Դիտել ողջ տարբերակը : Մարդկության հիմարության ազդեցությունը գլոբալ քաղաքական և այլ գործընթացների վրա
Նախաբան.
Իտալացի տնտեսագիտության պատմաբան Կարլո Մարիա Չիպոլլան (https://en.wikipedia.org/wiki/Carlo_M._Cipolla) հայտնի է իր մարդկության հիմարության մասին շարադրանքներով, մասնավորապես՝
«Մարդկության հիմարության հիմնարար սկզբունքները» ("The Basic Laws of Human Stupidity") աշխատությամբ:
Նա հիմար մարդկանց դիտարկում էր որպես խմբի, որը առանց որևէ կազմակերպման, կանոնակարգերի, ղեկավարի ու մանիֆեստի այնուամենայնիվ շատ անգամ ավելի հզոր է, քան խոշոր կազմակերպությունները, ինչպիսիք են ասենք՝ մաֆիան, կամ արդյունաբերական համալիրները, և որը փաստորեն հաջողացնում է աներևակայելի մեծ ու համակարգված էֆեկտ թողնել:
Ահա մարդկության հիմարության հինգ հիմնարար սկզբունքները ըստ Չիպոլլայի:
1) Միշտ և անխուսափելիորեն մեզնից յուրաքանչյուրը թերագնահատում է շրջանառության մեջ գտնվող հիմար անհատների քանակը:
2) Հավանականությունը, որ տվյալ անձը հիմար է, անկախ է այդ անձի ցանկացած այլ հատկանիշներից:
3) Տվյալ անհատը հիմար է, եթե նա վնաս է պատճառում մեկ այլ անձի կամ մարդկանց խմբի առանց որևէ անձնական շահ ստանալու, կամ նույնիսկ ավելի վատ՝ գործընթացում վնաս պատճառելով հենց իրեն:
4) Ոչ հիմար մարդիկ միշտ թերագնահատում են հիմար մարդկանց վնասակար պոտենցիալը, նրանք մշտապես մոռանում են, որ ցանկացած պահի, ցանկացած վայրում, և ցանկացած հանգամանքներում, հիմար մարկանց հետ գործ ունենալը կամ առնչվելը ներդրում է թանկ նստող սխալի մեջ:
5) Հիմար մարդը գոյություն ունեցող մարդու ամենավտանգավոր տեսակն է:
Դե որպես տնտեսագիտության պատմաբան, Չիպոլլան սա ըստ երևույթին գրել է աշխարհի կամ երկրի տնտեսական զարգացումները կամ թերզարգացումները նկատի ունենալով, բայց ինձ թվում է, որ նույն սկզբունքները կարելի է պրոյեկտել առհասարակ բոլոր առանցքային գործընթացների վրա, մասնավորապես առանցքայիններից առանցքայինի՝ քաղաքականության:
Քննարկում.
1. Իսկապե՞ս հիմար մարդկանց քանակի ազդեցությունը այդքան մեծ է, ու իսկապե՞ս հիմար մարդիկ այքան շատ են, որ գլոբալ ազդեցություն են թողնում, կամ իսկապե՞ս Չիպոլլայի պոստուլատները տրամաբանական են:
2. Համաձայն ե՞ք, որ առկա հիասթափեցնող քաղաքական (և հետևաբար տնտեսական, սոցիալական) իրավիճակը առկա հիմար մարդկանց քանակի խնդիր է (այսինքն արմատական պատճառն է վատ իշխանություններ ու քաղաքականություն ու տնտեսություն ունենալու): Այսինքն հիմար մարդկանց քանակը իշխանություններում շատ է զուտ ստատիստիկայի պատճառով (հիմար մարդիկ ընդհանրապես շատ են):
3. Ինչպե՞ս են առաջանում հիմար մարդիկ, կամ ինչպես է մարդը հիմարանում (հիմար ծնվում, դառնում), ի՞նչ գործոնների պատճառով:
4. Հիմարների քանակը կամ հիմարության մակարդակը պակասեցնելու գլոբալ, պրակտիկ լուծումներ կան, թե՞ մարկության հիմարությունը բնական աղետի պես մի բան է, որի դեմ մարդկությունը իմունիտետ չունի:
Հ.Գ. Եվ առաջարկում եմ սա քննարկել որպես ընդհանուր, կամ գոլբալ խնդիր, հիմարությունն էլ քննարկել ոչ թե վիրավորանք, կամ ատելության առարկա, այլ որպես ընդունելի առկա մարդկային գործոն, համարելով որ մենք բոլորս որպես ոչ կատարյալ մահկանացուներ զերծ չենք սխալներից: Այսինքն փորձենք տարբերել խրոնիկական հիմար մարդուն (որի դիտավորությունները ակնհայտ հիմար են, դատելով արդյունքներից) ոչ հիմար դիտավորություններ ունեցող, բայց երբեմն սխալներ գործող մարդուց:
Հատուկ ծանուցում. Թեման բացարձակապես նպատակ չունի մարդկանց ստորաբաժանել հիմարների ու ոչ հիմարների և/կամ չարություն կամ ատելություն սերմանել մտավոր թույլ կարողություններ ունեցող անհատների նկատմամբ, այլ պարզապես նպատակ ունի կառուցողականորեն հասկանալու ընդհանուր մարդկային դժբախտությունների արմատական պատճառները (որոնցից մեկն էլ ոչ կոմպետենտ իշխանություններ ունենալն է) ու լուծումներ որոնելու:
Էս տրամադրություն չկա՞, թե՞ հիմար ու պրիմիտիվ թեմա եմ բացել :)) Աչքիս պիտի Փիլիսոփայություն բաժնում բացեի:
Մի երկու բան էլ ավելացնեմ․ Ուրեմն ըստ Չիպոլլայի ստացվում է, որ հիմար մարդիկ ավելի վնասակար են, քան ասենք ավազակները կամ խարդախները, դե եթե ի մի բերենք ավազակների ու հիմարների տված վնասները ընդհանուր առմամբ։
Եվ նայեք համապատասխան գրաֆիկը ստորև, որը բացատրում է Չիպոլլայի «բաշխումը», որտեղ մարդկությունը ներկայացվում է 4 ենթախմբերով՝ հիմարներ, անհույսներ (կամ մեր լեզվով՝ հարիֆներ), ավազակներ և խելամիտ կամ խելացի մարդիկ։
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Cipolla-matrix.png
Այսինքն կարճ ասած՝ ստացվում է, որ ասենք (մեր վրա չգնանք, որ նեղանալ չլինի) Պուծինը էդքան վնասակար չի, ինչքան Պուծինին «за родину» ընտրողները, այսինքն եթե խելամիտ մարդիկ ուզում են իրավիճակ շտկել, պիտի ավելի շատ պայքարեն ընտրողների դեմ։ Կամ ասենք ինֆորմացիոն պայքարի թիրախում պիտի լինեն ընտրողները։
Յանի գյուտ արեցի էլի Չիպոլլայով :))
Քանի որ քննարկողներ կարծես չկան, աչքիս ես էլ մի հատ օրագիր բացեմ... Քաղաքականություն բաժնում:
Ամաչում ենք քննարկենք, հոպար։
Որ մի բան ասենք, կստացվի որ մեզ խելոքի տեղ ենք դնում, ուրիշներին՝ հիմարի։ Չնայած իրականում կարող ա մի հիմար լ մենք ենք։
Մի հատ հույն ընկեր ունեմ, տարիներ առաջ էս բանը Չիպոլինոյից առաջ ասում էր։ Ասում էր, պրոբլեմը նրա մեջ չի որ երկիրն աղքատ ա, փող չկա, չենք կարում։ Պրաբլեմը հիմարների մեջ ա։ Հենա Հունաստանին նայի, փող էլ կա, հարուստել ա, իրանից էլ դավոլնի, բայց հույները հիմար են։ Դրա համար էլ երկիրը քաքի մեջ ա։
Տվյալ անհատը հիմար է, եթե նա վնաս է պատճառում մեկ այլ անձի կամ մարդկանց խմբի առանց որևէ անձնական շահ ստանալու, կամ նույնիսկ ավելի վատ՝ գործընթացում վնաս պատճառելով հենց իրեն:
Ինչ որ ծուռմռտիկ սահմանում ա։ Հետաքրքիր ա, կարող ե՞ք մի հատ օրինակ բերել նման արարքի։ Ինձ թվում ա մարդիկ նման արարքներ չեն անում։ Ցանկացած դեպքում անձնական շահ ստանում են, թե դա կլինի նյութական, թե զուտ էս բանը անելուց բավարավածություն, մեկ ա շահ ստանում են։
Ու ո՞նց ա հնարավորղ խոսալ հիմար մարդկանց մասին, առանց ապացուցելու որ մենք ինքներս հիմար չենք։ Օրինակ հենց գրողը, ո՞նց ա հիմնավորում, որ ինքը հիմար չի, ու ինքը կարա աշխատություն գրի հիմարների մասին։
Չեմ հիշում որտեղ էի կարդացել, բայց մոտավոր իմաստը սենց էր։
- Ո՞նց ենք մենք ինչ որ մեկին ասում հիմար։
- Դե, ինչ որ բան ես ասում ու ինքը չի հասկանում, ասում ես հիմար ա։
Եթե նույն բանը նայենք, ում որ ասում են, էդ տեսանկյունից, ինքն էլ ասում ա․
- Ինձ ինչ որ հիմար բան ա ասում, ուրեմն հիմար ա։
Ամաչում ենք քննարկենք, հոպար։
Որ մի բան ասենք, կստացվի որ մեզ խելոքի տեղ ենք դնում, ուրիշներին՝ հիմարի։ Չնայած իրականում կարող ա մի հիմար լ մենք ենք։
Մի հատ հույն ընկեր ունեմ, տարիներ առաջ էս բանը Չիպոլինոյից առաջ ասում էր։ Ասում էր, պրոբլեմը նրա մեջ չի որ երկիրն աղքատ ա, փող չկա, չենք կարում։ Պրաբլեմը հիմարների մեջ ա։ Հենա Հունաստանին նայի, փող էլ կա, հարուստել ա, իրանից էլ դավոլնի, բայց հույները հիմար են։ Դրա համար էլ երկիրը քաքի մեջ ա։
Նախ կարծում եմ պարտադիր չի անպայման սկսել ուրիշների հիմար լինելը քննարկելուց, կարող ենք մեզնից սկսել :Ճ
Ու ինձ թվում է, սեփական հիմարությունը խոստովանող անհատը հնարավոր է, որ արդեն էլ հիմար չի, քանի որ առնվազն վերլուծելու ու սեփական հիմարությունը հայտնաբերելու ունակություն ունի, այ այդպիսի պարադոքս:
Ինչ որ ծուռմռտիկ սահմանում ա։ Հետաքրքիր ա, կարող ե՞ք մի հատ օրինակ բերել նման արարքի։ Ինձ թվում ա մարդիկ նման արարքներ չեն անում։ Ցանկացած դեպքում անձնական շահ ստանում են, թե դա կլինի նյութական, թե զուտ էս բանը անելուց բավարավածություն, մեկ ա շահ ստանում են։
Ու ո՞նց ա հնարավորղ խոսալ հիմար մարդկանց մասին, առանց ապացուցելու որ մենք ինքներս հիմար չենք։ Օրինակ հենց գրողը, ո՞նց ա հիմնավորում, որ ինքը հիմար չի, ու ինքը կարա աշխատություն գրի հիմարների մասին։
Չեմ հիշում որտեղ էի կարդացել, բայց մոտավոր իմաստը սենց էր։
- Ո՞նց ենք մենք ինչ որ մեկին ասում հիմար։
- Դե, ինչ որ բան ես ասում ու ինքը չի հասկանում, ասում ես հիմար ա։
Եթե նույն բանը նայենք, ում որ ասում են, էդ տեսանկյունից, ինքն էլ ասում ա․
- Ինձ ինչ որ հիմար բան ա ասում, ուրեմն հիմար ա։
Նախ իմ կարծիքով հիմար արարքները լիքն են: Հիմար արարքների թվում կարելի է դասել ընտրակաշառքով, կամ սպառնալիքների տակ ընտրությունները կեղծելը, որովհետև դա բացարձակ հիմարություն է, դրանից տուժվում են բոլորը, ներառյալ՝ «երկարաժամկետ» ավազակները, Հովիկ Աբրահամյանի ականջը կանչի… կամ ասենք տան մեջ երեխաների կողքին ծխելը (մասնավոր դեպք եմ ասում, որ ինձ չծեծեն), կամ ասենք ծամոն ծախող բուդկայի կողքին մի հատ էլ ծամոն ծախող բուդկա դնելը, կամ ասենք դեպրեսիայից դուրս գալու համար խմելը, կամ ասենք թողելը, որ Սերժ Սարգսյանը մի հատ էլ վարչապետի կարգավիճակով ֆռֆռա, իրա համար էլ ա դա վնաս, առողջությունը կքայքայվի...
Ինչ վերաբերում է հիմար մարդկանց մասին խոսելու հնարավորությանը, ապա կարծում եմ, որ դրա համար բոլորովին պարտադիր չի ապացուցել ինքզինքի հիմար չլինելը, և ավելին, կարծում եմ հիմարներն իրենք բացարձակ իրավունք ունեն այլոց հիմարությունները քննարկելու, ցանկացած հիմարի մոտ կարող է մտքի փայլատակումներ լինել, և պետք է նրան հնարավորություն տալ արտահայտվելու: Ու եթե մեկը հիմար է ինչ-ինչ ասպարեզում, դա բնավ դեռ չի ապացուցում որ նա հիմար է մնացած բոլոր ասպարեզներում, չնայած կան կատարյալ հիմարներ ևս:
Եվ կարծում եմ, որ հիմարությունը բուժելի ինչպես նաև կանխարգելելի խնդիր է, բայց այն նախ և առաջ անհրաժեշտ է քննարկել, հետազոտել ու ախտորոշել:
Ինչ վերաբերում է վերջին մեջբերմանդ, ապա դրա մեջ տրամաբանություն չկա, եթե մարդը ինչ-որ բան չի հասկանում, դրանից չի բխում որ նա հիմար է, և նաև դրանից չի բխում նաև, որ այդ ինչ-որ բանն է հիմար: Օրինակ ասենք չի կարելի արաբերեն չհասկացողին արաբերեն բան ասել ու ապացուցել որ նա հիմար է:
Հ.Գ. Ծանուցման մեջ մոռացել եմ ավելացնել, որ ես ինքս ինձ էլ խելացի մարդ չեմ համարում :Ճ
Գաղթական
08.03.2018, 23:04
Ու եթե մեկը հիմար է ինչ-ինչ ասպարեզում, դա բնավ դեռ չի ապացուցում որ նա հիմար է մնացած բոլոր ասպարեզներում, չնայած կան կատարյալ հիմարներ ևս:
Վիշապ ջան, անկեղծ ասած լավ չեմ հասկանում, թե էս թեմայի բուն նպատակը որնա՝ քննարկել մարդկային հիմարություններն ու դրանց դրսևորման եղանակնե՞րը, թե՞ ՀՀ-ի, որպես պետություն, անհաջողությունների գլխավոր պատճառ հանդիսացած հերոսներին:
Ամեն դեպքում՝ ինձ մի տեսակ չի համոզում մեջբերմանս մեջ արված պնդումը:
Չգիտեմ՝ ինձ թվումա տարբերություն կա էն մարդկանց մեջ, ով կոնկրետ մի բնագավառը լավ ընկալելու խնդիր ունի, ու նրանց, ով ամեն ինչ մեկնաբանում է յուրովի ու ոչ մի պարագայում ընդունակ չի ընկալել իր սխալվելու հավանականությունը՝ ինչ կերպ էլ, որ փորձես բացատրել:
ՈՒ մի քիչ սխալ եմ համարում առաջինների մասին ասելը «նա հիմար է միայն մի ասպարեզում, իսկ մնացած բոլորում՝ ոչ»:
Իսկ ընդհանրապես՝ ինձ թվումա որևէ մեկին որպես հիմար բնորոշումը դա սուբյեկտիվ կարծիք է, ինչը կարող է համընկնել ուրիշ շատերի կարծիքների հետ կամ չհամընկնել և ոչ մեկի հետ:
Ստացված դաստիարակությունն ու գիտելիքները, կյանքի փորձն ու իր ճանապարհին հանդիպած դժվարությունները հաղթահարելու կարողությունը, շրջապատող բարեկամ/հարազատ/ընկերները ու ամուսինը.. սրանք ու այլ ֆակտորներ կարող են հիմնական ազդեցություն ունենալ մարդու աշխարհընկալման ու խոհեմության վրա, բայց եթե ինքն ինչ որ բանից ավելի լավ է հասկանում, քան մնացածը, դա դեռ չի նշանակում, որ մնացածն իրենից հիմար են:
ՈՒ վերջում մի հետաքրքիր էքսպերիմենտի մասին պատմեմ, որ չեմ էլ հիշում, թե որտեղ էի կարդացել.
Տարբեր հոգեբանների խնդրում են մտնել մի սենյակ, որտեղ գտնվում են տասնյակ հոգեկան հիվանդներ ու մեկ նորմալ մարդ: Ընդամենը մի քանի րոպեից հոգեբանը պիտի դուրս գա ու նշի, թե իր կարծիքով որն էր սենյակում գտնվող հոգեկան հիվանդը:
Հետաքրքիր է, որ հոգեբանների մեծ մասը, սենյակից դուրս գալով, որպես միակ խանգարված են մատնանշել հենց էն միակ առողջին:
Եզրակացություն.
Չունենալով բավարար ժամանակ բոլորին մանրակրկիտ ուսումնասիրելու՝ հարցվողը մատնանշում է նրան, ով իր գործողություններով տարբերվում էր ուրիշներից:
Խոսքը մեր մեջ՝ էս էքսպերիմենտի մասին իմանալուց հետո ես դադարեցի հապշտապ կարծիքներ կազմել մարդկանց մասին, անգամ եթե նրանք բացահայտ սխալ են վարվել իմ տեսանկյունից ))
Վիշապ ջան, անկեղծ ասած լավ չեմ հասկանում, թե էս թեմայի բուն նպատակը որնա՝ քննարկել մարդկային հիմարություններն ու դրանց դրսևորման եղանակնե՞րը, թե՞ ՀՀ-ի, որպես պետություն, անհաջողությունների գլխավոր պատճառ հանդիսացած հերոսներին:
Ամեն դեպքում՝ ինձ մի տեսակ չի համոզում մեջբերմանս մեջ արված պնդումը:
Չգիտեմ՝ ինձ թվումա տարբերություն կա էն մարդկանց մեջ, ով կոնկրետ մի բնագավառը լավ ընկալելու խնդիր ունի, ու նրանց, ով ամեն ինչ մեկնաբանում է յուրովի ու ոչ մի պարագայում ընդունակ չի ընկալել իր սխալվելու հավանականությունը՝ ինչ կերպ էլ, որ փորձես բացատրել:
ՈՒ մի քիչ սխալ եմ համարում առաջինների մասին ասելը «նա հիմար է միայն մի ասպարեզում, իսկ մնացած բոլորում՝ ոչ»:
Իսկ ընդհանրապես՝ ինձ թվումա որևէ մեկին որպես հիմար բնորոշումը դա սուբյեկտիվ կարծիք է, ինչը կարող է համընկնել ուրիշ շատերի կարծիքների հետ կամ չհամընկնել և ոչ մեկի հետ:
Ստացված դաստիարակությունն ու գիտելիքները, կյանքի փորձն ու իր ճանապարհին հանդիպած դժվարությունները հաղթահարելու կարողությունը, շրջապատող բարեկամ/հարազատ/ընկերները ու ամուսինը.. սրանք ու այլ ֆակտորներ կարող են հիմնական ազդեցություն ունենալ մարդու աշխարհընկալման ու խոհեմության վրա, բայց եթե ինքն ինչ որ բանից ավելի լավ է հասկանում, քան մնացածը, դա դեռ չի նշանակում, որ մնացածն իրենից հիմար են:
ՈՒ վերջում մի հետաքրքիր էքսպերիմենտի մասին պատմեմ, որ չեմ էլ հիշում, թե որտեղ էի կարդացել.
Տարբեր հոգեբանների խնդրում են մտնել մի սենյակ, որտեղ գտնվում են տասնյակ հոգեկան հիվանդներ ու մեկ նորմալ մարդ: Ընդամենը մի քանի րոպեից հոգեբանը պիտի դուրս գա ու նշի, թե իր կարծիքով որն էր սենյակում գտնվող հոգեկան հիվանդը:
Հետաքրքիր է, որ հոգեբանների մեծ մասը, սենյակից դուրս գալով, որպես միակ խանգարված են մատնանշել հենց էն միակ առողջին:
Եզրակացություն.
Չունենալով բավարար ժամանակ բոլորին մանրակրկիտ ուսումնասիրելու՝ հարցվողը մատնանշում է նրան, ով իր գործողություններով տարբերվում էր ուրիշներից:
Խոսքը մեր մեջ՝ էս էքսպերիմենտի մասին իմանալուց հետո ես դադարեցի հապշտապ կարծիքներ կազմել մարդկանց մասին, անգամ եթե նրանք բացահայտ սխալ են վարվել իմ տեսանկյունից ))
Գաղթական ջան, թեմայի նպատակը քննարկելն է, ասել-խոսելը, ինչ-որ բաներ լուսաբանելը, այ ասենք՝ առաջին գրառման 4 կետերը: Ինձ մոտ հարցեր կան, որոնց պատասխանները դեռ չգիտեմ, ուզում եմ պարզել…
Իսկ ասածիդ շուրջ, այ նայի՝ մեկը ասենք կարող է տնտեսության մեջ հիմար բաներ անել, փողերը քամուն տալ, բայց ասենք թույն աղջիկ կպցնող լինել, կամ շատ լավ մտածել սեփական առողջության մասին, ամեն ինչ էդքան բացարձակ չի:
Իսկ հիմար լինել չլինելու պարզ հիմնավորում Չիպոլլան տվել է, ու ինձ էս պահի դրությամբ (մոմենդով) իրա ասածը տրամաբանական ա թվում, այ էդ էլ հարցերից մեկն է (հարց 1-ին):
Իսկ հիմնական հարցը 2-րդ կետն է, որը սկբունքորեն այո/ոչ պատասխան է ակնկալում, ու դրանով պայմանավորված կամ հետագա ծավալվել 3-րդ, 4-րդ հարցերի շուրջ, կամ էլ գրողի ծոցնհ ուղարկել Վիշապին, իր Չիպոլինոյով:
Նախ իմ կարծիքով հիմար արարքները լիքն են: Հիմար արարքների թվում կարելի է դասել ընտրակաշառքով, կամ սպառնալիքների տակ ընտրությունները կեղծելը, որովհետև դա բացարձակ հիմարություն է, դրանից տուժվում են բոլորը, ներառյալ՝ «երկարաժամկետ» ավազակները, Հովիկ Աբրահամյանի ականջը կանչի… կամ ասենք տան մեջ երեխաների կողքին ծխելը (մասնավոր դեպք եմ ասում, որ ինձ չծեծեն), կամ ասենք ծամոն ծախող բուդկայի կողքին մի հատ էլ ծամոն ծախող բուդկա դնելը, կամ ասենք դեպրեսիայից դուրս գալու համար խմելը, կամ ասենք թողելը, որ Սերժ Սարգսյանը մի հատ էլ վարչապետի կարգավիճակով ֆռֆռա, իրա համար էլ ա դա վնաս, առողջությունը կքայքայվի...
Հ.Գ. Ծանուցման մեջ մոռացել եմ ավելացնել, որ ես ինքս ինձ էլ խելացի մարդ չեմ համարում :Ճ
Իսկ հեչ եղելա քեզ ստիպեն չուզացդ թեկնածուին ընտրես?, աֆիցեռ վախտերովդ:
Ծամոնի բուտկայի կողը մեկ այլ բուտկա բացելը ընտիր որոշումա:
Եթե քեզ խելացի չես համարում էդ նշանակումա հիմար ես, թե ընդամենը խելացի չես?
Վիշապ, ախր ըստ իս շատ տափակ սահմանում ա, էդ հիմարության սահմանումը։
ընտրակաշառքով, կամ սպառնալիքների տակ ընտրությունները կեղծելը, որովհետև դա բացարձակ հիմարություն
Էս չհասկացա ինչո՞վ ա հիմարություն։ Ի՞նչ վատ ա Սերժը ապրում։ Կարող ա մի բանը պակաս ա։ Գլուպա բան ուղարկենք։ Բոլորի համար վատ ա, բայց իրա համար առավել քան լավ ա։ Այսինքն ինքը իրա շահի համար ա արել ու վերևում գրած սահմանման տակ չի գնում։
Ինչ վերաբերում է վերջին մեջբերմանդ, ապա դրա մեջ տրամաբանություն չկա, եթե մարդը ինչ-որ բան չի հասկանում, դրանից չի բխում որ նա հիմար է, և նաև դրանից չի բխում նաև, որ այդ ինչ-որ բանն է հիմար: Օրինակ ասենք չի կարելի արաբերեն չհասկացողին արաբերեն բան ասել ու ապացուցել որ նա հիմար է:
Օրինակդ հասկանալի ա, ես երևի լավ չեմ ձևակերպել։ Խոսքը նման բաների մասին չի։ Օրինակ բերեմ։ Դու հիմա ծամոն ծախող բուտկա դնողին ասեցիր հիմար։ Հարց չկա։ Եթե էդ ծամոն ծախող բուտկա դնողը ինչ որ ստրատեգիա ունի, որով կրելու ա կողքի բուտկային, դու դրա մասին չգիտես, բայց իրան ասում ես հիմար։ Հիմա էդ բուտկա դնողն էլ, որ իմանա իրան ասում ես հիմար, կասի հիմարը ասողն ա, որովհետև ես սենց սենց ստրատեգիաով հաղթելու եմ։
Ինչ վերաբերում է հիմար մարդկանց մասին խոսելու հնարավորությանը, ապա կարծում եմ, որ դրա համար բոլորովին պարտադիր չի ապացուցել ինքզինքի հիմար չլինելը, և ավելին, կարծում եմ հիմարներն իրենք բացարձակ իրավունք ունեն այլոց հիմարությունները քննարկելու, ցանկացած հիմարի մոտ կարող է մտքի փայլատակումներ լինել, և պետք է նրան հնարավորություն տալ արտահայտվելու: Ու եթե մեկը հիմար է ինչ-ինչ ասպարեզում, դա բնավ դեռ չի ապացուցում որ նա հիմար է մնացած բոլոր ասպարեզներում, չնայած կան կատարյալ հիմարներ ևս:
Հիմա, ոնց որ հիմարի ուրիշ սահմանումով ես օգտվում։ Այսինքն, եթե մարդ ինչ որ բան ա արել բիզնեսում ու իրա մոտ չի ստացվել դա, օրինակ ծամոն ծախող բուտկայի կողքը, ծամոն ծախող բուտկայա դրել, ուրեմն ինքը հիմար ա՞։ Բա եթե էդ բուտկան դներ ու դա աշխատեր (լիքը նման օրինակներ կան, որ մեկը նույն բիզնեսը կրկնել ա, ու իրա մոտ ավելի լավ ա ստացվել, կամ նույնիսկ մենակ կապիտալի հաշվին ավելի առաջ ա գնացել), էլի հիմա՞ր էր լինելու։
Ու էս վերջին պարբերության վրա հիմնվելով, էլի ասում եմ, որ պետք ա նախ քննարկվող թեմայով ապացուցել, որ հիմար չես, կոմպետենտ ես, նոր սկսել հիմարներին քննարկել։ Ես չեմ ասել, որ հնարավորություն պետք չի տալ։ Թող տան, ինչքան ուզում են թող տան, փայլատակեն և այլն։ Բայց կարծում եմ տրամաբանական ա ժամանակ ծախսել, էն մտքերի վրա, որոնք կոմպետենտ մարդիկ են արտահայտում, այլ ոչ թե հիմարը, որը կարող ա փայլատակել ա։
Հետո, կարծում եմ, խնդիրը գալիս ա նրանից, որ մենք ինչ որ բան ուզում ենք ախտորոշել, գտնել թե ինչումն ա սխալը։ Ախր կարող ա էդ սխալը չկա՞։ Մենք լիքը ֆակտորներ բացառում ենք, ասենք մարդ տեսակի թուլությունները, մարդկանց ֆինանսական/սոցիալական վիճակը, հետո գտնում ենք տրամաբանության մեջ սխալ, ասում ենք հիմար են։ Ախր մենք լիքը ֆակտորներ բացառել ենք, էդ ֆակտորները ամբողջությամբ բացատրում են, որ ընտրակաշախռք վերցնող մարդը, հիմար չի, ինքը ուղղակի ուրիշ տարբերակ չունի։ Ի՞նչ իմաստ կա սխալ ման գալու մեջ։ Ըստ իս մարդկանց վրա չոր տրամաբանություն չի աշխատում, որովհետև մարդկանց արարքների դրդապատճառը զգացմունքներն են, իսկ զգացմունքները տրամաբանության հետ չեն հատվում (նու կամ շատ քիչ են հատվում)։
Էս չհասկացա ինչո՞վ ա հիմարություն։ Ի՞նչ վատ ա Սերժը ապրում։ Կարող ա մի բանը պակաս ա։ Գլուպա բան ուղարկենք։ Բոլորի համար վատ ա, բայց իրա համար առավել քան լավ ա։ Այսինքն ինքը իրա շահի համար ա արել ու վերևում գրած սահմանման տակ չի գնում։
Արդեն սահմանեցիր հիմարությունը :Ճ Ստացվում է, մարդիկ ընտրությունները կեղծել են հանուն այդ մարդու լավ ապրելու: Իմ կարծիքով ընտրությունները կեղծողների գերակշիռ մասը տեխնիկապես այլ ընտրություն ունի, բայց ինչ-ինչ պատճառներով չի դիտարկում: Ես ենթադրում եմ, մտավոր խնդիրների պատճառով: Հասկանալի է, որ կեղծիքը կազմակերպում են ավազակները իրենց շահի համար (չխորանանք, որ շահը ռիսկային է, ու կարող է կարճաժամկետ լինել, պատմության մեջ լիքն են պաշտոնաթող ու սնանկացված, վատագույն դեպքում բանտարկված ու սպանված պաշտոնյաների դեպքերը), բայց ավազակները երկրի բնակչության մեծամասնությունը չեն, իսկ բնակչության մեծամասնությունը աղքատ եղել է, և մնում է աղքատ:
Օրինակդ հասկանալի ա, ես երևի լավ չեմ ձևակերպել։ Խոսքը նման բաների մասին չի։ Օրինակ բերեմ։ Դու հիմա ծամոն ծախող բուտկա դնողին ասեցիր հիմար։ Հարց չկա։ Եթե էդ ծամոն ծախող բուտկա դնողը ինչ որ ստրատեգիա ունի, որով կրելու ա կողքի բուտկային, դու դրա մասին չգիտես, բայց իրան ասում ես հիմար։ Հիմա էդ բուտկա դնողն էլ, որ իմանա իրան ասում ես հիմար, կասի հիմարը ասողն ա, որովհետև ես սենց սենց ստրատեգիաով հաղթելու եմ։
Ես չգիտեմ դեպք այդպիսի հաջողված «ստրատեգիայի» մասին, բայց կարող եմ քաղաքում հատ հատ ցույց տալ սնկի պես աճած բուդկաներ, որ սկզբից փորձել են կողքինին կրկնօրինակել, իսկ հիմա լիքը անիմաստ շինությունների վրա գրված է «տրվում է վարձով»: Կարելի է առանց տրամաբանությունը աշխատեցնելու լիքը վերացական «կարողա»-ներ մտածել՝ «կարող ա հիմար չի՞, մի բան գիտի՞» ոճով… Թերևս կարելի է սկսել հիմնարար հարցից՝ համաձայն ե՞ք, որ ճշմարտությունը (https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%83%D5%B7%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)դա ճշմարիտ հասկացություն է:
Հիմա, ոնց որ հիմարի ուրիշ սահմանումով ես օգտվում։ Այսինքն, եթե մարդ ինչ որ բան ա արել բիզնեսում ու իրա մոտ չի ստացվել դա, օրինակ ծամոն ծախող բուտկայի կողքը, ծամոն ծախող բուտկայա դրել, ուրեմն ինքը հիմար ա՞։ Բա եթե էդ բուտկան դներ ու դա աշխատեր (լիքը նման օրինակներ կան, որ մեկը նույն բիզնեսը կրկնել ա, ու իրա մոտ ավելի լավ ա ստացվել, կամ նույնիսկ մենակ կապիտալի հաշվին ավելի առաջ ա գնացել), էլի հիմա՞ր էր լինելու։
Ուզում ես ասել, բիզնեսի հաջողվել չհաջողվելը բախտի բան է՞ :Ճ
Նույն կերպ կարող ենք քո «եթե»-ն վերաձևակերպել այսպես՝ «իսկ եթե ընտրությունները կեղծվեին, բայց երկիրը զարգանար, արդյո՞ք ընտրությունների կեղծելը կհամարվեր վատ բան»: Դրա համար վերացական «կարողա»-ներն ու «եթե»-ները բացառելու նպատակով, Չիպոլլան հստակ ձևակերպել է, որ հիմարության առկայության կամ բացակայության մասին դատում ենք արդյունքներով, պատճառած օգուտներով ու վնասներով:
Ինչքան հասկանում եմ, մեզ բարդույթները դեռևս թույլ չեն տալիս հիմարությունն ընդունել սեփական սխալների պատճառ, ես գալիս եմ դրան:
Համ էլ կարելի է փորձել օբյլետիվ լինել ու հիմար լինել չլինելը բառացի՝ որպես երկուական արժեք ունեցող պարամետր չընդունել, տե՞ս, նկարի վրա կարող են նույն մարդու մոտ միարժամանակ տարբեր արժեքներ ընդունել ինտելեկտը, հույսը, հիմարությունն ու հանցագործ մտադրությունները, ու դրանց գումարայինը բերի մի ինչ-որ բանի, որի արդյունքներից էլ կարելի է ընդհանուր եզրակացության գալ:
Ու էս վերջին պարբերության վրա հիմնվելով, էլի ասում եմ, որ պետք ա նախ քննարկվող թեմայով ապացուցել, որ հիմար չես, կոմպետենտ ես, նոր սկսել հիմարներին քննարկել։ Ես չեմ ասել, որ հնարավորություն պետք չի տալ։ Թող տան, ինչքան ուզում են թող տան, փայլատակեն և այլն։ Բայց կարծում եմ տրամաբանական ա ժամանակ ծախսել, էն մտքերի վրա, որոնք կոմպետենտ մարդիկ են արտահայտում, այլ ոչ թե հիմարը, որը կարող ա փայլատակել ա։
Իսկ մենք ապացուցում ե՞նք, որ հիմար չենք ու կոմպետենտ ենք, որ գնում ենք ընտրությունների: Կամ ասենք, տնից դուրս ենք գալիս հաց առնելու: Կամ, որ ակումբում գրառումներ ենք անում:
Ու մոտավորապես ինչքա՞ն ժամանակ է ծախսվում սույն թեմայի մտքերը հասկանալու վրա, իմ կարծիքով ստեղ գիտական հետազոտություն անելու խնդիր չի դրված, որի վրա պետք է շաբաթներ ծախսել, ընդհամենը 4 կետ է, որից երկուսը այո/ոչ, մյուս երկուսն էլ ըստ ընտրության, կարելի է բավարարվել հոգոց քաշելով :Ճ
Հետո, կարծում եմ, խնդիրը գալիս ա նրանից, որ մենք ինչ որ բան ուզում ենք ախտորոշել, գտնել թե ինչումն ա սխալը։ Ախր կարող ա էդ սխալը չկա՞։ Մենք լիքը ֆակտորներ բացառում ենք, ասենք մարդ տեսակի թուլությունները, մարդկանց ֆինանսական/սոցիալական վիճակը, հետո գտնում ենք տրամաբանության մեջ սխալ, ասում ենք հիմար են։ Ախր մենք լիքը ֆակտորներ բացառել ենք, էդ ֆակտորները ամբողջությամբ բացատրում են, որ ընտրակաշախռք վերցնող մարդը, հիմար չի, ինքը ուղղակի ուրիշ տարբերակ չունի։ Ի՞նչ իմաստ կա սխալ ման գալու մեջ։ Ըստ իս մարդկանց վրա չոր տրամաբանություն չի աշխատում, որովհետև մարդկանց արարքների դրդապատճառը զգացմունքներն են, իսկ զգացմունքները տրամաբանության հետ չեն հատվում (նու կամ շատ քիչ են հատվում)։
Էլի՞ «կարող ա»: Առաջարկում եմ հարցին պատասխանել ազնիվ ու անկեղծ մտադրություններով, հիմա սխալը կա՞, թե՞ չկա:
Ստեղ առաջադրանքը խնդիրը պարզեցնելն ու տրամաբանորեն ձևակերպելն է, եթե մենք չենք կարողանում խնդիր ձևակերպել ու ընկնում ենք «կարողա»-ների ու «եթե»-ների մեջ, ապա ցավոք սրտի նույն պատճառներով չենք կարող գալ այն եզրակացությանը, որ մենք տրամաբանության հետ խնդիրներ ունենք :Ճ
Էս տրամադրություն չկա՞, թե՞ հիմար ու պրիմիտիվ թեմա եմ բացել :))
Չէ, ապեր, ուղղակի Հայաստանում ենք ապրում, որտեղ ամեն օր տեսնում ենք մարդկանց հիմարության ազդեցությունը ոչ միայն գլոբալ քաղաքական զարգացումների, այլև՝ մեր կյանքի բոլոր ոլորտների վրա: Ախպերական, մի խոսացրա, էլի...
Չէ, ապեր, ուղղակի Հայաստանում ենք ապրում, որտեղ ամեն օր տեսնում ենք մարդկանց հիմարության ազդեցությունը ոչ միայն գլոբալ քաղաքական զարգացումների, այլև՝ մեր կյանքի բոլոր ոլորտների վրա: Ախպերական, մի խոսացրա, էլի...
Իմ կարծիքով պրոբլեմների մասին լռելը դա… ը-ըմ… ոչ խելացի դրևորումներից մեկն է, առաջարկում եմ խոսել այդ մասին:
Արդեն սահմանեցիր հիմարությունը :Ճ Ստացվում է, մարդիկ ընտրությունները կեղծել են հանուն այդ մարդու լավ ապրելու: Իմ կարծիքով ընտրությունները կեղծողների գերակշիռ մասը տեխնիկապես այլ ընտրություն ունի, բայց ինչ-ինչ պատճառներով չի դիտարկում: Ես ենթադրում եմ, մտավոր խնդիրների պատճառով: Հասկանալի է, որ կեղծիքը կազմակերպում են ավազակները իրենց շահի համար (չխորանանք, որ շահը ռիսկային է, ու կարող է կարճաժամկետ լինել, պատմության մեջ լիքն են պաշտոնաթող ու սնանկացված, վատագույն դեպքում բանտարկված ու սպանված պաշտոնյաների դեպքերը), բայց ավազակները երկրի բնակչության մեծամասնությունը չեն, իսկ բնակչության մեծամասնությունը աղքատ եղել է, և մնում է աղքատ:
Եղբայր, ամեն կեղծող իրա համար ա անում,
Հեն ա մի ծանոթ գործարանի տնօրեն կար, չուզեց իրա աշխատողներին ստիպեր, որ քվեարկեին, քանի տարի ա չեն թողնում ապրանքը ծախի։
Եթե ինքը համաձայնված լիներ՝ աշխատողներին ստիպելու, կասեիր հիմար ա, բայց էս դեպքում որն էր հիմար քայլը ))
Էլի՞ «կարող ա»: Առաջարկում եմ հարցին պատասխանել ազնիվ ու անկեղծ մտադրություններով, հիմա սխալը կա՞, թե՞ չկա:
Ստեղ առաջադրանքը խնդիրը պարզեցնելն ու տրամաբանորեն ձևակերպելն է, եթե մենք չենք կարողանում խնդիր ձևակերպել ու ընկնում ենք «կարողա»-ների ու «եթե»-ների մեջ, ապա ցավոք սրտի նույն պատճառներով չենք կարող գալ այն եզրակացությանը, որ մենք տրամաբանության հետ խնդիրներ ունենք :Ճ
Իմանալու համար "հիմա սխալը կա՞, թե՞ չկա", պետք ա էդ մարդկանց ամն մեկին առանձին մեկուսացնել ու մի քանի տարի դիտարկել, որ հասկանանք, թե կոնկրետ էդ մարդը խի՞ տենց որոշում կայացրեց, որ իմանանք՝ արդյո՞ք էդ ամենանպաստավոր ու ամենաիմաստուն որոշումը չէր։
Եղբայր, ամեն կեղծող իրա համար ա անում,
Հեն ա մի ծանոթ գործարանի տնօրեն կար, չուզեց իրա աշխատողներին ստիպեր, որ քվեարկեին, քանի տարի ա չեն թողնում ապրանքը ծախի։
Եթե ինքը համաձայնված լիներ՝ աշխատողներին ստիպելու, կասեիր հիմար ա, բայց էս դեպքում որն էր հիմար քայլը ))
Ապեր հիմար քայլը էդ մարդուն բիզնես անել չթողողների մոտ ա, որովհետև եթե խորը մտածես, կտեսնես, որ դրանով պակասեցնում են վճարունակ մարդկանց թիվը ու ավելացնում անվճարունակների թիվը, ու վաղը էլ թալանելու բան չի մնա հիմարներին, որովհետև հարկ վճարող չի լինի։
Իմանալու համար "հիմա սխալը կա՞, թե՞ չկա", պետք ա էդ մարդկանց ամն մեկին առանձին մեկուսացնել ու մի քանի տարի դիտարկել, որ հասկանանք, թե կոնկրետ էդ մարդը խի՞ տենց որոշում կայացրեց, որ իմանանք՝ արդյո՞ք էդ ամենանպաստավոր ու ամենաիմաստուն որոշումը չէր։
Այսինքն դու կարծում ես, որ որոշում կայացնելու պատճառների՞ց է բխում այդ որոշման իմաստուն լինել/չլինելը։ Ինձ տրամաբանական չի թվում քո ասածը։ Չիպոլլան ասում է, որ որոշման իմաստուն լինել/չլինելու մասին պետք է դատել արդյունքներից ու հետևանքներից, ինչի հետ ես համաձայն եմ։
Ապեր հիմար քայլը էդ մարդուն բիզնես անել չթողողների մոտ ա, որովհետև եթե խորը մտածես, կտեսնես, որ դրանով պակասեցնում են վճարունակ մարդկանց թիվը ու ավելացնում անվճարունակների թիվը, ու վաղը էլ թալանելու բան չի մնա հիմարներին, որովհետև հարկ վճարող չի լինի։
Այսինքն քո կարծիքով հիմա Սերժիկին ու էլի մի քանի հոգու էս վիճակը ձեռ չի տալիս, որտև մի քանի հարկ վճարող քիչ կա՞ ։Դ
Մի հատ տես ոնց են ապրում մարդիկ, իրանց խնձորի՞ն ա քիչ վճարած/չվճարած հարկը։
Այսինքն դու կարծում ես, որ որոշում կայացնելու պատճառների՞ց է բխում այդ որոշման իմաստուն լինել/չլինելը։ Ինձ տրամաբանական չի թվում քո ասածը։ Չիպոլլան ասում է, որ որոշման իմաստուն լինել/չլինելու մասին պետք է դատել արդյունքներից ու հետևանքներից, ինչի հետ ես համաձայն եմ։
Այ ինձ էլ Չիպոլայի ասածը տրամաբանական չի թվում, որովհետև հետևանքների վրա շատ բան կարա ազդի։ Լիքը անկանխատեսելի բաներ։
Գաղթական
12.03.2018, 00:34
Այսինքն դու կարծում ես, որ որոշում կայացնելու պատճառների՞ց է բխում այդ որոշման իմաստուն լինել/չլինելը։ Ինձ տրամաբանական չի թվում քո ասածը։ Չիպոլլան ասում է, որ որոշման իմաստուն լինել/չլինելու մասին պետք է դատել արդյունքներից ու հետևանքներից, ինչի հետ ես համաձայն եմ։
Բայց խոսքն ինչի որոշմա՞ն մասին էր:
Ես իր գիրքը չեմ կարդացել, բայց քո մատնանշած գրաֆիկում ինքը կարծես մարդկանց հիմար լինելու մասին էր խոսում, ոչ՝ նրանց որոշումների..
Տես ձախ ներքևի մակերեսը.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Cipolla-matrix.png
Այսինքն քո կարծիքով հիմա Սերժիկին ու էլի մի քանի հոգու էս վիճակը ձեռ չի տալիս, որտև մի քանի հարկ վճարող քիչ կա՞ ։Դ
Մի հատ տես ոնց են ապրում մարդիկ, իրանց խնձորի՞ն ա քիչ վճարած/չվճարած հարկը։
Ես չգիտեմ թե Սերժը ոնց ա ապրում, ու նաև լավ/վատ ապրելու չափանիշներն ա պետք որոշել։ Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով զարգացած երկրների լիքը շարքային քաղաքացիներ շատ ավելի լավ են ապրում քան Սերժը, ու վապշե ինքը մեղքս գալիս ա :Ճ
Այ ինձ էլ Չիպոլայի ասածը տրամաբանական չի թվում, որովհետև հետևանքների վրա շատ բան կարա ազդի։ Լիքը անկանխատեսելի բաներ։
Հա, կարող ենք եղանակից սկսել ու Աստծու կամքով ավարտել, բայց խոսքը վերաբերում է ակնհայտ գործողություն-հետևանք կապերին։ Օրինակ քեզ բավարար ու սպառիչ է՞ թվում հետևյալ բացատրությունը՝ «լավն ենք ուզեցել, բայց հանգամանքների բերումով չի ստացվել»:
Բայց խոսքն ինչի որոշմա՞ն մասին էր:
Ես իր գիրքը չեմ կարդացել, բայց քո մատնանշած գրաֆիկում ինքը կարծես մարդկանց հիմար լինելու մասին էր խոսում, ոչ՝ նրանց որոշումների..
Տես ձախ ներքևի մակերեսը.
«Որոշում կայացնելը» Ֆրիմանի բառերն են, որին ես իր բառերով եմ պատասխանել։ Իսկ հիմար լինելու ձևակերպման համար տես կետ 3րդ։
3) Տվյալ անհատը հիմար է, եթե նա վնաս է պատճառում մեկ այլ անձի կամ մարդկանց խմբի առանց որևէ անձնական շահ ստանալու, կամ նույնիսկ ավելի վատ՝ գործընթացում վնաս պատճառելով հենց իրեն:
Ես չգիտեմ թե Սերժը ոնց ա ապրում, ու նաև լավ/վատ ապրելու չափանիշներն ա պետք որոշել։ Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով զարգացած երկրների լիքը շարքային քաղաքացիներ շատ ավելի լավ են ապրում քան Սերժը, ու վապշե ինքը մեղքս գալիս ա :Ճ
Ինքը եթե ընտրակեղծիք չաներ, հայաստանում ավելի լավ էր ապրելու, քան էդ շատ մարդի՞կ, թե՞ հիմիկվանից ավելի վատ )
Հա, կարող ենք եղանակից սկսել ու Աստծու կամքով ավարտել, բայց խոսքը վերաբերում է ակնհայտ գործողություն-հետևանք կապերին։ Օրինակ քեզ բավարար ու սպառիչ է՞ թվում հետևյալ բացատրությունը՝ «լավն ենք ուզեցել, բայց հանգամանքների բերումով չի ստացվել»:
Նույնիսկ նույն պայմաններում երկու հոգի կարող են նույն որոշումը կատարել՝ տարբեր պատճառներից ելնելով ու իրենցից մեկը ավելի հիմար կլինի։ Ու շատ քիչ դեպքեր կան, երբ համոզված կարող ես լինել, թե տվյալ բանը չանելը ինչ հետևանք կունենար։
Ինչ վերաբերվում ա սպառիչ թվալը՝ նայած դեպքում շատ լայն հարց ես տալիս։
Գաղթական
12.03.2018, 02:34
3) Տվյալ անհատը հիմար է, եթե նա վնաս է պատճառում մեկ այլ անձի կամ մարդկանց խմբի առանց որևէ անձնական շահ ստանալու, կամ նույնիսկ ավելի վատ՝ գործընթացում վնաս պատճառելով հենց իրեն:
Ճիշտն ասած՝ նախորդ պատասխանում ես արդեն անհամաձայնություն հայտնել էի Չիպոլլայի էդ 3-րդ կետի հետ:
Կրկնվեմ՝ ըստ իս այս կամ այն մարդուն հիմար անվանելը/համարելը դա սուբյեկտիվ կարծիք է:
ՈՒ, եթե դա այդպես է, ուրեմն և չի կարող լինել «հիմար մարդ»-ու մեկ ընդհանուր սահմանում, քանի որ յուրաքանչյուր ոք սրան կամ նրան հիմար համարելու սեփական չափանիշները կարող է ունենալ:
ՈՒ, խոսքը մեր մեջ, ես ավելի կողմ եմ Ֆրիմանի առաջարկին՝ հաշվի առնել հանգամանքները, որոնց ազդեցության տակ մարդն ինչ որ բան է արել, քան Չիպոլլայի՝ անկախ ամեն ինչից դատել զուտ ըստ արդյունքի:
Սենց մի քանի օրինակ անցավ մտքովս.
Ա-ն ու Բ-ն պիտի փողոցն անցնեն, բայց լուսացույցը կարմիր է:
Ա-ն հավես չունի սպասելու ու վազելով անցնում է մեքենաների արանքով՝ անվնաս տեղ հասնելով դիմացի մայթ:
Արդյունքում՝ ոչ ինքն է տուժել, ոչ ուրիշները:
Ա-ն հիմա՞ր է, թե՞ ոչ:
Բ-ն սպասում է մինչև իր համար վառվի կանաչ լույսը ու նոր է սկսում փողոցն անցնել: Բայց էդ պահին չգիտես որտեղից դուրս է պրծնում մի մեքենա ու վրաերթի ենթարկում նրան:
Արդյունքում՝ Բ-ն տուժեց:
Նա հիմա՞ր է, թե՞ ոչ:
Գ-ն ավագ գիտաշխատող էր ու վերջին շաբաթը տնից դուրս չէր եկել՝ մնալով շատ ծանր հիվանդ մոր կողքին, որին բժիշկները հույս չէին տվել ու հայտնել, որ ցանկացած օր կարող է նրա վերջինը լինել:
Սթրեսն ու լարված իրավիճակը գոնե մի քիչ թոթափելու համար՝ Գ-ի կինը համոզում է նրան գնալ իր լաբորատորիա աշխատելու:
Համոզվելով, որ մոր վիճակը կայուն է՝ Գ-ն տեղի է տալիս: Բայց օրվա ընթացքում նրան է զանգում կինն ու ասում, որ մոր վիճակը կտրուկ վատացել է:
Գ-ն իրեն գցում է մեքենա ու տուն շտապում, որ վերջին վայրկյանները մոր հետ անցկացնի:
Տեսնելով դիմացի դատարկ խաչմերուկը նա կարծում է, թե անվնաս է ու անցնում է կարմիրի տակով՝ վրաերթի ենթարկելով դիմացը դուրս եկած Բ-ին:
Արդյունքում՝ Գ-ն հա՛մ իրեն վնաս պատճառեց, հա՛մ ուրիշի:
Նա հիմա՞ր է, թե՞ ոչ:
Դ-ն չէր հասցրել սեփական մոր կողքը լինել՝ նրա վերջին րոպեներին:
Հետագայում նա ինքն իրեն չէր ներել դրա համար ու տարիներ շարունակ սթրեսի մեջ էր:
Ամուսնուն նույն բախտին չարժանացնելու հանար՝ նա զանգել էր Գ-ին ու ասել, որ սկեսուրի վիճակը կտրուկ վատացել է:
Արդյունքում՝ նա վնաս էր պատճառել Գ-ին՝ չշահելով դրանից ոչինչ:
Դ-ն հիմա՞ր է, թե՞ ոչ:
Ինքը եթե ընտրակեղծիք չաներ, հայաստանում ավելի լավ էր ապրելու, քան էդ շատ մարդի՞կ, թե՞ հիմիկվանից ավելի վատ )
Զգում ես, չէ՞ ինչ ես ասում՝ Հայաստանում լավ ապրելու անհրաժեշտ պայման է հանցագործությունը, այլապես ավելի վատ ես ապրելու :Ճ
Իսկ ՀՀ պրեզիդենտը էդ պաշտոնում աշխատում է լավ ապրելու համար։ Աչքիս մի տեղ կոնցեպտուալ սխալ կա։ Ու էս թեմայի նպատակն էլ այդ սխալի տեղը որոշելն է։
Նույնիսկ նույն պայմաններում երկու հոգի կարող են նույն որոշումը կատարել՝ տարբեր պատճառներից ելնելով ու իրենցից մեկը ավելի հիմար կլինի։ Ու շատ քիչ դեպքեր կան, երբ համոզված կարող ես լինել, թե տվյալ բանը չանելը ինչ հետևանք կունենար։
Արի խնդիրը պարզեցնելու համար, հանենք պատճառները, համարելով, որ մարդը որոշումը կատարել է ազատ պայմաններում։
Ճիշտն ասած՝ նախորդ պատասխանում ես արդեն անհամաձայնություն հայտնել էի Չիպոլլայի էդ 3-րդ կետի հետ:
Կրկնվեմ՝ ըստ իս այս կամ այն մարդուն հիմար անվանելը/համարելը դա սուբյեկտիվ կարծիք է:
ՈՒ, եթե դա այդպես է, ուրեմն և չի կարող լինել «հիմար մարդ»-ու մեկ ընդհանուր սահմանում, քանի որ յուրաքանչյուր ոք սրան կամ նրան հիմար համարելու սեփական չափանիշները կարող է ունենալ:
ՈՒ, խոսքը մեր մեջ, ես ավելի կողմ եմ Ֆրիմանի առաջարկին՝ հաշվի առնել հանգամանքները, որոնց ազդեցության տակ մարդն ինչ որ բան է արել, քան Չիպոլլայի՝ անկախ ամեն ինչից դատել զուտ ըստ արդյունքի:
Ես կարծում եմ, որ առհասարակ, բոլոր հանգամանքները հաշվի առնելով ու կամայական դեպք քննելով կարելի է գալ տրամաբանական եզրակացության, թե տվյալ անհատի որոշումները այդ հանգամանքներում ինչքան խելացի կամ ոչ խելացի են եղել։
Սենց մի քանի օրինակ անցավ մտքովս.
Ա-ն ու Բ-ն պիտի փողոցն անցնեն, բայց լուսացույցը կարմիր է:
Ա-ն հավես չունի սպասելու ու վազելով անցնում է մեքենաների արանքով՝ անվնաս տեղ հասնելով դիմացի մայթ:
Արդյունքում՝ ոչ ինքն է տուժել, ոչ ուրիշները:
Ա-ն հիմա՞ր է, թե՞ ոչ:
Ա-ն հիմար է, որովհետև անիմաստ, առանց ակնհայտ շահ ստանալու ավելացնում է իր և/կամ ուրիշների կյանքին ու առողջությանը սպառնացող ռիսկերը։
Բ-ն սպասում է մինչև իր համար վառվի կանաչ լույսը ու նոր է սկսում փողոցն անցնել: Բայց էդ պահին չգիտես որտեղից դուրս է պրծնում մի մեքենա ու վրաերթի ենթարկում նրան:
Արդյունքում՝ Բ-ն տուժեց:
Նա հիմա՞ր է, թե՞ ոչ:
Կանաչ լույսը չի երաշխավորում, որ քեզ զիջում են, անհրաժեշտ է ամեն դեպքում համոզվել, որ անվտանգ է անցնելը (ինձ ծանոթ երթևեկության կարգերում նաև նշված է դրա մասին), հետևաբար Բ-ն էլ է մեծ հավանականությամբ հիմար։ Բացառություն կլինի, եթե ավելացնես, որ Բ-ն տեսողական, կամ շարժողական կամ այլ ֆիզիոլոգիական խնդիրներ ունի, կարելի է էլի հանգամանքներ ավելացնել։
Գ-ն ավագ գիտաշխատող էր ու վերջին շաբաթը տնից դուրս չէր եկել՝ մնալով շատ ծանր հիվանդ մոր կողքին, որին բժիշկները հույս չէին տվել ու հայտնել, որ ցանկացած օր կարող է նրա վերջինը լինել:
Սթրեսն ու լարված իրավիճակը գոնե մի քիչ թոթափելու համար՝ Գ-ի կինը համոզում է նրան գնալ իր լաբորատորիա աշխատելու:
Համոզվելով, որ մոր վիճակը կայուն է՝ Գ-ն տեղի է տալիս: Բայց օրվա ընթացքում նրան է զանգում կինն ու ասում, որ մոր վիճակը կտրուկ վատացել է:
Գ-ն իրեն գցում է մեքենա ու տուն շտապում, որ վերջին վայրկյանները մոր հետ անցկացնի:
Տեսնելով դիմացի դատարկ խաչմերուկը նա կարծում է, թե անվնաս է ու անցնում է կարմիրի տակով՝ վրաերթի ենթարկելով դիմացը դուրս եկած Բ-ին:
Արդյունքում՝ Գ-ն հա՛մ իրեն վնաս պատճառեց, հա՛մ ուրիշի:
Նա հիմա՞ր է, թե՞ ոչ:
Էս մեկը էմոցիոնալ, աֆեկտային վիճակ է, որտեղ մարդուս հույզերը խանգարել են սթափ ու սառնասիրտ գործողություններ անելու, ընդհանուր դեպքում խելամիտ է սառնասիրտ լինել անկախ հանգամանքներից, կարծում եմ հասկանալի է։
Դ-ն չէր հասցրել սեփական մոր կողքը լինել՝ նրա վերջին րոպեներին:
Հետագայում նա ինքն իրեն չէր ներել դրա համար ու տարիներ շարունակ սթրեսի մեջ էր:
Ամուսնուն նույն բախտին չարժանացնելու հանար՝ նա զանգել էր Գ-ին ու ասել, որ սկեսուրի վիճակը կտրուկ վատացել է:
Արդյունքում՝ նա վնաս էր պատճառել Գ-ին՝ չշահելով դրանից ոչինչ:
Դ-ն հիմա՞ր է, թե՞ ոչ:
Կրկին էմոցիոնալ, աֆեկտային վիճակ է, ընդհանուր առմամբ հաստատ չես ասի, որ խոսքը գնում է խելամիտ մարդկանց մասին։
Գաղթական
12.03.2018, 04:19
Ես կարծում եմ, որ առհասարակ, բոլոր հանգամանքները հաշվի առնելով ու կամայական դեպք քննելով կարելի է գալ տրամաբանական եզրակացության, թե տվյալ անհատի որոշումները այդ հանգամանքներում ինչքան խելացի կամ ոչ խելացի են եղել։
Ա-ն հիմար է, որովհետև անիմաստ, առանց ակնհայտ շահ ստանալու ավելացնում է իր և/կամ ուրիշների կյանքին ու առողջությանը սպառնացող ռիսկերը։
Կանաչ լույսը չի երաշխավորում, որ քեզ զիջում են, անհրաժեշտ է ամեն դեպքում համոզվել, որ անվտանգ է անցնելը (ինձ ծանոթ երթևեկության կարգերում նաև նշված է դրա մասին), հետևաբար Բ-ն էլ է մեծ հավանականությամբ հիմար։ Բացառություն կլինի, եթե ավելացնես, որ Բ-ն տեսողական, կամ շարժողական կամ այլ ֆիզիոլոգիական խնդիրներ ունի, կարելի է էլի հանգամանքներ ավելացնել։
Էս մեկը էմոցիոնալ, աֆեկտային վիճակ է, որտեղ մարդուս հույզերը խանգարել են սթափ ու սառնասիրտ գործողություններ անելու, ընդհանուր դեպքում խելամիտ է սառնասիրտ լինել անկախ հանգամանքներից, կարծում եմ հասկանալի է։
Կրկին էմոցիոնալ, աֆեկտային վիճակ է, ընդհանուր առմամբ հաստատ չես ասի, որ խոսքը գնում է խելամիտ մարդկանց մասին։
Հա, կարծես թե ընդհանուր հայտարարի եկանք:
Բերածս օրինակների մասով էլ՝ ամեբաշատը Բ-ի պահով հետդ համաձայն չեմ:
Գուցե ուրիշներն էլ գան ու լրիվ այլ կերպ պատասխանեն էս հարցերին:
Դրանով էի ուզում Չիպոլլայի 3-րդ կետի ճիշտ չլինելը ցույց տալ:
ՈՒ դու էլ՝ քո պատասխաններով, մի քիչ հեռացար իր էդ սահմանումից ))
Հա, կարծես թե ընդհանուր հայտարարի եկանք:
Բերածս օրինակների մասով էլ՝ ամեբաշատը Բ-ի պահով հետդ համաձայն չեմ:
Գուցե ուրիշներն էլ գան ու լրիվ այլ կերպ պատասխանեն էս հարցերին:
Դրանով էի ուզում Չիպոլլայի 3-րդ կետի ճիշտ չլինելը ցույց տալ:
ՈՒ դու էլ՝ քո պատասխաններով, մի քիչ հեռացար իր էդ սահմանումից ))
Իմ կարծիքով Չիպոլլայի 3-րդ կետը կարգին, մակարդակ, չափազանց օգտակար ու բոլորին ձեռնտու կետ ա։
Ու աննպատակ են բոլոր այն սարեր-ձորեր ընկնելով հակաճառությունները :Ճ
Էդ կետը ընդունելը մարդու մոտ երկու կարևոր բան է ավելացնում՝ ինքնաքննադատություն և պատասխանատվություն։
Գաղթական
12.03.2018, 08:27
Իմ կարծիքով Չիպոլլայի 3-րդ կետը կարգին, մակարդակ, չափազանց օգտակար ու բոլորին ձեռնտու կետ ա։
Ու աննպատակ են բոլոր այն սարեր-ձորեր ընկնելով հակաճառությունները :Ճ
Էդ կետը ընդունելը մարդու մոտ երկու կարևոր բան է ավելացնում՝ ինքնաքննադատություն և պատասխանատվություն։
))))))))))
Բարի:
Եթե էդ կետը որպես բացարձակ ճշմարտություն ընդունելն ու օգտակար համարելը քեզ ձեռնտու ա, ես դրա հետ խնդիր չունեմ:
Սար ու ձոր չեմ ընկել, ոչ էլ՝ հակաճառել եմ:
Ընդամենն ասել եմ, որ ես դրա հետ համաձայն չեմ, խոսքս հիմնավորել եմ ու քո պատասխանի օրինակով էլ՝ ապացուցել:
Իսկ թե ինչով դա կարող է ինքնաքննադատություն ու պատասխանատվություն «ավելացնել» մարդու մոտ, ով մինչ էդ կետին ծանոթանալը չուներ դրանցից՝ թող ինձ համար գաղտնիք մնա..՝՝
Հիմարության մասին ձեր քննարկումը կարդալուց մի բան հիշեցի․ կենդանիների ինտելեկտը գնահատելու մեթոդներից մեկը էն ա, որ չափում են, թե ինչքանո՞վ ա տվյալ արարածը կշռադատված գործողություններ անում՝հակառակ գնալով բնազդային մղումներին։ Օրինակ, կենդանու դիմաց ապակյա խողովակ են դնում, նենց որ կենդանին խողովակը կողքից տեսնի։ Իսկ ապակյա խողովակի մեջ սնունդ ա դրված։ Բնազդային մղումով կենդանին ուզում ա ուղիղ դեպի սնունդը գնալ, չնայած, որ խոսովակի ապակե պատը չի թողնում վերցնել սնունդը։ ՈՒ դեպի սնունդը գնալու բնազդային մղումը հաղթահարելով, սննդից ժամանակավորապես հեռանալով դեպի խողովակի ծայրը գնալը ու խողովակի մեջ մտնելով սնունդը վերցնելը ինտելեկտի ինչ–որ աստիճանի դրսևորում ա, որին քիչ կենդանիներ են ունակ։
Ընտրակաշառք վերցնող մարդը բնազդով ուղիղ դեպի սնունդը գնացող կենդանուն ա հիշացնում։