Աթեիզմ

[Varzor]

դու չես կարդում քո պոստերը, կամ էլ չես հասկանում ինչ ես ասում… ի՞նչ ա նշանակում "Այդ սահմանափակումները աստծո անունից սահմանում է կրոնը"… մտածում ե՞ս ինչ ես գրում… առանց աստծո կրոն չկա… կրոնիից դուրս աստված գոյություն չունի… դրանք իրարից անկախ բաներ չեն… կրոնի ամբողջ նպատակն ա վախի ներշնչումը, գնա պատմությունը նայի… կրոնի ամբողջ գործունեությունն ա հենց դա… դժոխքը քո կարծիքով ի՞նչ ա… կամ աստծո անքննելի ու անիմանալի բնույթը…
առանց մտածելու մի խոսա…

Ընդգծված հատվածը քո մոտ ավելի լավա ստացվում, քեզ մի թերագնահատի
Ընգեր ջան, դու հո լուսնից չես իջել? Լիքը մարդ կա, որ ոչ մի կրոնի հետևորդ չի, բայց "աստված" հասկացողությունից զուրկ չի: Բա ուր մնաց կրոնը? Կրոնն ընդամենը էդ "գերբնական" հասկացողությունների սիստեմավորված ու նպատակային կիրառումն է: Այո, առանց "գերբնականի" կրոն չկա: բայց առանց կրոնի "գերբնական" կա: հենց էդ եմ ուզում բացատրեմ, որ չես ջոգում: Դու "ստանդարտի" համաձայն իրար ես խառնել կրոն ու հավատք գաղափարները: Ու երևի կրկնվեմ. ՄԻ ՀՈՐԻՆԻ ու մի ընդհանրացրու` ոչ բոլոր կրոններն են հիմնված վախի վրա: Էն, որ կրոնների մեծամասնությունը մարդկային վախի վրա են հիմնվել ու չաղացել, դեռ չի նշանակում, որ բոլորն են այդպիսին:

դու, երևում ա որ անտեղյակ ես… քաղաքակրթությունը առաջ տանողների հիմնական մասը իրա գաղափարների համար անզիջում պայքարել ա… համարյա բոլորն էլ ֆինանսական մեծ դժվարությունների մեջ են եղել ընդամենը մի բանի համար՝ իրանք իրանց գաղափարներն ու համոզմունքների չեն զիջել, մի մասն էլ դրա պատճառով մեռել ա, կամ վառվել ա… իսկ մնացածները քո ասածի պես իրանց նյութականի համար արել ինչ որ իրանցից պահանջվել ա…

Ես ասում եմ տրակտոր, դու ասում եմ How can I eat it?
Ու ինչին ես փորձում հակասես? ՄԻ հատ նորից ուշադիր կարդա մեջբերածդ հատվածը ու նախորդ գրառումը.

Նույնիկ ներկայիս ժամանակներում գործող մարդասիրական գաղափարների վրա հենվող երևույթները իրականում հիմնված են շատ ավելի պարզ ու նյութական մղումների վրա:

Ու փորձի կապ գտնես սրա ու քո գրածի միջև իմ մոտ չի ստացվում

[Rammstein]

Մի քիչ կարդացի վերջին գրառումներից մի քանիսը: Անկեղծ, որոշ աթեիստներ ավելի ֆանատիկ մարդու տպավորություն են թողնում, քան ոչ աթեիստները: Իմ համար կրոնական ֆանատիկը աթեիստ ֆանատիկից ոչ մի բանով չի տարբերվում: Երկու ֆանատիզմն էլ նույն կարգի անիմաստություն եմ համարում:

Ցանկացած կրոնա-հավատքային ուղղվածություն տալիսա մտքի, հնարավորությունների, կարծիքների սահմանափակում, իսկ աթեիզմը հանումա էդ սահմանափակումը:


Առայժմ:

Առայժմ, Վիստ ջան…

Հա, ի՞նչ էի ասում. ինձ հետաքրքիր ա, հիմա եթե ես եկեղեցի չեմ գնում, աղոթք չեմ անում, Աստծու գոյությունը ո՛չ հերքում եմ, ո՛չ` պնդում, կրոնի մասին չեմ մտածում, ապա ո՞ւմ մտքի սահմանափակումներն են ավելի քիչ, աթեիստների՞, թե՞ իմ:

[Mephistopheles]

Ընդգծված հատվածը քո մոտ ավելի լավա ստացվում, քեզ մի թերագնահատի
Ընգեր ջան, դու հո լուսնից չես իջել? Լիքը մարդ կա, որ ոչ մի կրոնի հետևորդ չի, բայց "աստված" հասկացողությունից զուրկ չի: Բա ուր մնաց կրոնը? Կրոնն ընդամենը էդ "գերբնական" հասկացողությունների սիստեմավորված ու նպատակային կիրառումն է: Այո, առանց "գերբնականի" կրոն չկա: բայց առանց կրոնի "գերբնական" կա: հենց էդ եմ ուզում բացատրեմ, որ չես ջոգում: Դու "ստանդարտի" համաձայն իրար ես խառնել կրոն ու հավատք գաղափարները: Ու երևի կրկնվեմ. ՄԻ ՀՈՐԻՆԻ ու մի ընդհանրացրու` ոչ բոլոր կրոններն են հիմնված վախի վրա: Էն, որ կրոնների մեծամասնությունը մարդկային վախի վրա են հիմնվել ու չաղացել, դեռ չի նշանակում, որ բոլորն են այդպիսին:



Ես ասում եմ տրակտոր, դու ասում եմ How can I eat it?
Ու ինչին ես փորձում հակասես? ՄԻ հատ նորից ուշադիր կարդա մեջբերածդ հատվածը ու նախորդ գրառումը.

Ու փորձի կապ գտնես սրա ու քո գրածի միջև իմ մոտ չի ստացվում

"Գերբնական" նշանակում ա բնականից դուրս…բնականից վեր… ինչ որ կա, արդեն բնական ա… գերբնական գիտական բառ չի, զգացական ա… եթե աստված գերբնական ուժ ա նշանակում ա գոյություն չունի… նշանակում ա դու բանավիճելու հիմք չունես…

Եթե մարդկանց ինչոր մի մասը կամ նույնիսկ բոլորը հավատում են որ ինչոր մի գերբնական ուժ կա, էդ չի նշանակում որ կա… հավատալը գոյության ապացույց չի… ես էլ կարամ բաբա յագային հավատամ, հետո՞ ուրեմն կա՞…

[Tig]

"Գերբնական" նշանակում ա բնականից դուրս…բնականից վեր… ինչ որ կա, արդեն բնական ա… գերբնական գիտական բառ չի, զգացական ա… եթե աստված գերբնական ուժ ա նշանակում ա գոյություն չունի… նշանակում ա դու բանավիճելու հիմք չունես…

Եթե մարդկանց ինչոր մի մասը կամ նույնիսկ բոլորը հավատում են որ ինչոր մի գերբնական ուժ կա, էդ չի նշանակում որ կա… հավատալը գոյության ապացույց չի… ես էլ կարամ բաբա յագային հավատամ, հետո՞ ուրեմն կա՞…

Սա արդեն բառախաղ ա: Նայած թե բնական ասելով մենք ինչ ենք հասկանում: Եթե բնակն ասելով հասկանում ենք նյութական աշխարհը, ապա գերբնական որակումը Աստծո նկատմամբ տեղին է, իսկ եթե բնական համարում ենք այն ամենը ինչ կա, այսինքն ավելի ենք լայնացնում այդ հասկացության շրջանակը, ապա դու ճիշտ ես: Բայց միայն որակման հարցում ես ճիշտ:

[Mephistopheles]

Սա արդեն բառախաղ ա: Նայած թե բնական ասելով մենք ինչ ենք հասկանում: Եթե բնակն ասելով հասկանում ենք նյութական աշխարհը, ապա գերբնական որակումը Աստծո նկատմամբ տեղին է, իսկ եթե բնական համարում ենք այն ամենը ինչ կա, այսինքն ավելի ենք լայնացնում այդ հասկացության շրջանակը, ապա դու ճիշտ ես: Բայց միայն որակման հարցում ես ճիշտ:

Այն ինչ հնարավոր ա, նշանակում ա կարա գոյություն ունենա չնայած կարաող ա հավանական չլինի… դա բնական ա… կարող ա գոյություն չունենա, բայց հնարավոր լինելը դրան դասում ա բնականի կատեգորիայի մեջ… գերբնական նշանակում ա հնարավորինից դուրս, որը գոյության հավանականությունը դարձնում ա զրո… սա բառախաղ չի… այն ինչ վերագրվում ա աստծուն, հնարավորից դուրս ա, որն էլ գոյության հավանականությունը բերում ա զրոյականի…

Մի հատ հարց քեզ Տիգ ջան, դու հոգևորը ո՞նց ես պատկերացնում առանց նյութի… ասեմ որ չպետք ա խառնել այն որ մարդիկ հոգևոր արժեքներն ավելի բարձր են դասում քան նյութական արժեքները… սա արժեքի հարց չի… առանց նյութի հոգևոր չկա… հոգևորը միայն նյութով կարա դրսևորվի…

[VisTolog]

Մի քիչ կարդացի վերջին գրառումներից մի քանիսը: Անկեղծ, որոշ աթեիստներ ավելի ֆանատիկ մարդու տպավորություն են թողնում, քան ոչ աթեիստները: Իմ համար կրոնական ֆանատիկը աթեիստ ֆանատիկից ոչ մի բանով չի տարբերվում: Երկու ֆանատիզմն էլ նույն կարգի անիմաստություն եմ համարում:


Առայժմ, Վիստ ջան…

ինձ հետաքրքիր ա, հիմա եթե ես եկեղեցի չեմ գնում, աղոթք չեմ անում, Աստծու գոյությունը ո՛չ հերքում եմ, ո՛չ` պնդում, կրոնի մասին չեմ մտածում, ապա

դու անում ես էն, ինչ աթեիստնա անում: Աթեիստը քո ասած ֆանատիկիցա դառնում երբ սկսում են իր մոտ աստծուն գովերգել ու փառք տալ, իսկ մնացած դեպքերում ֆանատիզմը բացակայումա:

[VisTolog]

Նախ, Վիստ ջան, ի՞նչ է նշանակում "Աստծո գաղափար":

Եվ երկրորդ. ինչ էլ որ նշանակի կամ ինչ էլ ուզում է լինի այդ "Աստծո գաղափար" կոչեցյալը: Բայց լավ, ասենք, թե գոյություն ունի մի բան՝ շատ լայն սահմաններով: Հիմա եթե վերցնենք այդ լայն սահմաններով բանն ու դրան գումարենք "Աստծո գաղափարը", այդ բանն ավելի կփոքրանա՞: Ինչպե՞ս: Մի՞թե, երբ մի բանին գումարում ես մի ուրիշ բան, գումարը գումարելիներից ավելի մեծ չի լինում…

Կամ, Վիստ ջան, եթե ես վերցնեմ ու անջատեմ տանս էլեկտրականությունը և դրա հետ մեկտեղ բոլոր լուսամուտներն էլ կավով ծեփեմ, - դրանով իմ տունն ավելի լուսավոր կդառնա՞…

Աստծո գաղափարները, որոնք գրված են իրա գրքում, դնումա սահմանափակումներ:

Հիմա եթե վերցնենք այդ լայն սահմաններով բանն ու դրան գումարենք "Աստծո գաղափարը", այդ բանն ավելի կփոքրանա՞: Ինչպե՞ս: Մի՞թե, երբ մի բանին գումարում ես մի ուրիշ բան, գումարը գումարելիներից ավելի մեծ չի լինում…

Եթե 5-րդ մակարդակի լայն սահմանին գումարենք (-10) մակարդակի սահման (Աստծո գաղափարը իրա գրքից) ապա գումարը կլինի (-5)

Մի՞թե, երբ մի բանին գումարում ես մի ուրիշ բան, գումարը գումարելիներից ավելի մեծ չի լինում…

Հիշեցի եհովայի վկաների հետ զրույցներից, որ էս ձև են համեմատություններ անում ու «ապացուցում» որ իրանք ճիշտ են:

[Skeptic]

Նախ' ողջունում եմ ձեր հաղորդաշարը

Իմ համար կրոնական ֆանատիկը աթեիստ ֆանատիկից ոչ մի բանով չի տարբերվում: Երկու ֆանատիզմն էլ նույն կարգի անիմաստություն եմ համարում:

Ռամշ ջան, բայց ֆանատիկ աթեիստները հանուն իրանց համոզմունքների ուրիշ մարդկանց չեն վնասում

ինձ հետաքրքիր ա, հիմա եթե ես եկեղեցի չեմ գնում, աղոթք չեմ անում, Աստծու գոյությունը ո՛չ հերքում եմ, ո՛չ` պնդում, կրոնի մասին չեմ մտածում, ապա ո՞ւմ մտքի սահմանափակումներն են ավելի քիչ, աթեիստների՞, թե՞ իմ:

Էս մտքի սահմանափակում չի, այլ ձևավորված կարծիքի բացակայություն ա: Oրինակ, եթե ես իմ կյանքի ընթացքում ընտանեկան ու ընկերական միջավայրի առանձնահատկությունների հետևանքով ոչ մի առնչություն չեմ ունեցել ֆjունեռալ դում երաժշտական ժանրի () կամ հոլանդական գեղանկարչության ոսկեդարյան շրջանի ( ) մասին, էդ չի նշանակում, որ դրանք ուսումնասիրող, սիրող կամ չսիրող մարդկանց միտքn իմից սահմանափակ ա:

[Tig]

Այն ինչ հնարավոր ա, նշանակում ա կարա գոյություն ունենա չնայած կարաող ա հավանական չլինի… դա բնական ա… կարող ա գոյություն չունենա, բայց հնարավոր լինելը դրան դասում ա բնականի կատեգորիայի մեջ… գերբնական նշանակում ա հնարավորինից դուրս, որը գոյության հավանականությունը դարձնում ա զրո… սա բառախաղ չի… այն ինչ վերագրվում ա աստծուն, հնարավորից դուրս ա, որն էլ գոյության հավանականությունը բերում ա զրոյականի…

Ընդունեցի դատողություններդ բացի մի կետից: Աստծո գոյությունը նույնպես հնարավոր է: Վերագրման մասով չեմ ասում, այլ զուտ գոյության: Վերագրման մասով նույնպես համամիտ եմ քո հետ:

Մի հատ հարց քեզ Տիգ ջան, դու հոգևորը ո՞նց ես պատկերացնում առանց նյութի… ասեմ որ չպետք ա խառնել այն որ մարդիկ հոգևոր արժեքներն ավելի բարձր են դասում քան նյութական արժեքները… սա արժեքի հարց չի… առանց նյութի հոգևոր չկա… հոգևորը միայն նյութով կարա դրսևորվի…

Նայած նյութ ասելով ինչ ենք հասկանում: Եթե նյութ ասելով հասկանում ենք այն ամենը ինչ տեսնում, լսում, շոշափում ու զգում ենք, ապա դա սահմանափակում է մեզ, քանի որ կան այնպիսի դիապազոններ որոնց մենք հասու չենք տեսնելու, լսելու, շոշափելու ու զգալու: Եթե այդ դիապազոնն էլ համարենք նյութ, ապա դու լրիվ իրավացի ես: Իմ պատկերացմամբ այս դեպքում նյութականի ու հոգևորի հստակ սահամազատում չկա: Սահմանազատումը մենք ենք դնում, մեր զգայարանների ու կարողությունների սահմանափակ լինելու արդյունքում: Ռուսերեն մի հատ սենց եզրույթ կա՝ тонкая материя, հայերենով կարծեմ եթերային նյութ: Իմ պատկերացմամբ, մեր սահմանազատմամբ հոգևորը անցնում է այդ եթերային նյութեղենության այն կողմը, որը մենք մեր ունեցած որակի զգայարաններով ու կարողություններով իվիճակի չենք ընկալել: Դրա համար մնում ենք ենթադրությունների ու զգացականի հույսին:

[Rammstein]

դու անում ես էն, ինչ աթեիստնա անում: Աթեիստը քո ասած ֆանատիկիցա դառնում երբ սկսում են իր մոտ աստծուն գովերգել ու փառք տալ, իսկ մնացած դեպքերում ֆանատիզմը բացակայումա:

Իսկ ես երբեք էլ իմ ասած ֆանատիկից չեմ դառնում: Ով ուզում ա, կարա իմ մոտ Աստծուն գովերգի ու փառք տա, ինձ դրանով չի վնասի:

Ռամշ ջան, բայց ֆանատիկ աթեիստները հանուն իրանց համոզմունքների ուրիշ մարդկանց չեն վնասում

Ֆանատիկ հավատացյալներն էլ չեն վնասում:
Իհարկե ֆանատիկ որակումը մի քիչ տարբեր ձեւերով կարող ա հասկացվել: Իմ շրջապատում կան մարդիկ, ում ես համարում եմ ֆանատիկ հավատացյալ, բայց իրանք ոչ մեկին չեն վնասում ո՛չ ֆիզիկապես, ո՛չ բարոյապես, ի տարբերություն բազմաթիվ ֆանատիկ աթեիստների, ովքեր բացահայտ ղժժում են այս կամ այն կրոնի հետեւորդների վրա, ինչը ոչ այլ ինչ ա, քան անհանդուրժողականություն:

[Mephistopheles]

Ընդունեցի դատողություններդ բացի մի կետից: Աստծո գոյությունը նույնպես հնարավոր է: Վերագրման մասով չեմ ասում, այլ զուտ գոյության: Վերագրման մասով նույնպես համամիտ եմ քո հետ:



Նայած նյութ ասելով ինչ ենք հասկանում: Եթե նյութ ասելով հասկանում ենք այն ամենը ինչ տեսնում, լսում, շոշափում ու զգում ենք, ապա դա սահմանափակում է մեզ, քանի որ կան այնպիսի դիապազոններ որոնց մենք հասու չենք տեսնելու, լսելու, շոշափելու ու զգալու: Եթե այդ դիապազոնն էլ համարենք նյութ, ապա դու լրիվ իրավացի ես: Իմ պատկերացմամբ այս դեպքում նյութականի ու հոգևորի հստակ սահամազատում չկա: Սահմանազատումը մենք ենք դնում, մեր զգայարանների ու կարողությունների սահմանափակ լինելու արդյունքում: Ռուսերեն մի հատ սենց եզրույթ կա՝ тонкая материя, հայերենով կարծեմ եթերային նյութ: Իմ պատկերացմամբ, մեր սահմանազատմամբ հոգևորը անցնում է այդ եթերային նյութեղենության այն կողմը, որը մենք մեր ունեցած որակի զգայարաններով ու կարողություններով իվիճակի չենք ընկալել: Դրա համար մնում ենք ենթադրությունների ու զգացականի հույսին:

Տիգ ջան, աստծո գոյությունը հնարավոր լինելու համար նախ պետք ա սհմանել թե ինչ է աստված և ապա ցույց տալ թե ինչպես ա հնարավոր նրա գոյությունը, դրանից հետո նոր կարելի ա քննարկել գոյության հավանականությունը… եթե դա անես, կասեմ հնարավոր ա աստծո գոյությունը… միայն "հնարավոր է" ասելը քիչ ա …

Գանք նյութին… ամեն նյութ դեռ հոգևորի գոյություն չի… նյութը անհրաժեշտ բայց ոչ բավարար պայման ա… հոգևորը մարդու մեջ ա… մարդուց դուրս հոգևոր գոյություն չունի… այսինք եթե օրինակ բերեմ ապա լավ օրինակ ա ձայնը… ձակնը իրալանում օդի տատանում ա, բայց դառնում ա ձայն երբ հասնում ա մարդու ականջին… նույնը ցանկացած արվեստի գործ. քանի դեռ այն չի տեսնվել ու ընկալվել հապատասխան ինտելեկտի տեր մարդու կողմից այն դեռ արվեստի գործ չի… նյութն ինքնին հոգևոր արժեք չի անկախ նրա գոյության ձևից… նյութը հոգևորի գոյության ու ԴՐՍևորման պայման ա…

[Tig]

Տիգ ջան, աստծո գոյությունը հնարավոր լինելու համար նախ պետք ա սհմանել թե ինչ է աստված և ապա ցույց տալ թե ինչպես ա հնարավոր նրա գոյությունը, դրանից հետո նոր կարելի ա քննարկել գոյության հավանականությունը… եթե դա անես, կասեմ հնարավոր ա աստծո գոյությունը… միայն "հնարավոր է" ասելը քիչ ա …

Համաձայն եմ Մեֆ ջան, փորձեմ իմ տեսանկյունից սահմանեմ աստծուն: Աստված ամեն ինչն է, իմացյալն ու չիմացյալը, նյութեղենն ու ոգեղենը, նյութականն ու հոգևորը: Ինքստինքյան սահմանազատում է գծվում... և..., և...: Վերևում արդեն ասեցի, թե ինչից է գոյանում այդ սահմանազատումը: Ես նույնիսկ կարող եմ սահմանել այդ սահմանազատման նպատակը: Քանի որ ամեն ինչ համեմատության մեջ է դառնում արժեքավոր և իմաստ է ստանում, ապա անհնար է ամեն ինչը համեմատել ամեն ինչի հետ, դրա համար էլ ստեղծվել է այս սահմանազատում խաղը՝ նյութ-հոգի:

Գանք նյութին… ամեն նյութ դեռ հոգևորի գոյություն չի… նյութը անհրաժեշտ բայց ոչ բավարար պայման ա… հոգևորը մարդու մեջ ա… մարդուց դուրս հոգևոր գոյություն չունի… այսինք եթե օրինակ բերեմ ապա լավ օրինակ ա ձայնը… ձակնը իրալանում օդի տատանում ա, բայց դառնում ա ձայն երբ հասնում ա մարդու ականջին… նույնը ցանկացած արվեստի գործ. քանի դեռ այն չի տեսնվել ու ընկալվել հապատասխան ինտելեկտի տեր մարդու կողմից այն դեռ արվեստի գործ չի… նյութն ինքնին հոգևոր արժեք չի անկախ նրա գոյության ձևից… նյութը հոգևորի գոյության ու ԴՐՍևորման պայման ա…

Լրիվ համաձայն եմ՝ նյութը հոգևորի դրսևորման պայման է: Բայց "ամեն նյութ դեռ հոգևորի գոյություն չի" պնդումը ճիշտ է մեր իմացականի տեսանկյունից: Իսկ հակառակ կողմից այդ արտահայտությունը կհնչի այսպես՝ ամեն մի հոգևոր դեռ նյութի գոյություն չի, քանի որ հոգևորն է նյութին տալիս դրսևորվելու հնարավորություն...
Այսինքն նայած թե մեր բանականությունը /ինքնագիտակցությունը/ տվյալ պահին սահմանազատման որ հատվածում է գտնվում: Երբ ծնվում ենք այս աշխարհում, անցնում ենք դեպի սահմանազատման նյութեղենության կողմը, բայց քանի որ սանկացած նյութ ոգեղենի կրող է, ապա սկսում ենք ձգտել դեպի ոգեղենություն: Իսկ երբ մեռնում ենք, անցնում ենք ոգեղենության կողմը ու սկսում ձգտել դեպի նյութը... հենց այս բևեռացված ձգտումն է, որ ապահովում է այս սահմանազատումը, որն էլ հնարավորություն է տալիս ԱՄԵՆ ԻՆՉԻՆ ինքնադրսևորվել ԱՄԵՆ ԻՆՉԻ միջոցով: Մեխը՝ առանցքը, հենց այդ սահմանազատումն է, եթե դա չլինի, ԱՄԵՆ ԻՆՉԸ կիմաստազրկվի:

Այսինքն Գոյը գոյություն ունի բացառման-բացառման կամ հաստատման-հաստատման շնորհիվ:

Իսկ քո բերած օրինակը՝ ձայնը, արվեստ և այլն, ճիշտ է մենք անվանում ենք հոգևոր, բայց դա հոգևորի ինքնաարտահայտումն է մի կողմից և գնահատումը մյուս կողմից: Այսինքն դու գործողությունը, տվյալ դեպքում արվեստը՝ ինքնաարտահայտվելը, և դրա ազդեցությունը փորձում ես նույնացնել գործողությունը կատարողի հետ: Քո ասածը շարժման արդյունքն է, ոչ թե շարժվող օբյեկտը: Այսինքն էլի ճիշտ ես, ինչպես նյութն է առանց հոգևորի անիմաստ, այնպես էլ հակառակը: Իսկ այն որ հոգևորը մարդուց դուրս գոյություն չունի... դա էլ էլի տեսանկյան խնդիր է: Հակառակ կողմից էլ կարելի է պնդել, որ մարդը հոգևորից դուրս գոյություն չունի: Տվյալ դեպքում մարդը նյութն է: Իսկ հավաքական տեսանկյունից բնականաբար մարդը հոգևորի և նյութականի համադրումն է:

[VisTolog]

Իսկ ես երբեք էլ իմ ասած ֆանատիկից չեմ դառնում: Ով ուզում ա, կարա իմ մոտ Աստծուն գովերգի ու փառք տա, ինձ դրանով չի վնասի:

Իսկ օրինակ ինձ վիրավորումա, երբ իմ արած աշխատանքի համար աստծուն են շնորհակալ լինում:


Վերջերս մեկը ասեց.
- Գործ ունե՞ս, ո՞նցա
- Հա ունեմ, վատ չի
- Դե փառք աստծո
- Փառք շեֆիս

Ափսոս չերկարացրեց:

[Rammstein]

Իսկ օրինակ ինձ վիրավորումա, երբ իմ արած աշխատանքի համար աստծուն են շնորհակալ լինում:


Վերջերս մեկը ասեց.
- Գործ ունե՞ս, ո՞նցա
- Հա ունեմ, վատ չի
- Դե փառք աստծո
- Փառք շեֆիս

Ափսոս չերկարացրեց:

Էդ ո՞նց, ասենք գործ ես անում, շնորհակալություն հայտնողն էլ ասում ա «Մերսի, Աստված ջան, որ էս գործը արեցիր», կամ «Մերսի Աստված ջան, որ Վիստը արեց էս գործը», հա՞, սե՞նց նկատի ունես:

Քո բերած օրինակում «փառք Աստծու» արտահայտությունը կարա հանգիստ ընկալվի որպես «շատ ուրախ եմ» կամ «շատ լավ ա»-ին համարժեք մի բան, ու դրա վրա կենտրոնանալու պատճառ չեմ տեսնում: Ես մարդ գիտեմ` ո՛չ կնքված ա, ո՛չ կյանքում եկեղցեցի ա գնացել, ո՛չ կյանքում Աստվածաշունչ ա բացել, ո՛չ էլ իրան ինչ-որ կրոնի հետեւորդ ա համարում, բայց նույն «փառք Աստծու»-ն շատ հաճախ օգտագործում ա:

[Mephistopheles]

Համաձայն եմ Մեֆ ջան, փորձեմ իմ տեսանկյունից սահմանեմ աստծուն: Աստված ամեն ինչն է, իմացյալն ու չիմացյալը, նյութեղենն ու ոգեղենը, նյութականն ու հոգևորը: Ինքստինքյան սահմանազատում է գծվում... և..., և...: Վերևում արդեն ասեցի, թե ինչից է գոյանում այդ սահմանազատումը: Ես նույնիսկ կարող եմ սահմանել այդ սահմանազատման նպատակը: Քանի որ ամեն ինչ համեմատության մեջ է դառնում արժեքավոր և իմաստ է ստանում, ապա անհնար է ամեն ինչը համեմատել ամեն ինչի հետ, դրա համար էլ ստեղծվել է այս սահմանազատում խաղը՝ նյութ-հոգի:

Տիգ ջան, արդեն ընդգծածս մասում դու մի հատ մեծ վրիպում ես արել… Սահմանումն ինքնին չի կարող անձնական տեսանկյունից լինել քանի որ մենք չենք կարող բանավիճել… ամեն մարդ կարա իր տեսանկյունն ունենա ու դրանով համարենք ամեն ինչ ավարտված… մի բանի գոյությունը ընդունելու համար պետք ա գանք մի սահմանման, կամ ամենաքիչը աշխատենք սահմանել այդ բանը այնպես որ ունենանք ընդհունուր համաձայնություն… և հետո նոր կարող ենք բանավիճել դրա գոյության կամ չգոյության հնարավորության և ապա հավանականության շուրջ… քո անձնական սահմանումն ըստ էության սահմանում չի, քանի որ չի ցույց տալիս թե "աստված" ինչով ա տարբեր "ոչ աստված"-նեից ու հենց սա էլ բացառում ա նրա գոյության հնարավորությանապացուցելիությունը… եթե ասում ես "ամեն ինչ" սա միանշանակ քեզ դնում ա հարցերի միա այնպիսի շարանի առաջ որոնց պատասխանելն անհնար ա… ամեն ինչի մեջ մտնում ա Թալեաթը նաև… հիմա եթե սարկազմի վերածեմ պիտի հարցնեմ "Թալեաթը աստված ա՞… Ալիևը… իմ խմած սուրճը" ու էսպես շարունակ… կրոնը էս հարցում ունի ուրիշ մոտեցում… ասում ա "էս ամեն ինչի ստեղծողն ա Աստված"… բայց մյուս կողմից նրանք չեն կարողանում բացատրել ու ցույց տալ թե ինչպես ա աստված դա արել, մինչդեռ էսօր տալիս ա հենց դրա բացատրությունը թե ինչպես ա ամեն ինչը առաջանում ու ինչես են երևեւյթները տեղի ունենում… էս ֆոնի վրա աստծո բնույթը սկսում ո հետ մղվել դեպի անհայտը, այսինքն այն ինչ անհայտ ա, վերագրվում ա աստծուն ու հենց գիտությունն այդ անհայտի բացատրությունը տալիս ա "աստված" նահանջում ա դեպի նոր անհայտ "տերրիտորիաներ"… ու այսպես շարունակ… դրա համար անքամ կրոնը և եկեղեցիները սկսում են աստծուն տեղավորել "զուտ անձնական" հարթության մեջ որն արդեն սկսում ա ընդհանուրի կողմից ընդունված ու սահմանված գոյ դադարել գոյություն ունենալ… աստված չի դառնում օբյեկտիվ իրականություն…

Լրիվ համաձայն եմ՝ նյութը հոգևորի դրսևորման պայման է: Բայց "ամեն նյութ դեռ հոգևորի գոյություն չի" պնդումը ճիշտ է մեր իմացականի տեսանկյունից: Իսկ հակառակ կողմից այդ արտահայտությունը կհնչի այսպես՝ ամեն մի հոգևոր դեռ նյութի գոյություն չի, քանի որ հոգևորն է նյութին տալիս դրսևորվելու հնարավորություն...
Այսինքն նայած թե մեր բանականությունը /ինքնագիտակցությունը/ տվյալ պահին սահմանազատման որ հատվածում է գտնվում: Երբ ծնվում ենք այս աշխարհում, անցնում ենք դեպի սահմանազատման նյութեղենության կողմը, բայց քանի որ սանկացած նյութ ոգեղենի կրող է, ապա սկսում ենք ձգտել դեպի ոգեղենություն: Իսկ երբ մեռնում ենք, անցնում ենք ոգեղենության կողմը ու սկսում ձգտել դեպի նյութը... հենց այս բևեռացված ձգտումն է, որ ապահովում է այս սահմանազատումը, որն էլ հնարավորություն է տալիս ԱՄԵՆ ԻՆՉԻՆ ինքնադրսևորվել ԱՄԵՆ ԻՆՉԻ միջոցով: Մեխը՝ առանցքը, հենց այդ սահմանազատումն է, եթե դա չլինի, ԱՄԵՆ ԻՆՉԸ կիմաստազրկվի:

Այսինքն Գոյը գոյություն ունի բացառման-բացառման կամ հաստատման-հաստատման շնորհիվ:

Իսկ քո բերած օրինակը՝ ձայնը, արվեստ և այլն, ճիշտ է մենք անվանում ենք հոգևոր, բայց դա հոգևորի ինքնաարտահայտումն է մի կողմից և գնահատումը մյուս կողմից: Այսինքն դու գործողությունը, տվյալ դեպքում արվեստը՝ ինքնաարտահայտվելը, և դրա ազդեցությունը փորձում ես նույնացնել գործողությունը կատարողի հետ: Քո ասածը շարժման արդյունքն է, ոչ թե շարժվող օբյեկտը: Այսինքն էլի ճիշտ ես, ինչպես նյութն է առանց հոգևորի անիմաստ, այնպես էլ հակառակը: Իսկ այն որ հոգևորը մարդուց դուրս գոյություն չունի... դա էլ էլի տեսանկյան խնդիր է: Հակառակ կողմից էլ կարելի է պնդել, որ մարդը հոգևորից դուրս գոյություն չունի: Տվյալ դեպքում մարդը նյութն է: Իսկ հավաքական տեսանկյունից բնականաբար մարդը հոգևորի և նյութականի համադրումն է:

հակառակը չես կարող պնդել մի պատճառով… դու չես կարող ցույց տալ հոգևոր որը նյութական չի… եթե մի բան ընկալելի ա մարդու կողմից ուրեմն նյութական ա, բայց մարդու կողմից ընկալված ամեն բան չի որ հոգևոր ա… հոգևորը չի կարող նյութին տալ դրսևորվելու հնարավորություն որովհետև նյութն ա նրա գոյության պայմանը, բայց ոչ միակ… այսինքն հոգևորը գոյություն ունենալու համար շատ ավելի շատ պայմանների կարիք ունի քան նյութը, ընդ որում հոգևորի գոյության պայմաններից մեկն էլ հենց ինքը նյութն ա… տեսանելի թե անզեն աչքով անտեսանելի, բայց մի բան, նոյւթի գոյությունը միշտ ապացուցելի ա…

մի բան ևս… ցանկացած նյութ ոգեղենի կրող չի… ցանկացած նյութ հնարավոր ա ու հավանական ա որ կրի ոգեղեն, բայց դա չի նշանակում որ անպայմանորեն կրում ա…

Իսկ երբ մեռնում ենք, անցնում ենք ոգեղենության կողմը ու սկսում ձգտել դեպի նյութը

սա անապացուցելի ա… անձնական հարթության մեջ դու կարող ես հավատալ դրան, բայց իրականում այն օբյեկտիվ իրականություն անվանել հնարավոր չի… մարդը կարա անտեսի քո ասածը ու ապրի, բայց մարդը չի կարա անտեսի գրավիտացիան ու ապրի… սա ա օբյեկտիվ իրականությունը… մարդը երկրի վար շատ քիչ ժամանակ գոյություն ունի համեմատած երկրի կյանքի հետ, բայց քո պնդումը գոյություն ունի միայն մարդու ասպարեզ գալու հետ այն էլ ոչ ամեն տեսակի մարդու, զուտ մեր տեսակի ու ոչ միշտ…

Սամը նշել էր էր աստծո իր սահմանումը, չհասցրի անդրադառնալ, բայց երբ դու էլ ես գրում անձնական սահմանման մասին արդեն անհամձայնություն կա ոչ միայն իմ ու քո սահմանման մեջ այլ նաև Սամի… մի չորրորդ մարդ ևս կարող ա իր անձնական սահմանումն ունենալ և այսպես շարունակ… ընդհանուր սահմանումները ու նրանց ընդունումը մարդկության խաղաքակրթության հիմքն ա, հակառակ դեպքում հասարակությունը չի կարող գյություն ունենալ…

Մադն ինքն ա ստեղծում կամ տալիս նյութին հոգևոր արժեք… ես կարող եմ տեսնել մի ստալակտիդի կտոր որն ունի գեղագիտական ընկալման համապատասխան բոլոր հատկանիշները ու դրան տալ հոգևոր արժեք… ու այն կլինի հոգևոր արժեք մինչդեռ մեսանից շատ առաջ նույնատիպ ստալակտիդը կընկալվեր որպես սովորական ստալակտիդ… ավելին… եթե ուշադիր նայես ապա ստալակտիդի արժևորումը շատ բանի մասին ա խոսում… մեր վերաբերմունքը բնության նկատմամբ, մեր դիրքը բնության մեջ, և բնության վիճակը…