Երրորդ ուժի միֆը կամ ճորտերի չմիություն
Նյութը, որը ցանկանում եմ գրել, բավական սուր է լինելու ու խոցելու է հասարակության շատ ներկայացուցիչների, բայց հնարավոր է, որ սխալվում եմ նրանց «հասարակության ներկայացուցիչ» համարելիս, քանի-որ իրենք ինքնակամ իրենց հասարակությունից դուրս կարգավիճակում են դրել: Գիտակցու՞մ են դա, թե՞ ոչ, չգիտեմ:
2009 թ.-ի մայիսի 31-ին Երևանում տեղի ունեցան ավագանու ընտրություններ: Այս պահին փորձեմ քննարկել բոլոր հնարավոր դեպքերը, ինչի համար ինձ պետք են «պաշտոնական» տվյալները:
Այսպիսով ընտրություններին ըստ այդ տվյալների մասնակցել է բնակչության 52%-ը, կամ որ նույնն է, կեսից ավելին: Ընդհանրապես տեղական մարմինների ընտրությունների համատեքստում սա չափազանց բարձր ցուցանիշ է: Հայաստանյան իրականությունը հուշում է, որ նման ցուցանիշ ստեղծելու ընդունակ էր միայն Հայ Ազգային Կոնգրեսը, քանզի նրա չգոյության դեպքում լինելու էր պասիվ ընտրապայքար, իրար մեջ աթոռների կիսում: Հիշեցնեմ, ըստ «պաշտոնական» ցուցանիշների որոշակի ընտրազանգված ունեցող ուժերից երկուսը կոալիցիոն էին և սրանց մեջ իրական քաղաքական պայքար, որը կարող էր ընտրողին, քաղաքացուն բերել ընտրատեղամաս, պարզապես գոյություն չունի: Սրանց պայքարը զուտ քրեական, կիսագողական, անձնական մակարդակի վրա էր, հետևաբար հասարակություն ակտիվացնելու անընդունակ: Սակայն դժվար է հավատալ, որ անգամ ՀԱԿ-ի զրոյից ստեղծած քաղաքական պայքարի համատեքստում այսպիսի ակտիվություն հնարավոր էր: Բայց այս պահին հարցն անգամ դրանում չէ: Կա ընդամենը երկու տարբերակ.
1. Իրականում այդպիսի ակտիվություն չի եղել,
2. Իրականում այդպիսի ակտիվություն եղել է:
Դիտարկենք ահա այս խնդիրը իրենց երրորդ կողմ պատկերացնող քաղաքացիների հարցը քննարկելով:
1. Իրականում այդպիսի ակտիվություն չի եղել
Նախ հասկանանք, որ սովորաբար ընտրություններին չեն մասնակցում հետևյալ երկու տիպի քաղաքացիները.
- Ընտրությունները քաղաքական գիտակցության ու քաղաքական հաշվարկներից, գաղափարախոսությունից, տեսակետից ելնելով բոյկոտողները,
- Պասիվ, քաղաքական դիրքորոշում չունեցող մարդիկ:
2-րդ տիպը մեր նման երկրներում տատանվում է 40-50%-ի մեջ: Հաշվի առնելով մեր իրականությունը մոտ է 50%-ի:
Հետևաբար եթե ենթադրում ենք, որ ընտրություններին մասնակցությունն իսկապես կազմել է 52%, ապա կարող ենք վստահաբար պնդել, որ չքվեարկողները զուտ պասիվ, քաղաքական դիրքորոշում չունեցող մասսան է (չնչին բացառություններով): Իսկ դա նշանակում է, որ քաղաքացիական գիտակցություն ունեցող մարդկանց մեծամասնությունը, քաղաքական դիրքորոշում ունեցողների մեծամասնությունը մասնակցել է ընտրություններին:
այս դեպքում կա երկու հնարավոր դեպք.
ա) իրենց երրորդ ուժ հորջորջյալ մարդիկ մասնակցել են ընտրություններին ու իրենց ձայնը տվել ՀՀԿ-ին կամ ԲՀԿ-ին,
բ) նրանք իրենց ձայնը տվել են ուրիշին, կամ քվեաթերթիկները անվավեր դարձրել, բայց ընտրությունները կեղծվել են ու նրանց ձայները հաշվեցվել ՀՀԿ-ի կամ ԲՀԿ-ի օգտին:
Եթե (ա) դեպքն է, ապա այս մարդիկ, չնայած ասում են, որ իրենք երրորդ ուժ են ու ընկած են երկու քարերի արանքը, այնուամենայնիվ ընտրություն են կատարել այդ քարերից մեկից: Սակայն այստեղ ուրիշ հարց կա: Նրանց այդ ընտրությունը իրենց պատկերացրածի ու տրամաբանության տեսակետից նշանակում է ընտրություն տերերի միջև, որովհետև նրանք հավասարության նշան դնելով ՀԱԿ-ի ու կոալիցիայի մեջ հասկացնում են, որ երկուսն էլ համարում են հավասար չափով ավազակապետական ուժեր ու հետևաբար ընդամենը ընտրում են ավազակապետությունը: Տեր ընտրողը ոչ միայն ստրուկ է, այլև ստրուկի հոգեբանություն ունի: Հետևաբար եթե ընտրություններին մասնակցել է 52% բնակչություն ու այդ մարդիկ ահա այսպես ձայն են տվել, ուրեմն գործ ունենք ոչ թե երրորդ ուժի, այլ ճորտերի միության հետ:
Եթե բավարարվում է (բ) դեպքը ու նրանց ձայները գողացել են, ապա այդ քաղաքացիները պետք է բողոքեն ու ելնեն իրենցից ձայները գողացողների, կեղծողների դեմ: Ու էական չէ, դա կանեն ՀԱԿ-ի հետ, թե ինքնուրույն: Քաղաքացիական գիտակցություն ունեցող, քաղաքական հստակ դիրքորոշում ունեցող իրական քաղաքացին ինքնաբուխ այդ օրը կկանգներ ԿԸՀ-ի դիմաց ու կպահանջեր իր ձայնը: Եթե չի անում, նշանակում է համակերպվում է իր ճորտի կարգավիճակին, նշանակում է, որ ոչ միայն ճորտ է, այլև ունի ճորտի հոգեբանություն, հետևաբար եթե ընտրություններին մասնակցել է 52% բնակչություն ու տեղի է ունեցել (բ) դեպքը, ապա գործ ունենք ոչ թե երրորդ ուժի, այլ ճորտերի միության հետ:
2. Իրականում այդպիսի ակտիվություն եղել է
Դա նշանակում է, որ պարզապես լցոնում է եղել: Դա նշանակում է, որ կեղծվել են ընտրությունները ամենակոպիտ ձևով: Դա իր հերթին ունի երկու տարբերակ.
ա) Ընտրություններին չեն մասնակցել քաղաքացիական գիտակցություն ու հստակ քաղաքական դիրքորոշում բոյկոտողները,
բ) կարճ կասեմ. ճորտի կարգավիճակին համակերպվածները:
(բ) դեպքում քննարկելու նոր բան չկա: Սրանք ունեն ճորտի հոգեբանություն ու նորից գործ ունենք ոչ թե երրորդ ուժի, այլ ճորտերի միության հետ:
(ա) դեպքը հույս ներշնչող է... սակայն: Այս դեպքում այդ քաղաքացիական գիտակցություն ու քաղաքական դիրքորոշում մարդիկ ինքնաբուխ պիտի ելնեին բողոքի, ՀԱԿ-ի հետ, կամ առանց: Մենակ, թե տասով: Առաջնորդի ղեկավարությամբ թե առանց: Բայց պիտի ելնեին: Այս մարդիկ տներում են: Նրանք բողոքելու բան չունեն: Նրանք համաձայնվել են, որ իրենց երկրում բռնաբարվի օրենքը, ընտրությունը: Ուրեմն նրանք եթե անգամ ընտրության օրը քաղաքացիական գիտակցությունից ելնելով ակցիա են արել, միևնույն է, տեր չեն կարողացել կանգնել իրենց քայլին, համակերպվել են իրենց ճորտի կարգավիճակին: Հետևաբար նրանք ունեն ճորտի հոգեբանություն: Հետևաբար գործ ունենք ոչ թե իրական երրորդ ուժի, այլ ընդամենը ճորտերի միության հետ:
Հետևաբար բոլոր հնարավոր դեպքերը բերում են միայն ու միայն մի եզրահանգման. Երրորդ ուժի մասին, երկու քարերի արանքում լինելու, երկու ճամբարներից ոչ մեկում չլինելու մասին ցանկացած խոսակցություն միֆ է, ուրիշ ոչինչ, իրականում գործ ունենք ճորտերի միության, իսկ ավելի ճիշտ ճորտերի չմիության հետ, քանզի այս անհատները համախմբված չեն ու անհատ ճորտեր են: Լավ կլիներ, որ լինեին համախմբված ու լիներ ճորտերի միություն, որովհետև միությունը նաև պայքար է նշանակում, միությունը նաև այդ լուծը թոթափելու, ճորտի հոգեբանությունից ձերբազատվելու հույս է տալիս:
Գուցե ոմանք կասեն, որ ՀԱԿ ընտրողներն էլ են ճորտ, քանզի ապրում են նույն պայմաններում... գուցե: Հնարավոր է: Բայց նրանք եթե անգամ ճորտ են, ապա պարտադրված ճորտ են, իսկ իրենց մեջ կրում են ազատությունը: Նրանք զերծ են ճորտի հոգեբանությունից ու միախմբված են, համախմբված են ու պայքարում են ազատության համար, ու այդպիսի համախմբումը վաղ թե ուշ բերելու է հաղթանակի, քանզի այս պայքարն անկասելի է:
Չշեղվեմ թեմայից: Այս պայքարի հաղթանակը բերելու է նաև ճորտերի չմիության վերացմանը: Քանզի ազատ երկրում ապրողը չի կարող ճորտ լինել կամ ունենալ ճորտի հոգեբանություն: Հետևաբար ունենք խնդիրներ.
- Մի կողմից հանցագործ իշխանություն
- Մյուս կողմից հիվանդ հասարակություն:
Լավն այն է, որ հասարակությունը լրիվ չի հիվանդ: Ապաքինման հույսը շատ մեծ է, տենդենցները կան: