Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք

[Lion]

Սիրում եմ, էլի, տեղի ասված խոսքերը, նույնիսկ... ֆորումային պոստերի մակարդակով: Հետագան տեղադրվում է առանց մեկ բառ իսկ փոփոխելու

Հետո ի՞նչ:
Ես խիստ կասկածի տակ եմ դնում այդ աշխատանքի հավաստիությունն ու համարում, որ ինքը գիտությանը վնաս է բերում:
Անշուշտ սա իմ սուբյեկտիվ վերաբերմունքն է:

Տրիբուն ձյա, եթե ինչ-որ մեկը կամ մեկերը կասկածում են, ապա դա պարտադիր չի որ նշանակի, որ ինչ-որ բան այնպես չի, թեև հնարավոր է:

Ինչ վերաբերվում է այդ բազում կասկածներին... հմմմ... էդ խիստ բնական ու նորմալ ա: Կասկածները պիտի լինեն հետո կամ ցրվեն, կամ հաստատվեն: Ես հրաշալի հասկանում եմ այդ կասկածների հիմքերը: Հրաշալի: Բայց նաև տեսնում եմ, որ կասկածողներից շատերը իրենց կասկածները որպես հավաստի են ներկայացնում, մյուս հնարավոր տարբերակները չքննելով (օրինակ՝ դու): Իսկ դա արդեն վատ ա: Վատ ա ոչ թե կոնգրեսի, այլ տվյալ անձի համար: Ինչ վերաբերվումա կասկածների մասին հրապարակումներին, հրապարակախոսական հոդվածներին, վերլուծություններին, ապա կասեմ շատ կարճ. ուրախ եմ դրանց գոյության համար... մեկը իր մտահոգություններն է հայտնում (ինչը ողջունելի է), մյուսը փորձում ամեն գնով սևացնել:

Chuk

[Chuk]

Սիրում եմ, էլի, տեղի ասված խոսքերը, նույնիսկ... ֆորումային պոստերի մակարդակով: Հետագան տեղադրվում է առանց մեկ բառ իսկ փոփոխելու



Տրիբուն ձյա, եթե ինչ-որ մեկը կամ մեկերը կասկածում են, ապա դա պարտադիր չի որ նշանակի, որ ինչ-որ բան այնպես չի, թեև հնարավոր է:

Ինչ վերաբերվում է այդ բազում կասկածներին... հմմմ... էդ խիստ բնական ու նորմալ ա: Կասկածները պիտի լինեն հետո կամ ցրվեն, կամ հաստատվեն: Ես հրաշալի հասկանում եմ այդ կասկածների հիմքերը: Հրաշալի: Բայց նաև տեսնում եմ, որ կասկածողներից շատերը իրենց կասկածները որպես հավաստի են ներկայացնում, մյուս հնարավոր տարբերակները չքննելով (օրինակ՝ դու): Իսկ դա արդեն վատ ա: Վատ ա ոչ թե կոնգրեսի, այլ տվյալ անձի համար: Ինչ վերաբերվումա կասկածների մասին հրապարակումներին, հրապարակախոսական հոդվածներին, վերլուծություններին, ապա կասեմ շատ կարճ. ուրախ եմ դրանց գոյության համար... մեկը իր մտահոգություններն է հայտնում (ինչը ողջունելի է), մյուսը փորձում ամեն գնով սևացնել:

Chuk

Լոլ
Մհեր ջան, էն հին գրառումս որ կարդաս, կտեսնես հենց քո մեջբերածում «Անշուշտ սա իմ սուբյեկտիվ վերաբերմունքն է» տողերը: Գիտե՞ս, թե էդ ինչ ա նշանակում: Կարծում եմ, որ առանց խելքիդ զոռ տալու էլ կհասկանաս, որ նշանակում ա, որ ես չեմ պնդում իմ ասածի ճշմարտացիությունը, այլ թողնում եմ կասկածի տեղը, իսկ դա իր հերթին նշանակում ա, նորից առանց խելքիդ զոռ տալու կարող ես հասկանալ, որ այս վերջին մեջբերածդ էդ դեպքի հետ աղերս չունի:

Ծիծաղելի վիճակում ինքդ քեզ մի դիր

Հիմա մեջբերածդ առաջին գրառման երկրորդ հատվածը, որը դիտավորյալ չէիր դրել.

Հետո ի՞նչ:
Ես խիստ կասկածի տակ եմ դնում այդ աշխատանքի հավաստիությունն ու համարում, որ ինքը գիտությանը վնաս է բերում:
Անշուշտ սա իմ սուբյեկտիվ վերաբերմունքն է:
Այդ վերաբերմունքիս հաստատում կամ հերքումը կարող է լինել միայն գիտական վեճերում:
Մասնավորապես Լիոնին առաջարկել եմ, որ իր գրքերը ունենան գիտական խմբագիրներ, ընդդիմախոսներ (օպոնենտ) և այլն: Հրաժարվել է:
Առաջարկել եմ ներկայացնել գիտական քննարկման, ոչ թե ֆորումներում, որտեղ մեծ մասը անհրաժեշտ ժամանակ ու գիտելիք չունեն գիտական բանավեճի համար, կամ պիտի համաձայնվեն, կամ էլ ոչ:
Հիմա էլ առաջարկում եմ. եղբայր, եթե տենց լուրջ գիտական գործ ես անում, նյութը քեզ բավարար է դոկտորական պաշտպանելո համար, եթե լուրջ է, պաշտպանիր, ապացուցիր:

Պարոն «գիտնական», ես կասկածում եմ քո գրքի հավաստիությանը (կասկածում, ոչ թե պնդում): Ապացուցիր: Ապացուցիր գիտականորեն, այլ ոչ թե, կներես արտահայտության համար, տարբեր ֆորումներում աքլորավարի կեցվածքով

Քանի դեռ գիտական ձևով չես ապացուցել, ես կասկածելու եմ: Կապացուցես, կասկածներս կցրվեն, ինչպես որ գրել էի Տրիբունին ուղղված և լրիվ այլ թեմայու արված գրառման մեջ

հ.գ. Ապացուցելուդ դեպքում ոչ միայն կասկածներս կցրվեն, այլև պաշտոնապես ներողություն կխնդրեմ անհիմն գործերիդ հավաստիությանը կասկածելու համար Չնայած որ հիմքերը գնա գալիս եմ կան:

[Lion]

Դզումա... անարդար խոսքերը վերադարձնել տիրոջը

Քո բոլոր ասածներին այս թեմայում պատասխաններ արդեն հնչել են

[Chuk]

Դզումա... անարդար խոսքերը վերադարձնել տիրոջը

Քո բոլոր ասածներին այս թեմայում պատասխաններ արդեն հնչել են

Մհեր ջան, սրտիդ շատ մոտ մի ընդունի, որ ես կասկածում եմ քո «գիտությանը»:
Կրկնում եմ միլիոներորդ անգամ. դրանք իմ սուբյեկտիվ կարծիքներն են, իմ համար հիմնավորված: Քո որևէ բացատրություն ինձ չի բավարարել: Հա ինչ անենք, այ մարդ, գործդ գնահատողներ կան, պիտի փնովողներ էլ լինեն:

Սենց մանկական ռեակցիաներիդ մի քիչ մեծական խորհուրդ:
Չեմ ուզում թարմացնել այս «բանավեճը», այն իմ համար վաղուց սպառված է

[Lion]

Մհեր ջան, սրտիդ շատ մոտ մի ընդունի, որ ես կասկածում եմ քո «գիտությանը»:
Կրկնում եմ միլիոներորդ անգամ. դրանք իմ սուբյեկտիվ կարծիքներն են, իմ համար հիմնավորված: Քո որևէ բացատրություն ինձ չի բավարարել: Հա ինչ անենք, այ մարդ, գործդ գնահատողներ կան, պիտի փնովողներ էլ լինեն:

Սենց մանկական ռեակցիաներիդ մի քիչ մեծական խորհուրդ:
Չեմ ուզում թարմացնել այս «բանավեճը», այն իմ համար վաղուց սպառված է

Սրտիս մոտ ընդունեմ? Անարդար խոսքերը ես սովորաբար սրտիս մոտ չեմ ընդունում, բայց նաև սովորաբար հիշում եմ բավականին երկար

[Արևածագ]

Մի քանի աֆորիզմներ պատմության մասին:

Պատմությունն սկսվում է հենց այն ժամանակ, երբ արդեն ոչինչ հնարավոր չի ստուգել: Վ.Վերխովսկի

Պատմությունն այնպիսի խաբեություն է, որին բոլորը համաձայնում են: Նապոլեոն Առաջին

Պատմական իրադարձությունները երկու տեսակի են. նրանք, որ նշանակություն չունեն և նրանք, որ չեն եղել: Ուիլյամ Ինջ

Ժուրաքանչյուր ժողովուրդ ունի այն պատմությունը, որին հերիքել է պատմություն գրողների երևակայությունը: Մաքսիմ Զվոնարյով

Լիոն ջան, շարունակիր գրել ու ո՛չ մեկին չլսես:

[Lion]

Հիանալի աֆորմիզմներ են: Ահա, մեկն էլ իմ կողմից.

"Պատմությունը սովորեցնում է միայն նրանց, ովքեր կարողանում են սովորել" - Լ. Շիրինյան

[Varzor]

Մի հատ արագ հաշվարկ կատարենք էլի.
300.000 զինվորին պետք է զինել: Հաշվարկը պարզա դարձնելու համար ամեն մեկի ձեռքը տանք մեկական թուր: Տիգրանի Հայաստանաը բավականին հելենականացված էր, հետևապես բանակի հանդերձանքը պետք է շատ նման լիներ սելևկյանների բանակին, հայկական-պարթևական որոշ էլեմենտներով: Ենթադրենք որ բոլոր կրում էին հունական Կսիֆոս տեսակի թրեր, 75 սմ երկարությամբ 2 կգ քաշով: Զորքի գոնե կեսի ձեռքը տանք մեկ վահան, ամենափոքրներից, կլոր, 60 սմ տրամագծով և 2 կգ քաշով: Գոնե կեսին տանք սաղավարտ յուրաքնաչյուրը 1 կգ քաշով: Մեկ երրորդին զրահներ հագցնենք, ամենապարզ տեսակի գործվացքային միայն կուրծքը, փորը ու մեջքը փակող, ոտքերը թող բաց մնան, յուրաքանչյուրը 8 կգ քաշով, չնայած գիտենք որ դրանք կարող էին կշռել մինչև 20 կգ: Ձիերին թողնում ենք լրիվ անպաշտպան, և չենք հաշվում մնացած մանր մունր զինատեսակները - նիզակ, նետ ու աղեղ, գուրզ, պարսատիկ:

Տիգրանի բանակը բացարձակ հելլենիստական չէր: Բավական է միայն կարդալ հռոմեական պատմիչների վկայություները այդ բանակի կառուցվածքի և մարտավարության մասին:
Բանակում մեծ թիվ էին կազմում նետաձիգները, նիզակակիրները և այրուձին` ծանր և միջին հետևակը (թրով, վահանով, սաղավարտով և զրահով) հիմնականում կազմում էր արքայական և իշխանական զորախմբերը, ազնվականությունը (զրահը և լավ որակի սրերը մինչ այժմ մեծ արժեք ունեն ) Բացի այդ արիական հետնորդ շարքային զինվորականների շրջանում ընդունված էր առանց զրահի և ծանր սպառազինության կռվելը` գործածվում էր միայն սուրը, բայց ավելի հաճախ` նիզակը, տեգը, տապարը: Դրա վառ օրինակն են սպարտացիները, կելտերը և այլն:
Միգուցե Հայաստանի մշակույթը հելլենիստական էր, սակայն ռազմական ավանդույթներն ավելի հին էին և բավականին զարգացած: պատահական չէ, որ առաջին ծանր պարտությունից հետո, Տիգրանը շատ կարճ ժամանակահատվածում նոր բանակ է հավաքում և հաղթանակ տանում:

Հաշվենք.
300.000 x 2 = 700.000
150.000 x 2 = 300.000
150.00 x 1 = 150.000
100.000 x 8 = 800.000
Ընդամենը 1.950.000 կգ մետաղ, ամենահամեստ հաշվարկներով: [/B]

Նախ նշեմ, որ վահանները պարտադիր չէին, ինչպես նաև պարտադիր չէին մետաղական վահանները: Օրինակ հռոմեական վահանների մեծամասնությունը կաշեպատ բազմաշերտ փայտից էին (պրակտիկորեն ֆաներա+կաշի)
Սաղավարտների մեծ մասը առաջվա նման դեռևս պղնձից և բրոնզից էին պատրաստում (օրինակ` Տիգրանի զորքը հեռվից իր փայլով միայն շլացնում էր հակառակորդին)
Ոչ բոլոր զենքերն էր անհրաժեշտ պատրաստել զրոից: Դրանց մի մասը ժառանգաբար էր փոխանցվում, ինչպես շատ ազգերի մոտ, մի մասը ռազմական ավար էր, մի մասը գնում էին:
Բանակը զրոից չէր ստեղծվել, դրա հիմնական կորիզը Տիգրանի հորից էր մնացել: Ինչպես նաև չի բացառվում այն փաստը, որ պարսկաստանը նույնպես մեծ քանակությամբ զենք է տրամադրել Տիգրանին` Հռոմի դեմ պայքարելու համար:

Սա համեստագույն հաշվարկներ ենք արել, որ զորքին գոնե կիսով չափ զինենք: Ի՞նչ կարծիքի եք, մետաղաձուլական ի՞նչ արդյունաբերությունը է պետք, որ այսքան մարդուն կիսով չափ զինի, մաշվածը փոխարինի, ամեն ճակատամարտից հետո գոնե մի 15-20%-ով թարմացնի:

Իսկ հնարավոր է հաշվել, թե հնագույն հողագործական ավանդույթներ ունեցող երկրում քանի երկաթե խոփով գութան կար, քանի զնդան կար ? Հայաստանում միշտ եղել են լավ զարգացած մետաղաձուլարաններ (օրինակ` Մեծամոր – աշխարհում հնագույններից մեկը` պահպանված), յուրաքանչյուր գյուղում եղել է իր դարբնոցը, բավականին շատ են եղել երկաթի հանքերը (օրինակ Լաչինի հմարյա ամբողջ ճանապարհի երկայնքով պարզ երևացող և բավականին երկաթով հարուստ մակերեսային հանքանյութ է):
Այնպես որ ինչ-որ 2000 տոննա երկաթը խնդիր չէր Տիգրանի համար:
Նույնիսկ հռոմեացի պատմիչնեչն են վկայում, որ նեգերի գլխիկները նույնպես լավ մետաղից էին և ծածում էին հռոմեական զրահները:

Յուրաքանչյուր զինվորին նորմալ սնունդով ապահովելու համար օրական անհրաժեշտ է նվազագույնը 2200 ԿիլոԿալորիա էներգետիկ արժեքով սնունդ: Քանի որ սնունդն այն ժամանակ շատ ավելի պարզ էր քան հիմա, 2200 Կկալորիան օրական կարելի է ստանալ հետևյալ կերպ. 400 գրամ հացամթերք, 270 միլիլիտր կաթնամթերք, 200 գրամ միս: Սա գիտական վիճակագրություն է: Մարդն այսքան պիտի ուտի, որ ոտքի վրա կանգնի: Իսկ բանակին ինչպես, գիտենք, պետք է նորմալ կերակրել:
300.000 x 400 = 120.000 ԿԳ հացամթերք
300.000 x 270 = 81.000 Լիտր կաթնամթերք
300.000 x 200 = 60.000 ԿԳ միս
Եթե միայն միսը հաշվենք, բանակն օրական ուտում էր 4000 ոչխար: Տարեկան մոտ 1,5 միլիոն ոչխար: Տիգրանի տիրապետության 40 տարում, 60 միլիոն ոչխար: Կաթնամթերքն ու հացամթերքը չենք էլ հաշվի:
:

Թերևս պետք է նշեմ, որ 300.000 թիվը չի վերաբերվում կանոնավոր բանակին: Դրա հիմնական մասը աշխարհազոր չէր, բայց հողագործ-անասնապահ զինվորներն էին (ռուսական կազակների նման, կամ մոնղոլ-թաթարական զորքի նման, այդպիսին էր նաև այրուձիու մեծամասնությունը` Սյունիքի և Արցախի բնակչությունից էր մեծամասնությունը հավաքագրվում): Այսինքն դրանք զենքին տիրապետող, ռազմիկի դաստիարակություն ստացած, բայց կանոնավոր բանակում չծառայող մարդիք էին: Հետևաբար սրանց մեծ մասը պատերազմի ժամանակ իր սննդի մի մասն ինքն էր հոգում` սա ընդունված բան էր շատ-ևշատ բանակներում: Զորքը ձուկ էր որսում, որս անում, պտուղ-բանջարեղեն հավագում, նաև կերակրվում էր տվյալ տարածքի բնակչության հաշվին:
Նախ 60.000 կգ միսը դա 4000 ոչխար չէ` 15 կգանոցը ոչխար չի գառնուկ է : Լավ, ենթադրենք այդպես, օրական 4000x365=1.460.000 ոչխար տարեկան: Հաշվի առնելով այն փաստը, որ հայերը “այծերի երկրից” էին, ապա դա մոտավորապես ոչխարի 1.000 նորմալ չափի հոտ էր` մոտ 1.500-2.000 գյուղի հոտ: Հույնիսկ հիմա հայսատանի եզդիների մեկ ընտանիքը մի քանի հարյուր ոչխար է կարողանում պահել
81.000լ կաթ – մեկ “հայկական” կովը միջին օրականով տալիս է մոտ 7-8լ կաթ` այսինքն 10.000 կով` միթե սա մեծ թիվ է “ծովից ծովի” համար ?
Այ հացամթերքի հարցը իրոք լուրջ է, սակայն պետ է հաշվի առնել նաև, որ սննդի մեջ զգալի մաս էին կազմում նաև ընդեղենը, ձուն (օրը 1.000.000 ձուն նույնիսկ հիմա ձիծաղելի թիվ է` ՀՀ օրական սպառվում է մոտ 1.500.000 ձու!!!)
Սակայն նույնիսկ ընդհանուր Տիգրանական բանակի համար 300.000 մեծ թիվ չէր:
Միայն արքայական և իշխանական կանոնավոր զորքը պետք է որ կազմեր առնվազն 80-100.000 (էլ ինչ “արքաից արքա, որ գոնե 30-40.000 զորք չունենա, կամ էլ ինչ մեծ իշխան, որ գոնե 1500-2000 զորք չունենա”, էլ չեն ասում մանր ազնվականները` միայն իրենց ընտանիքներով-տոհմերով 100-200 մարդ)
Բավական է հիշել միայն, որ բագրատունիների օրոք, 3 անգամ փոքր տարածքի արքաները ունեցել են մինչև 100.000 կանոնավոր բանակ (սա արդեն բավականին մոտ ժամանակներ են և ավելի հավաստի փաստեր)
Սրան գումարելով սահմանապահ և բերդ-քաղաքային կանոնավոր կայազորերը, դաշնակիցների զորքերը, ազատ ռազմիկները կստացվի մոտ 250-280.000, ընդ որում զորքի 10-15% ձիավոր էր` մոտ 25-30.000 (եթե նույնիսկ ամեն դաշնակից կամ ենթակա հարևան տրամադրեր 5.000 ռազմիկ, ապա միայն 50.000-ին մոտ միայն այլանց զորքն էր, սակայն ելնելով դաշնակիցների քանակից և “որակից” բխող որոշ դատողություններից, այդ զորքի թիվը կարելի է հաշվել մինչև 80.000)
Այսինքն մոտ 250.000-280.000, միգուցե 300.000 չէ բայց առանց աշխարհազորի:!!!!!
Օրինակ նույնիսկ միջնադարյան եվրոպայում իշխանական և թագավորական զորքի մինչև 80 տոկոսը կազմում էր աշխարհազորը, որն ի դեպ զինված էր մահակներվ, եղաններով (նաև փայտե), կացիններով, պարսատիկներով, նետերով և այլն:
Ես համամիտ եմ այն մտքին, որ այդպիսի մեծաքանակ բանակը երբևիցէ չի գտնվել մեկ վայրում դրանք սփռված էին երկրով մեկ, սակայն արքայական արշավաններին, հնարավոր է որ մասնակցած լինի մինչև 100.000 զիրնվոր, իսկ երկրի պաշտպանությանը` բնական է էլ ավելի շատ:
Ինչու ենք զարմանում` ընդամենը 2.500.000 բնակչություն ունեցող ՀՀ ունի մոտավորապես 50-55.000 (Արցախում տեղակայվածներն էլ հետը) կանոնավոր բանակ և դա ընդամենը 45հզ քկմ տարածքում: Չեմ հաշվում ներքին գործերը, ԱԱ-ն և “ազնվականներին” )
Արդյունքում ստացվում է , որ պետությունը մշտապես կերակրում է մոտ 60.000 մարդու` հիմնականում տեղական արտադրության սննդամթերքով (միայն հացահատիկի և ընդեղենի մեծ մասը բերվում է դրսից)
Ըստ ինձ այն ժամանակվա հայաստանի բնակչությունը պետք է որ եղած լինի առնվազն 15-20 մլն: կարող եմ բացատրել: Նախ` տարածքը 10 անգամ մեծ էր, ընտանիքները բազմանդամ էին (այդ ավանդույթը պահպանվել էր նունիսկ մինչև 1950-ական թթ: 1915թ. հետո արևելյան հայաստանում բնակվում էր մոտ 600.000 հայ, իսկ ընդամենը 50-60 տարի հետո` 3մլն, չհաշված նաև այդ ընթացքում այլ երկրներ գաղթածներինՃ: Այսինքն, հաշվարկենք` 15.000.000/2 = 7.500.000 կանայք և աղջիկներ:
7.500.000*20% = 1.500.000 չափահաս և զենք բռնելու ունակ տղամարդիք
1.500.000*10% = 150.000 կանոնավոր բանակ` 10 չափահաս տղամարդուց 1-ը բանակում էր ծառայում:

Ես պատմաբան չեմ, ընդամենը մաթեմատիկա և մի քիչ պատմության գրքեր

Խնդրեմ, ուշադիր լսում և ընդունում եմ առողջ առարկությունները ))))))

[Varzor]

Եվ միայն այժմ դառը փորձից կարծես թե ինչ-որ բան հասկացած մամլուքները ի վերջո ձեռք մեկնեցին հրազենին, սակայն ամեն ինչ արդեն ավելի քան ուշացած էր: 1517 թ-ի հունվարի 22-ին Էռ-Ռիադի ճ-մ-ում (Եգիպտոս, Կահիրեի մոտ) Օսմանյան սուլթանության (մոտ 120.000, մոտ 300 թնդանոթ) և Զեյթունի իշխանության (մոտ 4.000) միացյալ բանակը հաղթեց Մամլուքյան սուլթանության բանակին (մոտ 50.000, մոտ 100 թնդանոթ), որից հետո պաշարեց և, հրետանու կիրառմամբ ավերելով Կահիրեի պարիսպները, գրավեց մամլուքների երբեմնի անառիկ մայրաքաղաքը:

Իսկ ինչ կապ ունի այս Էռ-Ռիյադը (Եգիպտոս, Կահիրեի մոտ) , ներկայիս Սաուդյան Արաբաիայի մայրաքաղաքի հետ ??
Նշեմ նաև, որ Էռ-Ռիյադը նաև արաբական թերակղզում էմիրություն է` համանուն կենտրոնով:

[Moonwalker]

Իսկ ինչ կապ ունի այս Էռ-Ռիյադը (Եգիպտոս, Կահիրեի մոտ) , ներկայիս Սաուդյան Արաբաիայի մայրաքաղաքի հետ ??
Նշեմ նաև, որ Էռ-Ռիյադը նաև արաբական թերակղզում էմիրություն է` համանուն կենտրոնով:

Ինձ թվում է՝ պատահական զուգատիպություն է: Տոպոնիմի հայերեն համարժեքը ոնց-որ Այգեշատը լինի: Ոնց որ հայերեն տարբերակով մի քանի նույնանուն աշխ. տեղանուններ կան, այնպես էլ արաբների մոտ:
Ուրիշ բան մտքովս չի անցնում:

[Varzor]

Իսկ հնարավոր չէ, որ դա ոչ թե կոնկրետ քաղաքի անվանումն է այլ ընդհանուր տեղանքի: Առաջացել է հին արաբերեն "rawdha" բառից, որը մոտավորապես նշանակում է "շատ այգիների և ծառերի տեղանք", հայերեն ասած` կանաչապատ:

[Moonwalker]

Իսկ հնարավոր չէ, որ դա ոչ թե կոնկրետ քաղաքի անվանումն է այլ ընդհանուր տեղանքի: Առաջացել է հին արաբերեն "rawdha" բառից, որը մոտավորապես նշանակում է "շատ այգիների և ծառերի տեղանք", հայերեն ասած` կանաչապատ:

Հա էլի իմ ասած «Այգեշատն» ա:
Չեմ կարծում, որ Արաբական թերակղզու համարյա կենտրոնից մինչև Եգիպտոսի հյուսիս ընկած ողջ անապատային տեղանքը կանաչապատ է եղել Խալիֆաթի հաստատման կամ թեկուզ արաբական ցեղեր բնակվելու շրջանում (երբ տեղի ունեցած լիներ անվանակոչումը):

[Varzor]

Ես էլ չեմ կարծում, որ ամբողջ տարածքը: Իկ կարծիքով արաբական բեդուինները այդպես են կոչել յուրաքանչյուր կանաչապատ մեծ տարածք, որը օազիս չէր և անտառ չէր:
համենայն դեպս ներկայիս Էռ-Ռիադը արաբական թերակղզու ամենականաչ տարածքն է համարվում:

[Lion]

Իսկ ինչ կապ ունի այս Էռ-Ռիյադը (Եգիպտոս, Կահիրեի մոտ) , ներկայիս Սաուդյան Արաբաիայի մայրաքաղաքի հետ ??
Նշեմ նաև, որ Էռ-Ռիյադը նաև արաբական թերակղզում էմիրություն է` համանուն կենտրոնով:

Տեղը հայտնի է նաև Ռիյադ-այն-Էյն անունավ - կարծում եմ, որ երկու դեպքում էլ տեղանվան հիմքը արաբերեն "Ռիյադ" արմատն է, որը հին արաբական "rawdha" բառ է և նշանակում "այգի": Հաշվի առնելով, որ Էռ-Ռիյադը (Ռիյադ-այն-Էյնը) գտնվում է Կահիրեի մատույցներում, գրեթե վստահ եմ, որ այն եղել է ծառաշատ մի տեղ: Vazor ջան, շատ ուրախ եմ, որ պոստերս քեզ հետաքրքրել են: Կարդա և, եթե որևէ այլ հարց կլինի, առանց քաշվելու տուր

[Varzor]

Lion ջան, իհարկե հետաքրքրում ա
էդ որ մի հայ տղամարդուն չի հետաքրքրում իր նախնիների ռազմական անցյալը ?
Ես քեզ նամակ էի ուղարկել, երևի դեռ չես կարդացել: Բայց դա հետո

Ես օրինակ կուզենաի որոշ մեկնաբանություններ տաիր Ավարայրի վերաբերյալ:
Իմ անձնական կարծիքով Եղիշեն այդքան ել ճշմարտությունը չի գրել, և նույնիսկ կարելի է ասել պատվերով ա գրել: