Վազգեն
04.04.2007, 08:18
http://azg.am/?lang=AR&num=2007040425
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-Ն ՆՇՈՒՄ Է ՀԱՅ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻ 100-ԱՄՅԱԿԸ
«Սիսակյանի համար գիտական բանականությունը մարդու մեջ ամենաճշմարիտ եւ մաքուր էությունն է: Իրապես, այդ անվիճելի մաքրությունն ու ճշմարտացիությունը հասան բարձունքի, որովհետեւ դրանք լուսավորված էին դեպի արդարություն ու հավասարություն ճանապարհ հարթող լույսով, գիտելիքը՝ ազատագրական ուժի վերածող լույսով», ակադեմիկոս Նորայր Սիսակյանի շիրմի առաջ 1966 թվականի մարտի 12-ին ասել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրեն Ռենե Մայոն:
Խաղողագործ ու գինեգործ շինականի ընտանիքում 1907 թվականի հունվարի 25-ին, այն ժամանակ դեռեւս գյուղ Աշտարակում ծնված Սիսակյանն օժտված էր գիտական հետազոտություններ կատարելու անօրինակ ձիրքով: Երեւանի պետական համալսարանի կենսաբանության ֆակուլտետի երկրորդ կուրսի լրջմիտ ուսանողն ուղարկվեց Մոսկվա՝ Կ. Տիմիրյազեւի անվան գյուղատնտեսական ակադեմիայում ուսանելու: Հենց այդ ժամանակվանից լայն թափ առավ նրա գիտական գործունեությունը՝ սկզբում որպես պարարտանյութերի, ագրոհողագիտության եւ ագրոտեխնիկայի ինստիտուտի ասպիրանտ ակադեմիկոս Դ. Ն. Պրյանիշնիկովի լաբորատորիայում, որտեղ ուսումնասիրել է բույսերի ածխածնային փոխանակությունում ֆոսֆորի դերը կապված շաքարակուտակման հետ: Պրյանիշնիկովի երաշխավորությամբ հրավիրվեց ակադեմիկոս Ա. Բախի նախաձեռնությամբ կազմակերպվող ԽՍՀՄ ԳԱ կենսաքիմիայի ինստիտուտ, որտեղ եւ աշխատեց մինչեւ կյանքի վերջին օրերը: Գիտական կյանքի 25 տարիների ընթացքում ասպիրանտից դարձավ ակադեմիկոս, ԽՍՀՄ ԳԱ նախագահության գլխավոր գիտնական-քարտուղար:
Հիմնարար հետազոտությունների ոլորտում Սիսակյանի գործունեությունը բաժանվում է 2 հիմնական շրջանների՝ ֆիզիոլոգա-կենսաքիմիական եւ մոլեկուլային-կենսաբանական: Նրա անվան հետ են կապվում տիեզերական կենսաբանության եւ բժշկության սկզբնավորումն ու զարգացումը: Նրա եռանդի ու ջանքերի շնորհիվ 60-ականների սկզբին հիմք է դրվել «Տիեզերական կենսաբանության եւ բժշկության հիմունքները» սովետա-ամերիկյան հիմնարար աշխատության նախապատրաստման շրջանում, որը հրատարակվեց 1975 թվականին ռուսերեն եւ անգլերեն:
Քչերը գիտեն, որ հայ գիտնականը կարողացել է հաղթահարել քաղաքական դավերն ու նախապաշարմունքները, բոլոր երկրների ներկայացուցիչները նրան միաձայն ընտրել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր կոնֆերանսի XIII ժողովի նախագահ: Նա խորապես կանխատեսել է տիեզերքի ուսումնասիրության եւ յուրացման հեռանկարները, ընտրվել է աստղագնացության միջազգային ակադեմիայի իսկական անդամ եւ փոխնախագահ, միջազգային աստղագնացության ֆեդերացիայի կենսաստղագնացության կոմիտեի նախագահ, միջազգային եւ ազգային գիտական մի շարք ընկերությունների անդամ:
ՅՈՒնԵՍԿՕ-ի նախաձեռնությամբ այս տարի նշվում է նրա ծննդյան 100-ամյա հոբելյանը: Հունվարին գործունեությանը նվիրված գիտաժողով հրավիրվեց Մոսկվայում, իսկ ապրիլի 2-3-ը՝ Երեւանում: «Կենսաքիմիայի բնագավառում նա մի քանի ուղղությունների հիմնադիր է, տաղանդավոր անձնավորություն, հիանալի կենսաքիմիկոս: Անցած դարակեսին, երբ նոր էր զարգանում տիեզերական հետազոտությունը, նա դարձավ տիեզերական կենսաբանություն ստեղծող առաջին գիտնականներից մեկը: Աշխատել է տաղանդավոր շատ գիտնականների հետ ու նրա աշխատանքը գնահատվել է արժանորեն: Ցավոք, շատ կարճ ապրեց: Նա այնքան ճանաչված էր, համաշխարհային այնպիսի արժեք, որ նրա 100-ամյակը նշում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն», «Ազգի» հետ զրույցում ասաց Գիտությունների ազգային ակադեմիայի բնական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս քարտուղար Վիլեն Հակոբյանը:
Ժամանակակից կենսաքիմիայի մոլեկուլյար ճառագայթման եւ գենետիկայի հարցերին նվիրված միջազգային գիտաժողովին մասնակցելու են եկել անվանի գիտնականներ, ակադեմիկոսներ Մոսկվայից, Գերմանիայից եւ այլ երկրներից: Նրանց մեջ է նաեւ Նորայր Սիսակյանի որդին, որն այժմ ղեկավարում է Ռուսաստանի Դուբնա քաղաքի տիեզերական հետազոտությունների կենտրոնը: Գիտնականները այցելել են Աշտարակ՝ Նորայր Սիսակյանի տուն-թանգարան:
Գիտաժողովում հնչել են բազմաթիվ զեկուցումներ՝ ակադեմիկոս Ա. Գրիգորեւն ընթերցել է «Տիեզերական կենսաբանությունը եւ Սիսակյանը», մեկառմեկ նշելով մեծանուն գիտնականի խոշոր հայտնագործությունները:
Իր ժամանակին Նորայր Սիսակյանը կանխատեսել է, որ յուրաքանչյուր երկիր, ելնելով իրական հնարավորություններից, գիտությանն առանձնահատուկ ուշադրություն կհատկացնի: Գիտական հետազոտությունների ազգային ծրագրերը կդառնան համաշխարհային հանրության սեփականությունը, որպեսզի գիտական հետազոտությունները եւ դրանց գործնական կիրառությունը վերածվեն համաշխարհային ուժի: Դրա համար անվստահությունն իր տեղը պիտի զիջի վստահությանը, ատոմային բարբարոսությունը՝ խաղաղ գոյակցությանը:
ՌՈՒԶԱՆ ՊՈՂՈՍՅԱՆ
Ավելացվել է 5 րոպե անց
Հետաքրքիր է ուրի՞շ ինչ հայտնի հայ կենսաբաններ կամ քիմիկոսներ ենք ունեցել:
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-Ն ՆՇՈՒՄ Է ՀԱՅ ԳԻՏՆԱԿԱՆԻ 100-ԱՄՅԱԿԸ
«Սիսակյանի համար գիտական բանականությունը մարդու մեջ ամենաճշմարիտ եւ մաքուր էությունն է: Իրապես, այդ անվիճելի մաքրությունն ու ճշմարտացիությունը հասան բարձունքի, որովհետեւ դրանք լուսավորված էին դեպի արդարություն ու հավասարություն ճանապարհ հարթող լույսով, գիտելիքը՝ ազատագրական ուժի վերածող լույսով», ակադեմիկոս Նորայր Սիսակյանի շիրմի առաջ 1966 թվականի մարտի 12-ին ասել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրեն Ռենե Մայոն:
Խաղողագործ ու գինեգործ շինականի ընտանիքում 1907 թվականի հունվարի 25-ին, այն ժամանակ դեռեւս գյուղ Աշտարակում ծնված Սիսակյանն օժտված էր գիտական հետազոտություններ կատարելու անօրինակ ձիրքով: Երեւանի պետական համալսարանի կենսաբանության ֆակուլտետի երկրորդ կուրսի լրջմիտ ուսանողն ուղարկվեց Մոսկվա՝ Կ. Տիմիրյազեւի անվան գյուղատնտեսական ակադեմիայում ուսանելու: Հենց այդ ժամանակվանից լայն թափ առավ նրա գիտական գործունեությունը՝ սկզբում որպես պարարտանյութերի, ագրոհողագիտության եւ ագրոտեխնիկայի ինստիտուտի ասպիրանտ ակադեմիկոս Դ. Ն. Պրյանիշնիկովի լաբորատորիայում, որտեղ ուսումնասիրել է բույսերի ածխածնային փոխանակությունում ֆոսֆորի դերը կապված շաքարակուտակման հետ: Պրյանիշնիկովի երաշխավորությամբ հրավիրվեց ակադեմիկոս Ա. Բախի նախաձեռնությամբ կազմակերպվող ԽՍՀՄ ԳԱ կենսաքիմիայի ինստիտուտ, որտեղ եւ աշխատեց մինչեւ կյանքի վերջին օրերը: Գիտական կյանքի 25 տարիների ընթացքում ասպիրանտից դարձավ ակադեմիկոս, ԽՍՀՄ ԳԱ նախագահության գլխավոր գիտնական-քարտուղար:
Հիմնարար հետազոտությունների ոլորտում Սիսակյանի գործունեությունը բաժանվում է 2 հիմնական շրջանների՝ ֆիզիոլոգա-կենսաքիմիական եւ մոլեկուլային-կենսաբանական: Նրա անվան հետ են կապվում տիեզերական կենսաբանության եւ բժշկության սկզբնավորումն ու զարգացումը: Նրա եռանդի ու ջանքերի շնորհիվ 60-ականների սկզբին հիմք է դրվել «Տիեզերական կենսաբանության եւ բժշկության հիմունքները» սովետա-ամերիկյան հիմնարար աշխատության նախապատրաստման շրջանում, որը հրատարակվեց 1975 թվականին ռուսերեն եւ անգլերեն:
Քչերը գիտեն, որ հայ գիտնականը կարողացել է հաղթահարել քաղաքական դավերն ու նախապաշարմունքները, բոլոր երկրների ներկայացուցիչները նրան միաձայն ընտրել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր կոնֆերանսի XIII ժողովի նախագահ: Նա խորապես կանխատեսել է տիեզերքի ուսումնասիրության եւ յուրացման հեռանկարները, ընտրվել է աստղագնացության միջազգային ակադեմիայի իսկական անդամ եւ փոխնախագահ, միջազգային աստղագնացության ֆեդերացիայի կենսաստղագնացության կոմիտեի նախագահ, միջազգային եւ ազգային գիտական մի շարք ընկերությունների անդամ:
ՅՈՒնԵՍԿՕ-ի նախաձեռնությամբ այս տարի նշվում է նրա ծննդյան 100-ամյա հոբելյանը: Հունվարին գործունեությանը նվիրված գիտաժողով հրավիրվեց Մոսկվայում, իսկ ապրիլի 2-3-ը՝ Երեւանում: «Կենսաքիմիայի բնագավառում նա մի քանի ուղղությունների հիմնադիր է, տաղանդավոր անձնավորություն, հիանալի կենսաքիմիկոս: Անցած դարակեսին, երբ նոր էր զարգանում տիեզերական հետազոտությունը, նա դարձավ տիեզերական կենսաբանություն ստեղծող առաջին գիտնականներից մեկը: Աշխատել է տաղանդավոր շատ գիտնականների հետ ու նրա աշխատանքը գնահատվել է արժանորեն: Ցավոք, շատ կարճ ապրեց: Նա այնքան ճանաչված էր, համաշխարհային այնպիսի արժեք, որ նրա 100-ամյակը նշում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն», «Ազգի» հետ զրույցում ասաց Գիտությունների ազգային ակադեմիայի բնական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս քարտուղար Վիլեն Հակոբյանը:
Ժամանակակից կենսաքիմիայի մոլեկուլյար ճառագայթման եւ գենետիկայի հարցերին նվիրված միջազգային գիտաժողովին մասնակցելու են եկել անվանի գիտնականներ, ակադեմիկոսներ Մոսկվայից, Գերմանիայից եւ այլ երկրներից: Նրանց մեջ է նաեւ Նորայր Սիսակյանի որդին, որն այժմ ղեկավարում է Ռուսաստանի Դուբնա քաղաքի տիեզերական հետազոտությունների կենտրոնը: Գիտնականները այցելել են Աշտարակ՝ Նորայր Սիսակյանի տուն-թանգարան:
Գիտաժողովում հնչել են բազմաթիվ զեկուցումներ՝ ակադեմիկոս Ա. Գրիգորեւն ընթերցել է «Տիեզերական կենսաբանությունը եւ Սիսակյանը», մեկառմեկ նշելով մեծանուն գիտնականի խոշոր հայտնագործությունները:
Իր ժամանակին Նորայր Սիսակյանը կանխատեսել է, որ յուրաքանչյուր երկիր, ելնելով իրական հնարավորություններից, գիտությանն առանձնահատուկ ուշադրություն կհատկացնի: Գիտական հետազոտությունների ազգային ծրագրերը կդառնան համաշխարհային հանրության սեփականությունը, որպեսզի գիտական հետազոտությունները եւ դրանց գործնական կիրառությունը վերածվեն համաշխարհային ուժի: Դրա համար անվստահությունն իր տեղը պիտի զիջի վստահությանը, ատոմային բարբարոսությունը՝ խաղաղ գոյակցությանը:
ՌՈՒԶԱՆ ՊՈՂՈՍՅԱՆ
Ավելացվել է 5 րոպե անց
Հետաքրքիր է ուրի՞շ ինչ հայտնի հայ կենսաբաններ կամ քիմիկոսներ ենք ունեցել: