Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք

[Varzor]

1. "Ուրարտու" կոչվածը ու դրանից առաջ եղածը կապ չունի հայերի հետ ("եկվորության բլեֆ"-ը),

Այո կատարյալ հորինվածք է, որի տակից արդեն դուրս չեն գալիս:

2. Տիգրան II Մեծը ներկայացել է Պոմպեոսին ու թագը դրել նրա ոտքերի տակ,

Դե սա արդեն հռոմեական պոռոտախոսության նմուշներից է:
Նույն Հռոմի այլ պամիչներ նկարագրել են, թե բախումների արդյունքում ինչպիսի խայտառակ պարտություններ է կրել հռոմեական զորքը: Այդ մասին անշուշտ գիտեր նաև Պոմպեոսը, և դժվար թե հանդգներ նման պայմաններ առաջարկել Հայոց արքային: Այս հարցում նույնիսկ համաձայն չէին լինի պարսից արքաները` Տիգրանի նման քայլը Հռոմի ուղղակի թիրախ էր դարձնում Պարթևական Պարսկաստանը, որին վերջիններս դժվար թե համաձայն լինեին:
Տիգրանը շատ ամբիցիոզ և իշխանատենր արքա է եղել, իզուր չէ նույնիսկ վերցրել “արքայից արքա” տիտղոսը, որը իրականում ոչ իշխանություն էր ավելացնում, ոչ ունեցվածք:
Այն, որ Պոմպեոսը չեր կարող Հայաստանը վերջնականապես գրավել, դա բոլորը գիտեն, բայց ...
Որքան էր նրա զորաբանակի թիվը??
Եթե հաշվի առնենք, որ հռոմեական արևելյան զորքերը բաժանված էին բազմաթիվ մասերի, որոնցից խոշորները պայմանական անվանենք Պոնտական, Պաղեստինյան, Հայկական և Պարսկական ճակատներում, ապա հազիվ Հայկական ճակատում ունենաին 50-100.000 զորքը, որը բացարձակ բավարար չէր Հայաստանը ծնկի բերելու համար:
Եթե նույնիսկ ամբողջ արևելյան զորքը գար, ապա էլի հարցական է, սակայն այդպիսի քայլի նույնիսկ չէին գնա հռոմեացիք: Մյուս պոտենցյալ թշնամիները ուղղակի կբզկտեին ոչ միայն թիկունքից, այլև կներխուժեին կայսրության տարածքները:

3. Ավարայրի ճակատամարտում հայերը պարտվել են,

Այո, իհարկե Դե, այս թեման արդեն բավականաչափ քննարկվել է

4. Կիլիկիայի թագավորությունը անկում է ապրել 1375 թ-ին,

Մի գուցե միջազգայնորեն ընդունված “թագավոր” չի եղել, սակայն ներքին իշխանությունը պահանվել է շատ երկար տարիներ, առնվազն մինչև 19-րդ դար: Կիլիկիայի բավական ստվար հայկական բնակչությունը դրա ապացույցն ու հիմքն էին:

5. 1425-1918 թվականների արանքում "Հայկական բանակ" հասկացություն գոյություն չի ունեցել:

Դժվարանում եմ ասել, նայած թե ինչ ինկատի ունես “Հայկական բանակ” ասելով:
Եթե հաշվի առնենք Սյունիք-Արցախի մելիքությունները, Զեյքունի իշխանությունը, Կիլիկիայի իշխանությունները, որոնք անշուշտ ունեին կանոնավոր զինված ուժեր, ապա իհարկե ունեցել ենք բանակ (բանակներ):
Սակայն 19-րդ դարի մասին նման բան չեմ կարող ասել: Այն որ հայերը բավական մեծ քանակի զենք ունեին, ինչպես նաև այդ զենքին տիրապետող, դա նույնպես փաստ է` ոչ բոլոր հայդուկներն էին սովորական գյուղացիներ կամ արհեստավորներ: Բայց կենտրոնացված կառավարմամբ մեծաքանակ զինվորական ուժի մասին (1500-2000 զինյալներ) չեմ կարող խոսել, միգուցե տվյալներ չունեմ: