Անկապ օրագիր

[Ծով]

Վաղը գնում եմ դասի…անտարբեր դեմքեր եմ տեսնելու, կեղծ անհանգստություն եմ զգալու, քմծիծաղ եմ ներելու, կարոտս եմ սպառելու…
մտնելու եմ համալսարան ու բոլոր դեմքերը իրար նման են թվալու…
ՀԻմա իմ աչքերում ուրիշ դեմքեր են, ուրիշ աչքեր. ես նրանցով հպարտանում եմ…կորցնում եմ… կարոտում նույնիսկ…ինքս էլ չգիտեմ թե ում…
Ինչ է կատարվում…մտքերս անկապ շարվում ե՝ ասես ես չեմ։ Մոռացել եմ խոսել։ Ամեն տեղ աղմուկ է, երգ , պար, խարույկ, այցելություններ, արյուն…
Տե՛ր Աստված…կանցնի…միայն թե հաղթանակից առաջ ընկած հետքերը էլ արյունոտ չլինեին…

[Լ.յ.ո.վ.]

Ամոթ այն անաստվածներին,որ արյունով լցրեցին գարնան առաջին օրվա նման սքանչելի օրը:Զզվում եմ...
Բոլոր նրանց,ովքեր տեղյակ չեն թե ինչ ոճիր է գործվել մեր ազգի դեմ,որոնց թվում է թե ինչ-որ մեկը գնացել էր թալանի,որոնց թվում է թե իրենց փրկել են ամբոխի հարձակումից, խղճում եմ անտեղյակ լինելու համար,քանզի նախորդ գիշեր մի քանի տասնյակ վիդեոներ եմ նայել,այլանդակ վիդեոներ,մարդկանց իրավունքների ամենավերջին ստադիաի ու ցինիկությամբ լի վիդեոներ,երբեք չեմ մոռանա այս ոճիրը,պիտի վրեժ լուծենք,սենց չի կարող շարունակվել:
Կարող եք տեղեկանալ իրական,չկեղծված և չհավլուրած տարբերակին ընդիմության առաջնորդի ինտերնետ կայքից (լինկ չեմ տալիս,մեկա ջնջելու են),այնտեղ ամեն ինչը վիդեոներով,նկարներով կա:Եթե անգամ այնտեղ գրվածներին չհավատաք,նայեք վիդեոները,նկարները ու կհասկանաք թե ինչպիսի կազմակերպված բռնապետության հետ գործ ունենք,որ անգամ հանգիստ չենք կարողանում գրառում անել(խնդրում եմ այդ հարցում ադմիններին չմեղադրել):
Հանկարծ չհուսահատվեք,դեռ կլուծենք մեր եղբայրների վրեժը:Փողոցներին թափված արյունը չի մոռացվի ու երբեք չի կոտրի մեր ոգին:Հանկարծ չմոռանաք իմ շատ սիրելի ու հարգելի հայրենակիցներ մեր մեծն գրողի խոսքերը`
Ով հայ ժողովուրդ,քո փրկությունը քո միաբանության մեջ է:

Հաղթելու ենք!!!!

[Razluka]

ես պառզապես սիռւմ եմ....

[Սելավի]

Ոչ մեկտ չհուսախաբվեք, մենք իրավունք չունենք հուսախաբվելու, մենք այլևս դատապարտված ենք հաղթելու: Թեկուզ հենց էն մեր եղբայրների համար որոնք չտեսան 2008- ի գարունը:

Ոգեկոչվեք ուժ հավաքեք, տրտնջալ պետք չի մեկտ միուսին մխիթարեք, մի եղեք հույս գողացող հույս տվող եղեք մեկտ միուսին, հավատում եմ որ բարձրիալից բոլորը կստանան իրենց համապատասխան վարձքը:

[Սելավի]

Ողբերգություն՝ գարնան առաջին օրը
Երեկ վաղ առավոտյան ժամերից սկսած (06:00-ից սկսած) մինչեւ ուշ գիշեր մի ճնշող մթնոլորտ էր տիրում Երեւանում: Նախագահ Քոչարյանի եւ ոստիկանապետ Հարությունյանի թեթեւ ձեռքով Երեւանը վերծվել էր Սումգաիթի: Իրավիճակը համարյա թե նույնն էր՝ փոխվել էին դերակատարները: Պատժողի դերում՝ հայն էր, զոհի դերում՝ դարձյալ հայը: Պատժում էին հայ ոստիկանները, ավելի ուշ նաեւ՝ հայ «սպեցնազը» եւ հայ բանակը: Պատժվողի դերում՝ դարձյալ հայը՝ ըմբոստացած եւ իշխանությունների կամակատարություններից զզված մարդիկ (չգիտեմ էլ, թե, ասենք, մի 100-200 հազար մարդկանց ի՞նչ անվանես՝ ինչպես իշխանական լրատվամիջոցներն են անվանում՝ մարդկանց խո՞ւմբ, կամ՝ զանգվածնե՞ր, թե՞ ինչ): Ըստ իս, այս 100-200 հազար մարդիկ ներկայացնում էին ե՛ւ իրեննք իրենց, ե՛վ իրենց ընտանիքների որոշ (եթե ոչ բոլոր անդամներին), նաեւ՝ ընկերներին, մտերիմներին: Իմ օրինակով ասեմ, որ երբ ես մասնակցում էի Լեւոնի միտինգներին, ես ներկայացնում էի առնվազն 6-7 ընկերներիս, մորս, երբեմն նաեւ՝ կնոջս (եթե վերջինս չէր կարողանում անձամբ գալ):

Մարտի 1-ին տեղի ունեցավ այն, ինչ, ըստ մեր կարճատես իշխանությունների, պետք է ամրապնդեր Սերժ Սարգսյանի արհեստական հաղթանակը փետրվարի 19-ի նախագահական ընտրություններին: Չգիտեմ՝ Սերժն ինքը գիտե՞ր, թե ոչ, սակայն ե՛ւ Քոչարյանը, ե՛ւ ընտրական հանձնաժողովների ներկայացուցիչները, ե՛ւ թեկնածուների վստահված անձինք, ե՛ւ մեր ազգի գերիշխող մեծամասնությունը, ե՛ւ տեղային եւ միջազգային դիտորդները համոզված էին, որ ընտրությունները, որպես այդպիսին, տեղի չեն ունեցել, կամ էլ՝ տեղի են ունեցել, սակայն այնչափ խախտումներով, որ չեն կարող արտացոլել թեկնածուների իրական չափաբաժինները:

Ասում են, Սերժ Սարգսյանը «պլանավորել էր» 2-փուլանի հաղթանակ, որին Քոչարյանը հակադրեց իր «ընկերոջ» մեկ փուլով հաղթանակը: Վարկած է, սակայն բավականին խելքին մոտ: Քոչարյանը հասավ այն բանին, որ Սերժի նախագահ դառնալ-չդառնալու հարցը մնաց իր որոշելու խնդիրը: Կուզեր, Քոչարյանը չէր «սեղմի» ուժայիններին, եւ լեւոնենց օր-օրի աճող ժողովրդական բողոքի ալիքի եւ միջազգային ուժերի ճնշման տակ Սահմանադրական Դատարանը ստիպված կլիներ կասկածի տակ դնել ընտրությունների արդյունքները: Ստացվեց այնպես, որ Քոչարյանը ստիպեց Սերժին՝ «չմոռանալ իրեն»: Չե՞ որ ըստ այս վարկածի, իրականում, Քոչարյանը «օծեց» Սերժի «թագը»:

Սակայն Սերժ Սարգսյանն ու Ռոբերտ Քոչարյանը, չնայած այս հակասությանը, ունեին նաեւ բնական մի ընդհանուր նպատակ. Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ընտրվելու դեպքում երկուսն էլ կհայտնվեին ճաղերից այն կողմ: Եվ այս ընդհանուր ու մեծ նպատակը թողած, Քոչարյանը, ըստ իս, այնունամենայնիվ գնաց նաեւ Սերժին «իր ազդեցության ոլորտից բաց չթողնելու» վերեւի պարբերությունում համառոտ ներկայացված տարբերակին. Սերժ Սարգսյանն «ընտրվում է» նախագահ, սակայն այդ հաղթանակի գործում նաեւ հասկանում է, որ հենց Ռոբերտ Քոչարյանի շնորհիվ ինքը դարձավ նախագահ:

Կարծում եմ, անիմաստ է այլեւս քննարկել Սերժի՝ նախագահ «ընտրվելու» լեգիտիմության հարցը: Նա այնքանվով է լեգիտիմ նախագահ, որքան ընդդիմադիր էին Լեւոնից բացի մյուս «ընդդիմադիրները»՝ սկսած «էժանագին» Արամ Հարությունյանից ու Արտաշես Գեղամյանից մինչեւ «թանկարժեք» Արթուր Բաղդասարյանը: Եվ նույն Սերժ Սարգսյանի դժբախտության պատճառը այն է, որ ինքը այս «ոչ լեգիտիմության» շունչը զգալու է ամեն վայրկյան՝ թե «իր» ժողովրդի հետ շփվելուց եւ թե միջազգային հանդիպումներում եւ պարտադրված փաստաթղթերում:

Մի բանը հաստատ է՝ ստի ու բռնության միջոցով եւ Քոչարյաին կողմից նախագահ «օծված» Սերժ Սարգսյանը երկար չի դիմանա: Խոսքս ոչ թե տարիների, այլ ամիսների խնդիր է:

Այժմ՝ մի քանի խոսք մարտի 1-ի ողբերգության մասին: Խոսքս հավասարապես ուղղված է ե՛ւ իմ համերկրացիներին, ե՛ւ սփյուռքահայությանը:

Նախ՝ մի՛ հավատացեք պաշտոնական լրատվությանը: Այն սուտ էր՝ ինչպես մինչեւ հիմա, այնպես էլ այս օրերին: Եթե նրանք ձերբակալում են անկապ դեմքերի, սակայն մոռանում են բորոր այն ընտրակեղծարարներին, որոնք գործել են նույն ոստիկանների, թաղային քերածին հեղինակությունների եւ պատգամավորների ոչ թե ներկայությամբ, այլ՝ ակտիվ օժանդակությամբ, արժե՞ հավատալ այլ խոսքերի, որոնք հորջոջվում են Քոչարյան-Սերժի եւ նրանց մանկլավիկների, այդ թվում՝ բոլոր հեռուստալրատվամիջոցների (բացառությամբ՝ Երկիր Մեդիայի, որն ունի իր հստակ՝ ՀՅԴ-ական գիծը) կողմից: Եթե պատգամավոր եւ լրագրող են ծեծվում, եւ այդ ծեծուջարդ կազմակերպողները Ազգային Ժողովում «քննարկում են» արտակարգ դրություն մտցնելու հարցը, արժե՞ արդյոք ընդհանրապես լսել նման տեղեկատվություն: Ավելի լավ է՝ զանգահարեք Ձեր երեւանցի ընկեր-բարեկամներին եւ նրանցից իմացեք իրականությունը: Դուք մոտակա օրերին զրկվեցիք նաեւ ինտերնետային լրատվամիջոցներից: Ոչինչ, համոզված եմ մի քանի օրից Քոչարյանը ստիպված է լինելու հանել իր իսկ մտցրած արտակարգ դրությունը:

Ի՞նչ իրականում տեղի ունեցավ մարտի 1-ին: Այն, որ իշխանության նյարդերը տեղի տվեցին: Ես տարբեր առիթներով ընկերներիս հետ կիսվելուց ասել եմ ու էլի կասեմ՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը պատրաստ է բանտերը լցնել իր համակիրներով՝ հասնելու իր նպատակին: Սա, ի միջի այլոց, վատ իմաստով չեմ ասում: Ու ձերբակալվածներն էլ գիտեն, թե ինչու են դատապարտվում ժամանակավոր անազատության: Սա մեծ շախմատ է՝ խելացի զոհաբերություններով: Կարեւորն այն է, որ ձերբակալվածներն իրենք հպարտ են եւ հասկանում են, որ իրենց ձերբակալությունը անհրաժեշտ քայլ է՝ ընդհանուր գործին նպաստելու գործում: Ահա թե ինչու, իշխանությունների կողմից վերջին մի քանի օրերին (մինեչ մարտի 1-ը եւ դրանից հետո) գրանցված եւ գրանցվող ձերբակալություններին Լեւոնը կարող է շատ հանգիստ վերաբերվել. չէ՞ որ այս ձերբակալությունները մտնում էին նրա ծրագրում:

Սակայն, իշխանությունները գտնվեցին ավելի հիմար, քան իրականում էր: Նրանք սկսեց պատժել նրանց, ովքեր իրենց նախագահ տեսնում էին Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին: Այսինքն՝ կուլ տվեցին Լեւնի խայծը, մոռանալով, որ նման ձերբակալությունները եւ ուժ կիրառելը ի վերջո վնասելու է հենց իրենց:

Քավ լիցի, իմ ասելն այն չէ բնավ, որ Լեւոնը ցանկանում էր մարտի 1-ի բռնությունները, զորքի խառնվելը եւ մարդկային զոհերը: Տակավին՝ ոչ: Նա գիտեր, որ կլինեն բռնություններ եւ ձերբակալություններ, սակայն այն, որ իշխանություններն այսաստիճան «կեղտոտ խաղեր» կտան, այն էլ՝ իրենց մեկուսացնելու պայմաններում, հաստատ չէր հաշվարկել:

Ասում են՝ ինչո՞ւ Լեւոնը չհրաժարվեց իր անվտանգությունից ու չգնաց դեպի իրենց սպասող ժողովուրդը: Կարող են մեղադրել, եւ համոզված եմ, որ իշխանությունները շուտով այս հարցը կդարձնեն օրակարգային: Համաձայնվեք, որ իր քաղաքացիների վրա զորք բերողը նույն հաջողությամբ կարող էր ֆիզիկապես վերացնել Լեւոնին՝ ժողովրդի մեջ ներմուծած իր պրովոկատորների ձեռքով: Իսկ որ պրովոտակտորներ կային, այն էլ՝ մեծ քանակով, կարող եմ հաստատել ինքս, որպես մարտի 1-ին Ֆրանսիական դեսպանատան շրջակայքում գտնվող (2 անգամ՝ 14:00-17:00-ին եի 19:00-20:00-ին) անձանցից մեկը: Լեւոնը լավ է հասկանում, որ իրեն ֆիզիկական վերացնելը մեծապես կվնասեր իր իսկ կողմից նախաձեռնված շարժմանը, եւ ոչ թե վախենում էր այդ փաստից: Վախեցողը դեռեւս ամիսներ առաջ չէր ընթերցի «Մահվան տեսիլը» եւ չէր ասի՝ «Ինձնից բացի թող ոչ մի զոհ չպահանջվի»:

Այսպիսով, ի՞նչ տեղի ունեցավ: Իշխանությունները «ցրեցին» Ազատության (եւ ոչ թե Թատերական) հրապարակում քնած մարդկանց: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ առավոտյան ժամը 6-ին, ստանալով «օպերատիվ տեղեկատվություն»՝ եկել էին խուզարկության: Այստեղ են ասում՝ ախմախնե՛ր, իսկ ոչ մի օպերատի տեղեկատվություն չէիք ստացե՞լ ընտրատարածքների մեծ մասում ընթացած բռնություններից եւ կեղծիքներից, թեկուզ՝ Ձեր իսկ միլպետերի միջոցով: Գալիս են առավոտ վաղ 6-ին՝ երբ մարդիկ արդեն հոգնած են, մի մասը՝ հեռացած տուն (որպեսզի իրենց կարգի բերեն եւ վերադառնան Հրապարակ): Նկարել են ինչ-որ կադրեր, դե թող նկարահանեին այն պահը, թե ինչպես են գալիս ասում, ենթադրենք՝ «բարեւ ձեզ, հայ տղերք, եւ կներեք, սակայն մենք եկել ենք որոշ բաներ ճշտելու», հետո էլ «կոխեին» աչքներս, թե՝ տեսե՞ք, թե ինչպես մեզ դիմավորեցին:

Սա գալ չէր, այլ՝ հարձակում: Հարձակում անպաշտպան մարդկանց վրա: Հարձակում եւ ծեծ ու ջարդ: Հարձակում՝ ինչպես վայրագները, «азверин» խմածները: Ահա այն բոցը, որը էլ ավելի ուժեղացրեց մարդկանց զզվանքն իրենց իսկ իշխանություններից:

Մարդիկ փախան Ֆրանսիական դեսպանատան մերձակայքը: Նրանց քանակն այնտեղ ժամ-ժամի շատանում էր: Սա հաստատ Քոչարյանը եւ ոստիկանությունը չէին կանխատեսել (իսկ որ պետք է հանրահավաքը տեղափոխվեր այնտեղ, բնականաբար, պլանավորված էր Լեւն Տեր-Պետրոսյանի կողմից): Եվ այստեղ Քոչարյանը գործեց հերթական սադրանքը՝ գրգռված մարդկանց շարքերը հեղեղելով իրենց իսկ պրովոկատորներով: Իսկ որ պրովոկատորներ կային, ու նրանք շատ-շատ են, կարող են ինձ հաստատել բոլոր նրանք, ովքեր «սթափ» հայացքով «զննում էին» շուրջբոլորը՝ տեղ-տեղ հավաքված խմբերին, այդ մարդկանց խոսակցություններին եւ հայացքներին: Եթե կուզեք իմանալ, ես ֆրանսիական դեսպանատան տարածք ժամանել էի ընկերոջս հետ (մեր կանանցով), եւ հենց այդ «պրովոկատորական մթնոլորտն» էր հիմնական պատճառը, որ մենք ստիպված լքեցինք այդ վայրը: Լքեցինք՝ հաստատ համոզված լինելով, որ նույն պրովոկատորների «շնորհիվ» մարդկանց բազմությունը շուտով հայտնվելու է փակուղու առջեւ: Ժողովուրդը պահանջում էր Լեւոնի ներկայությունը, սակայն Լեւոնը ինքը լավ գիտեր, որ գալով եւ նահատակվելով նույն այդ հրապարակում, ոչ թե հերոսություն կանի, այլ՝ հիմարություն, քաղաքական հիմարություն: Սա այն նահատակումը չէր լինի, որը որեւէ արդյունք կտար: Նա դեռ պետք է: Ու շատ-շատ է պետք: Ոչ թե՝ պրովոկատորներին, այլ՝ ժողովրդին:

Եվ սկսեց «մսաղացը», արդեն ոչ միայն ոստիկանների, այլ նաեւ՝ զորքի մասնակցությամբ: Չեմ ասում, որ մարդկանց շարքերում չկային գերգրգռված երկրապահներ: Եթե նրանք գերգրգռված էին, ապա դարձյալ իշխանություններն էին մեղավոր: Լեւոնը երբեւէ չի ասել, որ պետք է մարդկանց գլուխներ ջարդվեն: Ընդհակառակը, նա ասում էր՝ մենք պետք է այն աստիճան խաղաղ գործենք, որ որեւէ կասկածի նշույլ անգամ չթողնենք: Եվ ի հակադրություն նույն Լեւոնի այս խաղաղ կոչերին, երկարպահները տեսան ուժ եւ բռնություն, ծեծ ու ջարդ: Եվ դժվար, թե նրանք մնային սառը դատող մարդիկ, առավել եւս՝ իրենց առաջնորդի «զսպող» ներկայությունից դուրս…

Ամփոփեմ. իշխանություններն արին այն, ինչին ունակ էին: Նրանք իբր թե իրենց ապահովագրեցին այսօր (նույն կիրակի օրը, երբ պետք է տեղի ունենար ԵՄ ազդեցիկ պաշտոնյաների այցը Հայաստան, եւ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանենք էլ պատրաստվում էին այդ այցին՝ հզոր հանրահավաքով) կարծեցյալ խաղաղ եւ անվրդով փողոցներ: Սակայն նրանք մի՞թե այդչափ թուլամիտ են, որ չեն հասկանում, որ փողոցների նախորդ օրերի ակտիվությունը արդեն իսկ տեղափոխվեց մարդկանց ուղեղներ: Եվ ինչքա՞ն պետք է ուժով պահպանեն նման խաղաղությունը: Եւ ի՞նչ պատաասխան պիտի տան հայաստանաբնակ շարքային ղարաբաղցիներին, որոնց իրենց հարեւաններն այլեւս «այլ» հայացքով են նայելու: Մի՞թե սա է կոչվում իշխանություն:

[Լէգնա]

Տաք թեյը ձեռքիդ տակ, Կոմիտասի երաժշտության ներքո, էկրանի այն կողմից, քեզ ոգևորում է սեփական ժողովրդիդ համախմբվածությունը, ազգիդ պայքարը` ստի, կեղծիքի, թալանի ու անբարոյականության դեմ: Ժպտում ես գոհուկանությամբ, որ ահա եկել է ազգիդ բևեռացման ժամը, հասել է վերջապես ազգիդ իրական պատմության տեր կանգնելու, արյանդ մեջ մաքառման հիշողությունը ետ բերելու ժամը: Այնքան է մեջդ եռում նրանցից մեկը լինելու ցանկությունը, որ ... հո'պ ջարդվեց թեյի բաժակը:
Ու հոպ…. ջարդվեց ժողովուրդը … առավոտ ծեգին կրա'կ, լա'ց ու կո'ծ, եղբայրների արյունախում ցանկություն, քույրերիդ վայնասուն:
Դեռ ցանկանում ես լինե՞լ նրանցից մեկը..այո', չէ՞ որ դու Հայկի ցեղից ես, դեռ մեջդ եռո՞ւմ է կյանքդ նրանց կյանքին կապելու քո ոգևորությունը:
… Տաք տանը նստած, ինֆորմացիայի մի բջջից եկող նորություններից կախված, ծուլացած դեմքը լացակումած…էլ ի՞նչ ոգևորություն, էլ ի՞նչ պայքար քո կողմից, էլ ի՞նչ հույս տալու նոր փիլիսոփայական տարբերակներ, էլ ի՞նչ ընկածներին մտովի վեր կացնելու փորձ, երբ...
... Երբ զոհվող զինվորի մեջ քո սեփական տղան չէ, ոտքերը վառված ու անտեր ընկածը` քո կինը չէ, երբ . «Տղե'ք պետք չէ կրակել» գոռացող ձայնը ու հետո անհայտ գնդակից ընկնող ձայնը` քո ձայնը չէ:
... Էլ ի՞նչ մթնոլորդ, էլ ի՞նչ գարուն, երբ գարնան մի տեսակը քեզ ժպտում է, մյուս տեսակը` Հայաստան կոչվող զննդանում, դողում...
..Թեյդ ըմպիր...սառեց:

[Արշակ]

Ակումբում մոտ հարյուր մարդ կա ցանկացած պահի, բայց նոր գրառումներ գրեթե չեն լինում։ Քաղաքականությունից խոսել չի կարելի, իսկ ուրիշ բանի մասին խոսել չի լինում։

Չնայած քաղաքականություն բառն արդեն տեղին չէ։ Վերջին իրադարձություններն ու հույզերն արդեն վաղուց դադարել են զուտ քաղաքական լինելուց։

[Լ.յ.ո.վ.]

Տխուր բաներ մեր երկրի մասին` Մարդու Իրավունքների Պաշտպանություն

[Cassiopeia]

Գարուն էր, չեկած ամառ, փուլ եկավ երկնակամար...
Ձուն մաղեց մեր բաց գլխին, ձուն մաղեց կրակի պես...

[Belle]

Ահավոր է հիասթափությունը....
ատում եմ այդ երևույթն ու հաստկապես գարնան գարնանը
թող արև լինի ու ջերմություն, թող հիասթափությունը անհետանա, թող տիրի խաղաղություն ու ՍԵՐ

[Apsara]

Երկինքը գլխիս վրա էր կախվել,
ճանապարհ դեպի ու՞ր,
գարունը վախեցած ծառերի հետևն էր պախկվել,
մարդիք այդ ինչու՞,
արևը չկա, բայց լույս է դեռ,
կարմիր է վառվում,
մարտի 1-ին աշունն է իշխում,
կրկնվեց պատմությունը հին

[Սելավի]

1.03.08թ. Լույսը պիտի բացվեր, որ գարուն լիներ: Ասում են` քաղաքի արվարձաններում կոշտացած ձեռքերով տատիկներն ու պապիկները ձնծաղիկներ ու մանուշակներ էին վաճառում: Նրանք չգիտեին, տեղյակ չէին, չէին պատկերացնում, որ գարուն ա, ձուն ա արել...
Քաղաքի սրտում` Ազատության հրապարակում, առավոտյան ժամը յոթին սարսափազդու ձայներ էին գալիս. ոստիկանները, սեւ համազգեստով, սեւ դիմակներով զինվորականները մահակներով խփում էին վահաններին: Լույսը նոր էր բացվում: Հետո վայրենի ծեծ, ջարդ, արյուն: Շրջափակել էին, որպեսզի հանկարծ ոչ ոք չփախչի, բոլորին հոշոտեն, անխտիր, ինչպես պատահի` մահակով, ոտքով, արցունքաբեր, թունավոր գազով...

«Իմացա, որ հրապարակը շրջափակել են, տղաս էլ այնտեղ է: Մեքենայով գնացինք: Լացում էի, երբ տեսա ոնց են ջարդում մարդկանց: Տեսա տղայիս: Մոտեցանք: Մեկ էլ էն տեսա, որ ամուսնուս, տղայիս 5-6 հոգով գցել են ոտքերի տակ... Սեւ դիմակավոր, աժդահա տղամարդիկ էին: Ձեռքերս տարածեցի, որ գոնե մի քիչ էլ ինձ խփեն: Մահակով խփեցին դեմքիս: Երբ տեսան, որ երեքս էլ արյունլվիկ ենք, ասացին` «Վերջ, արյունոտ են»: Կարծես հանգստացան, թողեցին մեզ, մյուսն էլ զզվանքով ասաց` «Զգույշ, արյունդ չքսես շորերիս»: Մի տղա` սպիտակ սվիտերով, էլ չէր շարժվում նրանց ոտքերի տակ, բայց խփում էին: Կարծես դիակ էին ծեծում: Էնքան էլ հաստ, կոպիտ սապոգներ էին... Ոտքերս ծալվեցին, չէի կարողանում դուրս գալ: «Շտապօգնության» մեքենաները կանգնած էին, բայց ոչ ոք դուրս չէր գալիս, որ վիրավորներին օգնություն ցույց տար: Տղաս գոռաց` «Դուրս եկեք, մամայիս օգնեք, ինչ է, վախենու՞մ եք...»: Նոր դուրս եկան, մեզ տարան թիվ 3 հիվանդանոց», - պատմեց Նաիրա Աղաջանյանը: Բժիշկների ախտորոշմամբ որդին` Գոռ Աղաջանյանը (1990 թիվ) եւ հայրը` Աղաջանյան Գնելը գլխի գագաթնային շրջանի ենթամաշկային հեմատոմիա ախտորոշմամբ տեղափոխվել են տուն: Այս հիվանդանոցում ամբուլատոր բուժօգնություն են ստացել նաեւ Վարդանյան Սուրենը (1982 թիվ, ախտորոշումը` բազկի սալջարդ), Վարդան Հարությունյանը (1969 թիվ, նախաբազկի սալջարդ), Ռոման Մնացականյանը (1980 թիվ, գլխի գագաթնային շրջանի սալջարդ, վերք): Թիվ 3 հիվանդանոցում երկու հիվանդներ էլ կային, ովքեր հարձակման ժամանակ էմոցիոնալ շոկ են ապրել եւ սրտի անբավարար աշխատանքով տեղափոխվել հիվանդանոց: Նրանցից մեկը վերակենդանացման բաժանմունքում էր: Փորձեցինք զրուցել հիվանդի հետ, սակայն հսկող բժիշկը թույլ չտվեց` մեկ պատճառաբանելով, թե հիվանդին նոր հուզումներ պետք չեն, մեկ պնդելով, թե ինքը իրավունք չունի առանց գլխավոր բժշկի հրամանի նման բաներ թույլ տալ: Թերապեւտիկ բաժնում մյուս հիվանդն էր: Նրա պալատի դռան առջեւ ոստիկաններ էին կանգնած եւ քաղաքացիական հագուստով մի տղամարդ, ով, ներկայանալով իբրեւ հիվանդի բարեկամ, ասաց. «Արգելվում է, չի կարելի զրուցել հիվանդի հետ, ես թույլ չեմ տալիս»: Հետո հիվանդասենյակից դուրս եկան հիվանդի հավանաբար իսկական քույրերը: Նրանք այդ մարդու ներկայությամբ հրաժարվեցին ոչ միայն թույլ տալ մոտենալու, զրուցելու իրենց եղբոր հետ, այլեւ չցանկացան գնահատական տալ կատարվածին, թե` «Այս պահին մեզ համար ամենակարեւորը մեր եղբայրն է»...

Ամենաշատ վիրավորները եղել են «Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնում, որի տնօրենը Արա Մինասյանն է` Սերժ Սարգսյանի խնամին: Ծեծվածներին հատուկ տարել են այս հիվանդանոց` վիրավորների թիվը, կատարվածի պատկերը կոծկելու համար: Այս հիվանդանոցից որեւէ տեղեկատվություն ստանալ հնարավոր չեղավ:

Հանրապետական հիվանդանոցում բժիշկներից մեկը միամտաբար ուղեկցեց վիրավորներից մեկի` Բաբկեն Աթոյանի մոտ: «Նրանք սեւ հագուստով, սեւ դիմակներով էին` զինված մահակներով, վահաններով, սաղավարտներով: Շրջափակել են հրապարակը ու ոչ մի հնարավորություն չեն տվել, որ ժողովուրդը գոնե դուրս գա: Նրանց կողմից ոչ մի նախազգուշացում չի եղել: Միակ նախազգուշացումը եղել է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից: Երբ նրանք շրջապատել էին հրապարակն ու մահակներով խփում էին վահաններին` ահ ու սարսափ տարածելով, նա ասաց. «Ժողովուրդ, խոհեմ եղեք, նրանք ձեր քույրերն ու եղբայրներն են»: Մեզ հորդորեց նույնիսկ ձեռքի մի ավելորդ շարժում էլ չանել: Նման բաներ մարդուն են ասում, բայց նրանք անասուն են: Խփում էին ոնց պատահի, որտեղ պատահի: Այնտեղ «Շտապօգնության» մեքենաներ չկային: Մի մարդ քարշ տալով ինձ հասցրել է Անի հյուրանոց, այնտեղից տաքսի կանչել, վճարել եւ ուղարկել թիվ 1 հիվանդանոց: Այնտեղ ասացին` «Նման հիվանդներ մենք չենք ընդունում»: Հավանաբար իշխանություններից ցուցում է եղել, որ վիրավորներին տանեն Էրեբունի հիվանդանոց, «Գրիգոր Լուսավորիչ». դրանք Սերժիկի, Քոչարյանի բարեկամներին պատկանող հիվանդանոցներ են...»: Այդ պահին ներս մտավ մի բժիշկ եւ դուրս հրավիրեց հիվանդասենյակից` չի կարելի: Հետո երկար, տհաճ քաշքշուկներ, մինչեւ պատասխանատու բժիշկը թույլ տվեց խոսել նաեւ մյուս վիրավորների հետ: Ինձ հաճելիորեն զարմացրեց հիվանդանոցի անվտանգության աշխատակցի պահվածքը, ով հատկապես շահագրգռված էր, որպեսզի անպայման տեսնենք եւ զրուցենք վիրավորների հետ: Ի վերջո` թույլ տվեցին:

Արամ Բարեղամյան. «Առաջին օրվանից հրապարակում եմ: Հրազդանից եմ: Ժամը մոտ ութն էր: Տեր-Պետրոսյանը մեզ կոչ արեց, որ հանկարծ չհարձակվենք: Բայց նրանք վրա տվին ու ծեծելով քշում էին, չէին նայում` կին, աղջիկ, երեխա... Իմ առջեւ կին էր ընկած, նրան խփում էին: Ասացի` «Կնոջը մի հարվածեք», խփեցին իմ գլխին... Ինձ թվում է` նրանք ղարաբաղցիներ էին, բարբառից եմ ենթադրում: Իսկ երբ հիվանդանոցում էի, տեսա Հատուկ գնդից մի մայորի եւ էլի մեկին, որ չհասկացա` ով էր: Նրանք առանձնացել էին բժիշկներից մեկի հետ եւ խոսում էին: Հավանաբար բժշկին ասում էին, որ վիրավորների թիվը հնարավորինս քիչ ասեն»:

Նվեր Սարգսյան, 36 տարեկան. «Ժամը մոտ 14: 00-ն էր, ֆրանսիական դեսպանատան բակում: Ոստիկանները հարձակվեցին: Ինձ վառելափայտով են ծեծել... Իմ աչքի առաջ տասը տարեկան մի երեխայի, 23 տարեկան մի երիտասարդի մահացու ծեծեցին...»... Պատրաստվում էի հեռանալ, երբ Նվերը, որ հազիվ էր խոսում, ասաց. «Մենք արդարություն ենք պահանջում...»...

Ես կարող էի զետեղել նաեւ վիրավորների լուսանկարները, սակայն լրագրության էթիկայի համաձայն` արգելվում է ցուցադրել բռնության, վայրագության տեսարաններ, որ հոգեկան ցնցման պատճառ կարող է դառնալ... մարդու համար...


03.03.2008

Հայկական հեռուստատեսությունների եթերում օճառային օպերայի հերթական սերիալն էր՝ ժպտում են, գնում-գալիս, ապուշ-ապուշ դուրս տալիս: Իսկ կյանքում, իրական կյանքում ջարդ էր, կոտորած, արյուն: Նորից վիրավորներ, զոհեր... Իսկ հայկական հեռուստատեսությունների եթերում թալանված խանութներ էին, խոտերում թաքցրած զենք-զինամթերք եւ ծեծվող ոստիկաններ: Պատկերի զավեշտն ամբողջացնում է ՀՀ առողջապահության նախարարության տարածած հաղորդագրությունը, համաձայն որի 2008թ. մարտի 1-ին Երեւանի հիվանդանոցներում ժամը 06.00-ից մինչեւ 21.30-ը 42 տուժածներից 14-ը զինվորականներ էին, 28-ը՝ քաղաքացիներ. մինչեւ ատամները զինված քաղաքացիներն այդքան շատ եւ այդպես դաժանորեն ծեծվել են: Բայց ահա ժամը 21.30-ից մինչեւ 01.00-ն 89 տուժածներից 58-ը զինվորականներ էին, 31-ը՝ քաղաքացիներ. այս անգամ «անպաշտպան» ոստիկաններն են դաժանաբար ջարդվել, հրազենային կրակոցներից, երբ ժողովուրդը պաշտպանվելու համար ասֆալտ էր քանդում... Հետո ոստիկանների ճակատագրով մտահոգ Ռոբերտ Քոչարյանն այցելեց խեղճ, ծեծված ոստիկաններին, եւ տեսարանը՝ որպես զավեշտների զավեշտ, հեռուստաէկրաններին էր: Դեռ կգտնվեն պոետներ, որ ասքեր կգրեն անձնվեր ոստիկանների մասին: Եվ դեռ այդ պոետները մրցանակներ կստանան, այն էլ՝ պետական: Սակայն երկրի նախագահի խորը, անհանգիստ մտահոգությունը չտարածվեց մյուս տուժածների՝ պաշտոնական տվյալներով 59 քաղաքացիների վրա: Տուժածների ոչ պաշտոնական, ուստի եւ ավելի ստույգ թիվը, նրանց առողջական վիճակը դժվար է պարզել: Հանրապետական հիվանդանոցի բժշկական գծով տնօրեն, վիրաբույժ, պրոֆեսոր Պողոսյանը հիվանդանոցում գտնվող վիրավորներին տեսնելու մեր պահանջ-խնդրանքին, խնդրանք-պահանջին պատասխանեց, որ իր միակ ցանկությունն է, որ չլինեն այլեւս այդպիսի վիրավորներ, այդպիսի պատճառներով, նման հետեւանքներով... Զրուցեցինք նույն հիվանդանոցի Նյարդավիրաբուժության բաժանմունքի վարիչ Դ.Պատրիկյանի հետ: «Մարտի 1-ից մինչեւ լույս 2-ի գիշերը մեզ մոտ բերվել են 8 վիրավորներ՝ հիմնականում թեթեւ վնասվածքներով՝ գլխուղեղի ցնցումով, վերքերով. գանգուղեղային վնասվածքների մեջ սա թեթեւ վնասվածք է համարվում: Չէի ասի, թե նրանց մեջ կային ծանր հիվանդներ: Ճիշտ է, հուզված էին, գրգռված, սթրեսային վիճակում էին: Բայց ժամը 21.30-ի սահմաններում 3-րդ հիվանդանոցից մեզ մոտ տեղափոխեցին մի հիվանդի՝ շատ ծանր վիճակում: Հիվանդը դեռ վերակենդանացման բաժանմունքում է: Նա ունեցել է գլխի ծանր, թափանցող վնասվածք՝ գանգի ոսկրերի կոտրվածքով, ուղեղանյութի վնասվածքով, արյունահոսությամբ: Անմիջապես վիրահատվել է: Արվել է ամեն ինչ՝ արյունահոսությունը դադարեցնելու, կոտրված ոսկրաբեկորները հեռացնելու տեսակետից: Ցավոք, անհայտ է այդ հիվանդի ինքնությունը, հարազատները չկան: Այս պահի դրությամբ երկու հիվանդներ՝ ՈԶ զինծառայողներ, արդեն դուրս են գրվել: Նրանք բավարար վիճակում էին: Իհարկե, երիտասարդ երեխաներ էին՝ հուզված, բայց որեւիցե վնասվածք նրանք չունեին, նույնիսկ կապտուկներ չունեին», - փաստեց Պատրիկյանը:

Ինձ թույլ չտվին հիվանդանոցում գտնվող վիրավորներին տեսնելու, զրուցելու՝ պատճառաբանելով, թե զրույցը կարող է վատ անդրադառնալ հիվանդների ինքնազգացողությանը...

- Բայց ասացիք, որ նրանց վնասվածքները թեթեւ են, վիճակը ձեր գնահատմամբ բավարար է, ուրեմն ինչու՞ պիտի հուզվեն:

- Նույնիսկ իրավապահ մարմիններն առանց բժշկի թույլտվության իրավունք չունեն խոսելու թեկուզ հանցագործ հիվանդի հետ:

«Իսկ ոստիկանների ներկայությունը հիվանդի մոտ հուզմունքի, պոռթկումների պատճառ չի՞ դառնա», - մտածում էի ես` դուրս գալով հիվանդանոցից:
http://www.zhamanak.com/

[Sunny Stream]

աշխարհի բոլոր վավերագրողներ, լրագրողներ ու ազնիվ մարդիկ` ծեծեք ինձ, հենց հանդիպեք..... ...
... էսօր ժամը մոտ 12-ից հետո ինձ մոտ սկսվեց հակա-օր... չհասկացա ինչու (դե առավոտից լսարանում տիրող ուրախ մթնոլորտը երևի իր գործն արեց, թեև նոր էի կարդացել դեյ.ազ-ի չգիտես ճիշտ, թե սուտ լուրերը)... ուրախանում էի ու ջղայնանում վրաս... հետո մի քիչ հանգստացա, որ իմացա մենակ ես չէի էդ վիճակում... անհասկանալի ուրախությունը ամեն դեպքում էդքան էլ երկար չտևեց...
... հետո արեցի մի բան, որ թեև շատ սովորական է, բայց ինձ համար անհնար էր թվում... խոսեցի Ազատության հրապարակը հսկող զինվորների... չէ` զինվորի ու մայորի հետ... էդ զինվորը ախր իմ նախկին դասարանցին էր` մեր դպրոցի ամենակարգին, ամենալավ ու խելացի տղաներից մեկը... բերանս բաց էր մնացել, թե ոնց էդ փոքր-մոքր լավ տղան մեծացել էր ու տեղավորվել էդ ծանր հագուկապի մեջ... ձեռքին էլ` հրացան... ասաց փամփուշտներ ունեն, բայց դե զենքը լիցքավորված չեն պահում... ասացի, որ ուզում եմ նկարահանել Թումանյանի արձանը, ինքն էլ թե` խնդիր չկա... մայորին բացատրեցի, թե ինչ եմ ուզում, պարզվեց ուրախ էլ մարդ է, ասաց, որ շրջակայքը չնկարեմ, բայց արձանը կարող եմ.. վերջում ավելացրեց` 1 րոպե... ու ես` շաշս, մինչև տեսախցիկի օպցիաներն եմ կարգավորում, 1.5 կադր արձան եմ նկարում, հրաման է գալիս, որ դադարեցնեմ... բայց դե հո ուղղակի չէի նկարում` սրտումս վախ, մտածում եմ հեսա մեկը էդ լիքը զինվորներից կկասկածաի, աջուձախ չի նայի ու կկրակի... մեքենայից մեկը դուրս եկավ ու դեպի մեզ եկավ, երևի էդ պատճառով էլ մայորը իսկի էդ 1 րոպեն չհամբերեց...
... դե հիմա եկեք ու մի խփեք ինձ, որ գոնե էդ կես րոպեն էլ չօգտագործեցի, զինվորներ երևում են, բայց մեքենաները` չէ ու ընդհանրապես պահը բռնող մեկը կկարողանար շատ ճիշտ օգտագործել էդ կես րոպեն...
... մի խոսքով ահավոր կատաղած եմ ինձ վրա... կանցնի...

Հ.Գ. ախր ասում էին ոչ մեկին չեն թողնում, նույնիսկ Հայլուրին... իսկ ես չօգտվեցի...

... բայց էդ լավ տղային ինչի՞ են բերել... լավ է, գոնե գիշերը էդտեղ չի եղել, հաջորդ օրն են իրենց բերել... Աստված էդ լավ տղաների հետ...

[StrangeLittleGirl]

Հիմա ինձ ոչինչ պետք չէ, բացի խաղաղությունից: Խաղաղություն թե՛ մարդկանց ներսում, թե՛ դրսում՝ քաղաքում, թե՛ Ղարաբաղում: Հիշում եմ՝ երբ եղբորս նոր էին բանակ տանում, մի պայծառ արևոտ օր տնից դուրս եկա ու նայեցի թափանցիկ երկնքին՝ Աստծուց խաղաղություն խնդրելով: Ես չէի պատկերացնում, որ գալու է մի օր, երբ ավելի քան երբևէ խաղաղություն եմ ուզելու: Ու մի բառ է անընդհատ պտտվում իմ գլխում, նույնիսկ քնած ժամանակ. «Խաղաղություն, խաղաղություն, խաղաղություն…»:

[Աբելյան]

Ընտրությունները պրծան, ու չնայած վարչապետի հուսադրող խոստումներին, գները երկնիշ թվով աճեցին: Մի խոսքով, առա՜ջ: Առա՜ջ դեպի թանկացումներից անպակաս Հայաստան, առա՜ջ դեպի գործազուրկ Հայաստանն, առա՜ջ դեպի աղքատ Հայաստան, առա՜ջ դեպի նորանոր փակուղիներ՝ կեղծիքի ու ստի թևերով, լավ, շատ խորացա:
Վաղվանից իմ առաջ նպատակ եմ դնում. դիետա պահել: Հացը ուտելու եմ օրական 300-400 գրամից ոչ ավել: Չայը խմելու եմ առանց շաքարի, մուրաբա ու թխվածքներ՝ հազարից մեկ: Կաթնամթերքի չափաբաժինը 50 տոկոսով քչացնում եմ: Միս աշխատում եմ ընդհանրապես չուտեմ: Տենանք, կկարենա՞մ: Չնայած, եթե չկարենամ էլ, էլի ոչինչ: Կասեմ. "վարչապետը ասեց, չարեց, դե ես ել իրավունք ունեմ ասելու ու չանելու":