lili-4
03.05.2007, 18:53
Բակում աղմուկ էր, խաղացող երեխաների ճիչ ու ծիծաղ:Թվում էր, թե աշխարհում այս երեխաներից անհոգ ու երջանիկ մարդ չկա: Միայն Սոսեն էր, որ չէր խառնվում նրանց խաղին: Ամեն անգամ նա առանձնանում էր երեխաներից , կանգնում ցանկապատի մոտ ու նայում դուրս` ցանկապատից դուրս: Ցանկապատից դուրս էլ են երեխաներ խաղում: Բայց Սոսեի համար ցանկապատից դուրս կյանքն ուրիշ է:Սոսեն չէր կարողանում հասկանալ, թե ոնց կարող է ցանկապատից ներս ու դուրս այսքան տարբեր լինել: Տարբեր էր, այն էլ ինչքա~ն:Եվ զարմանում էր, որ միայն ինքն է դա նկատում: Ինչպե՞ս չէին նկատում, թե ինչքան գեղեցիկ էին այն աղջկա մազերը, երկար ու խնամքով սանրված: Եվ ի~նչ գեղեցիկ ծամկալներ: Իր ամբողջ կյանքում երազել է, որ այդպիսի երկար ու գեղեցիկ մազեր ունենա, որ ամեն օր տարբեր սանրվածք ունենա: Երազում էր, բայց գիտեր, որ չի կարելի: Ոչ միայն իրեն, այլ ցանկապատից այս կողմ ապրող բոլոր աղջիկներին: Չի կարելի, քանի որ ոչ- ոք ժամանակ չուներ իրենց մազերը խնամելու, սանրելու համար, էլ չենք ասում, եթե հանկարծ…Այդ բառից վախենում էին իրենց մանկատան բոլոր աշխատողները, և ավելի շատ ոչ թե երեխաների համար, այլ նրանից, որ հանկարծ երեխաներից կփոխանցվի իրենց: Այդ պատճառով էլ հաճախ էին մանրակրկիտ ստուգում, համոզվում, որ մաքուր է, անհանգստանալու կարիք չկա: Տարվա մեջ մեկ անգամ էլ կտրում էին իրենց մազերը, կտրում էին շատ կարճ, համարյա տղայի պես: Ու այդ ժամանակ չէր կարողանում արցունքները զսպել: Նորից չէր ունենա իր երազած երկար ու գեղեցիկ մազերը…
_Երեխաներ, վերջացրեք խաղը, ճաշելու ժամն է:
Սոսեն հեռացավ ցանկապատից ու բոլորի հետ գնաց ներս:
Ցանկապատից հեռանալուց հետո էլ չէր դադարում մտածել նրանից դուրս գտնվող երեխաների, ամենից շատ այն երկարամազ աղջկա մասին: Երբ իրենք ճաշում էին, փորձում էր պատկերացնել, թե նրանք ինչպես են ճաշում: Նրանք է?լ ունեն հատուկ ճաշի ժամ, ուտում են ա՞յն, ինչ պատրաստում էին իրենց խոհանոցում , թե՞ իրենք էին որոշում, ինչ ուտեն, երբ: Սոսեն այնքան էլ չէր սիրում իրենց ճաշերը:Լինում էր, որ ճաշելիս հիշում էր ցանկապատից այն կողմ երեխաներից մեկին, որ մոր կողքին կանգնած ախորժակով խնձոր էր ուտում: Ուզում էր իրենց ճաշ եփող մորաքույրին մոտենալ, խնդրել, որ իրեն ճաշի փոխարեն մի խնձոր տա, թեկուզ շատ փոքր… Բայց չէր ասում,գիտեր, որ իրենք մեծ տուն են և բոլորին պետք է հասնի միատեսակ, միանման ուտելիք: Հետո, երբ գնում էին քնելու, միշտ ուզում էր պատկերացնել, թե ինչպիսին է այդ երկարամազ աղջկա ննջասենյակը, ոչ մի անգամ չէր կարողանում պատկերացնել:Իր ննջասենյակը մեջ է, և այստեղ կան շատ մահճակալներ, շատ երեխաներ: Իսկ այդ աղջկա սենյակը՞: Ինչպիսի՞ն է այն, շատ- շատ մահճակալներ ու այդ մեծ սենյակում նա մենա՞կ:
Բայց ամնեից շատ չէր կարողանում պատկերացնել, թե ինչպիսին է մայրիկը: Երբ ուզում էր դրա մասին մտածել, հիշում էր, թե նա ինչպես էր այդ երկարամազին գրկում, համբուրում: Աչքերը լցվում ու չէր կարողանում դրանից ավելի պատկերացնել: Երբ գալիս էր բակ գնալու ժամը, նա դառնում էր անհանգիստ, շտապում էր, թե երբ է լինելու բակում:Չէր սիրում անձրևը, քանի որ դրա պատճառով մնում էին ներսում ու չէր տեսնում այն երեխաներին, որոնք ցանկապատից այն կողմ էին, առանց մորաքույրների ու դայակների հսկողության:
Ապրում էր Սոսեն` երազելով երկար մազերի, իրեն գրկող ու սիրող մոր մասին: Չէր պատմում ոչ մեկին իր երազի մասին: Ո՞վ կհասկանար, բոլորն էլ իր նման մեծացել են առաց մոր, կարճ մազերով: Միայն Մանեն էր, որ հիշում էր իր մորը, նա վերջերս էր եկել իրենց մոտ, բայց ոչ մի անգամ չէր խոսում նրա մասին: Երբ հարցնում էին, ասում էր. <Ես մայր չունեմ, ինձ արագիլն է բերել>:
Իրենց մրտ բոլորն էին այդպես մտածում, որ ցանկապատից այս կողմ երեխաները մայր չունեն, իրենց արագիլն է բերել հեռու- հեռվից:
Այդ օրն էլ սովորականի պես բակ պետք է գնային: Բոլորը գնացին, իսկ իրեն տարան մի սենյակ, որտեղ երբեք չէր եղել: Չգիտեր, թե ինչի համար է այստեղ, բայց հյացքը չէր կարողանում կտրել այն գեղեցիկ կնոջից, որ զրուցելու ընթացքում անընդհատ իրեն էր նայում:
Հետո սկսեց ավելի հաճախ տեսնել այդ կնոջը, ամեն անգամ իր համար քաղցրավենիք ու գեղեցիկ խաղալիքներ էր բերում: Արդեն անհամբերությամբ էր սպասում այդ կնոջ գալուն, ոչ թե նրա նվերների համար, այլ հենց նրան էր սպասում: Հազիվ էր զսպում իրեն, որ չփարվի ու ականջին չշշնջա.
_Դու իմ մաման ե՞ս:
Մի օր էլ իր համար գեղեցիկ շորեր բերեց: Հագավ, նայեց իրեն ու թվաց, թե ցանկապատից այն կողմ է կանգնած: Այդ գեղեցիկ շորով էլ ինքը գնաց ցանկապատից այն կողմ: Բոլորը եկել էին հրաժեշտ տալու: Մորաքույր Ասիան գրկել, համբուրում ու կրկնում էր.
_Սոսե ջան, բախտավոր լինես, գտնես քո նոր տունը, նոր հարազատներին:Բոլոր դռները չեն, որ որբի համար փակ են:
Հասկացավ, իրեն որդեգրել են: Այս բառը էլի էր լսել իրենց մանկատանը, բայց չէր պատկերացնում, թե դա ինչ է:
Գեղեիկ կնոջ հետ եկան գեղեցիկ ու մեծ տուն: Սկզբում վախենում էր տան մեծությունից: Հետո կամաց- կամաց սովորեց: Ամենից շատ վախենում էր գիշերները, երբ սենյակում մենակ էր: Չէր պատկերացնում, որ հնարավոր է այսքան մեծ սենյակում մենակ քնել: Արդեն շատ բան էր սովորել: Գիտեր, թե ինչպես են ցանկապատից այն կողմ մարդիկ ճաշում: Կարող էր գնալ խոհանոց , որտեղ ինչ ուզես, կար: Խնձոր էլ կար իրենց տանը, և շատ- շատ, բայց չէր համարձակվում վերցնել: Չգիտեր ինչն է պատճառը, վախենում էր, թե ամաչում: Տանը երկուսով էին, ինքն ու այդ գեղեցիկ կինը, որին ուզում էր <մամա> ասել, բայց չէր համարձակվում: Ասում էր, որ Սոսեն իր աղջիկն է, կմեծանա իրենց տանը, կլինի գեղեցիկ աղջիկ: Ուզում էր հարցնել.<Երկար մազեր կունենա՞մ>,- էլի չէր համարձակվում:
Հետո իմացավ, որ այդ կինը մի տղա ունի, բայց այստեղից շատ հեռու է: Գիտեր, որ տղան այնտեղ հոր հետ է,որ իրենք էլ են գնալու, մի քիչ կմնան ու կգնան: Հետո այդ գեղեցիկ կինը բցատրեց, որ գնալու համար նախ պետք է իրեն ստուգեն, տեսնեն առողջ է, թե ոչ, որ թույլ տան գնալ այդ հեռու տեղը: Մի քանի անգամ գնացին, ինչպես այդ կինն էր ասում, ստուգվելու: Միայն ամենից վատն այն ժամանակ էր, երբ արյուն էին վերցնում: Բայց չէր դժգոհում, լավ էր, մի քանի օրից վերջացավ: Առողջ էր, ուրեմը շուտով կգնան: Որոշված էր, երկու օրից գնալու են: Շատ անհանգիստ էր այս գեղեցիկ կինը, ճամպրուկներն էր հավաքում, տարբեր տեղեր զանգում, հյուրերի հետ առանձնանում, երկար զրուցում:
Այդ օրը պետք է գնային: Ուզում էր իրեն պատկերացնել ինքնաթիռում,երբ լսեց այդ գեղեցիկ կնոջ ճիչը: Հեռախոսով էր խոսում, ի՞նչ եղավ, ինչի՞ց վախեցավ:
Չհասկացավ, թե ինչ է եղել, միայն մի բան պարզ էր, որ իրենք էլ չեն գնալու:Տանն իրեն ոչ ոք չէր նկատում: Միայն լաց ու կոծ էր լսում և եկողների խոսքերից հասկացավ, որ որ այդ գեղեցիկ կնոջ տղան մահացել է: Լավ չգիտեր, թե ինչ է մահը, բայց հասկանում էր, որ շատ մեծ դժբախտություն է:Ցանկացավ մոտենալ ու գրկել լացող կնոջը: Փորձեց մոտենալ, բայց իրեն էր նայում չարությումբ լի ,ատելությամբ: Կանգնեց ու մնաց մոլորված:
_Ինչ ե՞ս Կանգնել, կորի աչքիցս, ինչի՞ս ես պետք, որ չկարողացա փրկել երեխայիս:
Հասկացավ, որ այս կնոջ համար չէր կարող լինել երեխա, լինել հարազատ: Ինքը տեղ չուներ այստեղ, ցանկապատից այս կողմ: Դուրս եկավ տնից ու չգիտեր, թե ուր գնար: Մեկ էր, միայն թե չմնար այստեղ, չտեսներ այն գեղեցիկ կնոջը,որը երևի մտածում էր, որ իր պատճառով մահացավ տղան: Հիմա ամենից շատ ուզում էր նորից լինել ցանկապատից այն կողմ, իրենց մանկատանը, որտեղ ոչինչից չէր վախենում: Բայց ինչպե՞ս գտներ: Հիշում էր, որ այս տուն հասնելու համար իրենք շատ երկարեն եկել, եկել են մեքենայով, հիմա ոտքով ինչպե՞ս գնար:
Քանի՞ օր մնաց դրսում, քանի՞ զարմացած մարդկանց հայացքի ներքո թափառեց, մինչև հասկացան, որ անտուն երեխա է: Տարան մի տեղ, որտեղ շատ քեռիներ կային, իսկ նրանցից մեկը իրեն խնձոր տվեց, ու ինքը կերավ մեծ ախորժակով: Հետո հարցնում էին.<Ինչպե՞ս? է անունդ,որտեղի՞ց ես, քանի՞ տարեկան ես>:
Պատմեց, ինչ գիտեր, ինչպես հիշում էր: Հասկացան ու գտան ցանկապատից այն կողմ իր փնտրած տեղը ու վերադարձրին մանկատուն: Եկավ ու առաջին անգամ այստեղ իրեն զգաց շատ հարազատ վայրում: Կարոտել էր: Կարոտել էր մորաքույրներին, դայակներին, իրենց ննջասենյակը, իրենց ճաշասեյակը, իրենց ցանկապատը:
Մորաքույր Ասիան գրկել էր ու համբուրում էր` չթաքցնելով արցունքները.
_Որբուկս, Սոսե, էս ի՞նչ բախտի էիր արժանանալու, էս ու՞ր Էին քեզ տանելու, որբուկս: Լեզուս չի պտտվում ասեմ, բախտդ բերեց, որ տղան մեռավ:Որբուկս, որբուկս…
Սոսեն մորաքույր Ասիայի ասածներից ոչինչ չէր հասկանում, բայց գիտեր, թե ոնց է կարոտել բոլորին,ու ոնց է ուզում պառկել անկողնում ու մոռանալ ամեն ինչ այն գեղեցիկ տնից, այն ցանկապատից այն կողմ կյանքից..
_Երեխաներ, վերջացրեք խաղը, ճաշելու ժամն է:
Սոսեն հեռացավ ցանկապատից ու բոլորի հետ գնաց ներս:
Ցանկապատից հեռանալուց հետո էլ չէր դադարում մտածել նրանից դուրս գտնվող երեխաների, ամենից շատ այն երկարամազ աղջկա մասին: Երբ իրենք ճաշում էին, փորձում էր պատկերացնել, թե նրանք ինչպես են ճաշում: Նրանք է?լ ունեն հատուկ ճաշի ժամ, ուտում են ա՞յն, ինչ պատրաստում էին իրենց խոհանոցում , թե՞ իրենք էին որոշում, ինչ ուտեն, երբ: Սոսեն այնքան էլ չէր սիրում իրենց ճաշերը:Լինում էր, որ ճաշելիս հիշում էր ցանկապատից այն կողմ երեխաներից մեկին, որ մոր կողքին կանգնած ախորժակով խնձոր էր ուտում: Ուզում էր իրենց ճաշ եփող մորաքույրին մոտենալ, խնդրել, որ իրեն ճաշի փոխարեն մի խնձոր տա, թեկուզ շատ փոքր… Բայց չէր ասում,գիտեր, որ իրենք մեծ տուն են և բոլորին պետք է հասնի միատեսակ, միանման ուտելիք: Հետո, երբ գնում էին քնելու, միշտ ուզում էր պատկերացնել, թե ինչպիսին է այդ երկարամազ աղջկա ննջասենյակը, ոչ մի անգամ չէր կարողանում պատկերացնել:Իր ննջասենյակը մեջ է, և այստեղ կան շատ մահճակալներ, շատ երեխաներ: Իսկ այդ աղջկա սենյակը՞: Ինչպիսի՞ն է այն, շատ- շատ մահճակալներ ու այդ մեծ սենյակում նա մենա՞կ:
Բայց ամնեից շատ չէր կարողանում պատկերացնել, թե ինչպիսին է մայրիկը: Երբ ուզում էր դրա մասին մտածել, հիշում էր, թե նա ինչպես էր այդ երկարամազին գրկում, համբուրում: Աչքերը լցվում ու չէր կարողանում դրանից ավելի պատկերացնել: Երբ գալիս էր բակ գնալու ժամը, նա դառնում էր անհանգիստ, շտապում էր, թե երբ է լինելու բակում:Չէր սիրում անձրևը, քանի որ դրա պատճառով մնում էին ներսում ու չէր տեսնում այն երեխաներին, որոնք ցանկապատից այն կողմ էին, առանց մորաքույրների ու դայակների հսկողության:
Ապրում էր Սոսեն` երազելով երկար մազերի, իրեն գրկող ու սիրող մոր մասին: Չէր պատմում ոչ մեկին իր երազի մասին: Ո՞վ կհասկանար, բոլորն էլ իր նման մեծացել են առաց մոր, կարճ մազերով: Միայն Մանեն էր, որ հիշում էր իր մորը, նա վերջերս էր եկել իրենց մոտ, բայց ոչ մի անգամ չէր խոսում նրա մասին: Երբ հարցնում էին, ասում էր. <Ես մայր չունեմ, ինձ արագիլն է բերել>:
Իրենց մրտ բոլորն էին այդպես մտածում, որ ցանկապատից այս կողմ երեխաները մայր չունեն, իրենց արագիլն է բերել հեռու- հեռվից:
Այդ օրն էլ սովորականի պես բակ պետք է գնային: Բոլորը գնացին, իսկ իրեն տարան մի սենյակ, որտեղ երբեք չէր եղել: Չգիտեր, թե ինչի համար է այստեղ, բայց հյացքը չէր կարողանում կտրել այն գեղեցիկ կնոջից, որ զրուցելու ընթացքում անընդհատ իրեն էր նայում:
Հետո սկսեց ավելի հաճախ տեսնել այդ կնոջը, ամեն անգամ իր համար քաղցրավենիք ու գեղեցիկ խաղալիքներ էր բերում: Արդեն անհամբերությամբ էր սպասում այդ կնոջ գալուն, ոչ թե նրա նվերների համար, այլ հենց նրան էր սպասում: Հազիվ էր զսպում իրեն, որ չփարվի ու ականջին չշշնջա.
_Դու իմ մաման ե՞ս:
Մի օր էլ իր համար գեղեցիկ շորեր բերեց: Հագավ, նայեց իրեն ու թվաց, թե ցանկապատից այն կողմ է կանգնած: Այդ գեղեցիկ շորով էլ ինքը գնաց ցանկապատից այն կողմ: Բոլորը եկել էին հրաժեշտ տալու: Մորաքույր Ասիան գրկել, համբուրում ու կրկնում էր.
_Սոսե ջան, բախտավոր լինես, գտնես քո նոր տունը, նոր հարազատներին:Բոլոր դռները չեն, որ որբի համար փակ են:
Հասկացավ, իրեն որդեգրել են: Այս բառը էլի էր լսել իրենց մանկատանը, բայց չէր պատկերացնում, թե դա ինչ է:
Գեղեիկ կնոջ հետ եկան գեղեցիկ ու մեծ տուն: Սկզբում վախենում էր տան մեծությունից: Հետո կամաց- կամաց սովորեց: Ամենից շատ վախենում էր գիշերները, երբ սենյակում մենակ էր: Չէր պատկերացնում, որ հնարավոր է այսքան մեծ սենյակում մենակ քնել: Արդեն շատ բան էր սովորել: Գիտեր, թե ինչպես են ցանկապատից այն կողմ մարդիկ ճաշում: Կարող էր գնալ խոհանոց , որտեղ ինչ ուզես, կար: Խնձոր էլ կար իրենց տանը, և շատ- շատ, բայց չէր համարձակվում վերցնել: Չգիտեր ինչն է պատճառը, վախենում էր, թե ամաչում: Տանը երկուսով էին, ինքն ու այդ գեղեցիկ կինը, որին ուզում էր <մամա> ասել, բայց չէր համարձակվում: Ասում էր, որ Սոսեն իր աղջիկն է, կմեծանա իրենց տանը, կլինի գեղեցիկ աղջիկ: Ուզում էր հարցնել.<Երկար մազեր կունենա՞մ>,- էլի չէր համարձակվում:
Հետո իմացավ, որ այդ կինը մի տղա ունի, բայց այստեղից շատ հեռու է: Գիտեր, որ տղան այնտեղ հոր հետ է,որ իրենք էլ են գնալու, մի քիչ կմնան ու կգնան: Հետո այդ գեղեցիկ կինը բցատրեց, որ գնալու համար նախ պետք է իրեն ստուգեն, տեսնեն առողջ է, թե ոչ, որ թույլ տան գնալ այդ հեռու տեղը: Մի քանի անգամ գնացին, ինչպես այդ կինն էր ասում, ստուգվելու: Միայն ամենից վատն այն ժամանակ էր, երբ արյուն էին վերցնում: Բայց չէր դժգոհում, լավ էր, մի քանի օրից վերջացավ: Առողջ էր, ուրեմը շուտով կգնան: Որոշված էր, երկու օրից գնալու են: Շատ անհանգիստ էր այս գեղեցիկ կինը, ճամպրուկներն էր հավաքում, տարբեր տեղեր զանգում, հյուրերի հետ առանձնանում, երկար զրուցում:
Այդ օրը պետք է գնային: Ուզում էր իրեն պատկերացնել ինքնաթիռում,երբ լսեց այդ գեղեցիկ կնոջ ճիչը: Հեռախոսով էր խոսում, ի՞նչ եղավ, ինչի՞ց վախեցավ:
Չհասկացավ, թե ինչ է եղել, միայն մի բան պարզ էր, որ իրենք էլ չեն գնալու:Տանն իրեն ոչ ոք չէր նկատում: Միայն լաց ու կոծ էր լսում և եկողների խոսքերից հասկացավ, որ որ այդ գեղեցիկ կնոջ տղան մահացել է: Լավ չգիտեր, թե ինչ է մահը, բայց հասկանում էր, որ շատ մեծ դժբախտություն է:Ցանկացավ մոտենալ ու գրկել լացող կնոջը: Փորձեց մոտենալ, բայց իրեն էր նայում չարությումբ լի ,ատելությամբ: Կանգնեց ու մնաց մոլորված:
_Ինչ ե՞ս Կանգնել, կորի աչքիցս, ինչի՞ս ես պետք, որ չկարողացա փրկել երեխայիս:
Հասկացավ, որ այս կնոջ համար չէր կարող լինել երեխա, լինել հարազատ: Ինքը տեղ չուներ այստեղ, ցանկապատից այս կողմ: Դուրս եկավ տնից ու չգիտեր, թե ուր գնար: Մեկ էր, միայն թե չմնար այստեղ, չտեսներ այն գեղեցիկ կնոջը,որը երևի մտածում էր, որ իր պատճառով մահացավ տղան: Հիմա ամենից շատ ուզում էր նորից լինել ցանկապատից այն կողմ, իրենց մանկատանը, որտեղ ոչինչից չէր վախենում: Բայց ինչպե՞ս գտներ: Հիշում էր, որ այս տուն հասնելու համար իրենք շատ երկարեն եկել, եկել են մեքենայով, հիմա ոտքով ինչպե՞ս գնար:
Քանի՞ օր մնաց դրսում, քանի՞ զարմացած մարդկանց հայացքի ներքո թափառեց, մինչև հասկացան, որ անտուն երեխա է: Տարան մի տեղ, որտեղ շատ քեռիներ կային, իսկ նրանցից մեկը իրեն խնձոր տվեց, ու ինքը կերավ մեծ ախորժակով: Հետո հարցնում էին.<Ինչպե՞ս? է անունդ,որտեղի՞ց ես, քանի՞ տարեկան ես>:
Պատմեց, ինչ գիտեր, ինչպես հիշում էր: Հասկացան ու գտան ցանկապատից այն կողմ իր փնտրած տեղը ու վերադարձրին մանկատուն: Եկավ ու առաջին անգամ այստեղ իրեն զգաց շատ հարազատ վայրում: Կարոտել էր: Կարոտել էր մորաքույրներին, դայակներին, իրենց ննջասենյակը, իրենց ճաշասեյակը, իրենց ցանկապատը:
Մորաքույր Ասիան գրկել էր ու համբուրում էր` չթաքցնելով արցունքները.
_Որբուկս, Սոսե, էս ի՞նչ բախտի էիր արժանանալու, էս ու՞ր Էին քեզ տանելու, որբուկս: Լեզուս չի պտտվում ասեմ, բախտդ բերեց, որ տղան մեռավ:Որբուկս, որբուկս…
Սոսեն մորաքույր Ասիայի ասածներից ոչինչ չէր հասկանում, բայց գիտեր, թե ոնց է կարոտել բոլորին,ու ոնց է ուզում պառկել անկողնում ու մոռանալ ամեն ինչ այն գեղեցիկ տնից, այն ցանկապատից այն կողմ կյանքից..