Թեմայից դուրս, բայց հետաքրքիր կամ կարևոր գրառումներ

[Արամ]

ոնց էր ասում է...
արնոտ բերանով մարդակերը էն անբան
հազար դարում հազիվ դառավ մարդասպան...

[Նաիրուհի]

Հանուն արդարության պիտի նշեմ, որ «Լճակի» առաջին տողի վերաբերյալ հարց տվեցի ՖԲ «Մայրենի լեզվի դասեր» խմբում։ Գերակշռող մեծամասնությունը վստահ է, որ ճիշտը «ապշած ես»-ն է։ Բայց ոչ մեկն անհերքելի ապացույց չներկայացրեց։
Իսկ ես նոր մեր տանը գտա Դուրյանի «Տաղերը»՝ հրատարակված 1932-ին։ Խմբագիրներն են Ալազանը և Նորենցը, պատասխանատու խմբագիրը՝ Չարենցը։ Այս գրքում, ի մեծ ցավ ինձ, «ապշած են» է գրված։

[Chuk]

Դե հիմա, ես սովորաբար ամեն ինչ բառացի եմ ընկալում, անկախ նրանից խոսքը մարդու՞ մասին ա, թե՞ իր գործողության: Իմ տեսակետով երբ ասում ես «այս արարքդ հիմարություն ա» դա համարյա չի տարբերվում «դու հիմար ես»ից: Ես իրոք այդպես եմ ընկալում

Սմոքի ջան, կներս իհարկե, բայց իմ ընկալմամբ դու այդ դեպքում հիմար ես: Ճիշտ այնպես, ինչպես հիմար եմ ես ու իմ գրառումը կարդացող ցանկացած ուրիշ մեկը: Որտև թե՛ ես, թե՛ դու, թե՛ էս գրառումը կարդացողներից յուրաքանչյուրը իր կյանքում ԳՈՆԵ մի անգամ հիմարություն արել ա: Ինչին իմ համոզմամբ չի նշանակում, որ մենք եղել ենք հիմար: Քո համոզմամբ ա՞յլ բան է նշանակում

[Chuk]

էն հետևի սաղավարտավոր հեծանվորդուհին Բյուրը չի՞…

Ֆոնի վրա էնքան մարդու էի ճանաչում, որ Բյուրին չնկատեցի
Հետո գրածդ կարդացի, երկրորդ անգամ նայեցի, նոր նկատեցի: Է՜հ... պարոն Շահնազարյան...

[Dayana]

Արևահամ բառ։ Առանց կասկածների։ Վստահում եմ իմ զգացողությանը, Ջրբաշյանին ու Չարենցի հանճարին։

Իսկ «Լճակը» պիտի «ես»-ով լինի։

Հիշո՞ւմ եք, ժամանակին անեկդոտ էլ կար, որ ոստիկանները բռնում են թմրանյութ տեղափոխող նավն ու ամբողջ պարունակությունը լցնում Մարմարան։ Հաջորդ օրը Դուրյանը գալիս է, նստում ափին ու ասում. «Ինչո՞ւ ապշած ես, լճա´կ»

Յա պռածիստույու, վաշա չեսծ

Նայիր՝

Ես իմ անուշ Հայաստանի արևահամ բարն եմ սիրում,
Մեր հին սազի ողբանվագ, լացակումած լարն եմ սիրում,
Արնանման ծաղիկների ու վարդերի բույրը վառման,
Ու նաիրյան աղջիկների հեզաճկուն պա՛րն եմ սիրում։



Ես էլ Չարենցի հանճարին չեմ հասկածում, ու համոզված եմ, որ պիտի բար լինի:


Նախ ամբողջ տունը «ր» նուրբ տառով կազմված է ու «բառ» բառը չի տեղավորվում, և հետո, ես երբեք արևահամ բառ չեմ տեսել, ու Հայաստանի արևահամ մրգերը ՝ բարիքներն եմ հիշում, կարոտում ու գովերգում: Ձեռքի տակ ոչ մի գրիք չունեմ, որ կարողանամ ապացուցել, մենակ վիկին ա, էն էլ իմ տեսակետն ա կիսում:

[Chuk]

Յա պռածիստույու, վաշա չեսծ

Նայիր՝

Ես իմ անուշ Հայաստանի արևահամ բարն եմ սիրում,
Մեր հին սազի ողբանվագ, լացակումած լարն եմ սիրում,
Արնանման ծաղիկների ու վարդերի բույրը վառման,
Ու նաիրյան աղջիկների հեզաճկուն պա՛րն եմ սիրում։



Ես էլ Չարենցի հանճարին չեմ հասկածում, ու համոզված եմ, որ պիտի բար լինի:


Նախ ամբողջ տունը «ր» նուրբ տառով կազմված է ու «բառ» բառը չի տեղավորվում, և հետո, ես երբեք արևահամ բառ չեմ տեսել, ու Հայաստանի արևահամ մրգերը ՝ բարիքներն եմ հիշում, կարոտում ու գովերգում: Ձեռքի տակ ոչ մի գրիք չունեմ, որ կարողանամ ապացուցել, մենակ վիկին ա, էն էլ իմ տեսակետն ա կիսում:

հրեշտակ

[Dayana]

հրեշտակ

հը՞

[Chuk]

հը՞

արևահամ բառի օրինակ բերեցի՝ «հրեշտակ»

[Dayana]

արևահամ բառի օրինակ բերեցի՝ «հրեշտակ»

Ես էլ ոգևորվեցի, ասում եմ ակումբում ինձ հրեշտակ անվանեցին

Բայց հրաշտակը հեչ էլ արևահամ չի, բմբլահամ կամ փետրահամ՝ լավագույն դեպքում Չէ, իսկ եթե ավելի լուրջ, ապա իսկապես կարծում եմ, որ բարն ավելի հարմար ա, ու բացի այդ, ես ինքս միշտ բար-ով եմ լսել, կարդացել, իմացել:

[Chuk]

Ես էլ ոգևորվեցի, ասում եմ ակումբում ինձ հրեշտակ անվանեցին

Բայց հրաշտակը հեչ էլ արևահամ չի, բմբլահամ կամ փետրահամ՝ լավագույն դեպքում Չէ, իսկ եթե ավելի լուրջ, ապա իսկապես կարծում եմ, որ բարն ավելի հարմար ա, ու բացի այդ, ես ինքս միշտ բար-ով եմ լսել, կարդացել, իմացել:

Դայ ջան, ես «հրեշտակ» բառը արևահամ եմ զգում, դրա համար էլ քեզ տենց անվանեցի

Իսկ ինչ վերաբերվում ա Չարենցի բանաստեղծությանը, ապա ես կարծում եմ, որ «բառ» ա գրել: Շատերը պնդում են, որ «բար» ա: Կա իր ձեռագիրը, որտեղ հստակ «բառ» ա գրված»: Կա իր իսկ ռուսերեն թարգմանությունը, որտեղ «слово» ա գրել, որքան հիշում եմ: Բայց նույնիսկ գրականագետներն են շարունակում վիճել ու վիճել, ամեն մեկը մի բան ա պնդում, փաստարկներ ա բերում:

[Ուլուանա]

Ինձ թվում է՝ եթե Չարենցի հանճարին վստահենք, ուրեմն պիտի նաև ընդունենք, որ Չարենցը դժվար թե «Հայաստանի բառ» ոչ հայերեն արտահայտությունը գործածած լիներ։ Հայաստանի բառը ո՞րն է։ Իսկ «Հայաստանի բար՝ միրգ» բառակապակցությունը լրիվ հայերեն է ու տրամաբանական։

[Ուլուանա]

Բայց մյուս կողմից էլ հանճար լինելը չի ենթադրում անթերի գրագիտություն։ Էդ առումով ես, օրինակ, չեմ բացառում, որ Չարենցը, հանճար լինելով հանդերձ, էդպիսի սայթաքում թույլ տված լինի, այսինքն՝ «բառ» գրած լինի, ոչ թե «բար»։ Ամեն դեպքում ես ինքս ինձ համար «բար» եմ համարում։ Լավ եմ անում ։

[Նաիրուհի]

Յա պռածիստույու, վաշա չեսծ

Արմին ջան, այս պահին աշխարհում որևէ ուժ ինձ չի կարող համոզել, որ Չարենցը «բար» է գրել, որովհետև ես չունեմ որևէ ապացույց, որ խոսի այդ տարբերակի օգտին, իսկ դրա դիմաց ունեմ հետևյալը՝ նրա կենդանության օրոք տպագրված բոլոր գրքերում «բառ» է, 1928-ին լույս է տեսել բանաստեղծության երկու տների ռուսերեն թարգմանությունը՝ ենթադրաբար կատարված Չարենցի կողմից, «Люблю я «солнцевкусное» слово сладкой Армении моей...» տողով, բացի այդ՝ «բառի» օգտին են խոսում իմ բոլոր բջիջները, որոնք համարում են, թե պոեզիայից մի բան հասկանում են։

Միայն եթե պարոն Սողոմոնյանը անձամբ գա ու ասի, որ «բար» է գրել, կհավատամ, բայց միաժամանակ ահագին կհիասթափվեմ էդ բանաստեղծությունից էլ, իրենից էլ

[Dayana]

Դայ ջան, ես «հրեշտակ» բառը արևահամ եմ զգում, դրա համար էլ քեզ տենց անվանեցի

Իսկ ինչ վերաբերվում ա Չարենցի բանաստեղծությանը, ապա ես կարծում եմ, որ «բառ» ա գրել: Շատերը պնդում են, որ «բար» ա: Կա իր ձեռագիրը, որտեղ հստակ «բառ» ա գրված»: Կա իր իսկ ռուսերեն թարգմանությունը, որտեղ «слово» ա գրել, որքան հիշում եմ: Բայց նույնիսկ գրականագետներն են շարունակում վիճել ու վիճել, ամեն մեկը մի բան ա պնդում, փաստարկներ ա բերում:

Ես հրաժարվում եմ հավատալ ընդգծված հատվածին
Ախր ո՞նց թե արևահամ բառ, ես դա լավ չեմ հասկանում, հրեշտակն էլ արևահամ չի, այլ օրինակ փետրահամ կամ բմբլահամ

[Chuk]

Ինձ թվում է՝ եթե Չարենցի հանճարին վստահենք, ուրեմն պիտի նաև ընդունենք, որ Չարենցը դժվար թե «Հայաստանի բառ» ոչ հայերեն արտահայտությունը գործածած լիներ։ Հայաստանի բառը ո՞րն է։ Իսկ «Հայաստանի բար՝ միրգ» բառակապակցությունը լրիվ հայերեն է ու տրամաբանական։

Ան ջան, ես անձամբ ես Չարենցի հանճարին վստահելով չեմ ուզում համաձայնվել, որ ինքը «ստանդարտային» «Հայաստանի բար» կամ «Հայաստանի միրգ» կասեր, այլ կասեր ավելի հուժկու բան. «Հայաստանի բաՌ», որն ինձ էնքան լիցք ա տալիս, որ ասելու չի, ու կարևորը՝ լրիվ հայերեն ա:

Ամեն դեպքում չեմ էլ կարծում, որ եթե գրականագետներն էսքան տարիների ընթացքում իրար մեջ չեն կարողացել էս հարցը վճռել, մենք կարողանանք: Մի բան գիտեմ. «Բար»-ի օգտին խոսում են «խոսքերը» (օրինակ՝ քոնի նման «Չարենցը չէր կարող ասել»), իսկ «Բառ»-ի օգտին փաստերը (ձեռագիր, իր իսկ ռուսերեն թարգմանություն և այլն):