկին...Նրան միգուցե, բայց ու՞մ....Չգիտեմ...

[impression]

Նայեցի հայելուն:
-Սիրուն ես,- ասացի հայելուս:
-Իսկ դու անճոռնի ճուտիկ ես,- պատասխանեց նա ինձ:
-Բայց աչքերս հո լա՞վն են:
-Միայն հայացքդ, էն էլ որովհետև սիրահարված ես:
-Ի՞նչ իմացար:
-Մի հատ քեզ նայի, այ սիրահարված պինգվին,-ծիծաղեց հայելիս:
Նորից նայեցի իրեն, բայց այս անգամ՝ ինձ:
Հեչ էլ սիրահարված պինգվին չէի, այլ մի իսկական տպավորված բաղեղ... ճիշտ եմ ասում: