Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք

[Norton]

Կեցցե իմ համբերությունը: Հա, իրոք, մի զարմացեք: Այս թեմայի քննարկումից հետո մեծ կարծիք եմ կազմում իմ համբերության մասին: Հանաք բան չկարծեք, հա... Առանց չափազանցնելու եմ ասում, արդեն չորրորդ անգամ նույն բանն եմ ասում, մանրամասնում եմ, օրինակներ եմ բերում, իսկ ինձ պտտվում ու հերթական անգամ նույն հարցն են տալիս: Մոլոդեց հարց տվողին, բայց հատկապես մոլոդեց ինձ, որ դիմանում ու հերթական անգամ գրում էր, որ.

Ընկեր ջան, ես չեմ նեղվում քննադատությունից, ես սիրում ու ձգտում եմ քննադատությանը, ավելի, ես հենց դրա համար եմ հիմա այստեղ: Ինձ ուղղակի դուր չի գալիս, /ուշադիր, ուշադիր, բոլոր բոլորին, իմ անցած, ներկա և ապագա օպոնոնտներին/

անհիմն ու անփաստարկ քննադատությունը

Հետաքրքիր է - քանի օր հետո ինձ կստիպն նորից կրկնել այս բառերը

Երնեկ մեր նյարդերի, որ քո մեծամտության պոռթկումներին բանի տեղ չենք դնում:
Կոնկրետ գրում ես ճակատամարտի մասին, տակը գրի էդ ճակատամարտի ինֆորմացիան, որ աղբյուրիցա, միգուցե սկզբնաղբյուրը կարդանք և համոզվենք: Իսկ առանց դրան անհիմն ու անփաստարկ գրվածքներ են:

Ահա - հերթական անհիմն պնդումը: Նշեք խդրեմ այն պոստը, այն էջը կամ այն բառը, որը ես բերել եմ առանց աղբյուր նշելու, որի համար ինձնից աղբյուր են հարցրել և ես չեմ ասել: Կրկնում եմ, ցույց տվեք դա և, որ ոչ պակաս կարևոր է, ցույց տվեք - երբ է եղել ուղղակի հարց գրքի գիտական բովանդակության վերաբերյալ և ես դրան չեմ պատասխանել?

Օրինակ, մի քանի պոստա գրում եմ աղբյուրագիտույուն, դու սվաղելու համար ամբողջ ցանկն ես ներկայացնում:Օրինակ գրիս այս գլխում ինչ աղբյուրներից ես օգտվել:
Օրիանկ այս հատվածի համար

Համաշխարհային գրականության մեջ այժմ գերիշխում է այն տեսակետը, որ "Հակսոս"-ներն ազգակից են եղել Հարիներին ("Հայարի"-ներին) կամ էլ ուղղակիորեն եղել են Հարիական ցեղեր (վերջին տեսակետի հիմնադիրն է հայտնի եգիպտոլոգ Վ. Հելկը): Այսպիսով հաստատելով ճշմարտությունը խառնաշփոթ կերպով ներկայացնող այս սխեման, կարելի է ուղղակի պարզաբանելով ճշգրտել այն և ասել, որ Հարիները (իրականում` "Հայարի"-ները) պարզապես հայերն էին, որոնք մտնելով Եգիպտոս և այստեղ կոչվելով "Հակսոս"-ներ ու հետագայում Պաղեստինով նահանջելով իրենց Հայրենիքի ուղղությամբ, Հյուսիսային Ասորիքում և Հայոց Միջագետքում իրենց կոչել կամ շրջապատի կողմից կոչվել են "Հարի" ("Հայարի")` կամ այն պատճառով, որ այդ ժամանակահատվածում "Հայ" և "Արի" անվանումները նույնացվում և դեռևս հավասարապես օգտագործվում էին (այդ հետագայում էր հայերի մեջ ամրապնդվելու "Հայ"-ը, իսկ օտարների մեջ` "Արի"-ին համարժեք "Արմեն"-ը) կամ էլ դրանով Եգիպտոսի Հայկազուտների դինաստիայի "Հայարիները" իրենց առանձնացնում էին ընդհանուր "արիական" տարածքից արդեն որպես առանձին ժողովուրդներ առանձնացած այլ "Արի"-ներից (օրինակ` Հնդկաստանի հյուսիսում և Պարսկաստանի արևելքում իշխող "Մարտի նետվող" Հայկերի դինաստիայի "Հնդարի"-ներից): Հայրենիք վերադարձած Հարիները ("Հայարի"-ները) "տեղ չգտնելով" (թող սա ճիշտ իմաստով հասկացվի) Արատտայի կենտրոնական շրջաններում (որը բնականաբար զբաղեցված էր ժամանակին իրենց Հայրենիքից չհեռացած անձանց կողմից) ստիպված հաստատվեցին համեմատաբար նոսր բնակեցված Արատտայի ծայրամասային շրջաններում` Հայոց Միջագետքում և Հյուսիսային Ասորիքում, որտեղ հիմնեցին նոր Հայկական պետություն` Միտանիի թագավորությունը, որը արիական գերիշխանության վերջնական փլուզումից հետո ձեռք բերեց լիակատար ինքնուրույնությո

սա որ աղբյուրնեից ես օգտվել:

Ձեր վերաբերմունքը լուրջ չի: Ցանկացածը կհամոզվի, ով կարդա այս թեման:

մանկապարտեզ ինչպես տեսնում ես շատերի համար այն համոզիչ չի:

Ես այնտեղ էի: Բայց ինչ-որ քեզ չտեսա...

Չէ հա, բա խի ծանրակշիռ ձաստեր չներկայացրեցիր, Հակսոսների հայ լինելու հանգամանքի վերաբերյալ: Շատ լուրջ աշխատությունններ գրած պատմաբաններ են եղել քննարկմանը համոզված եմ, որոնք աշխատություններ էին գրել ու ՊԱՇՏՊԱՆԵԼ այն:

Հիմա էլ եմ գրում, այ քեզ բան: Ուրիշ բան, որ որոշ խելոքների շփոթության մեջ է գցել "լումա" բառը ու նրանք հանկարծ մտածել են, թե ես, նկատի ունենալով չնչին արժեք ունեցող Հայկական դրամի մանրադրամը, փոքրացրել եմ իմ դերը: Դա այդ մարդկանց խնդիրն է, իսկ ավելի խելոքնեը կհասկանան կոնկրետ դեպքում կիրառված "լումա" բառի իրական իմաստը:

Փոքրացրել, մդաա փաստորեն քո գիրքը կարդող զինվորը ավելի դուխովա պաշտպանելու սահմանը , ինչու չես դիմում հրամանատարությանը գուցե գրքի մոգական ուժի մասին իմանալով , այն իրենց հաշվին բազմացնեն ու տարածեն բանակում:

Կարողա վաղը մեռնեմ:

Էլ ասելու բան չկա՞ լավ այսինք հույներս կտրենք:

Այժմ հայոց պատմության ոլորտում գերիշխում են դեռևս մարդիկ, որոնք հազարավոր էջեր են մրոտել իր ժամանակին, որ ապացուցեն, որ "Ուրարտու" կոչվածը հայերի հետ որևէ կապ չունի: Ավելին, որոշ գիտությունից մեղմ ասած հեռու պատմաբաններ շատ լրջորեն վախենում են կորցնել իրենց պաշտոնները, որը իրենց ասպիրանտների վրա փող աշխատելու շանսեր է տալիս: Ու այս մարդիկ, որոնք հիմա գերիշխող են, հեղինակություն են, նույն կերպ ինչպես դուք` անհիմ, ուղղակի կմերժեն այս ամենը: Իսկ ես ուղղակի թքած ունեմ գիտական այնպիսի մի կոչման վրա, որի առկայությամբ միայն պիտի իմ աշխատությունները ընդունվեն: Գումարած այս ամենին` ես հիմա ուղղակի ժամանակ չունեմ մինիմումներ հանձնելու... Ի դեպ, ծիծաղելի բան են այդ մինիմումները:

Ու վերջ՞, փաստորեն միակ պատմաբանն ես, որ ճիշտ ա մտածում, իսկ մնացածը զբաղված են մեր պատմությունը ավաղաղելով, նսեմացնելով և այլն: Իսկ դու պայքարի, կարծում եմ լուրջ , հիմնավորված փաստարկների դեպքում ոչ մի պատմաբան չի կարող հակառակը ասի: Եթե դրանք տեսական դատողություններ չեն այլ շատ լուրջ:

Ուրեմն եթե "շատ ժամանակ չունես", ապա համեստ եղիր ու մտածիր, ինչ ես խոսում: Թե չե քեզ կստիպեն ապացույցներ բերել խոսքերիդ վերաբերյալ, իսկ քո` ժամանակ չունենալը թույլ չի տա դրանք ապացուցել և արդյունքում անլուրջ տպավորություն կթողնես:

Դե առայժմս վերևում կոնկրետ մի հատված եմ բերել ու սպասում եմ հիմնավորման:

Շատ պարզ պատճառով: Դրանք շատ շատ են: Բացի այդ, եթե ես դրանք տեղադրեմ, դուք պռիզնատ կգաք ձեր սխալը? Կասկածում եմ...

Կոնկրե՛տ, վերևում նշել եմ արդեն: Գրքի մասին թեմա էս բացել գրիր աղբյուրներ, տվյալ թեմայի վերաբերյալ, գոնե գլխավորները, որ իմանանք օրինակ, որ աղբյուրումա նշված, որ Հակսոսը նույն հայնա և այլնս

Բացահայտ և լկտի սուտ: Ցույց տուր գրքիս գիտական բովանդակության հետ կապված մի հարց, որ ինձ տրվել է և ես չեմ պատասխանել?:

դու էս ստում հարգելիս, այն էլ շատ բացահայտ, հենց Տրիբունի հարցերի, շատ ժամանակ ստացվել եսն այսպիսի պատասխան, կարող եք հակառակում ապացուցե, բայց քո կողմից դրա աղբյուրագիտական հիմնավորումը չի բերվել:

Դու բացառիկ պարզ ես արտահայտվում, ասեմ, ինչը վկայում է ուղեղի աննման պայծառության մասին

Դու մանր ժուլիկություններով փորձում ես շեղել ավելի լուջ խոսակցությունները… Ու ոմեն հարցի պատասխանում "այ քեզ բան", "իմ գործնա" չգիդեմ ինչա, մի խոսքով խուսափողական, բայց էդ երկու պրիմիտիվ նախադասության համար չեմ կասկածում լավ "պայծառ" ուղեղ է պետք:

Ես չեմ զայրանում, զարմանալի է, բայց դիմանում եմ ձեր անհիմն պնդումներին նույն բանը գրելուց: Իսկ այ դուք ձեզ կորցրել եք...

Հետքրքիր ա, որ քո դեմագոգյաներին ակումցինեը դիմանում են, իսկապես քեզ կորցրել էս, որ Հայաստանի գիտ. ակադեմիայում նստած բոլոր պրոֆեսսորների ցածր ես դասում, բայց ինքդ ոչ մի աստիճան կամ գոն ճանաչում չունենալով: Հետաքրքիր է նրանք գիտեն, որ ոմն Լիոն, որի հետ մի գուցե և շփվում են ժամանակ առ ժամանակ , իրենց մասին այս կարծիքն ունի: Կարծում փոխադարձ է:

Իսկ ֆորումից օգտվողը թող ՆԵՂՈՒԹՅՈՒՆ ԿՐԻ ՈՒ ՀԱՐՑՆԻ և նա կլսի ԲՈԼՈՐ ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐԸ:

Նեղություն կրի հարցնի, իսկ միգուց նեղություն կրես նշես՞:
Թե չէ շատերի մոտ է հարցեր առաջանում ու մեծ ցանկություն չկա ստանդարտ պատասխան ստանալ՝" կարող եք արեք"բլա, բլա ու մեծամիտական ինչ որ բաներ լսել:

Դեմագոգիա և լկտի սուտ: Ես նման բան չեմ ասել և իմ ասածներից որևէ ողջամիտ մարդ նման բան չի կարող եզրակացնել:

պատմանանին սուտ խոսելը չի սազում: Դու համեմատություններ էիր անկացնում, որ վրացիների ու մեր գրածները նույն են: Դրանով ինչ էիր ուզում ցույց տալ քո պայծառ ուղեղով բացատրի, թե չէ արդեն հոգնանք ստանդարտ "տենց չի", "ես էդ ի նկատի չունեի" բլա, բլաներ լսելուց:

Նորթոն, գրականության ցանկ նշելը առանձնապես դժվար բան չի: Կարևորը գրքում կոնկրետ փաստեր գրելիս, աղբյուրին կոնկրետ հղում տալն է

Տրիբուն ջան ես դա ի նակտ ունեի:Ինչ անեմ, որ սխալ հասկացավ:

[Lion]

Տրիբուն

Իսկ որ ասում էի 10 տարի աշխատել եմ գքրիս վրա, ձեզ թվում էր կատակ եմ անում?? Իհարկե կարդացել եմ:

Մի հատ ի միջի այլոց հարց էլի, քո թույլտվությամբ: Ասորա-վրացական աղբյուրները ինչի՞ են միասին ներկայացված:

Զուտ տեխնիկական պատճառներով: Քանի որ Վրացականը հարմար չէր 1 կետով ներկայացնելու համար, ստիպված կցեցի մյուսին: Բայց ասեմ, որ իր կարևորության տեսանկյունից "Քարթլիս-Ցխովրեբա"-ի դերը հսկայական է...

գրականության ցանկ նշելը առանձնապես դժվար բան չի: Կարևորը գրքում կոնկրետ փաստեր գրելիս, աղբյուրին կոնկրետ հղում տալն է:

Ըհը - հիմի էլ հասանք ստեղ: Ուրեմն ցանկը ուզեցիք, տեսաք, հիմի էլ անցաք ուրիշ բանի: Չեք ամաչում?? Հլը նստեք ու գրեք էլի, այսպիսի մի ցանկ

Հավատացած եմ, ոչ մեր ազգին, ոչ էլ իրենց ազգին, սա ոչ օգուտ է, ոչ էլ վնաս:

Մի հատ կասե?ս օրինակ վրացին ինչ օգուտ է ստանալու քո գիրքը քննադատելուց:

Շատ սխալ ես հավատացած:

1. Վրացիք հիմա սաղ աշխարհով մեկ գոռում են, որ հայերը եկվորներ են տարածաշրջանում: Հուսով եմ գոնե մոտիվացիան հասկանում ես?? Եթե չէ, ասեմ - որ հիմնավորեն, որ իրենք Գուգարքին, Տայքին ու Բարձր Հայքին իբր ավելի շուտ են տիրել:
2. Վրացիք ամեն կերպ նսեմացնում են իմ ու քո ազգի ռազմական պատմությունը, անտեսում են հայերի խաղացած մեծ դերը վրաց պետության կայացման ու պաշտպանման գործում: Մոտիվը հասկանալի է??
3. Վրացիք սաղ աշխարհով մեկ գոռում են, որ իրենց արքայատոհմը ոչ մի կապ չունի հայերի հետ, որովհետև հակառակ դեպքում ստիպված կլինեն ընդունել, սսիլկումս նշված հոդվածում ամրագրված փաստերի ճշմարտացիությունը: Իսկ այդ դեպքում դուրս կգա, որ Քարթլիի թագավորությունը հիմնվել է ընդամենը 980 թվականին: Մոտիվը կրկին բացատրեմ?? Այդ դեպքում նրանք ոչ մի կերպ չեն կարողանա հիմնավորել, որ Տայքը ու Գուգարքը "վրացական տարածքներ" են
4. Վրացիք սաղ աշխարհով պարծենում են, որ Կովկասի ամենալավ զինվորները իրենք են, մինչդեռ գրքումս բերած փաստարկները, չվատաբանելով վրացիներին, այնուհանդերձ այնպսիսի ճշմարտացի փայլով են ներկայացնում Հայ ռազմիկներին, որ վրացիք մնում են ստվերում...

Շարունակեմ?

Լուսաբեր

Բայց մյուս կողմից, անձամբ ես համարյա համոզված եմ,որ եթե ստեղ նշված գրքերից ինչ-որ մեկից էլա հարց տանք անպայման Լիոնը կպատասխանի ու ոչ միայն գրքի գրածով այլ նաև իր մեկնաբանությամբ:
Լիոն կարող էս հաստատել?,որ համոզվեմ

Կարող ես լրիվ հանգիստ լինել: Դա այդպես է

Երնեկ մեր նյարդերի, որ քո մեծամտության պոռթկումներին բանի տեղ չենք դնում:

Դեմագոգիա և անպատասխանատու վիրավորանք: Այստեղ մեծամտություն չկա: Եթե դա այդպես չէ, ապա ապացուցեք Ձեր պնդումը:

Կոնկրետ գրում ես ճակատամարտի մասին, տակը գրի էդ ճակատամարտի ինֆորմացիան, որ աղբյուրիցա, միգուցե սկզբնաղբյուրը կարդանք և համոզվենք:

Այ քեզ բան - լավ եմ անում, չեմ գրում: Չեք հավատում, գտեք սկզբնաղբյուրը, կարդացեք ու ժխտեք: Ես մատնանշում եմ սկզբնաղբյուրը, ուզում եք կոնկրետ էջն էլ նշեմ? Իսկ գուցե տողը? Հը?

Իսկ առանց դրան անհիմն ու անփաստարկ գրվածքներ են:

Անհիմն ու անփաստարկը Ձեր պնդումներն են, որ այս է քանի օր է իրար հետևց փուչիկի պես տրաքում են:

Օրինակ, մի քանի պոստա գրում եմ աղբյուրագիտույուն, դու սվաղելու համար ամբողջ ցանկն ես ներկայացնում:Օրինակ գրիս այս գլխում ինչ աղբյուրներից ես օգտվել:

Ուշադիր - հերթական դեմագոգիան և խեղաթյուրումը: Իսկ դու ինչու չես ցույց տալիս այն սսիլկեն, որտեղ ԻՆՁՆԻՑ ԱՂԲՅՈՒՐ ԵՆ ՀԱՐՑՐԵԼ և ԵՍ ՉԵՄ ԱՍԵԼ; Դե ցույց տուր հիանանք: Հակառակ դեպքում դու ստախոս ես, ուղղակի և անվերադարձ:

Օրիանկ այս հատվածի համար

Ըհը հասանք: Ու եթե ես հիմա էլ չպատասխանեմ, դու ճիշտ կլինես: Բայց ես իհարկե կպատասխանեմ: Խնդրեմ.

1. Հովհաննես Դրասխանակերտցի <<Հայոց պատմություն>>, Երևան 1996
2. Միքայել Չամչյան <<Հայոց պատմություն>>, Երևան 1985
3. Մխիթար Այրիվանցի <<Ժամանակագրական պատմություն>> (ռուսերեն), ՍՊԲ 1869
4. Մովսես Խորենացի <<Հայոց պատմություն>>, Երևան 1997
5. Աբեղյան Մ. <<Հայոց հին գրականության պատմություն>>, Երևան 1975
6. Ալիշան Ղ. <<Այրարատ>>, Վենետիկ 1890
7. Ալիշան Ղ. <<Հայապատում>>, Վենետիկ 1901
8. Այվազյան Ա. Ա. <<Հայաստանի պատմության լուսաբանումը ամերիկյան պատմագրության մեջ>>, Երևան 1998
9. Ավետիսյան Հ. Մ. <<Հայկական լեռնաշխարհի և Հյուսիսային Միջագետքի պետական կազմավորումների քաղաքական պատմությունը մ.թ.ա. XVII-IX դդ>>, Երևան 2002
10. Երեմյան Ս. Տ. <<Հայաստանն ըստ <<Աշխարհացույցի>>>>, Երևան 1963
11. Թովմասյան Պ. Մ. <<Հայկական լեռնաշխարհը և Միջագետքը>>, Երևան 2006
12. Իշխանյան Ռ. Ա. <<Հայ ժողովրդի ծագման և հնագույն պատմության հարցեր>>, Երևան 1988
13. Իշխանյան Ռ. Ա. <<Պատկերազարդ պատմություն հայոց>> գիրք Ա, Երևան 1990
14. Լեո <<Հայ ժողովրդի պատմություն>>, երկերի ժողովածու 10 հատորով, Երևան 1960-1989
15. Ղափանցյան Գ. Ա. <<Ուրարտուի պատմությունը>>, Երևան 1940
16. Մովսիսյան Ա. Ե. <<Բարեպաշտ արքաների աշխարհակալություն: Հարյուրամյա կայսրություն Տիգրան Մեծից առաջ>>, Երևան 1997
17. Մովսիսյան Ա. Ե. <<Հայաստանը Քրիստոսից առաջ երրորդ հազարամյակում>>, Երևան 2005
18. Սարգսյան Ս. Վ. <<Հայ ռազմական արվեստի պատմություն>>, Երևան 1969
19. Վարպետյան Ա. Ս. <<Ովքեր են ի վերջո արիացիները>>, Մարսել 1989
20. Տերյան Ա. <<Միտանի Հայոց հնագույն պետությունը>>, Երևան 2006
21. Օհանյան Մ. Ս. <<Հայաստանը հին աշխարհի երկրների գահակարգում>>, ՊԲՀ N 2, Երևան 2003
22. Аветисян Г. М. “Государство Митани”, Ереван 1984
23. Айвазян С. С. “История России: Армянский след”, Москва 1997
24. Галямов С. “Башкорды от Гильгамеша до Заратуштры”, Уфа 1999
25. Гардон Ч. “Арийцы. Основатели европейской цивилизации”, Москва 2007
26. Джаукян Г. Б., Сараджиева Л.А., Арутюнян Ц. Г. “Очерки по сравнительной лексикологии армянского языка”, Ереван 1983
27. Джаукян Г. Б. “Урартский и индоевропейские языки”, Ереван 1963
28. Дьяконов И. М. “Предыстория армянского народа”, Москва 1969
29. Дьяконов И. М., Старостин С. А. “Хуррито-урартские и восточнокавказские языки”, Москва 1988
30. Дьяконов И. М. “Хурритский язык и другие субстратные языки Малой Азии”, Москва 1980
31. Зиберман М. “Кто такие гайксосы”, www.hapiru.name.ru 2006
32. Капанцян Г. А. “Хайаса – колыбель армян: Этногез армян и их начальная история”, Ереван 1947
33. Меликашвили Н. В. “Урартские клинообразные надписи”, Москва 1960
34. Перепелкин Ю. Я. “История древнего Египта”, Москва 2003
35. Эмин Н. О. “Династический список Хайкидов”, Москва 1884
36. “Ригведа” Москва. Мандалы I-IV 1989 г., Мандалы V- VIII 1995 г., Мандалы X- IX 1999 г
37. История Древнего Востока, Москва 2002
38. Культурное наследие Египта и Христианский Восток. Вып. 2, Москва 2004
39. Helck 1983. Wolfgang Helck. Historisch-Biographische Texte der 2. Zwischenzeit und Neue Texte er 18. Dynastie. Wiesbaden.
40. Tapsell R. Monarchs, Rulers, Dinasties and Kingdoms of the world. London, 1983.

Կանխատեսում եմ հարցը, որ հիմա կտաք: Մենք իրենից կոնկրետ պատասխան ենք ուզում, իսկ նա ցանկ է տալիս: Անարդար է, բայց դրան էլ պատասխանեմ...

Ցանկում բերած գրքերը ու նրանցում բերված վերլուծություններն ու փաստերը հիմնավորում են
1."հյուկսոս"-"հակսոս"-"հայք" կապը
2. Արիների` հայեր լինելը
3. Արիների ու "հյուկսոս"-ների արշավանքների թվականները
4. Այսպես կոչված "խուռիներ"-ի հայականությունը
5. "հյուկսոս"-ների մայրաքաղաքի և արքայատոհմի անվանումը
6. և այլն...

մանկապարտեզ ինչպես տեսնում ես շատերի համար այն համոզիչ չի:

Դա արդեն "շատերի" խնդիրն է:

Չէ հա, բա խի ծանրակշիռ ձաստեր չներկայացրեցիր, Հակսոսների հայ լինելու հանգամանքի վերաբերյալ: Շատ լուրջ աշխատությունններ գրած պատմաբաններ են եղել քննարկմանը համոզված եմ, որոնք աշխատություններ էին գրել ու ՊԱՇՏՊԱՆԵԼ այն:

Իսկ դու ինչու չժխտեցիր Արտակի բերած փաստարկները "հակսոսներ"-ի վերաբերյալ? Հը?

Փոքրացրել, մդաա փաստորեն քո գիրքը կարդող զինվորը ավելի դուխովա պաշտպանելու սահմանը , ինչու չես դիմում հրամանատարությանը գուցե գրքի մոգական ուժի մասին իմանալով , այն իրենց հաշվին բազմացնեն ու տարածեն բանակում:

Մդա... երկրորդ անգամից, բայց հասկացար: Վատ արդյունք չի:

Էլ ասելու բան չկա՞ լավ այսինք հույներս կտրենք:

Ու ինչ-որ մի "պատմական գիտությունների թեկնածու" կոչումը կստիպի ձեզ հավատալ այս ամենին? Կասկածում եմ; հենա, Արտակը, պատմական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ -ասում է նույն ը"հակսոս"-ների մասին, ինչ ես: Կարծես երկուսիս էլ չեք հավատում...

Ու վերջ՞, փաստորեն միակ պատմաբանն ես, որ ճիշտ ա մտածում, իսկ մնացածը զբաղված են մեր պատմությունը ավաղաղելով, նսեմացնելով և այլն:

Ամենևին: Բայց մեծ մասը` ԱՅՈ:

Իսկ դու պայքարի, կարծում եմ լուրջ , հիմնավորված փաստարկների դեպքում ոչ մի պատմաբան չի կարող հակառակը ասի:

Լուրջ ու հիմնավորված փաստարկներ այստեղ էլ են բերվում, բայ դրանցից օգուտ չկա: Ով չի ուզում տեսնի, չի տեսնի: Ընդ որում այստեղ շոշափվում է միայն Ձեր ինքնասիրությունը, իսկ այնտեղ` իրենց "հացը":

դու էս ստում հարգելիս, այն էլ շատ բացահայտ, հենց Տրիբունի հարցերի, շատ ժամանակ ստացվել եսն այսպիսի պատասխան, կարող եք հակառակում ապացուցե, բայց քո կողմից դրա աղբյուրագիտական հիմնավորումը չի բերվել:

Դու ստախոս ես: Եթե ոչ, ապացուցիր վերևում գրված ասածներիդ ճշմարտացիությունը... հարգելիս:

Դու մանր ժուլիկություններով փորձում ես շեղել ավելի լուջ խոսակցությունները… Ու ոմեն հարցի պատասխանում "այ քեզ բան", "իմ գործնա" չգիդեմ ինչա, մի խոսքով խուսափողական, բայց էդ երկու պրիմիտիվ նախադասության համար չեմ կասկածում լավ "պայծառ" ուղեղ է պետք:

Իհարկե, իսկ սա, խոշոր ժուլիկություններով զբաղվող մարդ, անսահման վկայություննէ քո ուղեղի պայծառության

Ուրեմն այդ մաթեմատիկական հաշվարկները քո գրածն էին՝ դու քո գրածը մեջբերել, ինքդ էլ նրան պատասխանել:

Հետքրքիր ա, որ քո դեմագոգյաներին ակումցինեը դիմանում են, իսկապես քեզ կորցրել էս,

Ես շատ հանգիստ եմ: Իսկ ձեր դեմագոգիաները չեն կարող ինձ համբերություններից հանել:

որ Հայաստանի գիտ. ակադեմիայում նստած բոլոր պրոֆեսսորների ցածր ես դասում, բայց ինքդ ոչ մի աստիճան կամ գոն ճանաչում չունենալով: Հետաքրքիր է նրանք գիտեն, որ ոմն Լիոն, որի հետ մի գուցե և շփվում են ժամանակ առ ժամանակ , իրենց մասին այս կարծիքն ունի: Կարծում փոխադարձ է:

Վազի ասա ու, եթե իմ գրածների հետ համաձայն չեն ու վստահ են իրենց ճշտին, կանչի այս ֆորում: Մնացածը դատարկ խոսակցություն է:

Նեղություն կրի հարցնի, իսկ միգուց նեղություն կրես նշես՞:

Իսկ գուցե այստեղ մի ամբողջ դոկտորական շարադրեմ, որ որոշ Ֆոմա-անհավատները հավատան?

պատմանանին սուտ խոսելը չի սազում: Դու համեմատություններ էիր անկացնում, որ վրացիների ու մեր գրածները նույն են: Դրանով ինչ էիր ուզում ցույց տալ քո պայծառ ուղեղով բացատրի, թե չէ արդեն հոգնանք ստանդարտ "տենց չի", "ես էդ ի նկատի չունեի" բլա, բլաներ լսելուց:

Ստախոսը դու ես: Ես հիմնավորեցի ձեր ու վրացիների գրածների տարբերության բացակայությունը: Իմ պայծառ ուղեղով որոշ խավար ուղեղների բացատրում եմ - ի դեպ, 5-րդ անգամ

ԵՐԿՈՒՍԴ ԷԼ ԱՆՀԻՄՆ, ԱՆՓԱՍՏԱՐԿ ՈՒ ՉԱՐԱՑԱԾ ՔՆՆԱԴԱՏՈՒՄ ԵՔ

Հասկացար?

[Lion]

Եվ վերջում մի հարց, որ անընդհատ բարձրացնում եմ, բայց որին պատասխան չեմ ստանում: Ասենք 1 և 2 հատորները զիբիլ են, ասենք... իսկ մնացած հատորների մասին ինչ կարծիք է ֆռռում:

Chuk-ի դրական կարծիքի մասին արդեն լսել եմ: Նրան առանձնացնում եմ, որովհետև նրան 1 և 2 հատորները դուր չեն գալիս: Ու այս ֆոնի վրա հարցս այս պահով Chuk-ի համակիրներին.

1.Մյուս հատորների մասին ինչ կարծիքի եք?
2.Ինչ կարծիքի եք գրքի ռազմական բաղադրիչի մասին?

[Chuk]

Խնդրում եմ իմ անունից չխոսել: Մասնավորապես.

Chuk-ի դրական կարծիքի մասին արդեն լսել եմ:

Ես դրական կարծիք եմ հայտնել ընդամենը աշխատասիրությանդ, այլ ոչ թե կատարված գործի որակի մասին:

Ու այս ֆոնի վրա հարցս այս պահով Chuk-ի համակիրներին.

Ես այստեղ համակիրներ չունեմ, քո աշխատությունը ունի քննադատներ:

[Lion]

Ես դրական կարծիք եմ հայտնել ընդամենը աշխատասիրությանդ, այլ ոչ թե կատարված գործի որակի մասին:

Իսկ ես հիմք եմ ընդունել այս բառերդ

Ես գիտեմ, որ դու հզոր գործ ես արել, վիթխարի գործ:

Ես այստեղ համակիրներ չունեմ, քո աշխատությունը ունի քննադատներ:

Լավ, եթե դա քեզ թեթևություն կբերի: Ու այս ֆոնի վրա հարցս այս պահով իմ օպոնոնտներին...

[Լուսաբեր]

լավ էլի...
Ես մենակ զարմանում եմ,գիտեք ինչի վրա,որ ստեղ փոխանակ քննարկեք գրքի մեջի գրածը,դրա մասին մտածեք, նստել եք ու քննադատում եք,փնովում եք,դա համարելով քննադատություն
Նրանց ում գրքում գրվածը չեն հավատում,խի եք դա նյութ սարքում? ինչա էլ բան չկա անելու? ես կարծում եմ ստեղ պետկա գրքի նյութը քննարկվի,ոչ թե գրքի թանկ լինելը կամ նկարները,դրանք այլ հարցեր են:Եկեք դա թողնենք ու մտածենք որ մեզ ավելի շատ են նման մարդիկ պետք, ու նման աշխատանքներ:
Լիոն, արի թող լրիվ բացատրականներդ ու սկսի պատմել ամենը գրքի նյութի հետ կապված:Իսկ թե գիրքը թանկա,նկարը անորակա և այլն դա երկրորդական կամ ընդհանրապես նյութի հետ կապ չունեցող են:
Հ.Գ. Ներեն ինձ բոլոր այն մարդիկ, որոնք միգուցէ վատ են զգացել կամ վիրավորվել են գրածիցս:

[Lion]

լավ էլի...
Ես մենակ զարմանում եմ,գիտեք ինչի վրա,որ ստեղ փոխանակ քննարկեք գրքի մեջի գրածը,դրա մասին մտածեք, նստել եք ու քննադատում եք,փնովում եք,դա համարելով քննադատություն
Նրանց ում գրքում գրվածը չեն հավատում,խի եք դա նյութ սարքում? ինչա էլ բան չկա անելու? ես կարծում եմ ստեղ պետկա գրքի նյութը քննարկվի,ոչ թե գրքի թանկ լինելը կամ նկարները,դրանք այլ հարցեր են:Եկեք դա թողնենք ու մտածենք որ մեզ ավելի շատ են նման մարդիկ պետք, ու նման աշխատանքներ:
Լիոն, արի թող լրիվ բացատրականներդ ու սկսի պատմել ամենը գրքի նյութի հետ կապված:Իսկ թե գիրքը թանկա,նկարը անորակա և այլն դա երկրորդական կամ ընդհանրապես նյութի հետ կապ չունեցող են:
Հ.Գ. Ներեն ինձ բոլոր այն մարդիկ, որոնք միգուցէ վատ են զգացել կամ վիրավորվել են գրածիցս:

Ապրես, ճիշտ ես ասում: Բայց ես իրավունք չունեի դա ասելու...

Լիոն ջան ես ուղղակի ապշում եմ քո համբերության վրա ես ճիշտա մենակ կարդացողի դերում եմ,ուղղակի վախենում եմ գրեմ կռիվ եմ անելու:
Սենց մի բան եմ հասկանում,որ որոշ մարդիկ մենակ փնովել գիտեն ու դա անվանում են քննադատություն: Իսկ դու լրիվին նստած հանգիստ բացատրում էս իրենց համար անհասկանալին: Քեզ հաջողություն ու համբերություն:
Ասեմ որ գիրքդ ես կարդացի երբ Արիացին խորհուրդ տվեց:Նա և պապաս շատ հետաքրքրված են այդ գրքով և պատմությամբԵս լրիվ այլ ոլորտի մասնագիտություն ունեմ,բայց հարգում եմ աշխատանքդ:Մեր քաղաքում այդ գրքից չեն վաճառում,լավ կլիներ որ մարդիկ իմանային դրա մասին:Մենք ստեղ առնում ենք ու ուղարկում,բայց որքան մարդիկ կան որ ցանկություն կունենային ծանոթանալ այնտեղ:
Լավ դե,ժամանակ էլ չունեմ, քեզ հաջողություն

Այս բառերդ էլ էին շատ տեղին...

[Lion]

Հայերն ապրել են Հայկական լեռնաշխարհում ի սկզբանե` մարդկության գիտակցական պատմության սկզբից: Արդեն առաջին շումերական, իսկ հետագայում աքքադական աղբյուրները մանրամասն խոսում են հայերի առաջին պետության` Հայկական լեռնաշխարհում ստեղծված Արատտայի քրմապետության մասին, որն իր բնույթով աստվածապետական պետություն էր: Երկրի գլխին էր կանգնած և անսահմանափակ լիազորություններով էր օժտված Մեծ քուրմը, որը, ըստ ավանդության, նշանակվում էր "Տիեզերքի տիրուհու"` Մայր աստվածուհու կողմից: Արատտայի տիրակալը նստում էր ոսկե գահի վրա, ոտքերի տակ ունենալով ոսկե աթոռակ: Նրան կից գոյություն ուներ խորհրդակցական մարմին` Ավագների ժողովը, որի հետ Մեծ քուրմը խորհրդակցում էր կարևոր հարցերով: Բանակը ղեկավարում էր "Գլխավոր շտաբ"-ը, որը շումերական աղբյուրներում կոչվում էր "Արշավանքի տուն": Այն զարդարված էր թանկարժեք քարերով զարդարված զենքերով: Գոյություն ուներ մշտական և պրոֆեսիոնալ բանակ, որը պատերազմի ժամանակ համալրվում էր աշխարհազորային ուժերով: Պետք է նշել, որ հենց Արատտայի քրմապետությունում առաջին անգամ ձին սկսեցին կիրառել մարտական նպատակներով, որը սկսած մ.թ.ա. 2200 թ-ից, որոշ ժամանակ հսկայական ռազմական և հոգեբանական առավելություն ապահովեց Հայկական բանակին:

[Lion]

705 – Լեռնային Կիլիկիայի ճ-մ: Մարտերով դեպի արևմուտք նահանջող Հայկական բանակը (մոտ 70.000, 700 մարտակառք)` Արա IV-ի գլխավորությամբ, հաղթեց Անդրեփրատյան Ծոփքում և Կիլիկիայում գերիշխանությունը վերահաստատելու համար արշաված ասորեստանյան բանակին (մոտ 120.000, 1.200 մարտակառք)` Սարգոն II-ի գլխավորությամբ, որը զոհվեց: Հայերը կորցրին մոտ 5.000, թշնամին` մոտ 70.000 զինվոր: Ավարտվեց Հայ-Ասորեստանյան VI պատերազմը, որի արդյունքում Արարատյան թագավորության պահպանեց իր իշխանության տակ Հայաստանի 17 նահանգ:

Սա մոռացված և սովետական պատմագիտության կողմից համարյա ուշադրության չարժանացած ճակատամարտերից մեկն է, որը էականորեն փոխում է Հայ-Ասորեստանյան VI պատերազմի արդյունքը և նրան տալիս նոր բովանդակություն: Իրոք, Լեռնային Կիլիկիայում (արձանագրություններում` "Տավալ") տեղի ունեցած այս ճակատամարտով, որտեղ սպանվեց Սարգոն II-ը (մ.թ.ա. 722-705) և որով վերջացավ Հայ-Ասորեստանյան VI պատերազմը, վերջ տրվեց Ասորեստանի գրեթե հազարամյա հավակնություններին Հայաստանի նկատմամբ և Արարատյան թագավորությունը ստացավ խաղաղ զարգացման հնարավորություն:

[Lion]

Խաղկտիքում այս ժամանակաշրջանում բնակվող հալդայների (անվանման սկզբի "հ"-ն "խ" է դարձել ռուսալեզու գրականության մեջ` "հ" տառի բացակայության պատճառով) ինքնության մասին տարբեր կարծիքներ են հայտնվել: Ըստ իս հավանական է թվում այն տեսակետը, որ վերջիններս էթնիկ տեսանկյունից հայ ժողովրդի մի մասն էին, ուղղակի հանդիսանում էին Հայկ (Հալդ) աստծո պաշտանմունքին հետևող կրոնական մի ուղղության ներկայացուցիչներ, որոնց կրոնական աշխարհահայացքը տարբերվում էր այդ ժամանակաշրջանում հայ ժողովրդի հիմնական մասի մոտ գերիշխածից և որի հետևանքով էլ ըստ երևույթին նրանց համայնքը սկսել էր լեռներում առանձնացված կյանք վարել, իսկ հետագայում էլ անցել էր ավարառուական արշավանքների: Հետագա դարերում աստիճանաբար դադարեց հայ-հալդայների կրոնական առանձնացվածությունը և նրանք միաձուլվեցին հայ ժողովրդի հիմնական մասին:

[Lion]

Մ.թ.ա. 160 - Բասենի ճ-մ

Սելևկյանների թագավորությունը փորձեց օգտվել Մեծ Հայքի թագավորության ներքաղաքական անկայուն վիճակից և վերջնական բեկում մտցնել պատերազմում: Մահացու հարված հասցնելու համար Սելևկյանների թագավորությունը Փոքր Ասիայի հելլենիստական թագավորությունների մասնակցությամբ ստեղծեց հզոր մի դաշինք:
Այս անգամ նախատեսվել էր Մեծ Հայքի թագավորության տարածք ներխուժումն իրականացնել արևմուտքից` շրջանցելով Մեծ Հայքի Հարավային զորավարության ուժեղ բանակը:
Դրանից հետո Կապադովկիայի թագավորության տարածքում կենտրոնացած միացյալ Սելևկյանների (մոտ 80.000, 100 փիղ), Կապադովկիայի, Պերգամի, Բյութանիայի, Գալաթիայի և Պաֆլագոնիայի (ընդհանուր` մոտ 50.000) բանակը, ինչպես նաև կատաոնները (մոտ 5.000) Կեսարիա-Կոմագենե-Ծոփք երթուղով ներխուժեցին սկզբում Կոմագենեի, ապա Ծոփքի թագավորության տարածք: Թշնամու գերակշիռ ուժերի առաջ Կոմագենեի (մոտ 5.000) և Ծոփքի (մոտ 15.000) բանակները սկսեցին մանր մարտերով նահանջել` ի վերջո անցնելով Մեծ Հայքի թագավորություն:
Գետանցելով Եփրատը նրա վերին հոսանքներում` թշնամին ներխուժեց Մեծ Հայքի թագավորության տարածք և Դերջան գավառով սկսեց առաջանալ դեպի Բասեն: Մեծ Հայքի Արևմտյան զորավարության բանակը` արքայազն Տիրանի գլխավորությամբ, խուսափելով կանոնավոր մարտից, սկսեց նահանջել դեպի արևելք:
Արդեն Բասենում թշնամուն դիմավորեց Մեծ Հայքի կենտրոնացած բանակը (մոտ 70.000)` Արտաշես I-ի և նրա որդիների գլխավորությամբ, իր կազմում ունենալով Հյուսիսային, Արևելյան և Արևմտյան զորավարությունների բանակները: Այս ընթացքում հարավից արագացրած երթով մոտենում էր Հարավային զորավարության (մոտ 30.000)` Սմբատ Քաջ Բագրատունու գլխավորությամբ, ինչպես նաև Կոմագենեի ու Ծոփքի միացյալ բանակը:
I փուլ – Օգտվելով իր թվական գերակշռությունից` թշնամին վստահորեն սկսեց մարտը և անցավ հարձակման: Բռնկվեց համառ մարտ, որը տևեց մինչև օրվա երկրորդ կեսը: Ի վերջո թշնամու թվական գերակշռության հետևանքով Հայկական բանակը սկսեց աստիճանաբար նահանջել:
II փուլ – Այս բեկումնային պահին վրա հասավ Մեծ Հայքի Հարավային զորավարության, ինչպես նաև Կոմագենեի և Ծոփքի միացյալ բանակը և, ընթացքից մտնելով մարտի մեջ, կործանիչ հարված հասցրեց թշնամու աջին ու ծանր կորուստներ պատճառեց նրան: Զարգացնելով հաջողությունը` Հայկական բանակը անցավ համընդհանուր հարձակման:
III փուլ – Թշնամու բանակը ջախջախիչ պարտություն կրեց ու դիմեց խուճապահար փախուստի: Հայկական բանակը հետապնդեց թշնամու մնացորդներին մինչև Կեսարիա` կոտորելով և անխնա ոչնչացնելով:
Հայերը կորցրին մոտ 20.000, թշնամին` մոտ 80.000 զինվոր: Հայկական բանակը խոշորագույն հաղթանակ տարավ: Արդյունքում Սելևկյանների և Փոքր Ասիայի հելլենիստական թագավորությունները ստիպված եղան մեկընդմիշտ հրաժարվել Հայկական թագավորությունների նկատմամբ ցանկացած ոտնձգություններից, իսկ հետագա տասնամյակներում սկսեցին աստիճանաբար անկում ապրել:

[Lion]

Մ.թ.ա. 69 մայիս-հոկտեմբեր – Տիգրանակերտի ճ-մ (Աղձնիք, Նփռետ գավառ, Արևմտյան Տիգրիսի ձախ վտակ Քաղիրթի միջին հոսանքից մոտ 12 կմ արևմուտք)

"Տիգրան Մեծը ինքն էլ է եղել զինվոր
և նույնիսկ 72-ամյա հասակում նա
անձամբ էր հայտնվում մարտի դաշտում"

Ա. Ամֆիտեատրով

Ամիդ-Տիգրանակերտ երթուղով արշավանքը շարունակելով` հռոմեական բանակը (մոտ 130.000) մոտեցավ Տիգրանակերտին, որտեղ միացյալ Հայկական կայազորը (մոտ 2.000) և քաղաքի հունական աշխարհազորը (մոտ 2.000)` Մամիկոնյան իշխանի գլխավորությամբ, անցան համառ պաշտպանության:
I փուլ – Հռոմեական բանակը, կիրառելով պաշարողական տեխնիկա և "կրիա" մարտաձևը, բազմիցս գրոհեց քաղաքի պարիսպները, սակայն, այն բանից հետո, երբ բոլոր գրոհները ետ մղվեցին, ստիպված անցավ քաղաքի պասիվ պաշարմանը:
II փուլ – Այս ընթացքում Հայկական մաղխազական (6.000) ու մարդպետական (մոտ 10.000) հեծելազորը խիզախ հարձակում գործեց քաղաքը պաշարողների վրա, որի ընթացքում մաղխազ հեծյալները ճեղքեցին պաշարման օղակը և ստիպեցին վերջիններիս ապաստանել սեփական ճամբարում, իսկ մարդպետ հեծյալները նետաձգությամբ փակեցին դրա մուտքը: Դրանից հետո մաղխազ հեծյալները, կազմելով հզոր վահանափակ, արագորեն քաղաքից դուրս բերեցին արքայական ընտանիքի անդամներին ու պետական գանձարանը:
III փուլ – Ամռան ընթացքում Տիգրան Մեծը սկսեց արագորեն հակամիջոցներ ձեռնարկել: Սակայն իրավիճակը բարդանում էր նրանով, որ հենց նոր հպատակեցված և դեռևս անհանգիստ Հուդայի ու Նաբատայի թագավորություններից, ինչպես նաև Ասորիքից անհնար էր արագորեն դուրս հանել Մեծ Հայքի բանակը, առանց այդ տարածքները վերջնականապես կորցնելու: Մյուս կողմից էլ ճակատամարտը հետաձգելը ևս բավարար ելք չէր, քանի որ թշնամին փաստացի գրավել էր Մեծ Հայքի մի մասը և աստիճանաբար ուժեղանում էր, որին հակառակ էլ Հայկական կայսրությունը աստիճանաբար թուլանում ու փլուզվում էր: Այս ամենը հաշվի առնելով` Տիգրան Մեծը Մեծ Հայքի բանակի հուսալի` Հայկական, մասը թողեց գրաված տարածքներում, մի կողմից այդ տարածքները պահպանելու, մյուս կողմից էլ Հայկական բանակը խնայելու համար, իսկ Մեծ Հայքի բանակի հեծելազորի մի մասով (մոտ 20.000, այդ թվում Մաղխազական և Մարդպետական գնդերը), ինչպես նաև Իբերիայի (մոտ 10.000, որից մոտ 2.500 հեծյալ), Աղվանքի (մոտ 10.000, որից մոտ 2.500 հեծյալ), Ադիաբենեի (մոտ 10.000, որից մոտ 2.500 հեծյալ) և Ատրպատականի թագավորությունների դաշնակից բանակներով (մոտ 10.000, որից մոտ 2.500 հեծյալ) շարժվեց թշնամու ուղղությամբ: Միաժամանակ հիմնական բանակը (100.000)` Բագրատ Բագրատունու գլխավորությամբ, սկսեց աստիճանաբար Ասորիքից նահանջել հյուսիս-արևելյան ուղղությամբ և կենտրոնանալ Մծբինի մոտ:
IV փուլ – Հոկտեմբերի 5-ին Տիգրան Մեծի գլխավորած միացյալ Մեծ Հայքի և նրա դաշնակիցների բանակը մոտեցավ Տիգրանակերտը պաշարած հռոմեական բանակին: Սակայն հռոմեացիները աննկատ հետևակի խոշոր ուժեր (մոտ 10.000 ) անցկացրին Մեծ Հայքի բանակի թիկունքը և դրանք դարանեցին մի բլրակի հետևում:
V փուլ – Հոկտեմբերի 6-ի առավոտյան հռոմեական բանակը դուրս եկավ ճամբարից և ընդունեց հետևյալ մարտակարգը: Առաջին շարքում տեղավորվեց գալաթական, թրակիական և բյութանիական հեծելազորը` Դեյոտարոս I Գալաթացու գլխավորությամբ, երկրորդում` դաշնակից հետևազորը, երրորդում` լեգեոներները` շախմատաձև դասավորված կահորտներից կազմված երեք իրար հաջորդող շարքերով: Միաժամանակ 6.000 հետևակային` Մուրենայի գլխավորությամբ, թողնվեց քաղաքի պաշարումը շարունակելու համար: Մեծ Հայքի բանակի առաջին շարքում տեղավորվեց դաշնակից թեթև հեծելազորը, երկրորդ շարքի ձախում` Ադիաբենեի, Իբերիայի և Աղվանքի հետևազորը` Ադիաբենեի արքայի, աջում` Ատրպատականի հետևազորը` Ատրպատականի Դարեհ արքայի, կենտրոնում` Հայկական հետևազորը` Տիգրան Մեծի գլխավորությամբ, երրորդ շարքում` սակրավորները: Մարտակարգից աջ տեղավորվել էր Հայկական ծանր հեծելազորը` որպես ընդհանուր ռեզերվ :
VI փուլ – Գալաթական, թրակիական և բյութանիական հեծելազորը անցավ հարձակման Մեծ Հայքի բանակի առաջին շարքի վրա, սակայն կարճատև մարտից հետո դիմեց կեղծ փախուստի: Մեծ Հայքի բանակի առաջին շարքը սկսեց ոգևորված հետապնդել նրանց:
VII փուլ – Այս ժամանակ հռոմեական դարանը հարվածեց Մեծ Հայքի բանակի գումակին, որը խուճապահար փախուստի դիմեց և մտավ սակրավորների շարքերը, որից հետո խուճապն ու շփոթը տարածվեց նաև հետևազորի շարքերում: Միաժամանակ կեղծ փախուստի դիմած թշնամու հեծելազորը դադարեցրեց այն և հարվածեց ճակատից:
VIII փուլ – Այս վճռական պահին թշնամու շարքերին հարվածեց Հայկական ծանր հեծելազորը և, շփոթի մատնելով հակառակորդին, հնարավորություն ընձեռնեց Մեծ Հայքի բանակին դուրս գալ մարտից :
IX փուլ – Մեծ Հայքի բանակը պոկվեց թշնամուց և հեռացավ, իսկ թշնամին ի վիճակի չեղավ կազմակերպել հետապնդում: Հայերը կորցրին մոտ 2.000, դաշնակիցները` մոտ 3.000, թշնամին` մոտ 2.000 զինվոր:
X փուլ – Հռոմեական բանակը ուժեղացրեց քաղաքի պաշարումը, բայց քաղաքի կայազորը համառորեն ետ մղեց թշնամու բոլոր գրոհները: Սակայն շուտով Լուկոլլոսին հաջողվեց իր կողմը գրավել քաղաքի պաշտպանությանը մասնակցող հույներին, որոնք ապստամբեցին և գրավեցին 2 աշտարակների միջև ընկած պարսպի մի տարածություն, որով էլ հռոմեական բանակը ներխուժեց ու գրավեց քաղաքը: Մամիկոնյան իշխանը Հայկական կայազորի հետ ճեղքեց պաշարումը և հեռացավ:
Ընդհանուր առմամբ հայերը կորցրին մոտ 3.000, դաշնակիցները` մոտ 4.000, թշնամին` մոտ 10.000 զինվոր: Չնայած այս պարտությանը` Տիգրան Մեծը պահպանեց Հայկական բանակը, որը շարունակեց ռազմական գործողությունները:

[Lion]

375 – Ալկա ամրոցի ճ-մ (Կորճայք, Կորդուք գավառ)

Մեծ Հայքի (մոտ 90.000, որից 24.000 հեծյալ) և Վարազ-Բակուր արքայի գլխավորած Իբերիայի (մոտ 40.000) միացյալ բանակը` սպարապետ Մուշեղ Քաջ Մամիկոնյանի ընդհանուր ղեկավարությամբ, շարժվեց Բաղեշի մոտ կենտրոնացած հոների (մոտ 120.000) դեմ: Տեղեկանալով այդ մասին` հոների առաջնորդը, իր բանակը բաժանեց 2 մասի: Առաջին և առավել փոքրաքանակ մասը վերջինս տեղադրեց Ջերմաձոր գավառում, իսկ մյուսով նահանջեց դեպի հարավ: Ընդ որում թշնամու բանակի առաջին մասը խնդիր ստացավ դարանից անակնկալ հարձակվել Մեծ Հայքի ու Իբերիայի միացյալ բանակի վրա և, կորուստներ պատճառելով վերջինիս, արագորեն նահանջել դեպի հարավ` քաշելով մարտակարգը կորցրած հակառակորդին դեպի դաշտավայր ու գցելով հոների բանակի երկրորդ մասի հարվածների տակ:
I փուլ – Մեծ Հայքի ու Իբերիայի միացյալ բանակը անակնկալ հարձակվեց դարանած թշնամու վրա և գլխովին ջախջախեց:
II փուլ – Մեծ Հայքի ու Իբերիայի միացյալ բանակը, պահպանելով մարտակարգը, շարունակեց առաջխաղացումը դեպի հարավ և, մոտենալով Ալկա ամրոցի մոտ մարտակարգ ընդունած թշնամուն, ինքն էլ մարտակարգ ընդունեց: Մարտից անմիջապես առաջ երկու բանակների մարտակարգերի միջնատարածքում հանդիպեցին Մուշեղը և հոների առաջնորդը, որը վայելելով հզոր ու անպարտելի ռազմիկի համբավ, վիրավորական տոնով մարտահրավեր էր նետել Հայոց սպարապետին: Տեսնելով իր սպիտակ նժույգով մոտեցող Մուշեղին` հոնը իր ձիով սրընթաց արշավեց վերջինիս ուղղությամբ` նախատեսելով հենց ընթացքից նիզակի հզոր հարված հասցնել Մամիկոնյան իշխանին: Մուշեղը, սակայն, վահանի վրա ընդունելով հակառակորդի հարվածը, ծանր թրով հարվածեց վերջինիս ուսին և, վիրավորելով ու տապալելով հակառակորդին ձիուց, գերեց նրան: Դրանից անմիջապես հետո Մուշեղը հարձակման տարավ հենց նոր իր տարած հաղթանակից ոգևորված քրիստոնյա ռազմիկներին, որոնք համառ մարտում ծանր պարտության մատնեցին հակառակորդին:
III փուլ – Մեծ Հայքի ու Իբերիայի միացյալ բանակը հետապնդեց թշնամուն մինչև Բզաբդե ամրոց և ծանր կորուստներ պատճառեց նրան:
Հայերը կորցրին մոտ 15.000, դաշնակիցը` մոտ 7.000, թշնամին՝ մոտ 60.000 զինվոր: Արդյունքում դեպի Կովկասյան լեռնաշղթայից հարավ հոների արշավանքներին վերջ տրվեց:

Հ.Գ. Այս ճակատամարտը պատկանում է մոռացված ճակատամարտերի թվին: Այս իրադարձությունների մասին խիստ ուշագրավ տեղեկություններ է հայտնում Մեսրոպ Երեցը, որի անտիպ աշխատանքում պահպանված տվյալները փոխանցում է Ղևոնդ Ալիշանը ("Հայապատում"): Հետաքրքիր է, որ Արբելայի մոտ պահպանվել է մի ուշագրավ ժայռաքանդակ, որը ևս վկայում է այս ճակատամարտի մասին: Ժայռաքանդակը, որը պատկանում է ասորի վարպետներին և պատկերում է իր ճերմակ ձիու վրա ճեմող Մուշեղին ու հոների գերված առաջնորդին, հանդիսանում է ասորիների յուրատեսակ երախտիքի տուրքը Հայոց սպարապետին, որի տարած փայլուն հաղթանակը այդ թվում նաև ասորիներին ազատեց հոների դաժան ասպատակություններից:

[Lion]

959 – Տարոնի ճ-մ: Անիի թագավորության բանակը (մոտ 50.000)` Աշոտ IV Ողորմածի գլխավորությամբ, ջախջախեց Անիի թագավորության տարածք ներխուժած Համդանյանների էմիրության բանակին (մոտ 70.000)` Սեյֆ-Էդ-Դուլայի գլխավորությամբ: Հայերը կորցրին մոտ 15.000, թշնամին` մոտ 55.000 զինվոր:

Հ.Գ. Այս ճակատամարտը, որի շնորհիվ կանխվեց համաարաբական հերթական ագրեսիան Անիի թագավորության նկատմամբ և որում Հայկական բանակի տարած փայլուն հաղթանակը ծանր հարված էր Համդանյանների էմիրությանը, գրականության մեջ գրեթե ուշադրության չի արժանացել: Ցավոք հայտնի չեն այս փայլուն հաղթանակի մանրամասները: Ճակատամարտի մասին սեղմ, սակայն արտահայտիչ մեկ նախադասությամբ հայտնում է Մատթեոս Ուռհայեցին. "Մեր Հայոց 408 թվականին (959 թ. – Մ.Հ.) հայոց զորքը ջարդ տվեց տաճիկների զորահրամանատար Համտունին (Սեյֆ-էդ-Դուլային – Մ.Հ.)":

[Lion]

1. Արտավան Հովհանի Արշակունի

Արշակունի: 546-548 թթ. Աֆրիկայի դուքս: VI դարի կես - հոր մահից հետո ծառայել է պարսիկներին, սակայն իր երդվյալ թշնամի Ատոմ Ակեացու մահից հետո հայկական ջոկատով անցել է ծառայության բյուզանդացիների մոտ, 545 թ-ին մասնակցել է Կարթագենի ճ-մ-ին, որից հետո, կեղծ հնազանդություն հայտնելով Գոնթարիսին, իր ջոկատով ջախջախել է մավրերին, 546 թ-ի հունվարին իր զինակիցների հետ սպանել է Գոնթարիսին և գրավել Կարթագենը, որի համար հռչակվել է Աֆրիկայի դուքս և այդ պաշտոնը վարել 2 տարի, մարտնչել է Իտալիայում, 552 թ-ի օգոստոսին հայկական ջոկատով գրավել է Սիցիլիան և Սարդինան, մասնակցել է Իտալիայում Ներսես Կամսարականի մղած մարտերին, 555 թ-ի ամռանը Ֆանիի ճ-մ-ում պարտության է մատնել ֆրանկներին, իսկ դրանից անմիջապես հետո Կասուլինի ճ-մ-ում գլխավորել է բյուզանդական բանակի ձախ թևը և մեծ դեր ունեցել հաղթանակում

2. Հովհան Հովհանի Արշակունի

Արշակունի: զորավար, զոհ. 545 թ-ին - հոր մահից հետո ծառայել է պարսիկներին, սակայն իր երդվյալ թշնամի Ատոմ Ակեացու մահից հետո եղբայրների հետ անցել է ծառայության բյուզանդացիների մոտ, զոհվել է 545 թ-ի Կարթագենի ճ-մ-ում

3. Վահան Հովհանի Արշակունի

Արշակունի: Արտավանի եղբայր, զորավար զոհ. 545 թ-ին - հոր մահից հետո ծառայել է պարսիկներին, սակայն իր երդվյալ թշնամի Ատոմ Ակեացու մահից հետո եղբայրների հետ անցել է ծառայության բյուզանդացիների մոտ, զոհվել է 545 թ-ի Կարթագենի ճ-մ-ում

4. Գրիգոր Վահանի Արշակունի

Արշակունի: Զորավար: VI դարի կես - մասնակցել է իր հոր և հորեղբայրների բոլոր ձեռնարկումներին, հատկապես աչքի է ընկել 546 թ-ի հունվարի Կարթագենի գրավման ժամանակ

5.Արտաշիր Արշակունի

Արշակունի: Արտավանի զինակիրը: VI դարի կես - մասնակցել է իր իշխանի բոլոր ձեռնարկումներին, հատկապես աչքի է ընկել 546 թ-ի հունվարի Կարթագենի գրավման ժամանակ