Պատերա՞զմ, թե՞ խաղաղություն. լրջանալու պահը

[Chuk]

Ժամանակն է դուրս գալ «Քաղաքական քննարկումներ թեմայից դուրս» թեմայի շրջանակներից ու էս հարցը ավելի հանգիստ ու կոնկրետ քննարկել: Լրիվ առանձացված:

Ավելի լավ վերնագիր, թեմայի համար, քան Լևոն Տեր-Պետրոսյանի 1997 թ. նոյեմբերի 1-ի հայտնի հոդվածի (https://hy.wikisource.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4,_%D5%A9%D5%A5%D5%9E_%D5%AD%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B 6%E2%80%A4_%D5%AC%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82_%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A8) վերնագիր էր, չգտա:

Թեման շատ զգայական է բոլորիս համար, տեսակետներս կարող են կտրուկ տարբերվել միմյանցից: Դրա համար կոչ եմ անում էս հարթակում պահպանել հնարավորինս պոլիտկոռեկտություն, զերծ մնալ միմյանց պիտակումներից, հասկանանք, որ անկախ նրանից, թե ով հարցի լուծումը ոնց է տեսնում կամ պատկերացնում, նպատակը ամեն դեպքում երկրի անվտանգությունն է, Արցախի պահպանումն է, երկրի ծաղկումն է:

Ես ինքս ասելիք շատ ունեմ, բայց խնդրում եմ ներողամիտ լինել, որ շատ հաճախ ձեր հետ խոսելու եմ «այլոց շուրթերով», ավելի կոնկրետ այս թեմայում ձեզ եմ ներկայացնելու տարբեր հոդվածներ կամ հարցազրույցներ, որովհետև շատ հաճախ իմ ասելիքը ինձնից ավելի լավ ձևակերպել են ոլորտին ավելի լավ առնչություն ունեցողներն ու մասնագետները, պետական գործիչները, բանակցություններին անմիջապես առնչված մարդիկ:

Հիշեցնեմ, որ «Պատերա՞զմ, թե՞ խաղաղություն» բանավեճի նոր ալիքը բարձրացավ 2016 թ. դեկտեմբերի 17-ին ՀԱԿ համագումարում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթից հետո: Հաջորդ գրառման մեջ կտեղադրեմ այդ ելույթի տեքստն ու տեսահոլովակը:

Բոլորին խորհուրդ եմ տալիս անպայման կարդալ, նույնիսկ մեկից ավելի անգամ այդ ելույթը, ու փորձել կարդալ սառը՝ անկախ Տեր-Պետրոսյանի նկատմամբ ունեցած վերաբերմունքից: Ու ընդհանրապես, այս թեմայում ցանկացած նյութ, փաստարկ, տեսակետ խորհուրդ եմ տալիս ուշադիր ուսումնասիրել՝ հնարավորինս ոչ զգայական մակարդակում:

[Chuk]

ԼԵՎՈՆ ՏԵՐ-ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ ԵԼՈՒՅԹԸ
ՀԱՅ ԱԶԳԱՅԻՆ ԿՈՆԳՐԵՍԻ 2-ՐԴ ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐՈՒՄ

(17 դեկտեմբերի, 2016թ.)


https://www.youtube.com/watch?v=o7OuHuYpNfQ

Իմ վերջին հոդվածներից մեկում ես նշել էի, որ «Հայաստանի բոլոր չարիքների՝ սոցիալական ծանրագույն վիճակի, բնակչու­թյան աղքատության, զանգվածային արտագաղթի, բանակի թեր­զինվածության, ապօրինի ընտրությունների, արդարադատու­թյան չգոյության, ժողովրդավարության եւ մարդու իրավունքների ոտ­նահարման արմատը կոռուպցիան է՝ պետական պաշտոնյաների կողմից ազգային հարստության համատարած ու անհագ թալա­նը» (iLur.am. 19.10.2016; «Չորրորդ իշխանություն». 20.10.2016)։ Սակայն սա այսբերգի միայն տեսանելի մասն է։ Անտեսանելին 1998 թվականից ի վեր Հայոց պետականաշինության հիմքում դրված քաղաքական փիլիսոփայությունն է, այլ կերպ ասած՝ Ղարա­բաղ­յան ստատուս-քվոն պահպանելու եւ հարյուր տարի էլ շրջափա­կումների պայմաններում զարգանալու ռազմավարությունը։ Թե ժամանակին կանխատեսված ինչպիսի կործանարար հետե­ւանք­ների է հասցրել այս փիլիսոփայությունը, կարծում եմ, ավե­լորդ է պարզաբանել։ Փաստն այն է, որ ժողովրդագրական, տնտեսական եւ ռազմական առումներով 1998 թվականին մենք ունեինք մի երկիր, իսկ այսօր ապրում ենք բոլորովին մի այլ երկրում։ Դա նշանակում է, որ այն կարեւորագույն խնդիրը, որը շատ ավելի ուժեղ վիճակում կարող էինք լուծել 18 տարի առաջ, այժմ հարկադրված ենք լուծել անհամեմատ թուլացած վիճա­կում։ Իսկ մի քիչ էլ հապաղելու պարագայում անխուսափելիորեն կհայտնվենք սրանից վատթար դրության մեջ, կրկնելով 1920 թվականի արկածախնդրությունը, երբ, ձգտելով առավելագույն տարածքային ընդարձակման, կորցրինք Հայաստանի Հանրա­պե­տության ունեցած տարածքի մոտավորապես կեսը։

Թվում էր, թե 2008 թվականի տնտեսական ճգնաժամի դեռ­եւս չհաղթահարված հետեւանքները, արտագաղթի ահագնացող տեմպերը, վտանգավոր չափերի հասած պետական պարտքը, դրա հետ կապված դեֆոլտի սպառնալիքը եւ մանավանդ ապրիլ­յան պատերազմի առաջացրած ցնցումը սթափեցնող ազդեցու­թյուն կունենան Հայաստանի իշխանությունների վրա՝ նրանց ստի­պելով արմատապես վերանայել Ղարաբաղի հարցում իրենց որդեգրած ապակառուցողական, աղետաբեր քաղաքականու­թյու­նը, եւ նշված մարտահրավերները դիմագրավելու բոլորովին այլ ռազմավարություն մշակել։ Սակայն դատելով վարչախմբի արձագանքից, կարծես թե, այս հարցում էլ մեզ հիասթա­փու­թյուն է սպասում, քանի որ ակնկալված ռացիոնալ քայլերի փո­խարեն, նա հրապարակ է նետել մի նոր անհեթեթ գաղա­փա­րախոսություն, որը կրկին մեզ դեպի փակուղի է առաջնորդում, դրանից բխող բոլոր բացասական հետեւանքներով։ Խոսքը վերաբերում է «ազգ-բանակ» ձեւավորելու մտահղացմանը, որը ցավալիորեն տեղ է գտել անգամ նոր կառավարության ծրա­գրում։ Մի կողմ դնելով հարցի բարոյական կողմը, որը վերաբե­րում է որպես «ազգ-բանակի» կառուցման առաջին քայլը դիտ­վող նոր հարկատեսակի կիրառմանը, ես կանդրադառնամ միայն այդ հասկացության քաղաքական բովանդակությանը։

* * *

Դրա համար, սակայն, նախեւառաջ անհրաժեշտ է պարզել, թե իրականում ինչ է թաքնված տվյալ հասկացության տակ։ Ամազոնուհիներին չհաշված, պատմությանը հայտնի է «ազգ-բանակի» ստեղծման երեք հաջողված դեպք՝ առաջին երկուսը միջնադարյան Մոնղոլիայում եւ Շվեյցարիայում, իսկ երրորդը՝ ժամանակակից Իսրայելում, նկատի առնելով, անշուշտ, որ միջ­նադարի պարագայում «ազգ» բառն օգտագործվում է պայմա­նա­կանորեն։ Երեւույթի մասին տարրական պատկերացում կազ­մելու համար, կարծում եմ, արժե թեկուզ համառոտակի անդրա­դառնալ նշված դեպքերից յուրաքանչյուրին։

XIII դարի սկզբին Չինգիզխանը, զենքի ուժով միավորելով միմյանց դեմ դարերով մարտնչած մոնղոլական տասնյակ ցեղե­րին, միջցեղային հարաբերությունների ավանդական համակար­գը փոխարինեց բանակային կուռ կառուցվածքով։ Բոլոր տղա­մարդիկ զորակոչվեցին բանակ՝ հերթագայությամբ ծառայելով տասնյակներից, հարյուրյակներից, հազարյակներից ու տասհա­զարյակներից (թուման) կազմված նրա ստորաբաժանումներում։ Դա մի կողմից արթնացրեց մոնղոլների «ազգային» ընդհանրու­թյան գիտակցությունը, մյուս կողմից՝ հնարավորություն ընձեռեց ստեղծելու մի այնպիսի ահեղ զինական ուժ, որի շնորհիվ այդ փոքրաթիվ ժողովուրդը կարճ ժամանակի ընթացքում կերտեց աշխարհի ամենաընդարձակ ցամաքային կայսրությունը, տիրե­լով Խաղաղ օվկիանոսից մինչեւ Լեհաստան ու Անատոլիա ըն­կած եւ իրենից գրեթե 200 անգամ ավելի բնակչություն ունեցող տարածքին։ Այդ հսկայածավալ կայսրությունը, սակայն, գոյա­տե­ւեց ընդամենը հինգ-վեց տասնամյակ, Կուբիլայ Մեծ խանի մահվան տարում (1294թ.) բաժանվելով չորս մասի՝ նվաճումների դադարումից հետո մոնղոլների ռազմական էներգիայի սպառ­ման, կայսրությունը միավորող գաղափարախոսություն ձեւավո­րելու անկարողության եւ գլխավորապես մոնղոլ ժողովրդի փոք­րաքանակության պատճառով։

Ինչպես նշվեց, «ազգ-բանակի» ձեւավորման հաջորդ հաջող­ված փորձը շվեյցարականն է, որի դրդապատճառներն ու հետա­պնդած նպատակները, սակայն, տարբերվում են մոնղո­լակա­նից։ Եթե մոնղոլների պարագայում դա ուղղված էր իրենց նվա­ճողական նկրտումներին հագուրդ տալուն, ապա շվեյցարացի­ների մոտ թելադրված էր թշնամական միջավայրում սեփական երկրի գոյատեւումն ապահովելու պահանջից։ Գերմանա-ֆրան­սա-իտալական խառը բնակչություն ունեցող ալպյան հովիտնե­րի ավատատիրական իշխանությունները շվեյցարական դաշնու­թյան ձեւավորման ավելի քան հինգհարյուր տարիների ընթաց­քում (1291–1815 թթ.), հարկադրված լինելով դիմագրավելու ահեղ հարեւանների՝ Ֆրանսիայի, Գերմանիայի եւ Ավստրիայի շարու­նակական հարձակումները, ապավինել են բացառապես սեփա­կան ուժերին եւ մարտունակ բանակի կերտումը դիտել որպես ազգային գերխնդիր։ Ու թեեւ վերջին 200 տարիներին Շվեյցա­րիան, օժտված լինելով չեզոք երկրի կարգավիճակով, արտաքին վտանգների չի ենթարկվել, եւ Եւրոպական մայրցամաքում տեղի ունեցած բոլոր, այդ թվում, առաջին եւ երկրորդ համաշխար­հա­յին պատերազմները շրջանցել են նրան, ավանդույթի ուժով, այսօր էլ բանակը մնում է շվեյցարացիների համազգային հոգա­ծության առարկան, որում զորակոչվածի, պայմանագրային ծա­ռա­յողի, կամավորի եւ պահեստազորայինի հանգամանքով ներ­գրավված են 18-ից 50 տարեկան բոլոր առողջ տղամարդիկ։ Պատահական չէ, որ ոմանց կողմից Շվեյցարիան, մեկ շնչին ընկնող զինվորականների թվով, համարվում է աշխարհի ամե­նա­ռազմականացված պետությունը, որն ի վիճակի է, փայլուն պատրաստված պահեստազորի մոբիլիզացիայի շնորհիվ, մեկ-երկու օրում տասնապատկել իր զինված ուժերի թվաքանակը։

Քանի որ «ազգ-բանակ» գաղափարի հայ ջատագովներն ընդ­օրինակման առարկա են համարում իսրայելյան փորձը, հարկ է առաջանում դրան անդրադառնալ մի փոքր ավելի մանրամաս­նորեն։ «Ազգ-բանակի» իսրայելյան ծրագրի իրականացման դրդա­պատճառն, ըստ էության, չի տարբերվում շվեյցարականից, թե­լադրված լինելով թշնամական միջավայրում ժողովրդի ան­վտան­գությունն ու պետության գոյատեւումն ապահովելու միեւ­նույն պարտադրանքից։ ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 1947թ. նոյեմբերի 29-ի բանաձեւի հիման վրա Պաղեստինը բաժանվեց երկու հավասար մասի՝ տասնչորսհազարական քառակուսի կիլո­մետր տարածքներով։ Իսրայելը ճանաչեց այդ բանաձեւը եւ Պա­ղեստինում բրիտանական մանդատի ժամկետի սպառման օրը, 1948թ. մայիսի 14-ին, հռչակեց իր անկախությունը։ Պաղեստին­ցի արաբներն ու արաբական երկրները հրաժարվեցին ենթարկ­վել ՄԱԿ-ի բանաձեւին եւ հաջորդ օրն իսկ պատերազմ հայ­տա­րարեցին Իսրայելին, սակայն ջախջախիչ պարտություն կրելով, հարկադրված զինադադար կնքեցին։ Այսպիսով, անխտիր բոլոր հարեւան արաբական պետություններից համակեցության մեր­ժում ստանալով, Իսրայելն, իր գոյությունը պահպանելու համար, ստիպված եղավ բացառապես ապավինել սեփական ռազմական ուժին եւ հնարավորինս հզորացնել իր բանակը, ինչի շնորհիվ կարողացավ հաղթանակներ տանել նաեւ հետագա պատերազմ­ներում։ Արաբա-իսրայելյան հակամարտության մթնոլորտն ար­մա­տա­պես բարելավվեց 1978–1979 թթ. Քեմփ-Դեվիդյան համա­ձայնագրերի ստորագրումից եւ Եգիպտոսի ու Հորդանանի հետ Իսրայելի կնքած հաշտության պայմանագրերի վավերացումից հետո։ Իսկ 1993 թվականին Իսրայելի պետությունը ճանաչվեց նաեւ Պաղեստինի Ազատագրության կազմակերպության (PLO) կողմից, ինչը սկիզբ դրեց Իսրայելա-Պաղեստինյան հաշտու­թյան գործընթացին, որը մինչ օրս դեռ չի ավարտվել։ Հարկ է ավելացնել, որ գոյապահպանության եւ երկրի անվտանգության ապահովման գլխավոր առաքելության իրականացումից բացի, իսրայելական բանակաշինության ծրագիրը կողմնակիորեն նպաս­տել է նաեւ ազգային մի քանի այլ խնդիրների լուծմանը, մաս­նավորապես, բազմաթիվ երկրներից ներգաղթած տարալեզու ու տարամշակույթ քաղաքացիների խայտաբղետ զանգվածից ընդ­հա­նուր լեզվով ու մշակույթով միասնացած ժամանակակից ազ­գի ձեւավորման, գիտության եւ տեխնիկական մտքի սրընթաց զար­գացման, ինչպես նաեւ ռազմա-արդյունաբերական համալի­րում ներդրվող նոր տեխնոլոգիաները տնտեսության զանազան ոլորտներում կիրառելու առումներով։ Իսրայելական զինված ուժե­րի առանձնահատուկ դերի արտահայտությունն է նաեւ այն, որ զինապարտությունը տարածվում է ոչ միայն տղամարդկանց, այլեւ կանանց վրա եւ, որ այդ երկրի վերջին վաթսուն տարիների ութ վարչապետերից երեքը (Ռաբին, Շարոն, Բարաք) եղել են գեներալներ, իսկ երկուսը (Բեգին, Շամիր)՝ երկրապահական «Իրգուն» կազմակերպության լեգենդար հրամանատարներ։

Ժամանակի սղությունը թույլ չի տալիս ավելի հիմնավորա­պես լուսաբանել «ազգ-բանակի» ստեղծման պատմական այս նախադեպերը եւ խորանալ դրանցից յուրաքանչյուրի բովանդա­կության առանձնահատկությունների, տնտեսական, ժողովրդա­գրա­կան եւ հասարակական զարգացումների վրա նրանց ունեցած ազդեցության եւ այլ հարցերի մեջ։ Կարծում եմ, սա­կայն, որ այս թռուցիկ ակնարկն անգամ հստակ պատկերացում է տալիս այն մասին, թե ինչպիսի դրդապատճառներ ու գոր­ծոններ են ազդել նման գաղափարի հղացման վրա, եւ որքան ռեսուրսներ են պահանջվել դրա իրականացման համար, նկա­տի ունենալով, անշուշտ, թե՛ մարդկային, եւ թե՛ նյութա-տնտե­սական ռեսուրսները։ Դրդապատճառների վերաբերյալ, ինչ որ պետք էր, արդեն ասվեց։ Իսկ ռեսուրսների մասին ավելորդ է խոսել, որովհետեւ քանի խոսքը վերաբերում է հաջողված փոր­ձերին, նշանակում է, դրա համար անհրաժեշտ ռեսուրսները լիուլի բավարարել են։

շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն

* * *

Ներածական այս հիմնադրույթներից բնականաբար բխում է, որ «ազգ-բանակի» կառուցման հայկական տարբերակի ճար­տա­րապետները պարտավոր են, առաջին հերթին, պատաս­խանել հետեւյալ երեք հարցերին. ինչպիսի՞ պարտադրանքից է թելադրված այդ ծրագիրը, ի՞նչ խնդրի լուծմանն է կոչված այն, եւ որքա՞ն ռեսուրսներ են պահանջվելու նրա իրականացման համար։ Խախտելով հարցերի հաջորդականությունը, նախ անդրա­դառ­նանք ռեսուրսներին։ Ի տարբերություն, որպես օրինակ բեր­վող, Իսրայելի, որի հրեա բնակչության թվաքանակը անկախու­թյունից ի վեր անշեղորեն աճել եւ 600 հազարից այսօր հասել է շուրջ 7 միլիոնի, Հայաստանի բնակչությունը 1988թ. երկրաշար­ժից ու խորհրդային փակ սահմանների փլուզումից հետո անընդ­հատ նվազել է՝ մի գործընթաց, որն այս պահին էլ դադարելու կամ թեկուզ դանդաղելու որեւէ միտում չի դրսեւորում։ Մարդ­կա­յին ռեսուրսների առումով Հայաստանի իշխանությունները մեծ հույսեր են կապում Սփյուռքի հետ։ Ինքս սփյուռքահայ լինելով, ինձ իրավունք եմ վերապահում ամենայն պատասխանատվու­թյամբ հայտարարել, որ այդ ակնկալիքը բացարձակ ցնորք է եւ ինքնախաբեություն։ Բավական է հիշեցնել, որ 1990-ականների եռամյա պատերազմին մասնակցել է ընդամենը 12 սփյուռքա­հայ։ Այդ թիվը ժամանակին ցավով հրապարակել է ոչ այլ ոք, քան պատերազմի բոլոր մանրամասներին տիրապետող Վազ­գեն Սարգսյանը։

Ինչ վերաբերում է նյութական ռեսուրսներին, ապա այստեղ էլ պատկերը նույնքան տխուր է, որքան մարդկային ռեսուրսների պա­րագայում։ Հայաստանի տնտեսությունը, 1994–2008 թվա­կան­ների որոշ վերելքից հետո սոսկալի անկում է ապրում, ընդ որում, ցավոք, առանց առողջացման որեւէ հեռանկարի։ Ինչպես ասում են՝ թունելի վերջում լույս չի երեւում։ Դա ամենեւին չի նշանակում, թե Հայաստանում ազգային հարստություն չի ստեղծ­վում։ Անշուշտ ստեղծվում է, բայց 2001 թվականից ի վեր, բարձր­աստիճան պաշտոնյաների կողմից դրա անխնա թալանի պատ­ճառով ծախսվում է սեփական բիզնեսների զարգացման, շքեղ ապարանքների կառուցման եւ Աֆրիկայում առյուծի որսով զբաղ­վելու վրա, իսկ մնացյալ գումարը կուտակվում է արտասահման­յան բանկերում։ Որպեսզի պատկերացնեք, թե ինչ ծավալի թա­լանի մասին է խոսքը, նշեմ, որ այն միանգամայն բավարար էր այսօր 300000 բնակչությամբ Ղարաբաղ եւ գերժամանակակից զինատեսակներով հագեցած բանակ ունենալու համար։ Եթե Հայաստանի տնտեսության ներկայիս վիճակը ողբալի չլիներ, ապա իշխանությունները, զոհված ու հաշմանդամ զինծառայող­ների ընտանիքների կարիքները հոգալու համար, ոչ մի այլ պա­րագայում չէին ընդունի ժողովրդից 1000-ական դրամ մուրալու խայտառակ օրենքը, ինչը, առաջին իսկ քայլով «ազգ-բանակ» գաղափարը վարկաբեկելուց բացի, ծանր հարված հասցրեց պե­տության արժանապատվությանը, մեզ ծաղրի առարկա դարձնե­լով աշխարհի առջեւ։ Նյութական ռեսուրսների առումով եւս առանձ­նապես հույս չպետք է դնել Սփյուռքի էական աջակցության վրա։ Նախ՝ Սփյուռքն ինչո՞ւ պիտի օգնի Հայաստանին, որի հարստու­թյունը թալանվում է սեփական իշխանավորների կողմից, եւ երկրորդ՝ երախտագիտությամբ գնահատելով հանդերձ սփյուռ­քա­հայ բարերարների եւ հասարակ ժողովրդի կողմից անկա­խության շրջանում Հայաստանին ցուցաբերված մարդասիրա­կան օգնությունը, չպետք է մոռանալ, որ այն երբեք չի գերա­զանցել մեր երկրի տարեկան բյուջեի երկու-երեք տոկոսը։ Իսկ սա, եկեք համաձայնենք, չնչին նպաստ է մի այնպիսի ծախսա­տար ծրագրի իրականացման գործին, ինչպիսին «ազգ-բանա­կի» կառուցումն է։ Անգամ եթե Հայաստանի ողջ տարեկան բյու­ջեն տրամադրվեր այդ ծրագրի իրականացմանը, դա նույնպես անբավարար կլիներ։

* * *

Այժմ անցնենք այն հարցին, թե ինչպիսի՞ պարտադրանքից է թելադրված «ազգ-բանակի» կառուցման հայկական ծրագիրը կամ, թե ո՞րն է դրա հղացման դրդապատճառը։ Ինչպես տե­սանք, մոնղոլների պարագայում դրդապատճառը այլ երկրներ նվաճելու նրանց ձգտումն էր, իսկ միջնադարյան Շվեյցարիայի եւ ժամանակակից Իսրայելի դեպքերում՝ թշնամական միջա­վայ­րում սեփական ժողովուրդների անվտանգությունն ու պետա­կանության գոյատեւումն ապահովելու խնդիրը։ Հայ ժողովրդի նվաճողական նկրտումների մասին ծիծաղելի է խոսել, եթե, իհարկե, նկատի չունենանք Բաքուն գրավելու, Արեւմտյան Հա­յաս­տանն ազատագրելու եւ ծովից-ծով Հայաստան ստեղծելու ցնորամիտ անուրջները։ Ինչ վերաբերում է «ազգ-բանակի» ստեղծման հարցում անվտանգության ու գոյատեւման անհրա­ժեշ­տությունից բխող պարտադրանքին, ապա շվեյցարական փորձը պետք է լիովին զանց առնել, որովհետեւ միջնադարն ավարտվել է, եւ պետությունների հարաբերություններն այսօր կարգավորվում են միջազգային իրավունքի բոլորովին այլ սկզբունքներով։ Թվում է, թե այս տեսակետից Հայաստանի խնդիրները համեմատելի են Իսրայելի խնդիրների հետ։ Իրոք համեմատելի են, սակայն լուրջ վերապահումներով։

Նշվեց արդեն, որ արաբա-իսրայելյան տեւական առճակատ­ման հիմքը միջազգային իրավունքին հակասող այն իրողու­թյունն է, որ արաբական երկրները հրաժարվեցին ենթարկվել Պաղես­տինի բաժանման վերաբերյալ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1947թ. նոյեմբերի 29-ի ընդունած բանաձեւին եւ Իսրայելի ան­կախության հռչակման հաջորդ օրը պատերազմ հայտարարե­ցին վերջինիս։ Իսրայելին, հետեւաբար, այլ բան չէր մնում, քան ապավինել սեփական ուժերին եւ ձեռնամուխ լինել «ազգ-բա­նակի» կառուցման գործին։ Այսինքն Իսրայելը ոչ թե կամովին է հանգել այդ մտքին, այլ իսկզբանե պարտադրված է եղել դիմելու նման բացառիկ քայլի։ Ի դեպ, Եգիպտոսի ու Հորդանանի հետ հաշտության պայմանագրերի կնքումից եւ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումից հետո անգամ այդ պար­տա­դրանքը չի վերացել, քանի որ 21 արաբական եւ իսլամական պետություններ, ՄԱԿ-ի կանոնադրության ոգուն հակառակ, այդ­պես էլ մինչ օրս Իսրայելի հանրապետությունը չեն ճանաչել, ին­չը լրջագույն մտահոգության առարկա է շարունակում մնալ վեր­ջինիս համար։

Իսկ այժմ տեսնենք, թե, անգամ բավարար ռեսուրսների առ­կա­յության պարագայում, ինչն է Հայաստանին ստիպում ընթա­նալ Իսրայելի որդեգրած ճանապարհով։ Ի տարբերություն Իս­րա­յելի, Հայաստանը ճանաչված է ՄԱԿ-ի անդամ բոլոր պետու­թյուն­ների կողմից, բացառությամբ Պակիստանի։ Սահմանակից հարեւաններից միայն երկուսի՝ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ է, որ Հայաստանը դիվանագիտական հարաբերություններ չու­նի։ Մյուս երկու հարեւանների՝ Վրաստանի ու Իրանի հետ իսկզբա­նե հաստատված են ջերմ բարեկամական հարաբերություններ, որոնք փոխշահավետության եւ աշխարհաքաղաքական նկատա­ռումներով, ոչ միայն բնավ խաթարելի չեն, այլեւ խորացման ու ավելի արդյունավետ համագործակցության հեռանկար են ցու­ցա­նում։ Անկախությունից ի վեր Իսրայելը վեց լայնածավալ պա­տերազմներ է մղել իր չորս հարեւանների՝ Եգիպտոսի, Սիրիայի, Հորդանանի ու Լիբանանի դեմ (1948, 1956, 1967, 1973, 1982, 2006 թթ.), չհաշված Իրաքի միջուկային կենտրոնին հասցված օդա­յին հուժկու հարվածը (1981թ.)։ Մինչդեռ Հայաստանը սահ­մա­նային ռազմական առճակատման մեջ է գտնվել միայն հարե­ւաններից մեկի՝ Ադրբեջանի հետ։ Այս առումով, իմիջիայլոց, տե­ղին է նշել, որ ներկայիս Հայաստանի վիճակը տարբերվում է ոչ միայն Իսրայելի, այլեւ Հայաստանի առաջին հանրապետության վիճակից, որն իր գոյության երկուսուկես տարիների ընթացքում պատերազմել է իր չորս հարեւաններից երեքի՝ Ադրբեջանի, Վրաստանի եւ Թուրքիայի հետ։

Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ հակասությունների վերա­ցումն ու բարիդրացիական հարաբերությունների հաստատումը կախված են ընդամենը մեկ հարցի՝ Ղարաբաղյան հակամար­տության կարգավորումից, որին մանրամասն կանդրադառնամ քիչ հետո։ Չպետք է անկարեւոր համարել այն իրողությունը, որ հակառակ այդ հարցում Ադրբեջանի հանդեպ Թուրքիայի ցուցա­բերած անվերապահ քաղաքական աջակցությանը, վերջինս, շրջա­փակումից բացի, Հայաստանի դեմ որեւէ այլ թշնամական գործո­ղություն չի ձեռնարկել եւ ոչնչով չի կարողացել խանգարել Ղա­րաբաղի տարածքային ընդարձակմանը։ Ավելին, գուցե պարա­դոք­սալ հնչի, ցուցադրական աջակցությամբ մեծ հույսեր ներշն­չելով ու դրանով անզիջողականության մղելով Ադրբեջանին, Թուրքիան որոշ առումով նույնիսկ նպաստել է արցախյան բա­նակի արձանագրած հաջողություններին։ Եթե, հակամար­տու­թյան հարցում կողմերից մեկին աջակցելու փոխարեն, նա չեզո­քություն պահպաներ ու դրանով Ադրբեջանին անզիջողա­կանու­թյան չդրդեր, ապա Քելբաջարից հետո վերջինս չէր կորցնի իր տարածքի հավելյալ հինգ շրջանները։ Թուրքիայի ապակառու­ցո­ղա­կան միջամտությունն, այսպիսով, ոչ թե թուլացրել, այլ ավե­լի եւս սրել է Ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ ստեղծ­ված լարվածությունը։

Ինչեւիցե, վերոշարադրյալից ակնհայտորեն հետեւում է, որ Հայաստանը զերծ է իր գոյությանն սպառնացող գրեթե բոլոր այն արտաքին վտանգներից, որոնք անկախության ավելի քան քառասուն տարիներին սպառնացել են Իսրայելին եւ այսօր էլ դեռ շարունակում են սպառնալիք մնալ։ Հետեւաբար, մեր եր­կիրը, անշուշտ ուշադրության կենտրոնում պահելով ազգային բանակի հզորացման անհրաժեշտությունը, ամենեւին պարտա­դր­ված չէ հետեւելու «ազգ-բանակի» կառուցման իսրայելյան օրի­նակին։ Արաբական եւ իսլամական աշխարհի հետ Իսրայելի ունե­ցած խնդիրների համեմատությամբ, Հայաստանի ու Ղարա­բաղի խնդիրները շատ ավելի լոկալ ու լուծելի են։ Այդ պատ­ճառով է, մասնավորապես, որ միջազգային հանրությունը դրանք առայժմ առաջնահերթություն չի դիտում։ Այս ամենից բացի, Իսրայելյան փորձի ընդօրինակումը խոցելի է նաեւ մի այլ՝ մե­թոդաբանական առումով։ Ամենեւին պարտադիր չէ, որ որեւէ երկրում կիրառված արդյունավետ համակարգը կիրառելի լինի նաեւ ուրիշ երկրներում։ Չինական տնտեսական բարեփոխում­ների հրաշքն, օրինակ, կարող էր տեղի ունենալ միայն Չինաս­տանում։

Մի խոսքով, մեր պարագայում «ազգ-բանակի» կառուցման ծրա­գիրը ձախորդ, չմտածված, վտանգավոր ծրագիր է, որի միակ արդյունքը լինելու է արտագաղթի խթանումը եւ Հայաստանի ու Ղարաբաղի վերջնական հայաթափումը։ Տպավորություն է ստեղծ­վում, որ վարչախումբը մտադիր է «ազգ-բանակ» ծրագիրն իրա­կանացնել նրա բաղադրիչներից մեկի՝ ազգի վերացման գնով։ Այսինքն՝ որոշ ժամանակ անց մենք գուցե հզոր բանակ ունե­նանք, բայց հարց է՝ ազգ մնացած կլինի, թե՞ ոչ։

* * *

Բնականաբար հարց է առաջանում. եթե, ինչպես տեսանք, Հա­յաստանն իր անվտանգ գոյությունը պահպանելու համար պար­տադրված չէ դիմելու «ազգ-բանակի» ստեղծման ծայրահեղ քայլին, ապա այդ խնդիրն իր առջեւ դնելով, ի՞նչ նպատակ է հե­տապնդում մեր երկրի իշխանությունը։ Կարելի է, իհարկե, մտա­ծել, եւ այդպես մտածողներ կան, որ «ազգ-բանակ» գաղա­փարի առաջքաշումը իշխող կուսակցության հերթական հայրե­նա­սի­րախաղերից կամ նախընտրական փուչ կարգախոսներից մեկն է՝ «ազգովի դառնանք ֆիդայի», «համաշխարհային ազգ», «ազգ-կազմակերպություն», «ծովից-ծով Հայաստան», «Քուռ-Արաքս­յան հանրապետություն», «ոչ մի թիզ հող», «համահայկական բանկ», «Գյումրին՝ տեխնոպարկ», «Դիլիջանը՝ ֆինանսական կենտ­րոն», «Ստամբուլը՝ արյան ծով» հեքիաթների շարքից։ Եթե այդ­պես է, ուրեմն «ազգ-բանակի» գաղափարն այնքան էլ վտան­գա­վոր չէ, որովհետեւ նախորդ փուչիկների պես շուտով կպայթի։

Իսկ եթե վարչախմբի մտադրությունն այս անգամ լուրջ է, ապա անհրաժեշտ է հարցին անդրադառնալ նույնքան լրջորեն։ Շատ խելք պետք չէ հասկանալու համար, որ այդ գաղափարը ստատուս-քվոյի պահպանման միեւնույն ռազմավարությունն է՝ մատուցված ուրիշ փաթեթավորումով։ Այսինքն, մեր իշխանու­թյա­նը հոգեհարազատ մարկետինգի տրամաբանությամբ՝ իր սնան­կությունն ապացուցած, բարոյապես մաշված եւ սպառողին ձանձրացրած բրենդը փոխարինվել է մի այլ, ավելի գրավիչ ու բարեհունչ բրենդով։ Այլ կերպ ասած, դաս չքաղելով անցած 18 տարիների դառը փորձից, վարչախումբը որոշել է շարունակել Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ հավերժ առճակատման տխրա­հռ­չակ քաղաքականությունը, որն այս կարճ ժամանակա­միջո­ցում արդեն իսկ տնտեսական, սոցիալական, ժողովրդագրական ու բարոյահոգեբանական բազում ավերներ է գործել Հայաստա­նում եւ Ղարաբաղում։ Դա նշանակում է առնվազն եւս 18 տարի ենթարկվել այդ ավերներին, մինչեւ Հայաստանից ու Ղարաբա­ղից բան չմնա, եւ խնդիրն ինքնըստինքյան կորցնի իր ակտուա­լությունը։

շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն

Բազմիցս է ասվել, որ Հայաստանի ու Ղարաբաղի անվտան­գու­թյան, տնտեսական զարգացման եւ ժողովրդագրական վի­ճա­կի բարելավման գլխավոր երաշխիքը Ղարաբաղյան հակամար­տու­թյան եւ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավո­րումն է։ Պարզվում է, սակայն, որ այս տարրական ճշմարտու­թյունն ըմբռնելու համար 18 տարին էլ չի բավականացրել մեր իշխանություններին։ Իրականում խնդիրը մեկն է՝ Ղարաբաղի հարցի լուծումը, որից հետո հայ-թուրքական հարաբերություն­ները կկարգավորվեն ինքնաբերաբար։ Իսկ Ղարաբաղի հարցի լուծման այլ տարբերակ, քան փուլայինը, գոյություն չունի։ Այսօր բանակցությունների սեղանին, ըստ էության դրված է կարգա­վորման փոխզիջումային նույն առաջարկը, ինչ 1997 թվականին, այն է՝ որոշ տարածքների զիջման դիմաց Ղարաբաղին միջազ­գայնորեն ճանաչված միջանկյալ կարգավիճակ շնորհելու, իսկ վերջնական կարգավիճակի հարցը ապագային թողնելու տար­բե­րակը՝ երաշխավորված ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում խաղաղապահ ուժերի տեղակայմամբ։

Արդի աշխարհում նվաճողի միջնադարյան իրավունքն ու ջունգ­լիների օրենքն այլեւս չեն գործում, եւ հակամարտությունների կար­գավորման այլ տարբերակ, քան փոխզիջումը, գոյություն չունի։ Բանկօտտոմանյան կամ ոչմիթիզական մտածողություն ունեցող մեր անզիջողականների կողմից շատ սիրված Իսրայելի օրինակը նույնպես դա է ապացուցում։ Քեմփ-Դեվիդյան հաշ­տու­թյունը կայացնելու համար վերջինս Եգիպտոսին վերադարձրեց շուրջ 60 հազար քառակուսի կիլոմետր զբաղեցնող Սինայի թերակղզին, իսկ Պաղեստինի Ազատագրության կազմակեր­պու­թյան կողմից իր պետությունը ճանաչելու դիմաց լիակատար ինք­նավարություն շնորհեց արաբական Պաղեստինին, պատրաստ լինելով, որոշ խնդիրների լուծումից հետո, ճանաչել նաեւ նրա անկախությունը։ Դրանք դժվարին, ցավոտ փոխզիջումներ էին, հանուն որոնց կայացման Եգիպտոսի նախագահ Անվար Սա­դա­թը եւ Իսրայելի վարչապետ Իցխակ Ռաբինը նույնիսկ կյանքով հատուցեցին։ Այնպես որ, եթե անհրաժեշտություն կա անպայ­ման օրինակ վերցնելու Իսրայելից, ապա պետք է վերցնել ոչ թե «ազգ-բանակի», այլ «խաղաղություն այժմ (Peace now)» շարժ­ման օրինակը։ Հակամարտությունների փոխզիջումային կարգա­վորման կանոնը «թույլատրված է» խախտել միայն գերտե­րու­թյուններին։ Այդ բանը չգիտակցող Սադդամ Հուսեյնը, զավթելով Քուվեյթը, կործանեց թե՛ իրեն, թե՛ իր երկիրը։

«Փոխզիջման այլընտրանքը պատերազմն է» պնդումը, ապա­ցուցված պատմական անթիվ օրինակներով, վիճարկելի չէ։ Կա­րիք չկա նաեւ բացատրելու, թե ինչպիսի ողբերգական հետե­ւանքներ են ունենում պատերազմները։ Ոչ իսկ բուն պատե­րազ­մը, այլեւ նրա սպառնալիքն անգամ հղի է այդպիսի հետեւանք­ներով, որոնցից ամենացցունը զանգվածային արտագաղթն է։ Հայաստանը բնակչութչունից դատարկվում է ոչ այնքան սոցիա­լական ծանր պայմանների, աղքատության, արդարության բա­ցա­կայության եւ կոռուպցիայի, որքան պատերազմի վերսկսման տեւական վտանգի պատճառով։ Սա միայն մեզ հատուկ երեւույթ չէ, եւ այդ առթիվ ամենեւին չպետք է բարդույթավորվել։ Մեր աչքի առջեւ, վերջին մի քանի տասնյակ տարիների ընթացքում, պատերազմի կամ դրա սպառնալիքի պատճառով միլիոնավոր մարդիկ են արտագաղթել նաեւ Վրաստանից, Ադրբեջանից, Իրա­քից, Լիբանանից, Սիրիայից, Աֆղանստանից, Սուդանից, Ուկրաի­նայից եւ մի շարք այլ երկրներից։

* * *

Ղարաբաղյան հակամարտության այն հանգուցալուծմանը, որին Հայաստանը առավելագույն ջանքերի գնով կարող է հաս­նել ներկայումս, շատ ավելի շահեկան պայմաններով մենք կա­րող էինք հասնել դեռեւս 1998 թվականին։ Եթե դա տեղի ունե­ցած լիներ, ապա ոչ միայն կխուսափեինք անցած տասնութ տա­րիների անտեղի տառապանքներից ու կորուստներից, այլեւ այսօր կունենայինք բոլորովին մի այլ՝ ծաղկուն, մարդաշատ, զար­գացող երկիր եւ ապահով Ղարաբաղ։ Ցավում եմ, որ այս պարզ ճշմարտությունները ժամանակին չհասկացվեցին իմ որոշ գործ­ընկերների կողմից, եւ մենք կորցրեցինք հարցի լուծման հարմա­րագույն պահը։ Հուսով եմ, որ այս պնդումը կընկալեք ոչ թե որպես ոմանց ուղղված կշտամբանք, այլ որպես զգուշացում առ այն, որ եթե նորից ժամանակ կորցնենք, հետագայում ստիպված ենք լինելու հարցը լուծել ավելի վատ պայմաններով ու շատ ավելի թույլ վիճակում։ 1998 թվականի իշխանափոխության կոր­ծանարար հետեւանքների պատճառը պետք է փնտրել ոչ թե գոր­ծող անձանց փոփոխության, այլ քաղաքականության շարու­նա­կականության խաթարման մեջ։

Անցյալը մի կողմ դրած, ակնհայտ է, որ այսօր մենք կրկին կանգնած ենք Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հերթական պահը բաց չթողնելու հրամայականի առջեւ, ինչի վկա­յությունն են, մասնավորապես, վերջին շրջանում այդ ուղղու­թյամբ Ռուսաստանի գործադրած լուրջ ջանքերը։ Մի առիթով ես ասել եմ, որ Ղարաբաղի հարցի լուծման բանալին գտնվում է Ռուսաստանի ձեռքում, եւ նրա այդ ջանքերն, արդ, գալիս են ապացուցելու տվյալ պնդման ճշմարտացիությունը։ Ընդ որում, Արեւմուտքը եւս, որի առաջնահերթությունների շարքում, ինչպես նշվեց, Ղարաբաղյան կարգավորումը տեղ չի գրավում, վստա­հաբար, ոչ միայն գիտակցում, այլեւ գնահատում է Ռուսաստանի առանձնահատուկ դերակատարությունն այդ հարցում։

Հայ Ազգային Կոնգրեսը, իր նախորդի՝ Հայոց Համազգային Շարժ­ման պես, Հայաստանի միակ կուսակցությունն է, որը ոչ միայն երբեք չի թաքցրել, այլեւ բազմիցս հրապարակավ հայ­տա­րարել է փոխզիջման եւ խաղաղության կողմնակցի իր դավա­նանքը։ Հետեւաբար, ոչ միայն սկզբունքի տեսակետից, այլեւ իրավիճակի թելադրանքով Կոնգրեսն առաջիկա խորհրդա­րա­նա­կան ընտրություններին պետք է մասնակցի սպառազինու­թյուն­ների մրցավազքի դադարեցման, նոր պատերազմի վտան­գի բացառման, Ղարաբաղի հարցի լուծման, Թուրքիայի հետ հա­րա­բերությունների կարգավորման կառուցողական ծրագրով, որը բխում է ոչ թե մեր կուսակցության, այլ բացառապես Հա­յաստանի ու Ղարաբաղի ժողովրդի կենսական շահերից։ Այդ ծրա­գիրը, բնականաբար, հնարավոր է իրականացնել միայն ընտրություններում Կոնգրեսի հաղթանակի կամ Ազգային Ժողո­վում պատկառելի ներկայություն ունենալու պարագայում։

Սակայն, քանի որ ընտրությունները դեռ հեռու են ու դրանից հետո էլ, մինչեւ 2018թ. ապրիլը, Հայաստանում պահպանվելու է նախագահական համակարգը, անհրաժեշտ է հաշվի նստել այն հանգամանքի հետ, որ Ղարաբաղի հարցի լուծման պատասխա­նատվությունը եւս մեկուկես տարի դրված է լինելու Սերժ Սարգս­յանի վարչակազմի եւ նրա հենարանը հանդիսացող կուսակցու­թյունների վրա։ Մյուս քաղաքական ուժերը, այդ թվում Հայ Ազ­գային Կոնգրեսը, առայժմ, կարծիք արտահայտելուց բացի, գործ­ընթացի վրա ազդեցության որեւէ այլ լծակ չունեն։ Դա չի նշանակում, անշուշտ, որ նրանք, եթե ոչ իրավական, ապա առ­նվազն բարոյական պատասխանատվություն չպետք է ստանձ­նեն եւ, ձեռքերը լվանալով, մի կողմ քաշվեն։ Մի այնպիսի համ­ազ­գային խնդրի լուծման հարցում, ինչպիսին Ղարաբաղյան հա­կամարտությունն է, խաղաղության եւ հաշտության կողմնակից բոլոր կուսակցությունները, քաղաքացիական կազմակեր­պու­թյուն­ները եւ մտավորական խավերը պարտավոր են զորավիգ կանգնել օրվա իշխանություններին, անկախ նրանց նկատմամբ ունեցած վերաբերմունքից։ Արտաքին սպառնալիքի կամ ներքին կայունության խախտման վտանգի պարագայում մենք միշտ առաջնորդվել ենք այս սկզբունքով, ինչի վկայությունն է, մաս­նավորապես, հոկտեմբերի 27-ին, ապրիլյան պատերազմի ժա­մա­նակ եւ Սասնա ծռերի հետ կապված դեպքերի օրերին մեր դրսեւորած դիրքորոշումը։

Մյուս քաղաքական ուժերը կա՛մ անզիջողականներ ու ոչմի­թիզ­հողականներ են, կա՛մ էլ, այդպիսին չլինելով, ազգադավ կոչվելու վախից, չեն համարձակվում Ղարաբաղի հարցում դիրք­որոշում արտահայտել։ Հակառակ այն հանգամանքին, որ ոչմի­թիզհողականներից շատերը հողերի ձեռքբերման հետ որեւէ կապ չեն ունեցել, իսկ որոշ մասը, Վարուժան Ավետիսյանի դիպուկ արտահայտությամբ, պարզապես զինվորի ու ազատա­մարտիկի արյան վրա ձեռք տաքացնողներ են, նրանց գոյու­թյունն ամենեւին արտառոց չպետք է համարել։ Այդպիսի ծայրա­հեղական ուժեր կան անգամ զարգացած ժողովրդավարական երկրներում, այդ թվում, սույն ելույթում բազմիցս հիշատակված Իսրայելում։ Արտառոցն ու ապշեցուցիչը Հանրապետական կու­սակ­ցության եւ կոալիցիոն կառավարության ներկայացուցիչների պահվածքն է։ Այդ կուսակցության ոչ մի անդամ եւ պետական ոչ մի պաշտոնյա, լղոզված ու կցկտուր խոսքերից բացի, երբեւէ փոխզիջման վերաբերյալ հրապարակային հստակ հայտարա­րությամբ հանդես չեն եկել։ Հասարակությանը խաղաղության նախապատրաստելու եւ դրա ընդդիմախոսներին հակադար­ձելու գործում նրանք փաստորեն լքել, մենակ են թողել իրենց նախագահին։ Այնինչ դա պետք է լիներ ոչ թե Հայ Ազգային Կոնգրեսի, այլ առաջին հերթին, հենց իրենց գործը։ Պահն է, վերջապես, գիտակցելու, որ Ղարաբաղյան կարգավորման բա­նակցային գործընթացում հաջողության հասնելու համար Սերժ Սարգսյանին անհրաժեշտ է հանդես գալ ժողովրդի մեծամաս­նության, քաղաքական ուժերի եւ հասարակական կազմակեր­պությունների աջակցությունը վայելող առաջնորդի, եւ ոչ թե սե­փական երկրի ներսում լուրջ խնդիրներ ունեցող թույլ ղեկավարի հանգամանքով։ Իսկ դրա համար ոչ թե պետք է էժանագին «հայրենասիրական» հոխորտանքներով թեւաթափ անել նրան, այլ, ընդհակառակը, խրախուսել կատարելու Ղարաբաղյան կար­գավորման վճռական քայլը։ Այլապես, բանակցությունների ըն­թաց­քում նրա փաստարկների հետ ոչ ոք հաշվի չի նստի։

շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն

Ժողովուրդները, որպես կանոն, երախտագիտություն են հայտ­նում այն առաջնորդներին, ովքեր իրենց ոչ թե նույնիսկ հաղ­թական պատերազմ, այլ խաղաղություն են պարգեւում։ Այս իրո­ղությունը հատուկ է ոչ միայն ժամանակակից աշխարհին, այլեւ խորապես գիտակցվել է անգամ միջնադարում։ Որքան էլ միջ­նադարյան հեղինակները գովերգեին իրենց թագավորների կամ սուլթանների զինական առաքինություններն ու քաջագործու­թյուն­ները, նրանց կողմից, այդուհանդերձ, ավելի բարձր էին դասվում այն պետական այրերը, որոնք խաղաղություն եւ բարօրություն էին պարգեւում իրենց ժողովուրդներին, թեկուզ դրանք նվաճ­ված լինեին փոխզիջումների գնով։ Հայ իրականության մեջ այդ գաղափարը հստակորեն ձեւակերպել են մանավանդ XI–XIII դարերի հռչակավոր մատենագիրներ Արիստակես Լաստի­վերտ­ցին եւ Հովհաննես Երզնկացին։ «Թագաւորաց օրէն է աշխարհի խաղաղութիւն եւ շինութիւն հոգալ»,– գրում է Լաստիվերտցին։ Ի դեպ, միջին պարսկերենից փոխառված հայերեն «շէն» եւ ասո­րերեն «šaynā» արմատներից ածանցյալ «շինութիւն» եւ «mšay­nūta» բառերն ունեն երկու իմաստ՝ «խաղաղություն» եւ «բար­օրություն», ինչը նշանակում է, որ ժողովրդական լեզվամտա­ծողության մեջ այդ երկու գաղափարները բացարձակապես նույ­նացվել են, արտացոլելով այն ըմբռնումը, որ եթե չկա խա­ղաղություն, բարօրություն լինել չի կարող (մանրամասն տե՛ս Լ. Տեր-Պետրոսյան, Խաչակիրները եւ հայերը, հտ. Բ, Երեւան, 2007, էջ 28–29)։ Սերժ Սարգսյանին, արդ, մնում է հետեւել մեր նախահայրերի իմաստությանը եւ անսալ ռացիոնալ քաղաքականության թելա­դրանքին, ինչը չի կարող ըստ արժանվույն չգնահատվել ժո­ղովրդի կողմից։

* * *

Ելույթիս կապակցությամբ հնարավոր, ավելի ճիշտ, անխու­սափելի չարախոսությունները կանխելու նպատակով, հարկադր­ված եմ նաեւ կատարել հետեւյալ երկու զգուշացումները.

Առաջին. Արտաքին սպառնալիքների դիմակայման եւ ներ­քին կայունության ապահովման հարցերում իշխանություններին զորավիգ կանգնելու մեր սկզբունքային դիրքորոշումն ամենեւին վարչախմբի հետ համագործակցություն չի նշանակում։ Մենք եղել ենք վերջինիս ամենախիստ, սկզբունքային ու հետեւո­ղա­կան քննադատն ու այսուհետեւ էլ չենք դադարելու այդպիսին լինել, կտրականապես բացառելով մաս կազմել հայ ժողովրդի գլխին անհամար աղետներ բերած Հանրապետական կուսակ­ցու­թյան ձեւավորած որեւէ կոալիցիայի։ Գաղափարական, քա­ղաքական եւ բարոյական սկզբունքներով մենք միմյանցից բոլո­րովին տարբեր, հակոտնյա կուսակցություններ ենք, որոնց հա­րա­բերությունները իշխանություն-ընդդիմություն ձեւաչափից այն կողմ չեն կարող անցնել։

Եւ երկրորդ. Ադրբեջանի ղեկավարությունը չարաչար սխալ­ված կլինի, եթե այս ելույթի հաշտարար ոգին եւ հայ ժողովրդի խաղաղության ձգտումը թուլության նշան համարի ու ավելի եւս կոշտացնի իր դիրքորոշումը Ղարաբաղի հարցում։ Ապրիլյան պատերազմը, կարծում եմ, նրան ապացուցած պետք է լինի վտանգի պահին հայ ժողովրդի միավորվելու ու ցանկացած ոտնձգության հուժկու հակահարված հասցնելու կարողությունը։ Սեփական նախաձեռնությամբ սանձազերծված հաջորդ պատե­րազ­մում, երբ էլ այն պատահի, Ադրբեջանը, հաստատաբար, դառը պարտություն կկրի ու եւս մի քանի շրջան կկորցնի։ Իսկ թե դրանից հետո ինչ տեղի կունենա, միայն Աստծուն է հայտնի։ Հակառակ իր ռազմաշունչ հռետորաբանությանը, Իլհամ Ալիեւին ես համարում եմ ռացիոնալ մտածող պետական գործիչ, որն ընդունակ է համաչափ քայլ կատարել խաղաղության հաստատ­ման նաեւ սեփական ժողովրդին խիստ անհրաժեշտ ուղղու­թյամբ, ինչպես ժամանակին իմ «Պատերազմ, թե՞ խաղաղու­թյուն» հոդվածին ընդարձակ ելույթով ողջախոհաբար արձա­գան­քեց իր հայրը՝ հանգուցյալ Հեյդար Ալիեւը։

Պատկերացնում եմ, թե այս ելույթից հետո ինչպիսի վայ­նասուն է բարձրանալու Հայաստանի քաղաքական ու տեղեկա­տվական դաշտում։ Մեզ բախտ է վիճակվելու կրկին ականատես լինել տգիտության, կարճատեսության, պոռոտախոսության շքեղ մի տոնահանդեսի։ Մենք արժանանալու ենք բազմազան մաշ­ված պիտակների, եւ արդեն որերորդ անգամ մեզ գամելու են անարգանքի սյունին, ի հաստատումն հայ քաղաքական մտքի օրիգինալությունը բնորոշող հետեւյալ պարադոքսալ սիլլոգիզմի.

a. Զիջում ես մասը, մյուս մասը կարողանում ես պահպանել.

b. Ոչինչ չես զիջում, կորցնում ես ամեն ինչ.

c. Մասը պահողները հռչակվում են դավաճաններ. Ամեն ինչ կորցնողները կոչվում են հայրենասերներ։

Ինչո՞ւ ենք, ուրեմն, մեր անցավ գլուխը փորձանքի տակ դնում։ — Որովհետեւ Հայաստանում ճշմարտության երեսին ուղիղ նայող ուրիշ ուժ չկա։ Եթե մենք էլ մյուսների պես լռենք, ողջախոհության ճրագը մեր երկրում վերջնականապես կմարի։ Ուստի, անկախ այն բանից, թե մեզ ինչ պիտակներ կփակցնեն, ես Կոնգրեսին առաջարկում եմ խիզախաբար ընտրությունների գնալ «Խաղաղություն, Հաշտություն, Բարիդրացիություն» նշա­նա­բանով։ Դա չի կարող հասկացողություն չգտնել ժողովրդի ճնշող մեծամասնության մոտ, որովհետեւ Հայաստանի ու Ղա­րա­բաղի փրկության, ապահովության ու զարգացման այլ ճա­նապարհ գոյություն չունի։ Հեղինակավոր քաղաքագետների ու տնտեսագետների, այդ թվում, մեր հայրենակից Տարոն Աճեմ­յանի կողմից Հայաստանն արդեն իսկ դասվում է ձախողված պետությունների, այսինքն՝ Աֆղանստանի, Սոմալիի, Լիբիայի, Եմենի, Հարավային Սուդանի, Իրաքի եւ նմանատիպ այլ երկր­ների շարքին։ «Խաղաղություն, Հաշտություն, Բարիդրացիու­թյուն» նշանաբանի իրագործումը պատեհություն է ընձեռում կարճ ժամանակի ընթացքում դուրս գալու այդ դժբախտ ընկե­րակցությունից։ Հետեւաբար, Հայաստանի ու Ղարաբաղի հան­րա­պետություններն իրավունք չունեն բաց թողնելու այդ պատե­հությունը։ Իսկ ինչ վերաբերում է Հայ Ազգային Կոնգրեսի տվյալ պահի մարտավարությանը, ապա, իմ կարծիքով, ցանկալի կլի­ներ, որ առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին մենք մասնակցեինք այս նշանաբանի կամ քաղաքական պլատֆորմի շուրջ ձեւավորված դաշինքով։ Այդպիսի դաշինք կազմելու ցան­կություն հայտնող կուսակցությունների առջեւ մեր դռները պետք է բաց լինեն։

Ավարտելով խոսքս, Ղարաբաղյան կարգավորման հարցում Կոնգրեսի դիրքորոշումն ավելի հստակեցնելու համար, չխուսա­փելով որոշ կրկնություններից, հարկ եմ համարում շեշտել, որ այդ դիրքորոշումը հիմնված է հետեւյալ առարկայական (օբյեկ­տիվ) ելակետերի վրա.

ա. Առանց այդ խնդրի լուծման Հայաստանը եւ Ղարաբաղը զրկված են ապահովության, զարգացման ու բարգավաճման որեւէ հեռանկարից. տասնութ տարին քիչ ժամանակ չէր, այդ բանն ըմբռնելու համար։

բ. Այլ լուծում, քան այն, ինչ դրված է բանակցությունների սեղանին, գոյություն չունի։ Պահը բաց թողնելու դեպքում հաջորդ լուծումը մեզ համար ավելի վատն է լինելու։

գ. Կարգավորման արդյունքում կողմերն իրենց հաղթող կամ պարտվող չպետք է զգան, այլապես երկարաժամկետ կտր­ված­քով նրանց հարաբերությունները հղի կլինեն հակամարտության վերականգնման մշտական վտանգով։

դ. Հայ Ազգային Կոնգրեսը, ինչպես արդեն նշվեց, կարծիք արտահայտելուց բացի, կարգավորման գործընթացի վրա ազդե­ցության այլ լծակ չունի։

ե. Հարցի լուծման պատասխանատվությունն ամբողջապես ընկած է իշխող վարչախմբի եւ նրա հենարանը հանդիսացող քաղաքական ուժերի վրա։ Ուզո՞ւմ են ականջալուր լինել մեր կարծիքին՝ շատ լավ, չե՞ն ուզում՝ մեղքը իրենց վիզը։

զ. Եթե մեր իշխանությունն ի զորու լինի հասնելու ավելի շա­հեկան, հաղթողական լուծման, մենք միայն կողջունենք դա եւ ներողություն կխնդրենք նրանցից։

է. Մենք հավասարապես ցավում ենք հակամարտության պատ­ճառով ոչ միայն հայերի, այլեւ ադրբեջանցիների կրած անհա­մար տառապանքների համար եւ անկեղծորեն հավատում երկու ժողովուրդների խաղաղ համակեցությանն ու բարիդրացիական հարաբերությունների հաստատմանը։

Ելույթս գուցե դառը ստացվեց, բայց իմ նպատակը ոչ թե մարդկանց վհատեցնելն էր, այլ, ընդհակառակը, ազգին ներկայիս հեղձուկ իրավիճակից հուսադրիչ ու արժանապատիվ ելք ցույց տալը՝ ազգ, որի ուրախության ու հպարտության միակ առարկան այսօր Հենրիկ Մխիթարյանն է։

[Chuk]

Որպես թեմայի հիմք կարևոր եմ համարում էստեղ տեղադրել նաև Տեր-Պետրոսյանի 97 թվականի «Պատերազմ, թե խաղաղություն. լրջանալու պահը» հոդվածը: Խնդրով հետաքրքրվող յուրաքանչյուրն ուղղակի պարտավոր է այն կարդալ, հակառակ դեպքում բանավեճի մեջ մտնելը կնշանակի մտնել դաշտ, առանց հիմնական տեսակետներն իմանալու:


Պատերազմ, թե՞ խաղաղություն. լրջանալու պահը

Սեպտեմբերի 26 ի իմ մամլո ասուլիսը, ավելի ճիշտ՝ ասուլիսի Ղարաբաղին նվիրված հատվածը մամուլում եւ ընդդիմության կազմակերպած հավաքներում բուռն կրքերի բորբոքման առիթ տվեց: Ինձ համար դա անակնկալ չէր, եւ ինչ որ չափով ես նույնիսկ ավելի խիստ հակազդեցություն էի սպասում:

Անակնկալը բանավեճի որակն էր, իսկ պարզ ասած՝ բանավեճի իսպառ բացակայությունը: Խոստովանում եմ, ես չհասա իմ նպատակին, այն է՝ մամուլում եւ հրապարակային ժողովներում լուրջ բանավեճ ծավալել հայ ժողովրդի առջեւ ծառացած ամենակնճռոտ խնդրի՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հնարավոր ուղիների շուրջ:

Ընդդիմության արձագանքը դուրս չեկավ հայհոյանքի, վերագրումների, պիտակավորումների ու խեղաթյուրումների շրջանակից: Չարվեց ոչ մի բանական առաջարկ, չներկայացվեց ոչ մի այլընտրանքային ծրագիր, չբերվեց ոչ մի հիմնավոր հակափաստարկ: Սրանից կարելի է անել երկու հետեւություն. կա՛մ ընդդիմությունը չունի ղարաբաղյան կարգավորման որեւէ ծրագիր, կա՛մ եթե ունի, բայց թաքցնում է, այնքան էլ ազգանպաստ գործով չի զբաղված. ավելի խիստ որակումից ես զերծ եմ մնում:

Ի՞նչ հասկացավ ժողովուրդն ընդդիմության հանած աղմուկից. որ Արցախի համար մենք արյուն ենք թափել, որ գրավված տարածքները վերադարձնելով վտանգվում է Արցախի գոյությունը, որ հանուն Արցախի հայ ժողովուրդը նորից պատրաստ է արյուն թափելու, որ մենք թքած ունենք համաշխարհային կարծիքի վրա, որ մենք ծնկի կբերենք ե՛ւ Ադրբեջանը, ե՛ւ միջազգային հանրությունը, որ մենք «ազգովի կդառնանք ֆիդայի»:

Իսկ հետո՞: Ոչ ոք չփորձեց պատասխանել հետեւյալ պարզ հարցերին.
— այս ամենն անելուց հետո մենք կհասնե՞նք մեր բաղձալի նպատակին, թե ոչ.
— երբ մենք թքենք աշխարհի երեսին, նա մեզ ինչո՞վ կպատասխանի.
— թափվելու է Կինոյի տանը հավաքված 500 հոգու, թե՞ մեր ժողովրդի անմեղ արյունը:

Առնվազն վերջին հարցին կարելի է միանշանակ պատասխան տալ. հինգհարյուրի գլխից մի մազ անգամ չի պակասի, անկախ այն բանից, թե նրանք այսօր ինչպիսի զոհողությունների գնալու պատրաստակամություն են հայտնում: Երբ Արցախը վտանգի մեջ էր, երբ հակառակորդն ընդհուպ մոտեցել էր Գանձասարին, նրանցից ոչ ոք չարձագանքեց Վազգեն Սարգսյանի կոչին ու չմիացավ մահապարտների գնդին: Ուրիշի արյան գնով փառք որոնողներից ու հերոս ձեւացողներից մեր ժողովուրդը պետք է որ կուշտ լինի:

Ընդդիմության շփոթը, բացի քաղաքական նկատառումներից, գուցեեւ մասամբ բացատրվում է անտեղյակությամբ, որ բնական է, քանի որ Ղարաբաղում եւ Հայաստանում հակամարտության կարգավորման գործընթացին փորձագիտական մակարդակով տիրապետում են ընդամենը վեց հոգի՝ Արկադի Ղուկասյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, Ալեքսանդր Արզումանյանը, Վարդան Օսկանյանը, Ժիրայր Լիպարիտյանը եւ ես:

Բանավեճի առարկան

Ինչեւէ, բանավեճ չստացվեց, բայց դա ոչ ինձ, ոչ էլ մեր հասարակությանը չպետք է հիասթափեցնի: Միեւնույն է, ազգի ճակատագիրը տնօրինելու հավակնող ցանկացած քաղաքական գործիչ կամ մտավորական վաղ թե ուշ ստիպված է լինելու հրաժարվել հայհոյախոսությունից (խոսքս հոգեկան հիվանդների մասին չէ) եւ ժողովրդի առջեւ հանդես գալ կոնկրետ հաշվարկված ծրագրով:

Չսպասելով դրան, ես այսօր էլ պատրաստ եմ լրջորեն քննարկել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման ցանկացած բանական առաջարկ, համաձայն եմ ցանկացած մակարդակի հրապարակային բանավեճի:

Սակայն բանավեճը կարող է առարկայական լինել միայն նախապես կողմնորոշվելով մի քանի ելակետային դրույթների շուրջ, այն է.
— Լեռնային Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծվի պատերազմի, թե՞ խաղաղ բանակցությունների միջոցով.
— հնարավո՞ր է, արդյոք, հավերժորեն կամ թեկուզ երկար ժամանակով պահպանել ստատուս քվոն եւ Ղարաբաղի խնդրի չկարգավորված վիճակը.
— Ղարաբաղին եւ Հայաստանին ձեռնտու է հարցի կարգավորված, թե՞ չկարգավորված վիճակը.
— հարցը պետք է լուծվի փոխզիջումով, թե՞ կողմերից մեկի պարտությամբ, եւ այդ դեպքում ո՞վ է լինելու պարտվող կողմը:

Այս դրույթների շուրջ ես հստակ կերպով արտահայտվել եմ բազմիցս եւ այսօր էլ պնդում եմ, որ՝
— պատերազմը պետք է բացառվի, ուստիեւ Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծվի միայնումիայն խաղաղ բանակցությունների միջոցով.
— ստատուս քվոն երկար ժամանակով պահպանել հնարավոր չէ, որովհետեւ դա թույլ չեն տա ո՛չ միջազգային հանրությունը, ո՛չ էլ Հայաստանի տնտեսական կարողությունները.
— Ղարաբաղին եւ Հայաստանին ձեռնտու չէ հարցի չկարգավորված վիճակը, որովհետեւ դա զգալիորեն խոչընդոտում է Հայաստանի, հետեւաբար նաեւ Ղարաբաղի տնտեսական զարգացմանը, բարդություններ ստեղծում միջազգային հանրության եւ մանավանդ հարեւան երկրների հետ հարաբերություններում, որոնք կարող են ճակատագրական նշանակություն ունենալ.
— Ղարաբաղի հարցի լուծման միակ տարբերակը փոխզիջումն է, որը նշանակում է ոչ թե մի կողմի հաղթանակ եւ մյուսի պարտություն, այլ հակամարտության հագեցման վիճակում ձեռքբերված հնարավոր համաձայնություն:

Թող չփորձեն ժողովրդին մոլորեցնել, ասելով, թե փոխզիջումն այլընտրանք ունի. փոխզիջման այլընտրանքը պատերազմն է:

Փոխզիջման մերժումը եւ մաքսիմալիզմը (առավելագույնը եւ ոչ թե հնարավորը ձեռքբերելու ձգտումը) Ղարաբաղի իսպառ կործանման եւ Հայաստանի վիճակի վատթարացման ամենակարճ ճանապարհն է:

Խոսքը չի վերաբերում Ղարաբաղը տալուն կամ չտալուն: Խոսքը վերաբերում է Ղարաբաղը հայկական պահելուն. 3000 տարի այն բնակեցված է եղել հայերով եւ 3000 տարի հետո էլ պետք է բնակեցված լինի հայերով:

Իմ ընտրած ուղին ապահովելու է այդ հեռանկարը եւ հնարավորություններ պահպանելու հասնել մեր բաղձալի նպատակին: Արկածախնդիրների ուղին տանելու է դեպի անխուսափելի պարտություն: Մենք մի անգամ արդեն, «Ստամբուլը արյան ծով դարձնելով», կորցրել ենք Արեւմտահայաստանը, իսկ մի այլ անգամ՝ պահանջելով Սեւրի դաշնագրով գծված տարածքները, կորցրել ենք Արեւելահայաստանի կեսը:

Փոխզիջման էությունից բացի կարեւոր է նաեւ փոխզիջման պահը: Ակնհայտ է, որ փոխզիջման դեպքում հասանելի առավելագույնը ձեռքբերելու հնարավորություն ունի ուժեղ կողմը: Հայաստանն ու Ղարաբաղն այսօր ուժեղ են քան երբեւէ, բայց հակամարտության չկարգավորման դեպքում մեկ երկու տարի հետո անհամեմատ թուլանալու են: Այն, ինչ մերժում ենք այսօր, ապագայում խնդրելու, բայց չենք ստանալու, ինչպես բազմիցս եղել է մեր պատմության մեջ:

Պետք է իրատես լինել եւ հասկանալ, որ միջազգային հանրությունը երկար չի հանդուրժելու Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված իրադրությունը, քանի որ այն սպառնում է տարածաշրջանային համագործակցությանն ու անվտանգությանը, ինչպես նաեւ Արեւմուտքի նավթային շահերին: Վաղ թե ուշ կողմերին պարտադրվելու է կարգավորման մի փոխզիջումային ծրագիր, որը լինելու է ոչ թե հարցի իրավական, այլ քաղաքական լուծում, թեեւ աշխարհի ուժեղները դա հրամցնելու են որպես միջազգային իրավունքի օրինակելի դրսեւորում: Ո՛չ Ադրբեջանը, ո՛չ էլ Ղարաբաղն ու Հայաստանը փոխզիջումից խուսափել չեն կարողանալու, ինչպես չկարողացան խուսափել բոսնիական եւ արաբա իսրայելյան հակամարտության կողմերը:

Փոխզիջումը, սակայն, միայն պարտադրանք չպետք է դիտել. ընդհակառակը, հակամարտող կողմերն իրենք դեռ պետք է հսկայական ջանքեր գործադրեն նրա շուտափույթ կայացման համար, որովհետեւ այլընտրանքն, ինչպես ասվեց, պատերազմն է ու ժողովուրդների նորանոր տառապանքները:

Փոխզիջումն ընտրություն չէ լավի ու վատի միջեւ, այլ վատի ու վատթարի միջեւ, այսինքն՝ փոխզիջումն ընդամենը վատթարից խուսափելու միջոց է, որից հակամարտող կողմերը հարկադրաբար օգտվում են, երբ հասել են վատթարի գիտակցմանը եւ ի վիճակի են դրսեւորել քաղաքական կամք ու անհրաժեշտ խիզախություն:

Փոխզիջման դիմելիս կողմերը սովորաբար առաջնորդվում են մի քանի նկատառումներով, այն է. ազատվել իրենց բնականոն կենսագործունեությունն ու զարգացումն արգելակող եւ լուրջ վտանգներով հղի հակամարտությունից. սառեցնել խնդիրը, հետաձգել այն՝ ժամանակ շահելու, ուժեր կուտակելու եւ ավելի բարենպաստ հանգամանքներում հօգուտ իրենց լուծելու նպատակով. խուսափել անկանխատեսելի բարդություններից՝ հույս փայփայելով, որ հետագայում ժողովուրդների հարաբերություններում նոր մտածողության արմատավորման եւ արժեքների վերագնահատման հետեւանքով խնդիրը կարող է կորցնել իր սրությունը, եւ սահմաններն, օրինակ, չունենան այն նշանակությունը, որ ունեն ներկայումս: Այդ մտածողությունն ու արժեքների վերագնահատումն այսօր տիրապետող են Եւրոպայում, վաղը կարող են տիրապետող դառնալ նաեւ Մերձավոր Արեւելքում, որի մասնավոր վկայությունն է, թերեւս, արաբա իսրայելյան խաղաղության գործընթացը:

Փոխզիջումն ինչ որ չափով բավարարելու է հակամարտության բոլոր կողմերին, բայց միաժամանակ ամբողջովին չի գոհացնելու ոչ մեկին: Նախագահ Ալիեւը դա ներկայացնելու է որպես Ադրբեջանի հաղթանակը, ես փորձելու եմ ներկայացնել որպես Հայաստանի հաղթանակը: Ադրբեջանական ընդդիմությունը համարելու է, որ Ալիեւը դավաճանեց ու ծախեց Ղարաբաղը: Հայաստանի ընդդիմությունը համարելու է, որ ես դավաճանեցի ու ծախեցի Ղարաբաղը:

Նման դեպքերում չպետք է բացառել, իհարկե, Ռաբին – Պերեսի սինդրոմի ազդեցությունը: Բայց չի կարելի անտեսել նաեւ Նաթանյահուի սինդրոմը, որը անզիջող դիրքերից գալով իշխանության գլուխ, կարճ ժամանակ անց, թեեւ դժկամությամբ, ստիպված եղավ շարունակել Ռաբինի ու Պերեսի սկսած խաղաղության գործընթացը:


շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն


Որոշ թյուրիմացություններ

Ընդդիմության հետասուլիսյան քարոզարշավում շրջանառության մեջ են դրվել որոշ թյուրիմացություններ, որոնցից մի քանիսին հարկ եմ համարում թռուցիկ կերպով անդրադառնալ:

Առաջին թյուրիմացությունը, եթե կուզեք՝ վտանգավոր մոլորությունն այն է, թե Ղարաբաղի հակառակորդը Ադրբեջանն է, որին կարելի է հեշտությամբ ծնկի բերել: Իրականում, սակայն, Ղարաբաղի հակառակորդը միջազգային հանրությունն է, որին մենք, փաստորեն, ձեռնոց ենք նետել: Չհասկանալ այս պարզ իրողությունը, կնշանակի մեր ժողովրդին մատնել դաժան փորձությունների:

Երկրորդ թյուրիմացությունը այն անհիմն պնդումն է, թե Ղարաբաղը շահել է պատերազմը, հետեւաբար կարիք չունի որեւէ զիջման գնալու: Դժբախտաբար, Ղարաբաղը շահել է ոչ թե պատերազմը, այլ ճակատամարտը: Պատերազմը շահում են միայն այն ժամանակ, երբ հակառակորդը կապիտուլյացիայի է ենթարկվում: Պատերազմի ու ճակատամարտի շփոթությունը շատ շատերին է փորձանքի բերել:

Երրորդ թյուրիմացություն. մինչեւ հիմա մեզ ամեն ինչ հաջողվել է, ուստի այսուհետեւ եւս կհաջողվի: Այսինքն՝ մինչեւ հիմա մենք կարողացել ենք հաղթել Ադրբեջանին, այսուհետեւ էլ կհաղթենք, մինչեւ հիմա մենք դիմացել ենք արտաքին ճնշումներին, այսուհետեւ էլ կդիմանանք եւ այլն: Սա թերեւս թյուրիմացություններից ամենավտանգավորն է, որովհետեւ ապագա հաջողությունների գրավականը դիտում է ոչ թե ուժերի ապագա հարաբերակցությունը, այլ անցյալի հաջողությունները: Այսպես մտածողները լուրջ պրոբլեմ ունեն տրամաբանության տարրական օրենքների հետ: Եթե ապագա հաղթանակները պայմանավորված լինեին անցյալի հաջողություններով, ապա մեկ անգամ հաղթողն այլեւս երբեք չէր պարտվի, այսինքն Հռոմեական կայսրությունը երբեւէ չէր կործանվի:

Հաջորդ թյուրիմացությունը կամ ավելի ճիշտ՝ անհեթեթությունն այն է, թե Հայաստանի Նախագահը ծախում է Ղարաբաղը իր իշխանությունը պահելու համար: Դժվար է հավատալ, որ անգամ խելակորույսի մտքով կանցներ, թե Ղարաբաղը ծախելով, որեւէ մեկը Հայաստանում կարող է իշխանություն պահել:

Ի դեպ, իշխանությունը պահելու մարմաջի մասին. ի՞նչը պիտի ինձ ստիպեր ամեն գնով պահպանել իշխանությունը. բարի՞քը, փա՞ռքը, թե հերոսականացումը:

Նախագահության օրոք ոչ մի բարիք կամ սեփականություն չեմ ստացել (կարող եք ստուգել) եւ չեմ էլ ուզում ստանալ:

Անձնական փառքի կամ հերոսականացման ձգտելու պարագայում ես պարզապես չէի մասնակցի 1996 թ. ընտրություններին, սերունդների աչքում մնալով որպես անկախություն նվաճած, ղարաբաղյան հերոսամարտը շահած, հայկական տարածքներն ընդարձակած Նախագահ, անկախ այն բանից, թե որքան արդարացի է այդ ամենի ինձ վերագրումը: Ինչ փույթ, թե դրանից հետո ինչ կպատահեր եւ ում վրա կընկներ վիճակի վատթարացման պատասխանատվությունը: Միեւնույն է, իմ վարկանիշը դրանից չէր տուժի, այլեւ ընդհակառակը, թերեւս ավելի շահեր: Կրկնում եմ, անձնական տեսակետից ինձ համար ամենալավ լուծումը թերեւս այդ էր, բայց դա կլիներ ոչ այլ ինչ, եթե ոչ փոքրոգի դասալքություն, որին, դժբախտաբար թե բարեբախտաբար, սովոր չեմ: Ես վերընտրվել եմ իմ առջեւ կանգնած դժվարությունների եւ դրանց հաղթահարման գործում կրելիք պատասխանատվության սառը գիտակցությամբ, որի համար ամենեւին չեմ զղջում:

Մի՞թե ես չգիտեմ հերոս ձեւանալու, ազգային բոլոր իղձերի իրականացնողը ներկայանալու, ժողովրդին ամեն գնով դուր գալու էժան հնարքները: Մի՞թե ես չէի կարող գիշեր ցերեկ հայհոյել թուրքերին, ՄԱԿ ի առջեւ բարձրացնել Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցը, չեղյալ հայտարարել Կարսի պայմանագիրը, Թուրքիայից պահանջել Սեւրի դաշնագրով գծված սահմանները, վերջնագիր ներկայացնել Ադրբեջանին, ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը, հայտարարել, որ ոչ մի թիզ հող չենք զիջի եւ այլն:

Այդ բոլոր հնարքները ես վարպետորեն կարող էի օգտագործել, համենայն դեպս ոչ ավելի վատ, քան Կինոյի տանը հավաքվածներից որեւէ մեկը. ինչ է, կրթությո՞ւնս չի ներում, խե՞լքս չի կտրում: Ես հեշտությամբ կարող էի քաջի ու մեծ հայրենասերի համբավ ձեռք բերել, դառնալ ազգի կուռքը, Հայաստանի ու Սփյուռքի միասնության խորհրդանիշը:

Ի՞նչն է, ուրեմն, խանգարում անել այդ ամենը՝ քաջության պակա՞սը, աշխարհաքաղաքացիական (կոսմոպոլիտ) մտածողությո՞ւնը, ապազգային էությո՞ւնը, թե սխալ դաստիարակությո՞ւնը: Խանգարում է ընդամենը պարզ քաղաքական հաշվարկը եւ մեր ժողովրդին փորձանքներից հեռու պահելու գիտակցությունը: Այլ կերպ վարվելու դեպքում աղետներն ու արհավիրքներն անխուսափելի կլինեին, եւ այսօր ոչ միայն կորցրած կլինեինք Ղարաբաղը, այլեւ վտանգված կլիներ Հայաստանի գոյությունը: Լուսաբանությունների համար հեռու չգնալով, հիշենք մեր հարեւանների բախտը. մեր աչքի առջեւ Գամսախուրդիան եւ Էլչիբեյը որդեգրեցին հերոսանալու քաղաքականությունը, դարձան ազգային կուռքեր, բայց անհամար աղետներ բերին իրենց ժողովուրդների գլխին:

Առասպելներ եւ հանելուկներ

Հայաստանի քաղաքական մտքի եւ հասարակական կարծիքի անդաստաններում դեգերում են նաեւ որոշ կայունացած պնդումներ, որոնք արդեն վերաբերում են առասպելի ու հանելուկի բնագավառին.

Առասպել առաջին. Հայաստանն իբր ճնշումներ է բանեցնում Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների վրա:

Այս պնդման առթիվ ամենայն պատասխանատվությամբ հայտարարում եմ. Հայաստանը միայն մեկ անգամ է ճնշում բանեցրել Ղարաբաղի վրա՝ 1993 թվականին նրան համոզելով մասնակցել Մինսկի խմբի բանակցություններին, եւ այդ մասնակցությունը իրեն լիովին արդարացրել է:

Ոչ այսօր, ոչ վաղը Հայաստանը մտադիր չէ ճնշում գործադրել Լեռնային Ղարաբաղի վրա: Ղարաբաղի անունից որոշումներ է ընդունում միայն նրա ղեկավարությունը՝ բնականաբար կրելով դրա պատասխանատվությունը ոչ միայն Ղարաբաղի բնակչության, այլեւ ողջ հայ ժողովրդի առջեւ: Դա չի նշանակում, անշուշտ, որ Հայաստանը հրաժարվում է խորհրդակցել Ղարաբաղի իշխանությունների հետ եւ նրանց համոզել այն հարցերում, որոնք ճիշտ եւ նպատակահարմար է համարում: Բայց միեւնույն է, վերջնական որոշումը մնում է Ղարաբաղի իշխանություններին:

Առասպել երկրորդ. Եթե Հայաստանը խիստ կեցվածք ընդունի Թուրքիայի նկատմամբ, նրա առջեւ դնի Ցեղասպանության ճանաչման, Կարսի պայմանագիրը չեղյալ հայտարարելու, հայկական հողերը վերադարձնելու հարցերը, ապա Թուրքիան եւ Ադրբեջանը ավելի զիջող կդառնան Ղարաբաղի հարցում:

Իմ խորին համոզմամբ, որը ես կարող եմ ապացուցել նաեւ կոնկրետ քաղաքական հաշվարկներով, այդպիսի կեցվածքը ոչ միայն որեւէ օգուտ չի բերի Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի լուծմանը, այլեւ նոր բարդություններ կառաջացնի Հայաստանի եւ Թուրքիայի հարաբերություններում, որոնք ավելի եւս կծանրացնեն Հայաստանի ու Ղարաբաղի դրությունը: Անզեն աչքով իսկ կարելի է նկատել, որ ընդհակառակը, Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի համար դա լրացուցիչ կռվան կհանդիսանար ապացուցելու Հայաստանի ծավալապաշտական նկրտումները եւ նրա դեմ լարելու միջազգային հանրության առանց այդ էլ աննպաստ կարծիքը:

Առասպել երրորդ. Եթե Հայաստանը ճիշտ օգտագործեր Սփյուռքի լոբբիստական կարողությունները, ապա սփյուռքահայ համայնքները թույլ չէին տա իրենց կառավարություններին ոտնահարել Լեռնային Ղարաբաղի իրավունքները:

Այս առասպելը մեկնաբանելուց առաջ նախ պետք է ճշտել, որ լոբբիստական կարողություններ ունի միայն ամերիկահայ գաղութը, մյուս երկրներում լոբբիստական ավանդույթներ, հետեւաբար նաեւ կազմակերպված լոբբիստական խմբեր գոյություն չունեն:

Չթերագնահատելով, անշուշտ, ամերիկահայ համայնքի լոբբիստական աշխատանքը Հայաստանին լուրջ մարդասիրական օգնություն ցուցաբերելու եւ ամերիկյան կոնգրեսում Ղարաբաղի նկատմամբ դրական կարծիք ձեւավորելու հարցերում, դրա հետ մեկտեղ չպետք է մոռանալ, սակայն, որ լոբբիզմը սահման ունի. նրա ազդեցությունը վերջանում է այնտեղ, որտեղ բախվում է ԱՄՆ ի ազգային շահերին: Դա վերաբերում է ոչ միայն հայկական, այլեւ բոլոր մյուս լոբբիստական կազմակերպություններին, այդ թվում նաեւ հրեականին, որը թեեւ ամենահզորն է, բայց ամենեւին ոչ ամենակարող:

Առասպել չորրորդ. Ռուսաստանի ներկայիս կոսմոպոլիտ իշխանությունները չեն հասկանում իրենց երկրի ստրատեգիական շահերը (այս հարցում մեղավոր է նաեւ Հայաստանը, որը չի կարողանում դա նրանց բացատրել): Բայց շուտով Ռուսաստանում իշխանության կգան իսկական ազգայնական ուժեր, որոնք Հայաստանը դարձնելով Կովկասի Իսրայել, Ղարաբաղի հարցը մեր օգտին կլուծեն:

Կասկածելի ու հարցական են, եթե չասենք անհեթեթ, այս առասպելի անխտիր բոլոր դրույթները.
— արդյոք իսկապե՞ս կոսմոպոլիտ են Ռուսաստանի ներկա իշխանությունները.
— իրո՞ք նրանք չեն հասկանում իրենց երկրի ստրատեգիական շահերը.
— Հայաստա՞նն է, որ դա պետք է հասկացնի նրանց.
— Ռուսաստանին դաս տվողները, արդյոք, իրենց ծիծաղելի վիճակի մեջ չե՞ն դնում՝ վարկաբեկելով հայի կերպարը.
— իսկապե՞ս Ռուսաստանում իշխանության են գալու ազգայնական ուժերը.
— նրանք արդեն խոստացե՞լ են Ղարաբաղը նվիրել Հայաստանին կամ ճանաչել նրա անկախությունը, այդ խոստումը եղել է բանավոր, թե՞ գրավոր.
— եւ վերջապես, ինքնախաբեությամբ Ռուսաստանի կամ որեւէ այլ տերության խաղալիքը դառնալու մոլագարությունը դեռեւս որքա՞ն ժամանակ պետք է լինի հայի կենսակերպը:


շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն

Մի՞թե մեծ խելք է պետք հասկանալու համար, որ ինչպիսի իշխանություն էլ լինի Ռուսաստանում, միեւնույն է՝ նա չի կարող ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը, որովհետեւ իր կազմում ունի քսան Ղարաբաղ:

Առասպել հինգերորդ. Ադրբեջանը շատ ակտիվ գործելով միջազգային ատյաններում եւ զանգվածային լրատվամիջոցներում, փաստորեն շահել է քարոզչական պատերազմը (որը հաճախ շփոթվում է դիվանագիտական հաղթանակի հետ):

Միակ առասպելն է, թերեւս, որ ամենեւին հիմքից զուրկ չէ. Հայաստանի եւ Ղարաբաղի համեմատ Ադրբեջանն իսկապես մեծ աղմուկ է բարձրացնում միջազգային ատյաններում ու լրատվամիջոցներում: Պատճառը, սակայն, պարզից էլ պարզ է ու միանգամայն բնական: Էլ ի՞նչ էր մնում անելու Ադրբեջանին. նա տանուլ է տվել ռազմական առճակատումը, լիովին կորցրել է վերահսկողությունը Ղարաբաղի վրա, զրկվել է զգալի տարածքներից, ընկել շուրջ հինգ հարյուր հազար փախստականների ծանր ճնշման տակ: Ադրբեջանի Նախագահն ու արտգործնախարարը ի՞նչ պատասխան պետք է տային իրենց ժողովրդին, եթե ոչ գիշեր ցերեկ աղմուկ բարձրացնելով ձեւացնել, թե խիզախորեն պայքարում են՝ Ղարաբաղն ու կորցրած տարածքները ետ նվաճելու համար:

Եթե անգամ ճիշտ է այն պնդումը, թե մենք իբր տանուլ ենք տվել քարոզչական պատերազմը, ապա պետք է գնահատել. ո՞րն էր ավելի նախընտրելի՝ պահել Ղարաբաղը եւ կորցնել քարոզչական պատերազմը, թե՞ կորցնել Ղարաբաղը եւ փայլուն հաղթանակ տանել քարոզչության ասպարեզում: Պատմության մեջ մենք քարոզչական ու բարոյական այնքան հաղթանակներ ենք տարել, որ գուցե մեր քիմքին դա է պատշաճում: Սա չի նշանակում, անշուշտ, որ մենք պետք է անտեսենք քարոզչական գործունեությունը եւ միջոցներ չձեռնարկենք չեզոքացնելու համար ադրբեջանական քարոզչության ազդեցությունը:

Սահմանափակելով առասպելների թվարկումը, այժմ թեթեւակի անդրադառնանք նաեւ մի քանի հանելուկների՝ նրանց լուծումը թողնելով, սակայն, բացառիկ հնարամտության տիրապետող մարդկանց:

Հանելուկ առաջին. Կարելի է հասնել Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչմանը եւ միաժամանակ խուսափել պատերազմից (Վազգեն Մանուկյանի նախընտրական ծրագրից):

Ի՞նչ է սա. հանճարի մտքի փայլատակո՞ւմ՝ անմատչելի խեղճ մահկանացուներիս, թե՞ ուղեղի ժամանակավոր մթագնում, որը ամեն մարդու հետ կարող է պատահել: Կամ գուցե Նախագահ Ալիեւը հանելուկի հեղինակի ականջին ինչ որ բան է փսփսացել, որ մենք չգիտենք: Համենայն դեպս, հայ քաղաքական մտքին մի այնպիսի կնճռոտ առեղծված է մատուցվել, որից անգամ Էյնշտեյնը դժվար թե գլուխ հաներ:

Հանելուկ երկրորդ. Հնարավոր է անտեսել միջազգային հանրությանը եւ շարունակել օգնություններ ստանալ նրանից:

Գործի բերումով միջազգային հանրության պատասխանատուների հետ ամենաշատը ես եմ շփվում, բայց երբեւէ նրանցից այդպիսի հավաստիացում չեմ ստացել: Ընդհակառակը, ամեն քայլափոխում մենք տեսնում ենք օգնությունների նրբորեն քողարկված պայմանավորումը քաղաքական հանգամանքներով: Գուցե այստեղ էլ մենք ենք մեղավոր, որ չենք կարողանում միջազգային հանրությանը բացատրել իր ստրատեգիական շահերը: Հիրավի, մենք մոռանում ենք համաշխարհային ազգ լինելու, հետեւաբար ամբողջ աշխարհին դաս տալու մեր պատմական առաքելությունը:

Հանելուկ երրորդ. Մենք՝ ընդդիմադիրներս, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման ծրագիր չունենք, բայց քանի որ Հայաստանի ներկա ապազգային իշխանություններն ի վիճակի չեն լուծելու այդ հարցը, ապա իշխանությունը տվեք մեզ, եւ մենք կլուծենք՝ ձեռի հետ էլ վերականգնելով Հայաստանի արդյունաբերությունը, հինգ տաս անգամ բարձրացնելով աշխատավարձը, երկիրը ողողելով արտասահմանյան ներդրումներով:

Չգիտեմ իսկ, արժե, թե չարժե մեկնաբանել այս հանելուկը. համենայն դեպս, չեմ կարող չնշել, որ քաղաքականության մեջ ազնիվ խոսքն ամենեւին էլ լավագույն փաստարկը չէ, եւ երբեւէ ժողովուրդը հավատալով որեւէ մեկի ազնիվ խոսքին՝ նրան իշխանություն չի տվել, մանավանդ, երբ այդ խոսքը, հանելուկ պարունակելուց բացի, մոտենում է նաեւ հրաշապատում հեքիաթի ժանրին:

Փաթեթային, թե՞ փուլային լուծում

Ընդդիմադիր մամուլի կողմից ջանք չի խնայվում հասարակությանը տպավորելու համար, թե իբր Լեռնային Ղարաբաղը պաշտպանում է կարգավորման փաթեթային տարբերակը, իսկ Հայաստանը՝ փուլայինը, որը հղի է լուրջ վտանգներով: Ես թերեւս չանդրադառնայի այս հարցին, եթե ի զարմանս ինձ, նման հայտարարություններ չանեին նաեւ Ղարաբաղի ներկայացուցիչները:

Սեպտեմբերի 26 ի մամլո ասուլիսին ուշադիր հետեւողները պետք է նկատած լինեին, որ թե՛ փաթեթային, թե՛ փուլային լուծումները ես համարել եմ «իրական (ռեալ) տարբերակներ»: Նշել եմ նաեւ, որ Հայաստանը լուրջ վերապահումներով ընդունել է համանախագահների ներկայացրած առաջին ծրագիրը, որը ոչ այլ ինչ էր, եթե ոչ կարգավորման փաթեթային տարբերակ: Եւ միայն այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը եւ Լեռնային Ղարաբաղը գրավոր կերպով կտրականապես մերժել են այդ տարբերակը, համանախագահներն ստիպված են եղել կողմերին առաջարկել փուլային լուծում:

Ասուլիսում իմ կողմից մասնավորապես ասված է. «Ըստ էության ի՞նչ տեղի ունեցավ: Միջնորդներն էլ, մենք բոլորս էլ համոզվեցինք, որ այսօր Ղարաբաղը եւ Ադրբեջանը պատրաստ չեն քննարկել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը, որովհետեւ նրանցից յուրաքանչյուրն ունի այդ կարգավիճակի մասին իր սեփական պատկերացումը, որը կտրուկ հակադրվում է հակառակորդի տեսակետին: Այս հարցում բոլորը համոզվեցին: Ես կարծում եմ, ընտրվեց միակ իրատեսական մոտեցումը: Եթե լուծման նման տարբերակը չի ընդունվում, այսինքն իրագործելի չէ, այսօր պետք է փորձ կատարել իրագործել լուծման «փուլ առ փուլ» տարբերակը» («Հայաստանի Հանրապետություն», 27 սեպտեմբերի, 1997 թ.):

Մերժելով նախ փաթեթային, ապա՝ փուլային լուծումները եւ այսօր առաջարկելով կրկին վերադառնալ փաթեթային տարբերակին, ղարաբաղյան կողմն անհարմար դրության մեջ է դրել թե՛ Ղարաբաղը, թե՛ Հայաստանը: Այնուամենայնիվ, վիճակը ես ողբերգական կամ փակուղային չեմ համարում, քանի որ հնարավոր է այդ երկու տարբերակները հեշտությամբ համատեղել: Գաղափարը շատ պարզ է. բանակցությունների արդյունքում ստորագրվում է կարգավորման փուլային տարբերակը, բայց այն կիրառվում է Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հստակեցումից հետո: Դրանով Ղարաբաղը միջազգային հանրությանն ապացուցում է իր կառուցողականությունը, ցույց է տալիս, որ ոչ մի մտադրություն չունի պահպանել գրավված տարածքները, իսկ մյուս կողմից՝ լուրջ առաջխաղացում է արձանագրվում կարգավորման գործընթացում, եւ վերսկսվում են շուրջ մեկ տարի ընդհատված բանակցությունները:

Գլխավորն այսօր ընդհատված բանակցությունների վերսկսումն է, որի համար անհրաժեշտ է կարճ ժամանակում վերջիվերջո հակամարտող կողմերի միջեւ համաձայնեցնել բանակցությունների հիմք հանդիսացող փաստաթղթի նախագիծը: Եթե դա տեղի չունենա մինչեւ ԵԱՀԿ նախարարների խորհրդի առաջիկա նիստը, որը կայանալու է այս տարվա դեկտեմբերին Կոպենհագենում, ապա մեզ լուրջ բարդություններ կարող են սպասել:

Դավադրությունը բացառվում է

Ընդդիմության կողմից փորձ է արվում ստեղծել նաեւ այն տպավորությունը, թե համանախագահների կողմից Ղարաբաղի դեմ դավադրություն է կազմակերպվում, որին ապաշնորհության պատճառով կամ դավաճանական դիտավորությամբ մասնակցում է նաեւ Լեւոն Տեր Պետրոսյանը: Նման տպավորության ստեղծման նպատակով մասնավորապես շահարկվում է բանակցությունների գաղտնիության հանգամանքը, թեեւ այդ մտավախությանը, կարծում եմ, ես սպառիչ կերպով անդրադարձել եմ ՀՀՇ 9 րդ համագումարի իմ ելույթում: Ստիպված եմ կրկնել ելույթի համապատասխան հատվածը.

«Գաղտնին անպայման դավադրություն չի նշանակում: Սա պարզապես միջազգային դիվանագիտական պրակտիկա է՝ հեշտացնելու համար բանակցությունների գործընթացը, այն հեռու պահելով ավելորդ աղմուկից ու պրոպագանդիստական շահարկումներից: Բավական է հիշեցնել, որ արաբա իսրայելյան կարգավորման ներկա գործընթացին նախորդել են տարիներ տեւած գաղտնի բանակցություններ:

Հասկանալի է, որ գաղտնի է ընթանալու միայն բանակցությունների փուլը, իսկ համաձայնությունների կայացումից հետո, բայց վերջնական պայմանագրերի ստորագրումից առաջ, կարգավորման ծրագիրը, բնականաբար, ներկայացվելու է ինչպես մեր, այնպես էլ Արցախի եւ Ադրբեջանի ժողովուրդների դատին…

Մի բանում ձեզ կարող եմ լիովին վստահեցնել. Հայաստանը երբեւէ չի ստորագրի որեւէ փաստաթուղթ, որի տակ չի լինի նաեւ Լեռնային Ղարաբաղի ստորագրությունը» («Հայաստանի Հանրապետություն», 15 հուլիսի, 1997 թ.):

Թվում է, թե քիչ թե շատ տրամաբանող եւ տարրական մտավոր կարողություններ ունեցող մարդկանց համար ասված է ամեն ինչ: Բայց աճպարարության սովոր եւ ժողովրդին մոլորության մեջ գցելու տենդով տառապող մարդկանց համար ի՜նչ փույթ հաշվի նստել տրամաբանության կամ ընդհանրապես բանականության հետ, երբ կարելի է ընդդիմախոսի խոսքերն աղավաղելու եւ երեւակայական վերագրումներ կատարելու միջոցով քողածածկել սեփական մերկությունը՝ հույս դնելով ստորագույն մարդկային բնազդների վրա:

Դավադրությունն, ըստ էության, բացառվում է ոչ թե ենթակայական (սուբյեկտիվ) հանգամանքներով, այսինքն ոչ թե այն պատճառով, թե Լեւոն Տեր Պետրոսյանը կամ այլ ոմն այդպես է կամենում կամ պատկերացնում, այլ զուտ իրավական առումով: Այսինքն՝ գործելու է Ղարաբաղի հարցի կարգավորման վերահսկման հստակ իրավական մեխանիզմ, որն ընդգրկելու է հետեւյալ հաջորդական հանգրվանները.

ա) ինչպես վերը նշվեց, համաձայնությունների կայացումից հետո, բայց վերջնական պայմանագրերի ստորագրումից առաջ կարգավորման ծրագիրը ներկայացվելու է շահագրգիռ ժողովուրդների դատին.
բ) կարգավորման ցանկացած ծրագրի կամ պայմանագրի տակ լինելու է Լեռնային Ղարաբաղի ստորագրությունը.
գ) ստորագրումից հետո կարգավորման ծրագիրը կամ պայմանագիրը պետք է վավերացվի հակամարտող կողմերի խորհրդարանների կողմից:

Ինչպես տեսնում ենք, ե՛ւ ժողովուրդը, ե՛ւ ընդդիմությունը հնարավորություն է ունենալու լիակատար կերպով վերահսկել կարգավորման գործընթացը եւ ազդել նրա արդյունքների վրա: Ես միայն ուրախ կլինեմ, եթե հրապարակային քննարկումների եւ խորհրդարանական բանավեճերի ընթացքում ընդդիմությունը հանդես գա այլընտրանքային առաջարկներով ու ծրագրերով, որոնք մեզ հնարավորություն կտան կայացնել ճիշտ որոշումներ, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղի հարցում մենք սխալվելու իրավունք չունենք:

Ինքնախաբեությամբ չզբաղվենք եւ զուր պատրանքներ չփայփայենք՝ Ղարաբաղի անկախության հարցում մենք դաշնակիցներ չունենք: Ոչ ոք մեր փոխարեն չի լուծելու առկա կնճիռը: Մենք ենք լուծելու, եւ լուծելու ենք մեր ուժերի ներածի չափով: Մեր միակ դաշնակիցը արկածախնդրության մերժումն է:

Ես նպատակ չեմ հետապնդում ողբերգականացնել իրավիճակը եւ ամենեւին տագնապ չեմ հնչեցնում, քանի որ վստահ եմ մեր ժողովրդի ողջամտությանը:


Լևոն Տեր-Պետրոսյան
1997-11-01

[Chuk]

Եվ մի շատ կարևոր նյութ, որը պետք է իմանալ, մինչ քննարկման մեջ մտնելը:

Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթը Անվտանգության Խորհրդի նիստում 1998 թվականին

1998 թ. փետրվարի 3-ին Հայաստանի Հանրապետության նախագահի պաշտոնից հրաժարական տվեց Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը։ Հրաժարական տվեց ոչ թե ընդդիմության պահանջներին տեղի տալով, ժողովրդական զանգվածների փողոցային պայքարի ճնշման տակ, այլ՝ պաշտպանելով ամնակարեւոր քաղաքական հարցում իր սկզբունքները, ինչին այդ պահին դեմ էին դուրս եկել սեփական քաղաքական թիմի՝ առանցքային դիրքեր զբաղեցնող անհատներ։

Դա մի քայլ էր՝ հարիր պետական կյանքի տեւական ավանդույթ եւ քաղաքական բարձր մշակույթ ունեցող երկրների ու գործիչների համար։ Այս առիթով ստորեւ ներկայացնում ենք Անվտանգության խորհրդում հիշյալ՝ «Լեռնային Ղարաբաղի հարցի կարգավորման ուղիները» հարցի երկօրյա (հունվարի 7-8) քննարկումն ամփոփող, հրաժարականից առաջ Նախագահի վերջին ելույթը։ iLur



Նախքան բուն ելույթին անցնելը, կարծում եմ, ավելորդ չէ ամփոփ ձեւով ներկայացնել երկու օրվա ընթացքում այստեղ հնչած որոշ կարծիքներ, որոնք կարեւոր են քննարկվող հարցի համակողմանի լուսաբանման տեսակետից։ Նախապես ներողություն եմ խնդրում, եթե այդ ամփոփումը որոշ դեպքերում չի ապահովում կարծիքների բառացի վերարտադրությունը. համենայն դեպս դրանց բովանդակության ճշգրտությունը ես երաշխավորում եմ։ Եւ այսպես.

«Շրջափակումները չեն ազդում Հայաստանի տնտեսական զարգացման վրա։ Ամեն ինչ կախված է կառավարության աշխատանքի ճիշտ կազմակերպումից եւ ուժերի մոբիլիզացիայից» (Ռ. Քոչարյան, Վ. Սարգսյան).

«Ղարաբաղյան հակամարտությունը խոչընդոտ չէ արտասահմանյան ներդրումների համար։ Ներդրումների հոսքի ապահովումը կախված է ակտիվ ու լայնամասշտաբ մարկետինգային քաղաքականությունից, մասնավորապես ինտերնետի հնարավորությունների մաքսիմալ օգտագործումից» (Ռ. Քոչարյան).

«Հայաստանի բյուջեն կարելի է երկու-երեք անգամ մեծացնել՝ պայքարելով ստվերային տնտեսության դեմ եւ խստացնելով հարկերի հավաքման պրոցեսը» (Ռ. Քոչարյան, Վ. Սարգսյան).

«Սփյուռք – Հայաստան հարաբերությունների սերտացման դեպքում Սփյուռքից կարելի է ստանալ տարեկան 400–500 միլիոն դոլարի օգնություն» (Ռ. Քոչարյան, Վ. Սարգսյան).

«Արտագաղթն այլեւս չի սպառնում Հայաստանին, եւ ընդհակառակը՝ արդեն դիտվում են ներգաղթի միտումներ։ Դրա ապացույցն է այն, որ եթե անցյալ տարի դպրոցներում երեք-չորս առաջին դասարաններ էին բացվում, ապա այս տարի բացվել են վեց-յոթ դասարաններ» (Ռ. Քոչարյան).

«Հնարավոր չէ Հայաստանը լրիվ մեկուսացնել։ Մեզ կօգնեն Ռուսաստանը եւ Իրանը։ Իսկ եթե ինչ-ինչ պատճառներով Ռուսաստանը դադարեցնի զենքի մատակարարումը, ապա մենք զենք կստանանք Իրանից» (Վ. Սարգսյան).

«Իսրայելի օրինակը ցույց է տալիս, որ կարելի է զարգանալ նաեւ մեկուսացման պայմաններում» (Ռ. Քոչարյան).

«Ղարաբաղյան կարգավորման պրոցեսում պետք է վարել ակտիվ սառեցման քաղաքականություն» (Վ. Սարգսյան, Ս. Սարգսյան).

«Ղարաբաղի հարցում հիմա կարիք չունենք փոխզիջման գնալու։ Կզիջենք այն ժամանակ, երբ հարկադրված կլինենք» (Վ. Սարգսյան).

«Ղարաբաղում ստատուս-քվոյի պահպանումը մեզ համար վտանգավոր չէ» (Ա. Ղուկասյան).

«Ապաշրջափակումը հնարավոր չէ ապահովել. ցանկացած պատրվակով Ադրբեջանը կարող է խախտել այն» (Ա. Ղուկասյան).

«Փուլային տարբերակը կարող է մեծացնել պատերազմի վտանգը։ Նոր դիրքերը մեզ համար դժվար կլինի ամրացնել» (Ս. Սարգսյան).

«Փուլային տարբերակը Ղարաբաղի ժողովուրդը վատ կընկալի, Ղարաբաղում արտագաղթ կսկսվի» (Օ. Եսայան).

«Մենք համոզված ենք, որ կարող ենք անկախ լինել. մեզ համար անընդունելի է մնալ Ադրբեջանի կազմում» (Լ. Պետրոսյան). Այս կարծիքներից մի քանիսին ռեպլիկի կարգով արդեն արձագանքել եմ, ուստի հարկ չեմ համարում կրկնել իմ առարկությունները։ Մյուսներին կփորձեմ անդրադառնալ ելույթի ընթացքում։

* * *

Այժմ անցնենք բուն նյութին։ Ինչպես իմ բացման խոսքում ասացի, գոյություն ունի Ղարաբաղի հարցի կարգավորման երեք հնարավորություն.

1. Փաթեթային տարբերակ. 2. Փուլային տարբերակ. 3. Ստատուս-քվոյի պահպանում։

Ես այսօր չեմ պատրաստվում խոսել առաջին երկու տարբերակների առավելությունների ու թերությունների մասին, քանի որ նախ՝ բոլորդ էլ դրանց ծանոթ եք, եւ ապա՝ մեր դիտողություններն ու վերապահումներն այդ տարբերակների վերաբերյալ արտահայտված են Մինսկի խմբի համանախագահությանն ուղղված պաշտոնական պատասխաններում (այդ փաստաթղթերը ձեզ բաժանված են)։ Բացի այդ, նշված տարբերակների մասին խոսելն իմաստ կունենա միայն այն բանից հետո, երբ պարզենք՝ մենք պատրա՞ստ ենք, կամ համոզվա՞ծ ենք, որ Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծել այսօր, թե՞ դեռ անհրաժեշտ է սպասել, այսինքն՝ առայժմ պահպանել ստեղծված ստատուս-քվոն, հույս ունենալով, թե ժամանակը մեր օգտին կաշխատի, եւ Ղարաբաղի հարցը կլուծվի ինքնըստինքյան՝ աշխարհը վաղ թե ուշ կհաշտվի կատարված փաստի հետ։ Քանի որ ինձ մոտ տպավորություն է առաջանում, որ շատերը հակված են երրորդ տարբերակին, ուստի ես կկենտրոնանամ բացառապես դրա վրա։

Տեսականորեն չեմ ժխտում, որ ստատուս-քվոյի պահպանումը թերեւս կարող էր լինել լավագույն ելքը, քանի որ ի տարբերություն առաջին երկու տարբերակների, որոնց հիմքում ընկած է փոխզիջման գաղափարը, այն ենթադրում է բացառապես հաղթական լուծում։ Սակայն դա միայն տեսականորեն։ Իսկ գործնականում այդ ճանապարհն ընտրելուց առաջ մենք պարտավոր ենք պատասխանել այն հարցին, թե Հայաստանը, որ Ղարաբաղի գոյության միակ երաշխիքն է, ի վիճակի՞ է երկար ժամանակ պահպանել ստատուս-քվոն՝ միաժամանակ ապահովելով իր նորմալ կենսագործունեությունը, տնտեսական բարգավաճումը, ռազմական հզորությունը, ինչպես նաեւ հաղթահարելով շրջափակումների հարուցած դժվարություններն ու դիմագրավելով միջազգային աճող ճնշումները։ Կարող եք ինձ հոռետես համարել, բայց ես չեմ հավատում նման հրաշքի։ Եւ ահա, թե ինչու։

Վերջին տարիների մակրոտնտեսական ցուցանիշների ուսումնասիրությունն ինձ բերել է այն համոզման, որ Հայաստանն իր տնտեսական զարգացման մեջ արդեն բախվում է, կարելի է ասել, ֆիզիկական լիմիտների, որոնք կախված չեն կառավարության գործունեության արդյունավետությունից կամ այլ սուբյեկտիվ գործոններից։ Թե ինչ լիմիտների մասին է խոսքը, ես կասեմ հետո, իսկ առայժմ դիտարկենք այդ մակրոտնտեսական ցուցանիշները.


1994

1995

1996

1997*

ՀՆԱ֊ի աճը նախորդ տարվա նկատմամբ

5.4%

6.9%

5.8%

3%

Արդյունաբերության աճը նախորդ տարվա նկատմամբ

5.3%

1.5%

1.4 %

1%

Արտահանման աճը նախորդ տարվա նկատմամբ

38%

25%

7.2%

-20%

Ներմուծման աճը նախորդ տարվա նկատմամբ

54.9%

71.1%

27%

4%

* 1997թ․ տվյալները նախնական են․

Աղյուսակից պարզորոշ կերպով երեւում է, որ թեեւ գրեթե բոլոր ցուցանիշների գծով աճը դեռեւս շարունակվում է, բայց արդեն առկա է նրա տեմպի դանդաղեցման ակնհայտ միտում։ Եւ ամբողջ դժբախտությունն այն է, որ այս պրոցեսը ոչ միայն շարունակվելու է, այլեւ մեկ-երկու տարուց մեր տնտեսության մեջ դրսեւորվելու են նաեւ անկման միտումներ։

Ի՞նչն է պատճառը։ Արդյո՞ք մեր վատ աշխատանքը, արդյո՞ք տնտեսական բարեփոխումների ձախողումը կամ դանդաղեցումը։ Չեմ ժխտում, որ այստեղ կան ռեզերվներ, եւ որ մեր աշխատանքի բարելավման ու վերափոխումների արագացման շնորհիվ կարելի է հասնել որոշ դրական տեղաշարժի։ Բայց միեւնույն է, դա չի կարող էապես ազդել Հայաստանի տնտեսական զարգացման վրա, քանի որ երեւույթն, իմ կարծիքով, կախված է շատ ավելի օբյեկտիվ ու խորքային գործոններից։

Այդ գործոններն են, ահա, որ ես կոչում եմ Հայաստանի տնտեսական զարգացման ֆիզիկական լիմիտներ։ Դրանք են՝ ղարաբաղյան հակամարտության պատճառով խորացող Հայաստանի քաղաքական մեկուսացումը, շրջափակումները եւ արտասահմանյան ներդրումների բացակայությունը։ Քանի դեռ չեն վերացել այդ գործոնները, ինչպիսի իշխանություն էլ լինի Հայաստանում, ինչպիսի հանճարեղ մարդիկ էլ գտնվեն կառավարության ղեկին, միեւնույն է, ոչ միայն չի հաջողվելու ապահովել երկրի տնտեսական զարգացման նորմալ ընթացքը, այլեւ հնարավոր չի լինելու լուծել առկա սոցիալական խնդիրները։

Աշխատավարձերը, թոշակները, նպաստները մնալու են նույն խղճուկ մակարդակին, Աղետի գոտու վերականգնումը ձգձգվելու է տասնյակ տարիներ, խորանալու է գործազրկությունը։ Բյուջետային աշխատողների աշխատավարձն այսօր կազմում է շուրջ 20 դոլար։ Եթե հաջողվի անգամ այդ գծով ապահովել տարեկան 20 - 30 տոկոսի աճ, ապա պատկերացրեք, ինչ աշխատավարձ ենք մենք վճարելու հինգ տարի հետո։ 40–50 դոլա՞ր։ Նկատի ունենալով դրամի արժեզրկումը եւ անխուսափելի սղաճը, դժվար չէ կռահել, որ հինգ տարի հետո այդ 40–50 դոլարը կունենան նույն արժեքը, ինչ այսօրվա 20 դոլարը, այսինքն՝ բնակչության կենսամակարդակի որեւէ բարելավում տեղի չի ունենա, եթե Աստված, իհարկե, մեզ փրկի վատթարացումից։ Եթե չեմ սխալվում, այստեղ կարծիք արտահայտվեց, որ մեր ժողովուրդը հանուն Ղարաբաղի դեռ կդիմանա, եւ որ Հայաստանին սոցիալական բունտ չի սպառնում։ Ես էլ եմ կարծում, որ մեր ժողովուրդը հանուն իր սոցիալական վիճակի բարելավման չի վտանգի Ղարաբաղի գոյությունը։ Բայց նրա սոցիալական դժգոհությունը կարտահայտվի բոլորովին այլ կերպ՝ արտագաղթի վերսկսումով։


շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն


Հետաքրքիր է, ինչի՞ վրա ենք հույս դնում՝ խափանելով կամ, մեղմ ասած, հետաձգելով ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը։ Այն համոզվածության վրա՞,

որ շրջափակումները չեն խանգարում Հայաստանի տնտեսական զարգացմանը,

որ արտասահմանյան ներդրումները կարելի է ապահովել ճիշտ մարկետինգային քաղաքականություն վարելու շնորհիվ,

որ բյուջեն կարելի է զգալիորեն մեծացնել՝ խստացնելով հարկային կարգապահությունը,

որ Սփյուռքից կարելի է ստանալ հարյուրավոր միլիոնների օգնություն,

որ մեզ կօգնեն ու մեկուսացումից կհանեն Ռուսաստանն ու Իրանը,

որ ինչ որ հաջողվել է Իսրայելին, մեզ էլ կհաջողվի,

որ պետք է փոխզիջման գնալ այն ժամանակ, երբ հարկադրված լինենք։ Այս պնդումներն այնքան ծանրակշիռ են թվում, որ կարծում եմ, անհրաժեշտ է մեկ առ մեկ անդրադառնալ դրանց։

* * *

Իմ կարծիքով, ղարաբաղյան հակամարտության չկարգավորված վիճակը բացասաբար է անդրադառնում Հայաստանի տնտեսական զարգացման վրա մի շարք առումներով։

Առաջին. Շրջափակումը շուրջ 30 տոկոսով թանկացնում է Հայաստանի արտաքին բեռնափոխանակությունը, որ ինքնին արդեն ահավոր բեռ է թե՛ մեր արդյունաբերողների, թե՛ գործարարների համար։ Այս թիվը ոչ մտացածին է, ոչ էլ ենթադրություն, այլ լուրջ տնտեսական հաշվարկի արդյունք։ Դրանում դուք կհամոզվեք, կարդալով ՀՀ տրանսպորտի նախարարության ներկայացրած ծավալուն ուսումնասիրությունը եւ Համաշխարհային բանկի տեղեկանքը, որոնք պատրաստվել են իմ խնդրանքով, հատուկ այս նիստի համար։ Իսկ եթե չեք հավատում նաեւ այս փաստաթղթերին, ապա մտեք ցանկացած գործարան, ցանկացած շինհրապարակ, ցանկացած խանութ եւ հարցրեք, թե որքանով է շրջափակումն ազդում նրանց գործունեության վրա։

Շրջափակումը հատկապես խոչընդոտում է մեծածավալ ապրանքների արտահանմանը։ Թերեւս զարմանալի թվա, եթե ասեմ, որ այս պահին մենք ունենք շուրջ 1 միլիարդ դոլարի ապրանքներ, որոնց արտահանումը չենք կարողանում իրականացնել նրանց մեծ բեռնատարողության պատճառով։ Դրանք են՝ մոլիբդենի հանքաքարը, շինանյութը, բենտոնիտը, պերլիտները եւ գինին (մոլիբդենի խտանյութի ու կոնյակի փոխադրումն ինքնաթիռներով դեռ ինչ-որ կերպ արդարացվում է)։ էլ չեմ խոսում «Նաիրիտի» մասին, որի շահութաբեր աշխատանքի համար պահանջվում է, որ օրական մեկ գնացք մտնի, մեկ գնացք դուրս գա գործարանից։

Անշուշտ, մեր բեռը զգալիորեն կթեթեւանար, եթե վերագործարկվեր թեկուզ միայն աբխազական երկաթուղին, որի խափանումը կապված չէ ղարաբաղյան հակամարտության հետ։ Հայաստանը եւ Ռուսաստանը զգալի ջանքեր են գործադրել այդ ուղղությամբ, բայց դրանք քաղաքական նկատառումներով պատշաճ արձագանքի չեն արժանացել Վրաստանի կողմից։ Ուստի նկատի ունենալով այդ դառը փորձառությունը, ինչպես նաեւ վրաց-աբխազական հարաբերությունների շարունակվող գերլարված վիճակը, ես վստահ եմ, որ այդ երկաթուղին առնվազն եւս հինգ տարի դեռ չի գործի։ Այնպես որ մենք չենք կարող հույս դնել դրա վրա եւ առայժմ ստիպված ենք բավարարվել առկա ծախսատար ճանապարհներով։ Քիչ էր, որ ծով չունենք, այժմ գործնականորեն զրկված ենք նաեւ երկաթուղիներից։ Իսկ առանց երկաթուղիների դժվար է պատկերացնել քիչ թե շատ կենսունակ տնտեսություն։

Երկրորդ. Ինչ վերաբերում է այն պնդմանը, թե իբր արտասահմանյան ներդրումների հոսքը կախված չէ ղարաբաղյան հակամարտությունից, եւ դրանք կարելի է ապահովել, եթե Հայաստանի իշխանություններն ավելի ակտիվ ու լայնամասշտաբ մարկետինգային քաղաքականություն վարեն, ես, չմերժելով այդպիսի քաղաքականության իրականացման անհրաժեշտությունը, գտնում եմ, որ դրա արդյունքն այնուամենայնիվ չնչին է լինելու։ Նախ, ոչ ոք չի կարող առարկել, որ Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների վերսկսման հավանականությունը Հայաստանը, արտասահմանյան ներդրումների տեսակետից, դարձնում է ռիսկի գոտի։ Օտար կապիտալը չի կարող հաշվի չառնել այդ հանգամանքը, եւ դա բազմիցս արտահայտվել է միջազգային տնտեսական կազմակերպությունների փորձագետների մակարդակում։ Այնուհետեւ, ասվեց արդեն, որ շրջափակումները շուրջ 30 տոկոսով թանկացնում են Հայաստանի արտաքին բեռնափոխանակությունը, եւ դա նույնպես չի կարող չազդել արտասահմանյան ներդրողի մտադրությունների վրա. երբ բիզնեսը զգայուն է անգամ մեկ ցենտի տատանման նկատմամբ, ինչպե՞ս կարող է անտարբեր լինել 30 տոկոսի թանկության դեպքում։ Եւ վերջապես, պետք է սառնասրտորեն գիտակցել, որ անգամ անկախ այս հանգամանքներից, Հայաստանը, որպես երեքուկես միլիոնանոց շուկա ինքնըստինքյան գրավիչ չէ արտասահմանյան ներդրումների համար։ Հակամարտությունների կարգավորման պարագայում Անդրկովկասում կարող էր ձեւավորվել շուրջ 15 միլիոնանոց շուկա, որը անտարակուսելիորեն բարենպաստ հող կհանդիսանար օտարերկրյա ներդրումների համար։ Մի գործարան կկառուցվեր Հայաստանում, մեկը՝ Վրաստանում, մի ուրիշն էլ Ադրբեջանում, որոնք հավասարապես կսպասարկեին այդ միացյալ շուկան։ Բացի այդ, նման պայմաններում հնարավոր կլիներ իրականացնել նաեւ լայնածավալ տարածաշրջանային ծրագրեր, որոնք արտասահմանյան կապիտալի համար շատ ավելի գրավիչ են, քան կոնկրետ երկրներում կատարվող ներդրումները։ Մասնավորապես այն պատճառով, որ այդ տիպի ծրագրերը, կողմնակիորեն նպաստելով տարածաշրջանային կայունության ու անվտանգության ամրապնդմանը, տնտեսական նպատակահարմարությունից բացի ձեռք են բերում նաեւ քաղաքական նշանակություն։

Երրորդ․ Հակամարտության առկայությունը Հայաստանին զրկում է իր ամենաբնական եւ շահավետ տնտեսական գործընկերներից՝ Ադրբեջանից, Թուրքիայից եւ մասամբ՝ Իրանից։ Բնական եւ շահավետ նախ եւ առաջ այն պարզ պատճառով, որ նրանք մեր անմիջական հարեւաններն են։ Գաղտնիք չէ, որ աշխարհի բոլոր նորմալ պետությունների արտաքին տնտեսական կապերի առնվազն հիսուն տոկոսը բաժին է ընկնում նրանց անմիջական հարեւաններին։ Մինչդեռ Հայաստանի դեպքում դա գործնականում հավասարվում է զրոյի։ Ես առիթ ունեցել եմ գնահատելու հայ-ադրբեջանական տնտեսական համագործակցության հնարավորություններն ու հեռանկարները, ուստի զերծ եմ մնում կրկնությունից։ Չեմ կարծում, որ որեւէ մեկը կարող է ժխտել նաեւ հայ-թուրքական տնտեսական հարաբերությունների հսկայական պոտենցիալը, որը թերեւս երկրորդական դեր կարող է խաղալ Թուրքիայի տնտեսության զարգացման գործում, բայց Հայաստանի դեպքում, անկասկած, ունի կենսական նշանակություն։ Մեր Արդյունաբերողների միության կատարած հաշվարկների համաձայն՝ Հայաստանի ու Թուրքիայի հաղորդակցության ճանապարհների վերագործարկման դեպքում, երկու երկրների միջեւ շրջանառությունը մեկ տարվա ընթացքում կարելի է հասցնել մոտ 600 միլիոն դոլարի։ Այսինքն, մեկ տարվա ընթացքում Հայաստանի արտաքին առեւտրի շրջանառությունը կարող է աճել 50 տոկոսով (այսօր այն կազմում է մոտավորապես 1 միլիարդ 125 միլիոն դոլար)։ Իսկ դա նշանակում է արդյունաբերության զարգացման լուրջ հնարավորություններ, լրացուցիչ աշխատատեղեր եւ սոցիալական խնդիրների լուծման հեռանկարներ։

Չպետք է մոռանալ նաեւ, որ բացի բնական տնտեսական գործընկեր լինելու ինքնին արժեքից, Թուրքիան եւ Ադրբեջանը Հայաստանի համար կարեւոր նշանակություն ունեն նաեւ որպես ամենակարճ տարանցիկ ճանապարհներ մի դեպքում՝ դեպի Եւրոպա եւ արաբական աշխարհ, մյուս դեպքում՝ դեպի Իրան, Ռուսաստան ու Միջին Ասիա։ Այս ավտոճանապարհի հետ, քանի որ ակնհայտ է, որ Ջուլֆայի երկաթուղին մեկ-երկու շաբաթվա ընթացքում, այն էլ զգալիորեն նվազ ծախսով, շատ ավելի մեծ ծավալի բեռներ կարող էր տեղափոխել, քան այդ ավտոճանապարհը՝ մեկ տարում։

Եւ վերջապես չորրորդ, որն իմ կարծիքով ամենացավալին ու վտանգավորն է, ղարաբաղյան հակամարտության պատճառով Հայաստանը դուրս է մնում տարածաշրջանային կազմակերպություններից՝ դատապարտվելով օրեցօր խորացող մեկուսացման։ Հայաստանն այժմ անդամակցում է ընդամենը երկու տարածաշրջանային կազմակերպության՝ ԱՊՀ-ին եւ Սեւծովյան տնտեսական համագործակցությանը։ ԱՊՀ-ն, քաղաքական եւ անվտանգության կարեւորությամբ հանդերձ, ըստ էության որեւէ դեր չի խաղում Հայաստանի տնտեսության զարգացման մեջ։ Իսկ Սեւծովյան տնտեսական համագործակցությունն առայժմ դուրս չի եկել բարի մտադրությունների արտահայտման ակումբի կարգավիճակից։ Ինչ վերաբերում է Հայաստան – Իրան ― Թուրքմենստան եւ Հայաստան – Իրան – Հունաստան եռակողմ համագործակցության ծրագրերին, ապա դրանք դեռեւս գտնվում են ձեւավորման փուլում, բայց անգամ լիարժեք իրականացման դեպքում էլ էական ազդեցություն չեն կարող ունենալ Հայաստանի տնտեսական զարգացման վրա։ Բոլորիս համար էլ, կարծում եմ, հասկանալի է, որ տնտեսական առումով շատ ավելի գործնական ու կարեւոր են ԳՈՒՈՒԱՄ-ը, ՏՐԱՍԵԿԱ-ն, ԷԿՕ-ն, նավթամուղային կոնսորցիումները, որոնց դռները, դժբախտաբար, առայժմ փակ են մեր առաջ։

Հակամարտության կարգավորման գործընթացի խափանման կամ նույնիսկ ձգձգման դեպքում մենք ոչ միայն չենք կարողանալու դուրս գալ առկա մեկուսացումից, այլեւ ավելի ու ավելի խորացնելու ենք այն։ Խոսքը սոսկ տնտեսական մեկուսացման մասին չէ, քանի որ ինքնըստինքյան հասկանալի է, որ տնտեսական մեկուսացումն ունենալու է նաեւ անցանկալի քաղաքական հետեւանքներ։ Չեմ բացառում, որ անգամ մեկուսացման պայմաններում Հայաստանը կարող է մասնակցել տարածաշրջանային կազմակերպությունների ինչ-ինչ ծրագրերի, բայց ես նկատի ունեմ ոչ թե սիմվոլիկ մասնակցությունը, այլ լիարժեք անդամակցությունը, քանի որ միայն այդ դեպքում կարելի է ակնկալել շոշափելի արդյունքներ։


շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն

* * *

Իսկ այժմ դիտարկենք այստեղ հնչած մյուս պնդումները։ Այն, որ պետք է պայքարել ստվերային տնտեսության դեմ եւ խստացնել հարկային կարգապահությունը, դժվար թե առարկություն վերցնի։ Բայց որ դրանով հնարավոր է զգալիորեն մեծացնել բյուջեն, խիստ կասկածելի է թվում։ Այդպիսի միջոցներով լավագույն դեպքում կարելի է հասնել ժամանակավոր արդյունքների, քանի որ ինքնըստինքյան հասկանալի է, որ բյուջեի աճը կախված է ոչ այնքան վարչարարական մեթոդներից, որքան տնտեսության զարգացման ընդհանուր դրական միտումներից։ Իսկ այդպիսի միտումներ, ինչպես քիչ առաջ նշվեց, շրջափակումների շարունակման, ներդրումների բացակայության, քաղաքական ու տնտեսական մեկուսացման պայմաններում գոյություն չեն կարող ունենալ։ Բացի այդ, ես նաեւ չափազանց վտանգավոր եմ համարում այս բնագավառում վարչարարական մեթոդներով հրապուրվելը։ Այդ իմաստով ինձ արդեն իսկ մտավախություն են ներշնչում կառավարության կողմից վերջերս ձեռնարկված որոշ քայլեր։ Նկատի ունենալով բնագավառն սպասարկող իրավասու մարմինների (Հարկային վարչության, Մաքսային տեսչության, ՆԳՆ, Դատախազության) որոշակի հակումները, ես չեմ կասկածում, որ վարչարարական մեթոդների կիրառումը կհանգեցնի լուրջ չարաշահումների, որի արդյունքում մենք կունենանք աշխատատեղերի կրճատում, կապիտալի արտահանում, ապրանքաշրջանառության ու դրամաշրջանառության անկում, եւ վերջին հաշվով՝ հարկային մուտքերի նվազում, այսինքն՝ մենք կստանանք մեր ուզածի ճիշտ հակառակը։ Այս ամենի հետեւանքը կլինի ժողովրդի առանց այդ էլ թշվառագույն սոցիալական վիճակի հետագա վատթարացումը եւ արտագաղթի նոր ալիքի ծավալումը։

Հասկանալի չէ նաեւ, թե ինչի վրա է հիմնված Սփյուռքից ակնկալվող օգնության հսկայական չափը (տարեկան շուրջ 400–500 միլիոն դոլար)։ Ասվում է, որ մինչեւ հիմա Սփյուռքի հետ լավ չենք աշխատել, նրա հետ հարաբերությունները ճիշտ չենք կառուցել, այդ պատճառով էլ առայժմ նրանից չնչին օգնություն ենք ստացել։ Եթե անգամ այս դիտողություններն արդարացի համարենք, չեմ կարծում, որ Սփյուռքին քիչ թե շատ ծանոթ որեւէ մեկը կարող է պնդել, թե նա Հայաստանին տարեկան 400–500 միլիոն դոլարի օգնություն տրամադրելու կարողություն ունի։ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամը առայժմ կարողացել է Սփյուռքից ապահովել տարեկան շուրջ 10 միլիոն դոլարի օգնություն։ Թերեւս ավելի լավ աշխատելու, հարաբերությունները ավելի ճիշտ կազմակերպելու դեպքում, ամենալավատեսական գնահատականներով, հնարավոր կլինի այդ թիվը հասցնել առավելագույնը տարեկան 20 միլիոնի։ Ինչո՞ւ այդքան քիչ, – կհարցնեք դուք։ Որովհետեւ բացի Հայաստանից, Սփյուռքն ունի նաեւ բազմաթիվ այլ հոգսեր. նա պարտավոր է ապահովել ազգային զանազան կառույցների՝ եկեղեցու, դպրոցների, ակումբների, կուսակցությունների, մամուլի, հիվանդանոցների, ծերանոցների ծախսերը, ինչպես նաեւ ֆինանսապես սպասարկել տարեցտարի ծավալվող լոբբիստական աշխատանքները։ Սփյուռքից հարյուրավոր միլիոնների օգնության ակնկալիքն, ըստ այդմ, ոչ միայն առասպելական է, այլեւ վտանգավոր՝ եթե դա դիտվում է որպես Հայաստանի տնտեսական զարգացման կարեւոր երաշխիքներից մեկը։

Ինձ համար բաց է մնում նաեւ այն հարցը, թե ղարաբաղյան կարգավորման եւ Հայաստանի տնտեսական զարգացման գործում որքան հույսեր կարելի է կապել Ռուսաստանի եւ Իրանի հետ։ Ռուսաստանն, այո, մինչեւ այսօր կենսական օգնություն է ցուցաբերել Հայաստանին՝ մասնավորապես էներգետիկ համակարգի կենսագործունեության ապահովման, բանակի կազմավորման, զենքի ու զինամթերքի մատակարարման բնագավառներում։ Անկախությունից ի վեր հայ-ռուսական հարաբերությունները զարգացել են չափազանց բարենպաստ մթնոլորտում եւ այսօր գտնվում են ամենաբարձր մակարդակի վրա։ Հայաստանը կարողացել է առավելագույնս օգտվել այդ հարաբերություններից, որը թերեւս անկախության շրջանի մեր կարեւորագույն նվաճումներից է։ Բայց, դժբախտաբար, այս վիճակը հավերժ չի կարող շարունակվել։ Նախ, ստիպված եմ կրկնել, որ Ռուսաստանը երբեք չի ճանաչելու Ղարաբաղի անկախությունը, թեկուզ միայն այն պատճառով, որ իր կազմում ունի մոտ քսան Ղարաբաղ։ Այնուհետեւ, Ռուսաստանն այսօր այնպիսի կենսական շահերով է կապված Արեւմուտքի, մասնավորապես միջազգային տնտեսական կազմակերպությունների հետ, որ չի կարող կտրուկ հակադրվել Ղարաբաղի հարցի կարգավորման ԵԱՀԿ-ի կամ ՄԱԿ-ի ծրագրերին։ Արդեն իսկ տեսանելի է, որ վերջերս, Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակում, Ռուսաստանը լիակատար համերաշխություն է ցուցաբերում ԱՄՆ-ի եւ Ֆրանսիայի առաջարկած կարգավորման պլաններին։ Արեւմուտքի հետ ավելորդ պրոբլեմներ չունենալու նույն պատճառով Ռուսաստանը մի օր նաեւ ստիպված է լինելու դադարեցնել զենքի մատակարարումները Հայաստանին։ Ավելին, ես չեմ բացառում, այլեւ ընդհակառակը՝ չափազանց բնական ու հավանական եմ համարում, որ նկատի ունենալով կասպիական նավթի շահագործման եւ նավթամուղերի կառուցման խնդիրները, Ռուսաստանն առաջիկայում լուրջ ջանքեր է գործադրելու Ադրբեջանի հետ նորմալ հարաբերություններ հաստատելու ուղղությամբ, եւ այդ դեպքում Հայաստանը կորցնելու է Անդրկովկասում Ռուսաստանի միակ դաշնակիցը կամ ստրատեգիական գործընկերը լինելու առավելությունը։

Ինչ վերաբերում է այն բանին, թե՝ եթե Ռուսաստանը դադարեցնի զենքի մատակարարումները, մենք զենք կստանանք Իրանից, ապա կարծում եմ, դա էլ զուրկ է առարկայական հիմքից։ ճիշտ է՝ իրանա-ադրբեջանական հակասությունների ֆոնի վրա Հայաստանի հզորացումն ու տնտեսական բարգավաճումը բխում են Իրանի պետական շահերից։ Ճիշտ է նաեւ, որ Հայաստանի ամենախիստ շրջափակման տարիներին Մեղրու ճանապարհը եղել է մեր գոյատեւման ամենակարեւոր պայմաններից մեկը։ Բայց դրա հետ մեկտեղ չպետք է մոռանալ երկու հանգամանք։ Առաջին՝ Մեղրու ճանապարհի սահմանափակ հնարավորությունները եւ լրացուցիչ ծախսատարությունը չեն կարող լուրջ տնտեսական համագործակցություն ապահովել մեր երկրների միջեւ։ Երկրորդ՝ Իրանում պետական շահերից բացի գոյություն ունի նաեւ իսլամական համերաշխության գիտակցություն։ Այդ պատճառով իրանական ոչ մի կառավարություն չի համարձակվի զենք մատակարարել մի քրիստոնյա պետության՝ իսլամական որեւէ պետության դեմ օգտագործելու համար, եթե, իհարկե, այդ կառավարությունն իր գլխից ձեռք չի քաշել։ Եւ վերջինը՝ եթե Իրանը կարող էր մեզ զենք մատակարարել, ապա ինչո՞ւ մինչեւ հիմա դա չի արել։

Չգիտեմ, որքա՞ն տեղին է նաեւ Իսրայելի եւ Հայաստանի իրավիճակների համեմատությունը։ Իսրայելն, այո, բոլոր հարեւանների հետ ռազմական առճակատման մեջ գտնվելով հանդերձ, կարողացել է ապահովել իր տնտեսական զարգացումն ու ռազմական հզորությունը, բայց նա երբեք չի ենթարկվել այնպիսի շրջափակման, որի մեջ գտնվում է Հայաստանը։ Իսրայելն ունի հարյուրավոր կիլոմետրանոց ծովային սահման եւ մի քանի հզոր ռազմա-առեւտրային նավահանգիստներ։ Ինչպե՞ս կարելի է խոսել Իսրայելի մեկուսացման մասին, երբ նա նաեւ տարեկան շուրջ 4 միլիարդ դոլարի օգնություն է ստանում հրեական Սփյուռքից, մոտավորապես նույնքան էլ ԱՄՆ-ի կառավարությունից։ Չեմ ուզում ավելի ծավալվել, բայց չմոռանանք նաեւ հրեաների հզոր ներկայությունը աշխարհի գերտերությունների քաղաքական կառույցներում, համաշխարհային ֆինանսական համակարգերում, զանգվածային լրատվության միջոցներում եւ այլն։

Ամենաապշեցուցիչը, սակայն այն պնդումն է, թե Ղարաբաղի հարցում մենք պետք է փոխզիջման գնանք այն ժամանակ, երբ հարկադրված կլինենք։ Մի՞թե հասկանալի չէ, թե ինչ է նշանակում հարկադրված զիջում. հարկադրված զիջումը նշանակում է կապիտուլյացիա։ Իսկ կապիտուլյացիայի ժամանակ դու ոչինչ չես զիջում, կամ եթե զիջում էլ ես՝ դրա դիմաց ոչինչ չես ստանում, այլ հլու հնազանդ ընդունում ես այն, ինչ փաթաթում են քո վզին։ Քի՞չ է մեր անցյալի դառը փորձը։ Քի՞չ են Բաթումի ու Ալեքսանդրապոլի խայտառակ պայմանագրերը, երբ ավելի վաղ հնարավորություն կար շատ ավելի ձեռնտու լուծումներ գտնելու, բայց ժամանակի պատասխանատուները կորցրին այդ հնարավորությունները։ Ստիպված եմ կրկնել իմ վերջին հոդվածի տրիվիալ միտքը. փոխզիջման պետք է գնալ այն պահին, երբ ուժեղ ես։ Հայաստանը վաղն ավելի ուժեղ չի լինելու, քան այսօր։ Հետեւաբար, վաղվա ցանկացած լուծում ավելի վատն է լինելու, քան այսօրվանը։

* * *

Այսպիսով, Լեռնային Ղարաբաղի հարցի հրատապ լուծման անհրաժեշտության դեմ բերված ոչ մի փաստարկ, իմ կարծիքով, քննադատության չի դիմանում։ Ավելին, այդ փաստարկների մեջ ես դիտում եմ հարցի էությունից շեղվելու եւ փաթեթային ու փուլային տարբերակների շուրջ ֆորմալ բանավեճ ծավալելու միտում։ Թեեւ խոստացել էի չանդրադառնալ այդ տարբերակներին, բայց, քանի որ այստեղ դրա մասին շատ խոսվեց, ստիպված եմ անել որոշ պարզաբանումներ։

Հարցն այնպես է ներկայացվում, թե իբր Հայաստանը պաշտպանում է փուլային, իսկ Ղարաբաղը՝ փաթեթային տարբերակը։ Մոռացության է տրվում այն փաստը, որ Հայաստանը (ճիշտ է՝ սկզբունքային վերապահումներով) ընդունել է փաթեթային տարբերակը, եւ Ղարաբաղն ինքն է կտրականապես մերժել այն։ Փաթեթայինը մերժվելուց հետո մեզ ներկայացվել է փուլային տարբերակը, եւ Հայաստանը (նորից սկզբունքային վերապահումներով) այն ընդունել է։ Ղարաբաղը սա նույնպես մերժել է եւ այժմ առաջարկում է կրկին վերադառնալ փաթեթային տարբերակին։ Հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ է այդ դեպքում Հայաստանը շարունակում պնդել փուլային տարբերակի վրա։ Պատասխանում եմ. Առաջին՝ մենք գտնում ենք, որ Ղարաբաղի հարցը պետք է լուծել այսօր, իսկ այսօր ուրիշ լուծում չկա, քան փուլայինը, եւ երկրորդ՝ մենք համոզված ենք, որ երկար ժամանակ, գուցե թե երբեւէ, փաթեթային տարբերակի շուրջ համաձայնություն չի կայացվելու Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի միջեւ։ Փաթեթային տարբերակին վերադառնալու առաջարկն, ուստի, հետապնդում է ոչ թե հարցը լուծելու, այլ ժամանակ շահելու նպատակ։ Կարծում եք՝ դժվա՞ր բան է ժամանակ շահելը, կարծում եք՝ ես չեմ կարող 3-4 տարի, մինչեւ իմ պաշտոնավարման ժամկետի ավարտը, պահպանել ղարաբաղյան ստատուս-քվոն։ Բայց ի՞նչ է լինելու դրանից հետո, ի՞նչ անելանելի վիճակի մեջ է հայտնվելու հաջորդ Նախագահը։

Ավարտում եմ։ Երկու օրերի քննարկումն, այսպիսով, ինձ լուրջ հիմքեր է տալիս կասկածելու, թե փուլային տարբերակին ընդդիմացողներն ընդհանրապես Ղարաբաղի հարցը լուծելու մտադրություն ունեն։ Շատերն առանձնապես դա չեն էլ թաքցնում, ինչը պարզորոշ կերպով երեւում է ելույթիս սկզբում ամփոփված կարծիքներից։ Փաթեթային, փուլային կամ այլ տարբերակների շուրջ թվացյալ բանավեճը, վստահ եմ, սոսկ շղարշ է՝ կարգավորման պրոցեսը ձգձգելու, այսօրվա իրավիճակը, այսինքն ստատուս-քվոն որքան հնարավոր է երկար պահպանելու համար։ Ես ցավով նախազգում եմ, թե դա ինչ ահավոր վտանգ է ներկայացնում թե՛ Ղարաբաղի, թե՛ Հայաստանի գոյության համար։ Այսօր մենք, ինչպես Բաթումից ու Ալեքսանդրապոլից առաջ, թերեւս Ղարաբաղի հարցի նպաստավոր լուծման եւ Հայաստանի բարգավաճման վերջին պատեհությունն ենք կորցնում։ Եւ դրա համար մենք բոլորս էլ պատասխան ենք տալու մեր ժողովրդին։

Ծթ. Նիստին մասնակցել են՝ Լեւն Տեր֊Պետրոսյանը, Բաբկեն Արարքցյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, Գագիկ Հարությունյանը, Ալեքսանդր Արզումանյանը, Վազգեն Սարգսյանը, Սերժիկ Սարգսյանը, Վանո Սիրադեղյանը, Արկադի Ղուկասյանը, Լեոնարդ Պետրոսյանը, Օլեգ Եսայանը, Սամվել Բաբայանը, Արա Սահակյանը, Կարապետ Ռուբինյանը, Տեր֊Հուսիկ Լազարյանը, Վարդան Օսկանյանը, Շահեն Կարամանուկյանը, Լեւոն Զուրաբյանը, Հովհաննես Իգիթյանը, Բագրատ Ասատրյանը։ Սույն հրապարակման մեջ դուրս են թողնված պետական գաղտնիք պարունակող տեղեկությունները։

Քաղված՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյան, «Ընտրանի», Երեւան, 2006 թ. գրքից։

[Chuk]

Որոշակի պատկերացում կազմելու համար, թե ինչ էր տեղի ունենում 97-98-ին, շատ կարևոր նյութ է վերջերս Առավոտում հրապարակված Ժիրայր Լիպարիտյանի հոդվածը: Եթե ուզում եք հասկանալ, թե ինչ է կատարվել էդ թվերին, Տեր-Պետրոսյանի հրաժարական պահանջողների իրական կարծիքները, անպայման պետք է ծանոթանաք նաև էս հոդվածին:


Փաթեթային, փուլային եւ մոռացված պահեր

Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այս հասցեով՝ http://www.aravot.am/2017/01/25/848888/

Մեր նորագույն պատմության մեջ կան պահեր, որոնք, ըստ իս, ճակատագրական են եղել: Դրանցից շատերը քչերին են ծանոթ: Նման պահերի մասին դրանց մասնակիցներից ոմանք նույնիսկ մոռացել են: Այլոք, եթե հիշում են, հաճախ իրենց ձեւով են հիշում. կամ աղոտ, կամ հարմարեցված` իրենց ներկայի քաղաքական պահանջներին:

Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի համար ներկա պահը կարեւոր է, եթե ոչ ճակատագրական: Քաղաքական որոշ գործիչներ փորձեր են կատարում այդ նորագույն անցյալի հետ համեմատություններ անել ու «պատմությունից դասեր քաղել»: Հաճախ այդ փորձերը ապարդյուն են, եւ, սովորաբար, անիմաստ: Երբեմն էլ նույնիսկ վնասակար են: Երբ գործիչը պատմությունը կառուցում է իր քաղաքական ընթացքի արդարացման, այսօրվա պետքերի ու հարմարեցրած հիշողության շուրջ եւ կանխորոշում, թե պատմությունից ինչ դաս է քաղում, այդ ընթացիկ պահանջմունքն է, որ որոշում է, թե պատմությունն ինչպես է ընթացել եւ ոչ հակառակը: Դժվար թե մտային նման վարժանքը որեւէ մեկին օգտակար լինի, բացի այդ գործչից ու նրա ներկայացրած գաղափարախոսությունից կամ կուսակցությունից: Իսկ մեզ այսօր անհրաժեշտ են Հայաստանին ու Լեռնային Ղարաբաղին վերաբերող իրական հարցերի իսկական լուծումներ:

Հետեւաբար, անհրաժեշտ եմ համարում խոսել նման մի պահի մասին, որը պատմության ու այսօրվա կացության համար կարեւոր ուղեցույցներից մեկը կարող է լինել, նույնիսկ՝ «դասեր» ներշնչել: Մինչեւ հիմա դժվարանում էի այդ մասին որեւէ նյութ հրապարակել: Նախ՝ որովհետեւ արդեն երկար ժամանակ է աշխատում եմ ԼՂ հարցին վերաբերող իմ գրքի վրա, որը պիտի ընդգրկի այս եւ այլ նման պահեր, երկրորդ, որովհետեւ մինչեւ հիմա այդ պահի բացահայտումը անհրաժեշտ չէի համարում: Սակայն նկատի ունենալով բազմազան գործիչների` երբեմն արժեքավոր հրապարակային արտահայտություններն ու ավելի հաճախ՝ ինքնավստահ պատմաբանի ոճով ներկայացրած աղբը, կարծում եմ, այս մասին խոսելու ժամանակը հասունացել է:

Նպատակս պնդելը չէ, որ մենք ավելի լավն էինք, քան այսօրվա մեր ղեկավարությունն ու դիվանագետները: Խնդիրը պարզապես մեր 25 տարեկան «նորագույն» պատմության մի կարեւոր դրվագ ուշադրության հանձնելն է: Հրապարակում եմ 1997-ի մի հանդիպման պատմությունը՝ կրկին զգուշացնելու համար, որ այն, ինչ կարելի էր ստանալ որպես Ղարաբաղյան հարցի լուծում` մոտ 20 տարի առաջ, հավանաբար, հնարավոր չէր 2005-ին: Եվ այն, ինչ կարելի էր նույնիսկ 2005-ին, արդեն կարծես թե անկարելի է այսօր: Կարո՞ղ է պատահել, որ Մադրիդյան սկզբունքներն էլ անկարելի դառնան շուտով: Իսկ ի՞նչ է հնարավոր լինելու 5 տարի հետո կամ վաղն առավոտյան, եթե չվերանայենք մեր մտածելակերպը, եթե նշանակալից փոփոխություններ չընդունենք մեր հաշվարկների ու գործելակերպի մեջ:

Խնդիրը կռվող զինվորները չեն, ազգային ոգին չէ, ոչ էլ մեր հիմնական շահերն են: Խնդիրը նույնիսկ մեր սփյուռքը չէ, որը, որպես հակազդող միջոց, իբրեւ հակակշիռ է մատնանշվում մեր հաշվարկներում՝ ադրբեջանական նավթին ու գազին: Խնդիրը մեր հարցի լուծումների կարելիություններն են եւ դրանց հարաբերակցությունը՝ տարածաշրջանային ու միջազգային հարաբերությունների ոլորտներում: Խնդիրը վերաբերում է նաեւ մեր դիվանագիտության կարելիություններին, որոնք առավելագույն արդյունքն են տալիս, երբ ներքին միացյալ ջանքերով իրական խնդրի դրական լուծման ենք ձգտում:

Հրապարակում եմ իմ հիշողությունները՝ 1997-ի ամռան մի հանդիպման մասին, հիմնված մանրամասն նոթագրությունների վրա, որի նախապատմությունը, որքան էլ հետաքրքիր եւ կարեւոր լինի, անհրաժեշտ չեմ համարում շարադրել այդ պահի էությունը արժեւորելու համար: Դա կլինի գրքում:

ՆԱԽԱԲԱՆ

1996-ի դեկտեմբերի ԵԱՀԿ Լիսաբոնի գագաթաժողովին հետեւեցին Մինսկի խմբի կողմից ԼՂ հարցի կարգավորման՝ մեկ առաջարկության երկու տարբերակներ: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի երեք համանախագահները գլխավոր առաջարկը կողմերին ներկայացրին 1997-ի մայիսի 29-31-ը, երբ այցելեցին տարածաշրջան (համանախագահները վերադարձան տարածաշրջան հունիսի 12-13-ին՝ երկրորդ տարբերակը ներկայացնելու, երբ ԼՂ-ը մերժեց առաջինը):

1997-ի մայիսի առաջարկը հիմքում ուներ փաթեթային լուծումը, որովհետեւ ե՛ւ Բաքուն, ե՛ւ Ստեփանակերտը երկար ժամանակ արդեն պնդում էին փաթեթային լուծման տարբերակը՝ յուրաքանչյուրը մտածելով, որ իր համար դա է նպաստավորը: Այսինքն՝ յուրաքանչյուրը փափագում էր իրավիճակից պոկել առավելագույնը: Կողմերից Երեւանն էր միայն, որ մտածում էր, թե պետք չէ անկարելիի հետեւից գնալ, այլ հարցը պետք է կարգավորել ըստ կարելվույն՝ փուլայինի հիման վրա, որը տակավին հնարավորություններ էր ընձեռում ապագայի համար, միաժամանակ, Ղարաբաղն ու Հայաստանը դուրս բերելով վտանգավոր ստատուս քվոյից: Իսկ այդ՝ փաթեթային լուծման առաջարկը ԼՂ-ին անկախություն չէր ընծայում:

Ընդհանրապես, Երեւանը հետեւյալ մոտեցումն ուներ ԼՂ բանակցությունների կապակցությամբ. կտրուկ չմերժել միջազգային միջնորդների կողմից ներկայացված առաջարկները, դրանք ընդունել որպես բանակցությունների հիմք, սակայն որեւէ առաջարկի կապակցությամբ բանակցությունները սկսելուց առաջ ներկայացնել առաջարկի մոտեցման, որեւէ կոնկրետ պարբերության կամ ձեւակերպման նկատմամբ մերժում կամ վերապահություն արտահայտող հիմնավորված կետեր: ԼՂ-ը ավելի հանգիստ էր զգում Մինսկի խմբի այս կամ այն առաջարկությունը առանց տատամսումի մերժելու հարցում:

Սակայն Լիսաբոնից հետո ներկայացված այս փաստաթուղթը տարբերվում էր նախորդներից, որովհետեւ փաթեթային էր, այսինքն՝ այն, ինչ Ստեփանակերտն ու Բաքուն պնդում էին: Եվ Ստեփանակերտը բավականին մտահոգ էր այս առաջարկի բովանդակությամբ: ԼՂ ղեկավարությունը վստահ էր, որ առանց վարանելու մերժելու էր այն եւս: Սակայն այդ ղեկավարությունը այս անգամ մտահոգ էր, որ Երեւանի սովորական մոտեցումը կարող է լուրջ հետեւանքներ ունենալ եւ հունիսի 8-ից ծանր բանակցությունների մեջ մտավ Երեւանի հետ՝ մի ելք գտնելու համար:

Մի կողմ թողնելով այս դրվագի՝ հունիսի 8-ից սկսած անմիջական նախապատմությունը, այստեղ կպատմեմ բուն դեպքի՝ հունիսի 14-ի այդ կարեւոր հանդիպման մասին:

Եթե չեմ սխալվում՝ հունիսի 14-ի առավոտյան Ստեփանակերտից զանգեցին, թե՝ ԼՂ ղեկավարությունը փափագում է Մինսկի խմբի այդ առաջարկի կապակցությամբ շտապ հանդիպում ունենալ Հայաստանի ղեկավարության հետ եւ պատրաստ է հասնելու Երեւան նույն օրը՝ ամսի 14-ին ու երեկոյան ունենալ այդ հանդիպումը: Հիմնվելով իմ նոթերի ու հիշողության վրա վերակառուցում եմ հանդիպումը եւ ներկայացնում այնքան մանրամասն, որքան հնարավոր է եւ անհրաժեշտ: Ասեմ, որ հիշողությանս մեջ մեծ տեղ է գրավել այդ հանդիպումը, որովհետեւ որքան ժամանակը առաջ գնաց, այնքան զգացի դրա կարեւորությունը:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄԸ

Հանդիպումը կայացավ շաբաթ երեկոյան՝ կառավարական ամառանոցներում գտնվող փոքր լողավազանի մոտ: ԼՂ-ը ներկայացնում էին ԼՂ վարչապետ ու գործող նախագահ Լեոնարդ Պետրոսյանը (Ռոբերտ Քոչարյանը մարտին նշանակվել էր ՀՀ վարչապետ ու ԼՂ նախագահի նոր ընտրությունը տակավին չէր կայացել), ԼՂ ԱԳ նախարար Արկադի Ղուկասյանը (արդեն հստակ էր, որ նա պիտի լիներ ԼՂ հաջորդ նախագահը) եւ ԼՂ Պաշտպանության նախարար Սամվել Բաբայանը: ՀՀ կողմից՝ ՀՀ նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը, ՀՀ ԱԺ նախագահ Բաբկեն Արարքցյանը, ՀՀ վարչապետ Ռոբերտ Քոչարյանը, ՀՀ Պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանը, ՀՀ Ազգային անվտանգության նախարար Սերժ Սարգսյանը, ՀՀ ԱԳ նախարար Ալեքսանդր Արզումանյանը եւ ես` ՀՀ նախագահի գլխավոր խորհրդականը, Անվտանգության խորհրդի քարտուղարն ու բանագնացը:

Կարելի է ասել՝ ՀՀ եւ ԼՂ անվտանգության խորհուրդների համատեղ նիստ էր, սակայն նաեւ անպաշտոն նիստ էր: Բացակայում էր ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Շահեն Կարամանուկյանը, եւ այդ նիստի վերաբերյալ արձանագրություն գոյություն չունի:

Հանդիպումը բացեց ՀՀ նախագահը՝ խնդրելով, որ ԼՂ ղեկավարությունը ներկայացնի իր խնդիրը: ԼՂ ղեկավարությունից ոչ ոք որեւէ բան չասաց: Նախագահ Տեր-Պետրոսյանը կրկնեց իր հարցը՝ ընդգծելով, որ ԼՂ ղեկավարությունն էր հանդիպում խնդրել: Կրկին պատասխան չկար:

Տեր-Պետրոսյանը նրանց գործը դյուրացնելու համար ասաց մոտավորապես հետեւյալը. «Քանի որ խնդիրը վերաբերում է ԼՂ հարցին եւ, հստակորեն, Մինսկի խմբի վերջին առաջարկին, թույլ տվեք ներկայացնել մեր այլընտրանքներն ու յուրաքանչյուրի հավանական հետեւանքները, հետո կխոսենք մեր անելիքների մասին»: Նա ներկայացրեց հինգ տարբերակ (սրանք հիմնականում նույնն էին, ինչ նա ավելի ուշ՝ հոկտեմբերին պիտի ներկայացներ իր՝ «Պատերազմ, թե՞ խաղաղություն. լրջանալու պահը» հոդվածում)՝ ներառյալ փաթեթայինի եւ փուլայինի հետ կապված հարցերը: Հետո նա ԼՂ ղեկավարներին առաջարկեց արձագանքել իր խոսքին:


շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն

Առաջինը խոսեց Լեոնարդ Պետրոսյանը, որն այդ տասը հոգանոց խմբի կազմած շրջանի մեջ նստել էր մոտավորապես Տեր-Պետրոսյանի դիմաց, ձախից Քոչարյանն էր ու Բաբայանը, աջից՝ Ղուկասյանը: Լեոնարդ Պետրոսյանը հայտարարեց, որ ԼՂ ղեկավարությունը իր ամբողջ կազմով քննել է իրավիճակը եւ, նկատի ունենալով այդ կացության ծանրությունը, հանգել այն եզրակացության, որ անհրաժեշտ է խնդրին փուլային լուծում տալ, որ փաթեթայինը չի տալու այն, ինչ ուզում ենք:

Տեր-Պետրոսյանը ապշած էր: Առաջին անգամ էր, որ ԼՂ ղեկավարությունը ինքն իր ներքին գործընթացներով հասել էր այնտեղ, որտեղ էր Հայաստանը: Տեր-Պետրոսյանը խնդրեց, որ Պետրոսյանը կրկնի իր ասածը: Լեոնարդը կրկնեց: Այնուհետեւ Տեր-Պետրոսյանը խնդրեց, որ Ղուկասյանն ու Բաբայանը, անկախաբար Պետրոսյանից, հայտնեն իրենց կարծիքը: Ղուկասյանն ու Բաբայանը հաստատեցին Լեոնարդի խոսքերը: Տեր-Պետրոսյանը նայեց շուրջը՝ տեսնելու, թե արդյո՞ք մյուսներն էլ նույն բանն են հասկանում այդտեղ կատարվածից, ինչ՝ ինքը:

Հետո ՀՀ Նախագահը շարունակեց իր խոսքը, որը հետեւյալն էր. «Ուրեմն, վստահ լինենք, որ բոլորս էլ հասկանում ենք, թե ինչ է նշանակում փուլային լուծում. վերադարձնում ենք ԼՂ-ից դուրս մեր հակակշռի տակ գտնվող 7 տարածքներից 6-ը, Լաչինը պահում ենք: ԼՂ-ը պահում է իր բոլոր ռազմական կարելիությունները. վերադարձրած տարածքների վերաբերյալ ապահովում ենք առավելագույն անվտանգություն ԼՂ համար՝ ե՛ւ ռազմական, ե՛ւ միջազգային քաղաքական տեսակետից: Պատերազմն ավարտվում է, խաղաղության պայմանագիր ենք ստորագրում Ադրբեջանի հետ: Կարգավիճակի հարցը թողնում ենք հետագայի բանակցություններին: Այսինքն, տարածքներ՝ խաղաղության համար, եւ ոչ՝ կարգավիճակի»:

Տեր-Պետրոսյանը հարցրեց ԼՂ երեք ղեկավարներին՝ արդյոք փուլայինով նույն բա՞նն ենք հասկանում: Երեքն էլ դրական պատասխան տվեցին: Ապա Տեր-Պետրոսյանը դարձավ մյուսներին. «Բոլորդ հասկանու՞մ եք, թե ինչ կատարվեց այստեղ: Հրադադարից ի վեր առաջին անգամ է, որ ԼՂ-ը եւ ՀՀ-ը լիովին համաձայն են խնդրի լուծման ձեւին: Գնում ենք փուլայինով ու բոլորս էլ հասկանում ենք, թե դա ինչ է նշանակում: Այստեղ կա՞ որեւէ մեկը, որը համաձայն չէ այս գործընթացին»: Նա՝ երկու, թերեւս, երեք անգամ հարցրեց. «Որեւէ մեկը խնդիր ունի՞ այս մոտեցման կապակցությամբ»:

Ոչ ոք չառարկեց կամ խնդիր չներկայացրեց՝ բացի Բաբայանից, որը վերջում որոշ տատամսումից հետո հարցրեց. «Չե՞նք կարող Քելբաջարն էլ պահել»: Նա արդեն ոտքի էր կանգնել ու հենվել Քոչարյանի աթոռի թիկնակին: Քոչարյանը դարձավ դեպի Բաբայանը (նա չէր կարող վերջինիս ուղիղ նայել, քանի որ այդ դիրքում անհրաժեշտ էր գլուխը շրջել 180 աստիճանով) եւ ասաց. «Է՞շ ես, ի՞նչ ես, ա՛յ տղա, Լաչինը դեռ չենք մարսել, հիմա Քելբաջա՞րն էլ ես ուզում»:

Տեր­-Պետրոսյանը ընդմիջեց. «Մի րոպե, Ռոբերտ ջան»: Դարձավ ինձ. «Ժիրայր, կարո՞ղ ես բանակցություններում Քելբաջարը եւս պահել»։ «Վստահ չեմ, կարող եմ փորձել: Մինչեւ հիմա գնում ենք «6+1» ձեւաչափով, երբ խոսում ենք փուլային լուծման մասին: Վեցը տալիս ենք, մեկն ենք պահում։ Չեմ կարծում, թե դա կարելի է «5+ 2»-ի հասցնել, սակայն կարող ենք «5+1+1» ձեւաչափին հասնել. 5-ը տալիս ենք, 1-ը պահում ենք, 1-ն էլ «ժամանակավոր» պահում ենք, հետո կտեսնենք»,-ասացի:

«Այդ պատասխանը քեզ գոհացնու՞մ է, Սամո»,-հարցրեց ՀՀ Նախագահը: «Եթե Ժիրայրն է դա ասում, այո՛, գոհացնում է»,- ժպտալով ասաց ԼՂ Պաշտպանության նախարարը: Նախագահը դարձավ ինձ. «Քո կարծիքով սրա հիման վրա որքա՞ն ժամանակից կարող ես խաղաղության պայմանագիրը բերել: Երեքից չորս շաբաթը բավարա՞ր է»: «Ո՛չ, պարոն նախագահ. 4-6 շաբաթ պետք է նկատի ունենալ»:

Դրանով ավարտվեց հանդիպման այդ մասը: Ես գնացի իմ սենյակ ու սկսեցի աշխատել մի փաստաթղթի վրա, որը կարելի էր անպաշտոն ու խորհրդապահական ներկայացնել Մինսկի խմբին՝ որպես հիմք մի նոր, փուլայինի վրա հիմնված ԵԱՀԿ առաջարկի: Դրանից հետո եղած պատմությունը նույնպես չեմ մանրամասնում այստեղ, սակայն կներկայացնեմ մի քանի դիտողություններ:

ԴԻՏՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

ՀՀ նախագահի ամփոփած մոտեցումների ու այդ հանդիպման ներկաների կողմից ընդունված հիմքի վրա տեքստ պատրաստվեց, հսկայական աշխատանք կատարվեց կարեւոր մայրաքաղաքներում այն ներկայացնելու համար, հսկայական քաղաքական դրամագլուխ ներդրվեց այդ գործընթացի համար: Ի վերջո, Երեւանն ու Ստեփանակերտը միմյանցից անկախ հանգել էին նույն եզրակացությանը: Այդ հանդիպման հիման վրա Երեւանում պատրաստված տեքստն էր սկզբնօրինակը 1997-ի սեպտեմբերի ԵԱՀԿ առաջարկի, որը Տեր-Պետրոսյանը ընդունեց որպես բանակցությունների հիմք:

Մեր պատրաստած տեքստի դրույթները, անշուշտ, ենթարկվեցին Մինսկի խմբի համանախագահների վերախմբագրմանը՝ ըստ իրենց ներքին բանակցությունների տրամաբանության, որի հետեւանքով ԵԱՀԿ այդ առաջարկի մեջ տեղ գտան դրույթներ, որոնք մեզ համար վիճելի կամ անընդունելի էին: Երեւանը, ԵԱՀԿ առաջարկը բանակցությունների հիմք ընդունելով հանդերձ, միաժամանակ, ԵԱՀԿ ներկայացրեց մի հիմնավոր փաստաթուղթ, որում թվարկել էինք այն կետերը, որոնք պետք է բանակցության առարկա լինեին:

Սակայն 1997-ի սեպտեմբերի առաջարկն իր էությամբ համապատասխանում էր հունիսի 14-ի հանդիպման ընթացքում ՀՀ նախագահի կողմից հստակեցված սկզբունքներին: Սկզբունքներ, որոնց համաձայնել էր ԼՂ ղեկավարությունը եւ ոչ մի առարկություն չէր արել ՀՀ ղեկավարության որեւէ անդամ: Այդ նույն մոտեցումն էր, որ ԼՂ նույն ղեկավարությունը, Քոչարյանն ու Վազգեն Սարգսյանը, եւ վերջում՝ Սերժ Սարգսյանը մերժեցին: Նրանք պնդեցին լուծման փաթեթային տարբերակը եւ, ի վերջո, հասցրին Տեր­-Պետրոսյանի՝ ՀՀ նախագահի պաշտոնից հրաժարմանը:

Ինչպե՞ս մեկնաբանել այս զարգացումները եւ ի՞նչ դասեր քաղել անմիջական դերակատարների ու միջնորդների վերաբերմունքից: Սա թողնում եմ ընթերցողի եւ պատմաբանների դատողությանը։ Այսօր իմ նպատակն էր փաստը ներկայացնել նախքան այդ փաստի կորուստը՝ որեւէ պատճառով: Այդ հանդիպմանը մասնակցած տասը հոգուց երկուսը արդեն չկան, սպանված են Վազգենն ու Լեոնարդը: Մյուսները կամա թե ակամա կարող են մոռացած լինել, կամ իրենց համար այնքան էլ կարեւոր չէր այդ հանդիպումը: Որքան տեղյակ եմ՝ մասնակիցներից որեւէ մեկը այդ հանդիպման մասին մինչեւ հիմա չի գրել, ոչ էլ հրապարակավ արտահայտվել է:

…Ժամանակի ընթացքում կորցրել ենք ու տակավին կորցնում ենք այն, ինչ կարող էինք ստանալ: Այն, ինչ սեղանի վրա է այսօր՝ ԵԱՀԿ/Մադրիդյան սկզբունքներով (կամ նրան հաջորդող նույնանման տարբերակներով) թե զուտ ռուսական ներշնչմամբ, ավելի լավը չէ, քան 1997-ի սեպտեմբերի առաջարկությունը: Այն պնդումները, թե Մադրիդյան սկզբունքները ավելի լավն են, քան 1997-ի սեպտեմբերի փաստաթուղթը կամ նախկինում ներկայացված միջազգային որեւէ առաջարկ, նման հայտարարությունների հեղինակների վարկը փրկել փորձող գործարք են կամ քաղաքական կամավոր կուրություն: Առանց անգամ առավել չափով մանրամասնությունների մեջ մտնելու, ակնհայտ է, որ «97»-ով ԼՂ եւ Լաչինի ամբողջական տարածքը պահում էինք մեր հակակշռի տակ: Իսկ երբ այդ փաստաթղթի կապակցությամբ բանակցությունները հաջող ավարտվեին, դա պիտի հաստատվեր ԵԱՀԿ եւ դրանից հետո՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի կողմից:

Այդպիսով՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդն ու, նույնիսկ որ ավելի կարեւոր է, Հայաստանը դառնում էին փաստաթղթի դրույթների երաշխավոր, իսկ փաստաթուղթը վերածվում էր միջազգային իրավունքի համազոր-համարժեք համաձայնության: 1997-ի սեպտեմբերի առաջարկությամբ կարգավիճակի եւ Լաչինի խնդիրը թողնում էինք ապագային, այսինքն՝ այդ տարածքներում պահպանվում էր այդօրյա, այդ պահի կարգավիճակը: Մինչդեռ Մադրիդյան փաստաթղթով հայկական վերահսկողության տակ էր մնում ոչ թե Լաչինի ամբողջ տարածքը, այլ միայն միջանցքը: Իսկ դրան հետեւող տարբերակների մեջ Լաչինը հանձնում ենք ինչ-որ անորոշ «միջազգային» ուժի եւ վստահ չենք, թե ո՞վ է լինելու այդ տարբերակներում նշված սկզբունքների շուրջ կայանալիք որեւէ համաձայնության երաշխավորը, եւ այդ հանգրվանում ո՞րն է լինելու ՀՀ դերը:

Ի դեպ՝ 1997-ի դեկտեմբերին Կոպենհագենում տեղի ունենալիք ԵԱՀԿ նախարարական հանդիպմանը Ղարաբաղի պատվիրակության մասնակցությունն ապահովելու համար Մինսկի խմբի համանախագահողները մեզ գրավոր տեղեկացրել էին, որ պատրաստ են երկրորդ փուլ տեղափոխել նաեւ Քելբաջարի հարցը: Այդ հանդիպման եզրակացության միակ առարկության խնդիրը՝ Քելբաջարի հարցն էլ լուծվեց ի նպաստ մեզ: Սակայն դա էլ չգոհացրեց ԼՂ ղեկավարությանը: Մտածելու բան է:

Նույնքան կարեւոր է հետեւյալ կետը: Ըստ 1997-ի սեպտեմբերի փուլայինի վրա հիմնված ԵԱՀԿ առաջարկի՝ Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի հարցը լուծելու համար պիտի ստեղծվեր Հայաստան-Ադրբեջան-Ղարաբաղ եռյակից կազմված հանձնաժողով: Այսինքն՝ ԼՂ-ը պիտի ունենար վետոյի իրավունք: Դա կլիներ ԼՂՀ ղեկավարության, Ազգային ժողովի թե հանրաքվեի միջոցով, ԼՂՀ որոշելիքն էր: Մադրիդյան կամ դրան հետեւող այլ փաստաթղթերում նշված սկզբունքներում ավելացել է ԼՂ ինքնորոշման իրավունքը հաստատող այս կամ այն տարբերակող տերմինը, որի իսկական իմաստը չգիտենք. երբ կողմերը չեն կարողացել ճշտել, թե այդ իրավունքը ում է վերաբերում, թե որ կողմը ինչ է հասկանում այդ հավելումից, վաղ է ասել՝ դա լա՞վ բան է, թե՞ ոչ:

Կան նաեւ այլ տարբերություններ՝ Մադրիդյան սկզբունքների ու 1997-ի սեպտեմբերի առաջարկության միջեւ, սակայն սա այն տեղը չէ, ուր այդ վեճը պետք է ծավալվի: Միաժամանակ, այդ հիմնական տարբերությունները նշելը անհրաժեշտ էր այստեղ:

Անշուշտ, շատ բան է փոխվել այս 20 տարվա մեջ, սակայն չի փոխվել Տեր-Պետրոսյանի՝ «Պատերազմ, թե՞ խաղաղություն. լրջանալու պահը» հոդվածում ներկայացրած տրամաբանության ուժը: Վկա՝ 2016-ի ապրիլի քառօրյա պատերազմը: Իսկ փոփոխված իրականությունների մեջ չպիտի մոռանալ Հայաստանից շարունակվող արտագաղթը, լուրջ եւ հիմնավոր տնտեսական աճի պակասը եւ այլ կարեւոր չափանիշներ, որոնք ավելի հստակ են դարձնում այդ հոդվածի տրամաբանությունը: Այս՝ մոտ 20 տարվա ընթացքում ոչ մի հիմնական հարց չի լուծվել:

Մի հարց կա, որը հաճախ բարձրացրել եմ. ԼՂ եւ ՀՀ համար կարեւո՞ր է լուծել Ղարաբաղյան հարցը, դա կարելի՞ է լուծել՝ ստանալով մեզ համար անհրաժեշտը եւ ոչ ցանկալին, քանզի ցանկալին պնդելով կարող ենք կորցնել անգամ մեզ անհրաժեշտը:

Վերջին նկատողություն: Գիտեմ, որ կան մարդիկ, որոնք տարբեր պատճառներով պիտի չցանկանային տեսնել հիշատակածս հանդիպման մասին որեւէ հրապարակում: Այդ պատճառների մի մասը կարող է լինել նաեւ լուրջ: Կան մարդիկ, որոնք գուցե մտածում են, թե նման հրապարակումը, մանավանդ այս պահին, կարող է այս կամ այն կերպ վնասել որեւէ գործընթաց, որեւէ քաղաքական դեմքի կամ ուժի: Առանց վիճաբանությունների մեջ մտնելու կարող եմ ասել հետեւյալը. եթե մեր գործընթացները, դեմքերն ու ուժերը այնքան փխրուն են, որ չեն կարող դիմանալ պատմության այս կամ այն փաստին՝ հին թե նոր, դատապարտված են ձախողման ու այդ հարցում իմ օգնության կարիքը չունեն:

Ամեն գործիչ պատասխանատու է իր արածի եւ չարածի, ասածի եւ չասածի համար, մանավանդ, երբ այդ շարքից որեւէ հանգամանք ազդեցություն է թողել մեր երկրի քաղաքականության, ապագայի, պատմության եւ, ի վերջո, մեր ժողովրդի բարօրության վրա:

Ժիրայր ԼԻՊԱՐԻՏՅԱՆ
1991-1997թթ. ՀՀ նախագահի ավագ խորհրդական, պատմաբան, դիվանագետ, պրոֆեսոր 25.01.2017

Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այս հասցեով՝ http://www.aravot.am/2017/01/25/848888/

© 1998 - 2017 Առավոտ – Լուրեր Հայաստանից

[Chuk]

Առայժմ այս չորս կարևոր նյութն եմ դնում թեմայում: Համարում եմ, որ առանց սրանք լավ չիմանալու բանավեճի մեջ մտնելը ժամավաճառություն է:

Ընդհանրապես մեր քաղաքական դաշտում շատ սակավ են հստակ դիրքորոշում հայտնում Արցախի հարցի լուծման մասին: Հայտնողներն էլ հիմնականում չեն հիմնավորում իրենց տեսակետները: Հետևաբար բանավեճի առաջնային հիմքը, ուզենք թե չուզենք, այ էս վերևում դրվածներն են:

Կարծում եմ, որ կկարողանանք կառուցողական բանավեճ կազմակերպել: Ինձ ու ձեզ բարի քննարկումներ:

[varo987]

Լևոնը ու իր թիմը ասում են, որ եթե 1998թվին հաշտության պայմանագիր կնքեինք, Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ սահմանը բաց լիներ, Հայաստանը էսօր լրիվ ուրիշ մակարդակի երկիր կլներ։
Իսկ ինչ մակարդակի, գոնե մոտավոր հաշվարկներ կան, բնակչությունը ինչքան կլներ, ՀՆԱ-ն ինչքան, միջին աշխատավարձը և այլն՞
Օրինակ Վրաստանը 1998-իցել ու դրանից առաջել բաց սահմաններ ունի ու ավելին եղբայրական հարաբերությունների մեջա Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ, դե ֆակտո հրաժարվելա Օսիայից ու Աբխազիայից, բայց ինչ որ էս 19տարում չի դառե տնտեսական գիգանտ։
ՀՆԱ, արդյունաբերություն, գյուղատնտեսություն, ներմուծում, արտահանում, միջին աշխատավարձ/թոշակ, ազգային արժույթի կայունություն, արտագաղթի մակարդակ, գործազրկություն ու նման սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներով մի փոքր պլյուս-մինուսով նույն Հայաստանի մակարդակի երկիրա։

[Chuk]

Լևոնը ու իր թիմը ասում են, որ եթե 1998թվին հաշտության պայմանագիր կնքեինք, Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ սահմանը բաց լիներ, Հայաստանը էսօր լրիվ ուրիշ մակարդակի երկիր կլներ։
Իսկ ինչ մակարդակի, գոնե մոտավոր հաշվարկներ կան, բնակչությունը ինչքան կլներ, ՀՆԱ-ն ինչքան, միջին աշխատավարձը և այլն՞
Օրինակ Վրաստանը 1998-իցել ու դրանից առաջել բաց սահմաններ ունի ու ավելին եղբայրական հարաբերությունների մեջա Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ, դե ֆակտո հրաժարվելա Օսիայից ու Աբխազիայից, բայց ինչ որ էս 19տարում չի դառե տնտեսական գիգանտ։
ՀՆԱ, արդյունաբերություն, գյուղատնտեսություն, ներմուծում, արտահանում, միջին աշխատավարձ/թոշակ, ազգային արժույթի կայունություն, արտագաղթի մակարդակ, գործազրկություն ու նման սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշներով մի փոքր պլյուս-մինուսով նույն Հայաստանի մակարդակի երկիրա։

Տնտեսական գիգանտի մասին ոչ մեկը չի խոսում, բայց լիքը հարցերով էսօր Վրաստանն ավելի կայուն տեմպերով զարգացող երկիր ա: Բայց ես դրա մասնագետը չեմ, դա ուրիշներն ավելի լավ կհիմնավորեն, կամ կհերքեն իմ ասածը:

Իսկ ես կասեմ, որ Վրաստանի հետ համեմատելն անտեղի մի բան ա: Բաց սահմանը երաշխիք չի, դրանից բացի էլի բաներ են պետք զարգանալու համար: Մենք դեռ խոսում ենք նրա մասին, որ փակ սահմանը խոչընդոտ ա: Ու ես չեմ կարծում, որ որևէ լուրջ մարդ չհամաձայնվի, որ բաց սահմանի դեպքում հեռանկարն ավելի լավն է լինում:

[Chuk]

Հարևան թեմայում քննարկվում է, թե ինչ երաշխիքներ կարող են լինել, որ փոխզիջումից հետո չեն լինի զոհեր: Կարծում եմ, որ առաջիկայում դեռ շատ առիթ կունենք էդ թեմային անդրադառնալու, իսկ առայժմ էդ մասին առաջարկում եմ կարդալ իմ կողմից շատ հարգված քաղաքագետներից մեկի՝ Արման Գրիգորյանի հոդվածը.


Լուրջ երեւալու փորձեր, կամ ինչու չպետք է վախենալ խաղաղությունից

Լուրջ երեւալու փորձեր, կամ ինչու չպետք է վախենալ խաղաղությունից
Հայ ազգային կոնգրեսի համագումարում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ունեցած ելույթը բուռն ու կանխատեսելի բազմաթիվ արձագանքների արժանացավ։ Առանց փոշին թափ տալու՝ դարակներից դուրս բերվեցին արդեն բոլորիս մահու չափ ձանձրացրած մեղադրանքներն ու հակափաստարկները, եթե, իհարկե, կարելի է դրանց հակափաստարկ անունը տալ` «ոչ մի թիզ հող», «արյունով վերցրած հողը թղթով չեն վերադարձնում», «կարևորը թվերը չեն, այլ ոգին», «խնդիրն ուժերի հարաբերակցությունը չէ, այլ մեր ապաշնորհ իշխանություններն ու դիվանագետները», «1994 թ. զինադադար կնքելու փոխարեն՝ Ադրբեջանին պետք է կապիտուլյացիայի ենթարկեինք», «մենք արդեն լուծել ենք Ղարաբաղի հարցը» և այլն։ Այս պնդումներին պատասխանելը եղել ու մնում է չափազանց անշնորհակալ գործ, որովհետև դրանց հեղինակներին պատասխանները չեն հետաքրքրում։ Ժամանակակից սոցցանցային ժարգոնով ասած` այդ մարդիկ զբաղված են տրոլինգով։ Հնարավոր էլ չէ այդ պնդումների շուրջ նորմալ խոսակցություն ծավալել։ Օրինակ` ի՞նչ կարելի է ասել մարդկանց, որոնք պնդում են, թե 1994 թ. իսկապես հնարավորություն կար Ադրբեջանին կապիտուլյացիա պարտադրելու և դառնալու հավերժական հերոսներ, բայց, չգիտես ինչու, Հայաստանի իշխանությունները որոշեցին դրա փոխարեն զինադադար կնքել։ Կամ հնարավո՞ր է արդյոք, բացի անհապաղ բժշկական օգնության դիմելու խորհրդից, ուրիշ բան ասել մարդկանց, որոնք պնդում են, թե անգամ եթե տարածք ենք կորցնելու, նախընտրելի է, որ դա տեղի ունենա ոչ թե խաղաղ ճանապարհով ու փոխզիջումների միջոցով, այլ պատերազմով, այսինքն` բացարձակապես անիմաստ զոհեր տալուց հետո։

Պետք է արձանագրել, սակայն, որ նման` նորմալ բանավեճի ոչ ենթակա պնդումներին զուգահեռ՝ սկսել է Արցախյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գաղափարի դեմ աճող հաճախականությամբ արծարծվել մի առարկություն, որը կարող է շատերին տրամաբանական, նույնիսկ համոզիչ թվալ։ Խոսքս այն պնդման մասին է, թե տարածքային զիջումների գնով խաղաղության գնալը հարցը, լուծելու փոխարեն՝ պատուհաս է դառնալու մեր գլխին, որովհետև զիջումները՝ 1) հագեցնելու փոխարեն՝ ավելի գրգռելու են Ադրբեջանի ախորժակը, և 2) Հայաստանն ու Արցախն ավելի խոցելի են դարձնելու ադրբեջանական ագրեսիայի դեմ (տես, օրինակ` Հայկ Մարտիրոսյան, «Տեր-Պետրոսյանի ուղերձը հատուկ է ազգային ու պետական դավաճանին», Անկախ Նորություն (http://ankakh.com/article/57148), 19.12.2017.; Արա Պապյան, «5 շրջանները հանձնելուց հետո անհնար է պահել Ղարաբաղը (http://www.1in.am/1980313.html)», Առաջին Լրատվական, 08.12.2016.; Նորատ Տեր-Գրիգորյանց, «Այդ ի՞նչ պոռնկական հարցադրում է` զիջել հող, թե չզիջել։ Զիջելու բան չկա (http://www.1in.am/2066383.html%20)», Առաջին Լրատվական, 12.21.2016.):

Եթե մի պահ անտեսենք պնդման որոշ հեղինակների` քաղաքակիրթ բանավեճի հետ անհամատեղելի բառապաշարը, որ արդեն ցիտված նյութերի վերնագրերից է ճչում, այս պնդումն, առաջին հայացքից, զուրկ չէ տրամաբանությունից։ Թվում է նաև, թե պնդման հիմքում ընկած է իրատեսության ու զգուշավորության կոչ, ինչով այն էապես տարբերվում է «ոչ մի թիզ հող»-ի և «արյունով վերցրած հողը թղթով չեն վերադարձնում»-ի մետաֆիզիկայից։ Այդ կոչը նույնիսկ կարելի է մեկնաբանել այսպես. «Մենք սկզբունքորեն դեմ չենք զիջումների գնով խաղաղություն հաստատելու գաղափարին, եթե դա իսկապես հնարավոր լիներ։ Բայց դա, ցավոք, անիրատեսական, եթե չասենք՝ միամիտ հույս է։ Զիջումները մեզ խաղաղություն չեն տալու, այլ ընդամենը՝ նույն պատերազմական վիճակը, միայն՝ ավելի թուլացած ու խոցելի դիրքերով»: Կոչի հեղինակները նաև չեն հոգնում ադրբեջանցիների ագրեսիվ հռետորաբանությունը մատնացույց անելուց և հիշեցնելուց, որ ադրբեջանցիները նույնիսկ Երևանի նկատմամբ հավակնություններից են բացեիբաց խոսում։

Թվում է` այս փաստարկին հնարավոր չէ ոչինչ հակադրել։ Բայց ինձ թույլ կտամ մի երկու հարց ուղղել դրա պաշտպաններին. դուք իսկապե՞ս մտածում եք, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, կամ նույնիսկ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը, ովքեր նույնպես տարբեր ժամանակներում սկզբունքային համաձայնություն են տվել տարածքային զիջումներ ենթադրող լուծումների տարբերակների, այս ամենը չեն հասկանում։ Դուք իսկապե՞ս մտածում եք, որ խոսքն առանց զիջումները շահագործելը բացառող երաշխիքների, պարզապես տարածքների գնով խաղաղություն գնելու մասին է, ու որ Տեր-Պետրոսյանը կամ, ընդհանրապես, Հայաստանում բանականությունը չկորցրած որևէ մարդ կարգավորման կայունության գրավականը կարող է Ադրբեջանի բարի կամքը համարել։ Ո՞ւմ համար պարզ չէ, որ, նախ, խոսքը ոչ թե զիջումների, այլ փոխզիջումների մասին է, և որ որևէ տարածքային զիջում հայկական կողմից կարող է տեղի ունենալ միայն վերը նշված մտավախությունները փարատող երաշխիքների ապահովման դեպքում։ Ո՞ւմ համար պարզ չէ, որ նման երաշխիքների մշակումը բանակցությունների հիմնական առարկաներից մեկն է, եթե ոչ՝ հիմնականը։ Բայց արի ու տես, որ որոշ մարդկանց համար պարզ չէ։ Ստիպված ենք բացատրել։ Ստիպված ենք բացատրել, որ եթե նույնիսկ մատնանշած վտանգներն իրական են, դա չի նշանակում, թե դրանք չեզոքացման ենթակա չեն։ Ստիպված ենք բացատրել, որ ընդհանրապես որևէ խնդրի գոյության արձանագրումը չի կարելի շփոթել այդ խնդրի անլուծելիության հետ, ինչը հենց այն տրամաբանական փոսն է, որտեղ հայտնվել են սույն պնդման հեղինակները։

Եվ այսպես, առաջին երաշխիքը, որը հայկական կողմը միշտ պահանջել է ու, վստահ եմ` շարունակում է պահանջել, այն է, որ զիջվելիք տարածքները պետք է վերածվեն ապառազմականացված գոտու։ Նման գոտու ստեղծումը նշանակում է, որ Ադրբեջանն ի վիճակի չի լինի կայծակնային արագությամբ ուժեր կենտրոնացնել և հարձակում սանձազերծել Արցախի դեմ։ Որևէ հարձակում անպայման ենթադրելու է զինված ուժերի, այդ թվում՝ ծանր տեխնիկայի անցում ապառազմականացված գոտու տարածքով, ինչը ժամանակ ու հնարավորություն կտա հայկական կողմին զինված ուժերը մարտական պատրաստության բերելու և հարձակմանը դիմակայելու նպատակով մոբիլիզացիա սկսելու։

Երկրորդ, ապառազմականցված գոտում կտեղակայվեն խաղաղապահ ուժեր ու միջազգային դիտորդներ, որոնք կկարողանան արձանագրել որևէ խախտում Ադրբեջանի կողմից` դրանից բխող բավականին լուրջ հետևանքներով։ Կարող են առարկել, թե այդ նույն միջազգային ուժերը, որ կարգավորման դեպքում դիտորդներ պետք է տրամադրեն, արդեն քանի տարի է՝ որդեգրել են չեզոքության պրակտիկան ու միշտ խուսափում եմ մեղավորին մատնացույց անելուց։ Սա թույլ առարկություն է, որովհետև կարգավորումից հետո նրանք շահագրգռված են լինելու ոչ թե չեզոքություն, այլ կայունություն ապահովելով, ինչը ենթադրում է միանգամայն այլ շահեր ու վարքագիծ։ Կարող են նաև առարկել, որ խաղաղապահները ոչինչ էլ չեն կարողանա զսպել, ինչպես այս հարցին առնչվող մի բանավեճի ժամանակ պնդել էր ֆեյսբուքյան մի օգտատիրուհի` օրինակ բերելով Ռուանդայում տեղակայված ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերի ճակատագիրը 1994 թվականին։ Սա նույնպես թույլ առարկություն է։ Ճիշտ է, իհարկե, որ որոշ դեպքերում խաղաղապահներն աչքի չեն ընկել արդյունավետությամբ, ինչպես Ռուանդայի դեպքում։ Բայց նրանց արդյունավետության մակարդակն ինչ-որ հաստատուն իրողություն չէ։ Այն կախված է խաղաղապահների մանդատից, այդ մանդատն ստանձնած պետությունների ուժից ու հեղինակությունից, ինչպես նաև կարգավորման արդյունքում ձևավորված ստատուս քվոն պահպանելու նրանց շահագրգռվածությունից։ Ռուանդայում ձախողված խաղաղապահ առաքելությունը նման առաքելության միակ կամ նույնիսկ ամենաներկայացուցչական օրինակը չէ։ Վերոհիշյալ ֆեյսբուքյան օգտատիրուհին ու նրա մտավախությունը կիսողները կարող էին հիշել նաև, ասենք` Հարավային Օսեթիայի ռուսական խաղաղապահ առաքելությունը, ինչն, իմ կարծիքով, ավելի քան արդյունավետ էր։

Երրորդ, քանի որ ապառազմականացված գոտին ամրագրված պետք է լինի միջազգային պայմանագրով և ունենա միջնորդների երաշխիքները, դրա խախտումը գործի կդնի միջնորդների համապատասխան պարտավորությունները` որոշակի սանկցիաների, չի կարելի նաև բացառել` հայկական կողմին ռազմական օգնության կամ հայկական կողմի օգտին անմիջական ռազմական միջամտության տեսքով։

Չորրորդ, միջազգային պայմանագրով ամրագրված ապառազմականացված գոտու դեմ որևէ ոտնձգություն պարզ խոստման դրժում չի լինի, այլ միջազգային պայմանագրի կոպիտ խախտում։ Իրականում դա նույնիսկ կոպիտ խախտում անվանելը նրբասացություն է։ Զինված մուտքն ապառազմականացված գոտի համարվում է ագրեսիա, անկախ այն բանից, որ խնդրո առարկա գոտին տվյալ պետության սուվերեն տարածքում է։ Իսկ դա նշանակում է, որ ագրեսիայի զոհը կարող է դա համարժեք ռազմական պատասխանի արդարացում (casus belli) համարել՝ առանց բացասական միջազգային հետևանքներից վախենալու և նույնիսկ միջազգային աջակցության ակնկալիքով։

Հինգերորդ, քանի որ ապառազմականացված գոտու դեմ ոտնձգության դեպքում Հայաստանը կարող է ունենալ և պետք է ունենա պայմանագրով ամրագրված ռազմական միջամտության իրավունք, և քանի որ նման միջամտությունը կլինի ագրեսիայի զոհի կարգավիճակով, Հայաստանը կարող է նաև աջակցություն ակնկալել ռազմական փոխօգնության հայ-ռուսական պայմանագրի շրջանակներում։

Վեցերորդ, եթե նույնիսկ այդ պայմանագիրն ու դրա իրավական պարտավորությունները մի կողմ դնենք, դժվար չէ պատկերացնել, որ կարգավորումից հետո ադրբեջանական ագրեսիան բուն Արցախի, առավել ևս՝ Հայաստանի դեմ, լրջորեն կբախվի այս ռեգիոնում դերակատարություն ունեցող որոշ պետությունների շահերին։ Ասվածը նույնիսկ Թուրքիային է վերաբերում, էլ չեմ խոսում Ռուսաստանի ու Իրանի մասին, որոնք ոչ միայն նման շահ չունեն, այլև Արցախի ու Հայաստանի դեմ ագրեսիան անկասկած կդիտեն որպես սեփական կենսական շահերի դեմ ուղղված ոտնձգություն։ Ուզում եմ հատուկ շեշտել, որ այստեղ խոսքը մեր նկատմամբ ջերմ վերաբերմունքի ու սիրո մասին չէ, ոչ էլ նույնիսկ պայմանագրային պարտավորությունների, այլ հենց այդ պետությունների կենսական շահերի։ Եվ այստեղ բացարձակապես որևէ նշանակություն չունի այն փաստը, որ ռուսներն, ասենք` Ադրբեջանին զենք են վաճառել կամ որ 2016 թ. ապրիլյան պատերազմի ժամանակ մեզ անվերապահ աջակցություն չեն հայտնել։ Տարբերությունը չեմ բացատրում՝ ընթերցողի նկատմամբ հարգանքից ելնելով։

Յոթերորդ, հետագա ագրեսիան բացառելու երաշխիք կարող է լինել նաև Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև սպառազինությունների կրճատման պայմանագիրը։ Դա կարելի է անել՝ հատկապես աչքի առաջ ունենալով հարձակողական գործողությունները դժվարացնելու կամ բացառելու, միաժամանակ՝ պաշտպանվելը հեշտացնելու նպատակը։


շարունակելի

[Chuk]

շարունակություն


Վերջապես՝ ութերորդ և ամենակարևոր երաշխիքը. հակամարտության կարգավորումը նշանակում է հաշտություն, ոչ թե նոր պայմաններով զինադադար, իսկ հաշտությունն ու զինադադարն սկզբունքորեն տարբեր բաներ են։ Զինադադարն ընդամենը նշանակում է, որ կողմերն ընդունում են շփման գծում ուժով ինչ-որ բան էականորեն փոխելու անհնարինությունը, բայց չեն հրաժարվում ուժով հարցը լուծելու մտադրությունից։ Զինադադարը լուրջ միջազգային ու իրավական պարտավորություններ չի ենթադրում, ինչպես այն չի ենթադրում տնտեսական ու մշակութային կապերի վերականգնում, հետևաբար՝ պատերազմի գնի հավելյալ բարձրացում։ Հաշտությունը ենթադրում է այս ամենը, ամրագրվում է ԵԱՀԿ-ի որոշումներով, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի ու Գլխավոր ասամբլեայի համապատասխան բանաձևերով և նշանակում է, որ կողմերը ոչ միայն ընդունում են դրա արդյունքում ստեղծված ստատուս քվոն, այլև քայլեր են ձեռնարկում, որոնք ստատուս քվոյից հրաժարումն անխուսափելիորեն դարձնում են առավել անցանկալի ու դժվար։ Սա է պատճառը, որ զինադադարները սովորաբար անկայուն են, իսկ հաշտության պայմանագրերով հաստատված հարաբերությունները` կայուն։ Համեմատեք, օրինակ, Իսրայելի հարաբերությունները Եգիպտոսի հետ 1948-ից մինչև 1978 թ. ընկած ժամանակաշրջանում, և նույն երկրների հարաբերությունները 1978 թվականից հետո, կամ, մի կողմից՝ Իսրայելի ներկա հարաբերությունները Եգիպտոսի ու Հորդանանի հետ, մյուս կողմից` նույն երկրի հարաբերությունները Լիբանանի ու Սիրիայի հետ։ Կարող են առարկել, թե նույնիսկ նման հաշտությունները 100 տոկոսանոց երաշխիք չեն նոր հակամարտություններից խուսափելու համար։ Բայց ինչպես ամերիկյան հայտնի ասացվածքն է ուսուցանում, այս աշխարհում 100 տոկոսանոց են միայն մահն ու հարկերը։ Պնդել, թե 1948-1978 թթ. ժամանակաշրջանի եգիպտա-իսրայելական հարաբերությունների ու այդ երկրների` 1978 թ. հաշտության պայմանագրին հաջորդած ժամանակաշրջանի հարաբերությունների միջև ահռելի տարբերություն չկա, պարզապես ծիծաղելի է։ Այս համատեքստում արժե անդրադառնալ այն վստահ պնդմանը, թե կարգավորումն ավելի կկոշտացնի Ադրբեջանի դիրքորոշումը։ Պակաս հավանական չի կարելի համարել այն սցենարը, որ խաղաղ կարգավորումն Ադրբեջանում խաղաղության էլեկտորատի համար քաղաքականապես կհեշտացնի համարձակ լինելը՝ միևնույն ժամանակ համալրելով այդ էլեկտորատի շարքերը, հատկապես՝ եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, և ես սա հատուկ ուզում եմ շեշտել, որ իրականում ագրեսիան` կարգավորումից հետո, Ադրբեջանի համար շատ ավելի վտանգավոր ու անհեռանկար է դառնալու, քան հիմա է։ Գոնե չի կարելի որպես աքսիոմատիկ ճշմարտություն ընդունել այն պնդումը, թե բոլոր ադրբեջանցիներն առավոտից իրիկուն տրված են Երևանն ու Ստեփանակերտը արյան ծով սարքելու անուրջներին, ու որ նրանց դիրքորոշումներն ընդհանրապես կախված չեն քաղաքական իրողություններից։ Այո, անվիճելի է, որ նրանց մոտ բավականին տարածված են հակահայկական տրամադրություններն ու ատելության հռետորաբանությունը, բայց չի կարելի մոռանալ, որ նրանք պատերազմում պարտված կողմ են, իսկ նման դրսևորումները պարտությունների համարյա անբաժան ուղեկիցն են։ Ես վստահ եմ, որ կարգավորման ու բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատելու լուրջ քայլերին զուգահեռ՝ այդ տրամադրություններն Ադրբեջանում զգալիորեն կնվազեն։

Եվ այսպես, խաղաղ կարգավորման դեմ բերված՝ առաջին հայացքից իրատեսություն քարոզող փաստարկը, թե զիջելու դեպքում մենք դատապարտված ենք, իրականում ոչ մի կապ չունի իրատեսության հետ։ Այն ընդամենը հերթական հնարքն է, որ մոգոնել են խաղաղ կարգավորման գաղափարի դեմ, ինչին որոշ մարդիկ փորձել են մի քիչ տրամաբանական տեսք տալ։ Բայց դա չի հաջողվել, որովհետև այդ փաստարկի հեղինակներն իրականում ավելի շատ դեկլարատիվ պնդումներ են արել, քան իրական փաստարկ պաշտպանել։ Մասնավորապես, նրանք բավարար ջանքեր չեն գործադրել որոշ կանխատեսելի հարցերի ու հակափաստարկների պատասխանելու ուղղությամբ։ Նրանք շփոթել են խնդրի գոյությունը խնդրի անլուծելիության հետ։ Վերջապես, նրանք չեն խորշել սեփական պնդումները հայհոյանքների ու մեղադրանքների ռելսերի վրա դնելուց։ Իսկ մարդիկ սովորաբար հայհոյում են, երբ ասելու բան չունեն կամ երբ գիտակցում են, որ ասելիքը համոզիչ չէ։

Արման Գրիգորյան
Քաղաքագետ

Աղբյուր՝ http://www.ilur.am/news/view/57416.html

[Տրիբուն]

Ապեր, ինձ թվում ա նաև Լևոնի էս հոդվածն ա պետք դնել, որտեղ պարզաբանում ա փուլային ասելով ինչ ի նկատի ունի։ Էս շատ կարևոր ա․

Լեւոն Տեր-Պետրոսյան. Որոշ պարզաբանումներ ս.թ. դեկտեմբերի 17-ի իմ ելույթի արձագանքների վերաբերյալ (http://www.ilur.am/news/view/56984.html)


1-ին փուլ. Հայկական կողմը Ադրբեջանին է վերադարձնում Ղարաբաղի հսկողության տակ գտնվող յոթ շրջաններից հինգը, բացառությամբ Քելբաջարի եւ Լաչինի.

2-րդ փուլ. Ղարաբաղա-ադրբեջանական նոր շփման գծում տեղակայվում են խաղաղարար ուժեր.

3-րդ փուլ. Հռչակվում է Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետության միջազգայնորեն ճանաչված միջանկյալ կարգավիճակը.

4-րդ փուլ. Վերացվում է Ղարաբաղի եւ Հայաստանի շրջափակումն ու վերականգնվում են Ադրբեջանը, Ղարաբաղը, Հայաստանը (հավանաբար նաեւ Թուրքիան) կապող հաղորդակցության բոլոր ճանապարհները.

5-րդ փուլ. Սահմանվում է Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետության վերջնական կարգավիճակը.

6-րդ փուլ. Ադրբեջանին են վերադարձվում մնացյալ երկու շրջանները, բացի Լաչինի միջանցքից։

[Արէա]

հետաքրքիր մարդ ես գիտես..
Արէան էլ ասումա լոլո մի կարդացեք..

տղերք, էնքան են ասել փոխզիջում-փոխզիջում, որ սաղիդ բերանն ընկելա..
մի հատ կբացատրե՞ք, թե ինչն ենք ինչի հետ փոխելու..
մենք հաղթանակած կողմ ենք, ախր ոնց կարելի էր տենց թսիկ լինել, ոնց մենք հենց սկզբից սկսեցինք ու մինչև հիմա շարունակում ենք..

Գաղթական ջան, սեղանին կա խնդրի լուծման պլան, դուք դեմ եք դրան, ասում ենք ձեր տարբերակը ո՞րն ա. ասում եք հզոր երկիր կառուցելը։ Կուզե՞ս ես էլ ավելացնեմ ատոմային զենքի ստեղծումն ու Հյուսիսային Կորեայի հետ ռազմական դաշինքի կնքումը, էդ դեպքում Ադրբեջանը հաստատ չի համարձակվի չարություն անի։ Բայց թե իմ նշածը ճիշտ նույնքան վերացական լուծում ա, որքան ձեր հզոր հայրեինքի կերտումը։

Մենք չենք կարողանում մեր բաշիբոզուկների հախից գանք։ Տենց ա ստացվել։ Մոտ ապագայում չենք էլ կարողանալու։ Դու ինձ լուծում առաջարկի որի իրագործմանը կարանք հենց վաղը լծվենք, էս իշխանությունների պարագայում։

Տենց լուծում կա՝ մեղմացնել դիրքորոշումը, քարոզել ժողովուրդների բարեկամություն, բարիդրացիություն, ժողովրդին նախապատրաստել համատեղ ապրելու մտքին, նույնը համաձայնացնել ադրբեջանի իշխանությունների հետ՝ իրենց կողմից նույնպես վերացվի թշնամանքի հրահրումը, ԼՂԻՄ-ի հարակից շրջաների վերադարձում ադրբեջանին, թող փախստականները երկու կողմից էլ վերադառնան իրենց նախկին բնակության վայրեր, թող մի քառասուն տարով միջանկյալ կարգավիճակ տրվի Ղարաբաղին, մինչև ժողովուրդները բարեկամանան, իրենք որոշեն որտեղ են ուզում ապրել։ Նորմալ մարդավարի ապրենք։

Սենց մենք ո՞ւր ենք գնում։ Իմ կարծիքով ցավալի պարտության։ Դուք ուրիշ տեսլական ունե՞ք, բացի վերացական հզոր հայրենիքի կառուցումը։

[Տրիբուն]

Մենք չենք կարողանում մեր բաշիբոզուկների հախից գանք։ Տենց ա ստացվել։ Մոտ ապագայում չենք էլ կարողանալու։ ։

Մեր բաշիբոզուկների հախից չենք կարում գանք, էկեք հանձվենք թուրքերին։ Երկաթյա տրամաբանություն ա։

[Արէա]

Մեր բաշիբոզուկների հախից չենք կարում գանք, էկեք հանձվենք թուրքերին։ Երկաթյա տրամաբանություն ա։

Չենք հանձնվում։
Բայց հակառակ տեսակետն էլ կարելի ա նույն տրամաբանությամբ մեկնաբանել, որպես. մեր բաշիբոզուկների հախից չենք կարում գանք, էկեք ամիսը չորս զոհ տանք, մինչև տեսնենք ինչ ա ստացվում, աստված մեծ ա, բալքի գլուխներս վերջնականպես չուտենք։

[Տրիբուն]

Չենք հանձնվում։
Բայց հակառակ տեսակետն էլ կարելի ա նույն տրամաբանությամբ մեկնաբանել, որպես. մեր բաշիբոզուկների հախից չենք կարում գանք, էկեք ամիսը չորս զոհ տանք, մինչև տեսնենք ինչ ա ստացվում, աստված մեծ ա, բալքի գլուխներս վերջնականպես չուտենք։

Չէ, եկեք ամիսը չորս զոհ չտանք։ Էս էլ ա լուծում, ու սրա համար պարտադիր չի փոխզիջվել։

[Արէա]

Չէ, եկեք ամիսը չորս զոհ չտանք։ Էս էլ ա լուծում, ու սրա համար պարտադիր չի փոխզիջվել։

Ո՞նց։ Քանի էջ ա էս հարցի պատասխանն եմ ուզում լսել։ Ո՞նց անենք որ զոհ չտանք։

[Տրիբուն]

Ավելի լավ վերնագիր, թեմայի համար, քան Լևոն Տեր-Պետրոսյանի 1997 թ. նոյեմբերի 1-ի հայտնի հոդվածի (https://hy.wikisource.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4,_%D5%A9%D5%A5%D5%9E_%D5%AD%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B 6%E2%80%A4_%D5%AC%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82_%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A8) վերնագիր էր, չգտա:


Ապեր, ի միջի այլոց, հեչ լավ վերնագիր չես դրել։ Ոչ մեկը աշխարհում պատերազմ չի ուզում, որ հարցը սենց այլընտրանքով ներկայացվի։ Սաղս էլ միաբերան ասելու ենք խաղաղություն։ Էս ահավոր ծայրահեղացված ու էմոցիոնալ վերնագիր ա, որը Լևոնի կողմից առաջ ա քաշվել կոնկրետ իրա դիրքորոշումը սուր անկյուններով հիմնավորելու համար։

[Տրիբուն]

Ո՞նց։ Քանի էջ ա էս հարցի պատասխանն եմ ուզում լսել։ Ո՞նց անենք որ զոհ չտանք։

Անենք էն, ինչը դու չես ուզում լսել, Արէա ջան - երգիրը երգիր ա պետք սարքել։ Այ սենց պարզ։ Որ սահմանի վրա զինվորները նախ իրար չուտեն - ոնց գիտենք էտ էլ ա լինում, թուրքից էլ կանսերվի բանկով չպաշտպանվեն։ Չեմ կարծում որ շատ դժվար բան ա։ Հաստատ ավելի հեշտ ա, ու ավելի քիչ ջանք ա պահանջում, քան ափալ թափալ փոխզիջման գնալը։

[Տրիբուն]

Հեռու չգնանք, մեր նոր պաշտպանության նախարարը նշանակվելուց ամպագոռգոռ գաղափար առաջ քաշեց - ազգ-բանակ։ Արա, ասինք էս ինչ մի ցենտր բան ա, տենանք ինչ են անելու, աջակցենք։ Պարզվեց էտ փայլուն մտքի տակ մարդա հազար դրամ ֆռալն էր, մեկ էլ բանակի բրենդվի կոշիկը, այսինքն հերթական դեբիլությունը։ Մեր պրոբլեը թուրքը չի, սահմանը չի, մեր պրոբլեմը մեր դեբիլությունն ա։

[Տրիբուն]

Ու ես չեմ պատրաստվում էս հարցը հազարերորդ անգամ քննարկել - Հայաստանի զարգացումը երբեք կախված չի եղել ու կախված չի Ղարաբաղի հարցից ու թուրքական սահմանից, դա գերագույն մուտիլովկայա։ Ով էտ հարցը չարաշահում ա կամ ստախոս ա կամ դեբիլ ա, ուզում ա Լևոնը լինի ուզում Լևոնի պապը լինի ու ով ուզում ա նեղանա։

[Արէա]

Անենք էն, ինչը դու չես ուզում լսել, Արէա ջան - երգիրը երգիր ա պետք սարքել։ Այ սենց պարզ։ Որ սահմանի վրա զինվորները նախ իրար չուտեն - ոնց գիտենք էտ էլ ա լինում, թուրքից էլ կանսերվի բանկով չպաշտպանվեն։ Չեմ կարծում որ շատ դժվար բան ա։ Հաստատ ավելի հեշտ ա, ու ավելի քիչ ջանք ա պահանջում, քան ափալ թափալ փոխզիջման գնալը։

Ամենաշատը ուզում եմ որ երկիրը երկիր սարքենք։
Բայց դե գիտեմ, որ չենք սարքելու։
Գոնե առաջիկա տաս-տասնհինգ տարում։
Ձեր ասածը եթե համադրում եմ էս համոզմանս հետ, ստացվում ա, որ Ղարաբաղի հարցը լուծում չունի, գոնե մի տասնհինգ տարի։
Ու իմ ընկերները, իմ հարազատները դեռ մի տաս տարի էլ զոհվելու են։ Այ սա ա նշանակում. «լուծումը հզոր երկիր սարքելն ա» թեզը։

[Տրիբուն]

Ամենաշատը ուզում եմ որ երկիրը երկիր սարքենք։
Բայց դե գիտեմ, որ չենք սարքելու։
Գոնե առաջիկա տաս-տասնհինգ տարում։
Ձեր ասածը եթե համադրում եմ էս համոզմանս հետ, ստացվում ա, որ Ղարաբաղի հարցը լուծում չունի, գոնե մի տասնհինգ տարի։
Ու իմ ընկերները, իմ հարազատները դեռ մի տաս տարի էլ զոհվելու են։ Այ սա ա նշանակում. «լուծումը հզոր երկիր սարքելն ա» թեզը։

Հնարավոր ա, որ չունի, եղբայր։ Եթե իհարկե Ալիևը թաքնված ձմեռ պապին չի։

Բայց դրանից պետք չի նեղվել, քանի որ սենց հարցեր աշխարհում լիքը կան, ու երկրները զարգանում են, առաջ են գնում, սեփական ժողովրդին դրած չեն շինում, ու զոհեր էլ չեն լինում։

[Lion]

Երաշխիքների հետ կապված կարևոր ու հետաքրքիր հոդված տեղադրեցի հարևան թեմայում (https://www.akumb.am/showthread.php/67252-%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%9E%D5%A6%D5%B4-%D5%A9%D5%A5%D5%9E-%D5%AD%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%AC%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82-%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A8?p=2550415&viewfull=1#post2550415): Առաջարկում եմ աստիճանաբար տեղափոխվել էնտեղ:


ես գիտեի, որ չես գա :)

Ախպերս, կռիվ անելու հավես չունեմ, մանավանդ իզուր տեղը - ես ձեր ցանկացած ու ամենաուժեղ տեսաբանին էլ բանավեճում կջարդեմ, եթե ես հողհանձման գաղափարով դեմս գա, ուղղակի իմաստ չեմ տեսնում՝ ես իրեն կջարդեմ, կգնամ իմ գործին, մի ինչ որ մեկը քաղաքական դիվիդենտ կշահի: Եթե լինեի ակտվ քաղաքականության մեջ, ձեր էս դիրքորոշումից քարը քարին չէի թողնի, բայց հիմա... Այնպես որ առանձնապես մի գլուխ գովի, թե ես վախեցա :)


Ինչ վերաբերում «հողհանձնմանը», ապա գլուխդ պատին ես տալիս, պատն էլ հետադարձ գլխիդ: Եթե դու ունակ չես փոխզիջումը հողհանձնումից տարբերելու, ապա քո հակալևոնական քարոզչությունը ընդամենը անգրագետ քարոզչություն ա, որի իրավունքն ունես, բայց դժվար դա օգուտ տա քո նպատակներին :)

Փոխզիջում կոչված, հայկական կողմի պարագայում, ոնց էլ պտտվես, Արտակ ջան, հողհանձնում է ենթադրում: Դու հանձնում ես հող, ուշադիր, իսկ քեզ տալիս են խոսք - զգում ես տարբերությունը` hող խոսքի դիմաց, հող-խոսք: Ու այդ պարագայում ոչ մի երաշխիք չկա, թեկուզ իրենց Ալլահն էլ էդ խոսքը, տա, որ մի օր Ալիիևը կամ մի ուրիշ լիդեր չի կանգնի, ասենք մի հանրաքվե չի կազմակերպի ու չի ասի. <Գիտեք, հարգելի հայեր ու միջազգային հանրություն, պարզվեց, ժողովուրդ այլ կարծիքի է, սխալ ենք արել, որ ժամանակին համաձայնել ենք... խոսք տալ, հետ ենք վերցնում մեր խոսքը, կներեք... ստացվեց, կներեք>: Ու ինչ ես անելու? Միջազգային ուժեր ես կանչելու, որ քո հին դիրքերը հետ տան? Չէ, իրոք, Արտակ ջան, ինչ ես անելու? Պատասխանիր խնդրեմ:

Ավելին ասեմ, եթե Ալիևը իր ներքին նման քաղաքականությունը շարունակի, չեմ բացառում, որ իրեն գահընկեց կանեն: Իսկ հիմա պատկերացրու, գալիս է մի ոմն Բաշբոզուկով ու հայտարարում է. <Ղարաբաղ բիզմիդիռ, Ալիևը հանցագործ էր, նա ծախեց Ղարաբաղը, ոչ մի համաձայնություն հայերի հետ, ոչ մի Ղարաբաղի ճանաչում, հետ տվեք մեր սահմանները> ու կրկին - ինչ ես անելու, գրոհելու ես քո նախկին դիրքերը, որտեղից քեզ վրա կրակելու են, դե դանիական կոնտինգենտ ես կանչելու, որ քեզ պաշտպանի?

Սենց գլոբալ բաներ, էլ չասած մանրուքների մասին, որ, իրոք, բանակցում են նրա հետ, ով ուզում է բանակցել, զիջում են նրան, ով դրսևորում է բարի կամք: Եվ վերջապես, մեր երկրի խնդիրն ու նրա առաջընթացի արգելակը ամենևին էլ Արցախի խնդիրը չի, եկեք էս կուտը չուտենք: Արցախը մեզ չի խանգարում մեր ներքին խնդիրները լուծենք, ցանկություն լինի:

Արտակ ջան, ուզում եմ մի փոքրիկ պատմություն հիշեցնել քեզ Նապոլեոնի հետ կապված.

Իտալական արշավանքի վերջում ու հատկապես Մարենգոյից հետո, երբ ավստրիական զորքերը արդեն գլխովին ջախջախվել էին ու սպառնալիք էր կախված արդեն նույնիսկ բուն Ավստրիայի վրա, Կոբենցլը՝ XVIII դարի լավագույն դիվանագետներից մեկը, ժամանում է Բոնապարտի հետ բանակցությունների: Ամեն ինչի մասին պայմանավորվում են ու վերջում Կոբենցլը փորձում է հանրապետական գեներալից ևս գոնե մի ինչ որ բան պոկել և, առաջարկում է, որ, այս ու այս տարածքների զիջման դիմաց Ավստրիական Հաբսբուրգների կայսրությունը (հլը տես ոնց է հնչում, է) պատրաստ է ճանաչել Ֆրանսիայի Հանրապետությունը: Դրան ի պատասխան հետևում է Մեծն Կորսիկացու սրի պես հատու ապտակ-պատասխանը. <Ֆրանսիայի Հանրապետությունը ձեր ճանաչման կարիքը չունի: Ֆրանսիայի Հանրապետությունը փայլում է ինչպես մի մեծ ադամանդ և վայ նրան, ով չի նկատի այդ փայլը>:

Հիմա մեր դեպքում՝ Արցախի Հանրապետությունը կայացած պետություն է, աշխարհի ուժեղները դե-ֆակտո այն ճանաչել են, իսկ դե-յուրեն էլ կգա ժամանակի հետ: Աշխարհի թույլերի ճանաչումը մեզ պետք չէ, վերջին հաշվով կճանաչի մեզ Բուրկինաֆասոն թե ոչ, մի տեսակ այնքան էլ չի հուզում: Կճանաչի Ադրբեջանը, հիանալի է, չի ճանաչի... տես վերևում՝ Նապոլեոնի խոսքերը:

[Chuk]

Ախպերս, կռիվ անելու հավես չունեմ, մանավանդ իզուր տեղը - ես ձեր ցանկացած ու ամենաուժեղ տեսաբանին էլ բանավեճում կջարդեմ, եթե ես հողհանձման գաղափարով դեմս գա, ուղղակի իմաստ չեմ տեսնում՝ ես իրեն կջարդեմ, կգնամ իմ գործին, մի ինչ որ մեկը քաղաքական դիվիդենտ կշահի: էսքանից էն կողմ բամ չեմ կարդում։ Երբ դուխդ, համարձակությունդ կհերիքի, քո մակարդակին համապատասխան մեկի հետ բանավեճ կկազմակերպեմ, էնպես, որ բոլորը նայել ու դատել կարողանան։

Բայց ես վստահ պնդում եմ, որ դու էդքան դուխ չունես։



Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Հա, լավ, չունեմ, Արտակ ջան - էդ կտավատներդ էլ կարաս ուրիշներ վրա փորձեց: Մնացածն էլ կարաս չկարդաս, մեկա, իրական, իմաստային պատասխան տալու ոչ դու ու ոչ էլ ձեր տեսաբանները ի վիճակի չեն:

[Chuk]

Ա՜խ, Լիոն։

Ըստ թեմայի ասելիք ունեցողների հետ քննարկումները շատ եմ ցանկանում։ Արդեն իսկ կան ադելիքով գրառումներ, որոնց կփորձեմ արձագանքել։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Ախպերս, ասելիքս վերևը գրվածա: Կարծում ես ասելիք չի, մի պատասխանիր, ինչ ես ուզում? Չես ուզում պատասխանես, կարաս գնաս Մուսինյանի հետ բանավիճես, կամ էլ Լևոն Զուրաբյանի, իրար կասեք, իրար կլսեք, մի խինդ, մի ուրախություն, ձեզ կթվա, թե աշխարհը ձերնա, սաղդ ճիշտ եք ու... կայֆ կլնի :)

[Chuk]

Ապեր, ի միջի այլոց, հեչ լավ վերնագիր չես դրել։ Ոչ մեկը աշխարհում պատերազմ չի ուզում, որ հարցը սենց այլընտրանքով ներկայացվի։ Սաղս էլ միաբերան ասելու ենք խաղաղություն։ Էս ահավոր ծայրահեղացված ու էմոցիոնալ վերնագիր ա, որը Լևոնի կողմից առաջ ա քաշվել կոնկրետ իրա դիրքորոշումը սուր անկյուններով հիմնավորելու համար։

Հենց ամբողջ հարցն էն ա, որ ինքը շատ քիչ ա ծայրահեղացված:

Որտև ինչ ուզում ես անես, բայց էսպես շարունակելու դեպքում պատերազմը գրեթե երաշխավորված ա, իսկ փոխզիջման դեպքում, հակառակը, խաղաղությունն ա գրեթե երաշխավորված: Չափազանցությունը վերաբերում ա ընդամենը էդ «գրեթե» բառը չգրելուն, բայց իմաստային բան չի փոխում:

[StrangeLittleGirl]

Հենց ամբողջ հարցն էն ա, որ ինքը շատ քիչ ա ծայրահեղացված:

Որտև ինչ ուզում ես անես, բայց էսպես շարունակելու դեպքում պատերազմը գրեթե երաշխավորված ա, իսկ փոխզիջման դեպքում, հակառակը, խաղաղությունն ա գրեթե երաշխավորված: Չափազանցությունը վերաբերում ա ընդամենը էդ «գրեթե» բառը չգրելուն, բայց իմաստային բան չի փոխում:

Ինչու՞ ես համոզված, որ խաղաղությունը երաշխավորված ա փոխզիջման դեպքում:

[Chuk]

Ինչու՞ ես համոզված, որ խաղաղությունը երաշխավորված ա փոխզիջման դեպքում:

էս հոդվածը (https://www.akumb.am/showthread.php/67252-%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%9E%D5%A6%D5%B4-%D5%A9%D5%A5%D5%9E-%D5%AD%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%AC%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82-%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A8?p=2550415&viewfull=1#post2550415) կարդացել ու համաձայն չե՞ս, լրացուցի՞չ բացատրություն ես ուզում, թե՞ չես կարդացել:

[StrangeLittleGirl]

Հենց ամբողջ հարցն էն ա, որ ինքը շատ քիչ ա ծայրահեղացված:

Որտև ինչ ուզում ես անես, բայց էսպես շարունակելու դեպքում պատերազմը գրեթե երաշխավորված ա, իսկ փոխզիջման դեպքում, հակառակը, խաղաղությունն ա գրեթե երաշխավորված: Չափազանցությունը վերաբերում ա ընդամենը էդ «գրեթե» բառը չգրելուն, բայց իմաստային բան չի փոխում:


էս հոդվածը (https://www.akumb.am/showthread.php/67252-%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%9E%D5%A6%D5%B4-%D5%A9%D5%A5%D5%9E-%D5%AD%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%AC%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82-%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A8?p=2550415&viewfull=1#post2550415) կարդացել ու համաձայն չե՞ս, լրացուցի՞չ բացատրություն ես ուզում, թե՞ չես կարդացել:

էս.



Երկրորդ, ապառազմականցված գոտում կտեղակայվեն խաղաղապահ ուժեր ու միջազգային դիտորդներ, որոնք կկարողանան արձանագրել որևէ խախտում Ադրբեջանի կողմից` դրանից բխող բավականին լուրջ հետևանքներով։ Կարող են առարկել, թե այդ նույն միջազգային ուժերը, որ կարգավորման դեպքում դիտորդներ պետք է տրամադրեն, արդեն քանի տարի է՝ որդեգրել են չեզոքության պրակտիկան ու միշտ խուսափում եմ մեղավորին մատնացույց անելուց։ Սա թույլ առարկություն է, որովհետև կարգավորումից հետո նրանք շահագրգռված են լինելու ոչ թե չեզոքություն, այլ կայունություն ապահովելով, ինչը ենթադրում է միանգամայն այլ շահեր ու վարքագիծ։ Կարող են նաև առարկել, որ խաղաղապահները ոչինչ էլ չեն կարողանա զսպել, ինչպես այս հարցին առնչվող մի բանավեճի ժամանակ պնդել էր ֆեյսբուքյան մի օգտատիրուհի` օրինակ բերելով Ռուանդայում տեղակայված ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերի ճակատագիրը 1994 թվականին։ Սա նույնպես թույլ առարկություն է։ Ճիշտ է, իհարկե, որ որոշ դեպքերում խաղաղապահներն աչքի չեն ընկել արդյունավետությամբ, ինչպես Ռուանդայի դեպքում։ Բայց նրանց արդյունավետության մակարդակն ինչ-որ հաստատուն իրողություն չէ։ Այն կախված է խաղաղապահների մանդատից, այդ մանդատն ստանձնած պետությունների ուժից ու հեղինակությունից, ինչպես նաև կարգավորման արդյունքում ձևավորված ստատուս քվոն պահպանելու նրանց շահագրգռվածությունից։ Ռուանդայում ձախողված խաղաղապահ առաքելությունը նման առաքելության միակ կամ նույնիսկ ամենաներկայացուցչական օրինակը չէ։ Վերոհիշյալ ֆեյսբուքյան օգտատիրուհին ու նրա մտավախությունը կիսողները կարող էին հիշել նաև, ասենք` Հարավային Օսեթիայի ռուսական խաղաղապահ առաքելությունը, ինչն, իմ կարծիքով, ավելի քան արդյունավետ էր։

Ռուանդայի դեպքում խաղաղապահ ուժերը հենց առաջինն էին, որ փախան՝ հանգեցնելով ցեղասպանության: Դա թույլ առարկություն չի: Երբ դիմացդ Ադրբեջանի նման ագրեսոր ա, մյուս կողմից՝ Թուրքիան, որի հետ արևմուտքը սիլի-բիլի ա անում, խաղաղապահ ուժերին հավատալն առնվազն միամտություն ա դառնում: Հենց Ադրբեջանը մի բան անի, առանջինն իրանք են թողնելու, փախնեն:

[Chuk]

էս.



Ռուանդայի դեպքում խաղաղապահ ուժերը հենց առաջինն էին, որ փախան՝ հանգեցնելով ցեղասպանության: Դա թույլ առարկություն չի: Երբ դիմացդ Ադրբեջանի նման ագրեսոր ա, մյուս կողմից՝ Թուրքիան, որի հետ արևմուտքը սիլի-բիլի ա անում, խաղաղապահ ուժերին հավատալն առնվազն միամտություն ա դառնում: Հենց Ադրբեջանը մի բան անի, առանջինն իրանք են թողնելու, փախնեն:

Թույլ առարկություն ա, եթե վերցնում ես մենակ բացասական օրինակը, ու անտեսում լիքը դրականները: Հաջորդող կետերով էլ ահագին հիմնավորվում ա, թե ինչու ա քիչ հավանական Ռուանդայի սցենարը:

Ես ուզում եմ մի բան հասկանանք, քաղաքականության մեջ ոչինչ բացառել հնարավոր չի: Հետևաբար քննարկելի է նաև Ռուանդայի օրինակը: Բայց եթե շարժվենք զուտ օրինակներից կառչելով ու բացառելով, ասա խնդրեմ, ո՞րն ա քո տեսած լուծումը: Օքեյ, չփողզիջեցինք: Ի՞նչ է լինելու, ի՞նչ ընթացք է ունենալու, ի՞նչ հետևանքներ են լինելու: Խնդրում եմ կոնկրետ խոսել, վերացական «զարգանալ ա պետք»-ը չեմ ընդունում, եթե դա ես ասելու, պետք է հստակ նշես զարգացման հեռանկարը, ձևը:

[StrangeLittleGirl]

Թույլ առարկություն ա, եթե վերցնում ես մենակ բացասական օրինակը, ու անտեսում լիքը դրականները: Հաջորդող կետերով էլ ահագին հիմնավորվում ա, թե ինչու ա քիչ հավանական Ռուանդայի սցենարը:

Ես ուզում եմ մի բան հասկանանք, քաղաքականության մեջ ոչինչ բացառել հնարավոր չի: Հետևաբար քննարկելի է նաև Ռուանդայի օրինակը: Բայց եթե շարժվենք զուտ օրինակներից կառչելով ու բացառելով, ասա խնդրեմ, ո՞րն ա քո տեսած լուծումը: Օքեյ, չփողզիջեցինք: Ի՞նչ է լինելու, ի՞նչ ընթացք է ունենալու, ի՞նչ հետևանքներ են լինելու: Խնդրում եմ կոնկրետ խոսել, վերացական «զարգանալ ա պետք»-ը չեմ ընդունում, եթե դա ես ասելու, պետք է հստակ նշես զարգացման հեռանկարը, ձևը:
Էլի պիտի ասեմ զարգանալը, բայց դա պատկերացնում եմ քայլերով: Նախ, պետք ա գա ձախ գաղափարներով քաղաքական ուժ (ժողովրդի մասին մտածող չէ, այլ հենց ձախ): Ամենաբարդն էդ ուժին իշխանության բերելն ա: Բայց էդ ուժը պետք ա հատ-հատ ամեն ՀՀ քաղաքացու հետ աշխատի, իրա գոյությունն էլ մենակ ընտրությունից ընտրություն նկատել չտա: Հենց գալիս ա իշխանության, լավագույն դեպքում անխնա հարկեր ա սահմանում շատ բարձր եկամուտ ունեցողների վրա, անխնա տուգանքներ ու պատիժներ համակարգը չարաշահողների վրա, սեփականաշնորհված լիքը կառույցներ նորից պետականացնում ա, որոնց եկամուտը մտնում ա բյուջե, գնում ա կրթությանը, առողջապահությանն ու պաշտպանությանը: Դե էլ չեմ ասում՝ կոռուպցիայի դեմ իսկական պայքարի մասին, որը չի սահմանափակվի մանր-մունր չինովնիկներ բռնելով, այլ եթե Սաշիկն ա, ուրեմն Սաշիկը պիտի նստի:

[StrangeLittleGirl]

Հ.Գ. Ու Ռուանդան մի բացասական օրինակ չի, այլ օրինակ ա, որն ավելի մոտ ա մեզ, որովհետև սաղս էլ գիտենք, որ մեր արևելյան ու արևմտյան հարևանների ուշքնումիտքը մեզ ցեղասպանելն ա, որ Ադրբեջանի ախորժակը Ղարաբաղով չի սահմանափակվում: Հաջող օրինակների դեպքում սովորաբար կոնֆլիկտը զուտ տարածքային ա էղել, որևէ կողմ մյուսին վերացնելու ցանկություն չի ունեցել:

[Chuk]

Էլի պիտի ասեմ զարգանալը, բայց դա պատկերացնում եմ քայլերով: Նախ, պետք ա գա ձախ գաղափարներով քաղաքական ուժ (ժողովրդի մասին մտածող չէ, այլ հենց ձախ): Ամենաբարդն էդ ուժին իշխանության բերելն ա: Բայց էդ ուժը պետք ա հատ-հատ ամեն ՀՀ քաղաքացու հետ աշխատի, իրա գոյությունն էլ մենակ ընտրությունից ընտրություն նկատել չտա: Հենց գալիս ա իշխանության, լավագույն դեպքում անխնա հարկեր ա սահմանում շատ բարձր եկամուտ ունեցողների վրա, անխնա տուգանքներ ու պատիժներ համակարգը չարաշահողների վրա, սեփականաշնորհված լիքը կառույցներ նորից պետականացնում ա, որոնց եկամուտը մտնում ա բյուջե, գնում ա կրթությանը, առողջապահությանն ու պաշտպանությանը: Դե էլ չեմ ասում՝ կոռուպցիայի դեմ իսկական պայքարի մասին, որը չի սահմանափակվի մանր-մունր չինովնիկներ բռնելով, այլ եթե Սաշիկն ա, ուրեմն Սաշիկը պիտի նստի:

Ուրեմն արի մի քայլ հետ գնանք ու չկտրվենք իրականությունից: Ընդամենը մի տարի առաջ, երբ սահմանադրական փոփոխությամբ իշխանություն հավերժացնելու ծրագիր էր Հայաստանում, չկարողացանք դեմն առնել: Մասնավորապես նաև էնպիսի ուժերի պատճառով, ովքեր դա կեղծ օրակարգ էին հռչակում, թուլացնելով ոչի ճակատը, իսկ հիմա «անկեղծ օրակարգերով» նետվում են ԱԺ-ում մի քանի տեղ ունենալու՝ շրջանցելով մեր առաջ ծառացած կարևորագույն խնդիրները, էդ թվում Արցախի հարցը:

Ու հասել ենք մի հանգրվանի, որ տեսանելի ապագայում իշխանափոխության շանս ոչ մեկը չի տեսնում: Եկող ԱԺ ընտրությունները դիտարկվում ա որպես իշխանության վերարտադրություն, իսկ ընդդիմադիրները լավագույն դեպքում սակավ ներկայություն ապահովեն:

Հորիզոնում չկա էն ձախ ուժը (ենթադրենք ասածներիդ համաձայն եմ), որով կազմում ես ծրագիրդ:
Փոխարենն ունենք խորացող արտագաղթ, ասել է թե մարդաթափություն:
Ունենք խորացող խնդիրներ թե տնտեսությունում, թե մյուս ոլորտներում:
Հարստահարողները շարունակում են նույն ոճով:
Սպառազինության մրցավազքում, աշխատում ենք իմացածի մասին շատ չխոսենք, բայց դե մեկ է, տակ ենք տալիս նույնիսկ խոսացածով:

էլ որն ասեմ, որ հիմա շուռ գաս ու խնդրին նայես ոչ թե վերացական, այլ կոնկրետ:

[Chuk]

Հ.Գ. Ու Ռուանդան մի բացասական օրինակ չի, այլ օրինակ ա, որն ավելի մոտ ա մեզ, որովհետև սաղս էլ գիտենք, որ մեր արևելյան ու արևմտյան հարևանների ուշքնումիտքը մեզ ցեղասպանելն ա, որ Ադրբեջանի ախորժակը Ղարաբաղով չի սահմանափակվում: Հաջող օրինակների դեպքում սովորաբար կոնֆլիկտը զուտ տարածքային ա էղել, որևէ կողմ մյուսին վերացնելու ցանկություն չի ունեցել:

Ես համարում եմ, որ սա ընդամենը քարոզչությամբ տարածված գաղափար ա: Ինչքան ադրբեջանցիներն են ասում Երևան մտնելու մասին, էնքան մենք ենք խոսում Բաքվում չայ խմելու մասին: Անգամ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ա իր ելույթում ասում, որ եթե Ադրբեջանը շշկռվի, մի քանի տարածք էլ կվերցնենք:

Պատերազմական իրավիճակում նման խոսելաոճը շատ բնական ա: Ադրբեջանը կամ Թուրքիան չեն մտածում հայերին ցեղասպանելու մասին, ոչ թե որտև սիրուն աչք ունենք կամ իրանք են լավը, այլ որտև եթե տենց բան անեն, չեն մարսի: Իրանց հիմա ավելի ինտեգրվել ա պետք աշխարհին, ոչ թե հակառակը:

[Lion]

Հենց ամբողջ հարցն էն ա, որ ինքը շատ քիչ ա ծայրահեղացված:

Որտև ինչ ուզում ես անես, բայց էսպես շարունակելու դեպքում պատերազմը գրեթե երաշխավորված ա, իսկ փոխզիջման դեպքում, հակառակը, խաղաղությունն ա գրեթե երաշխավորված: Չափազանցությունը վերաբերում ա ընդամենը էդ «գրեթե» բառը չգրելուն, բայց իմաստային բան չի փոխում:

Չէ հա, լուրջ: Իրոք զարմանում եմ, որ սենց մտածողներ կան...?? Էն նշածդ հոդվածն էլ, եղբայր, կարդացել եմ, ու էդ ծերից ծեր կյանքից կտրված հեքիաթա: Ափսոս, ժամանակ չկա, կետ առ կետ քարկոծեմ...

[Chuk]

Չէ հա, լուրջ: Իրոք զարմանում եմ, որ սենց մտածողներ կան...?? Էն նշածդ հոդվածն էլ, եղբայր, կարդացել եմ, ու էդ ծերից ծեր կյանքից կտրված հեքիաթա: Ափսոս, ժամանակ չկա, կետ առ կետ քարկոծեմ...

Լիոն ջան, կներես, ես քեզ որպես մարդ հարգում եմ, որպես քաղաքականությունից կամ պատմությունից հասկացող՝ չէ: Իսկ սենց մտածողները նույնիսկ չես կարող պատկերացնել ինչքան շատ են, բայց որոշ ժամանակ հետո կպատկերացնես:

[Lion]

Ըհը, էն, որ որպես մարդ հարգում ես, լավա: Մնացածը՝ ոչինչ: Ինչ պիտի պատկերացնեմ որոշ ժամանակ հետո?

[Chuk]

Ըհը, էն, որ որպես մարդ հարգում ես, լավա: Մնացածը՝ ոչինչ: Ինչ պիտի պատկերացնեմ որոշ ժամանակ հետո?

Ախր այ Լիոն ջան, պարզ տեքստով գրած ա ինչը, իսկի դա չես հասկանում, ասում ես էն հոդվածի հետ համաձայն չեմ :)) Նորից գրեմ, նորից կարդա.


Իսկ սենց մտածողները նույնիսկ չես կարող պատկերացնել ինչքան շատ են, բայց որոշ ժամանակ հետո կպատկերացնես:

[Lion]

Դե ես էլ ասում եմ՝ ինչը? Գուցե նկատի ունեիր, որ հոդվածի ճշմարտացիությանը հասու կլինեի? Այդ դեպքում "պատկերացնես" բառը մի քիչ տեղին չի: Էս պահին հարմար չի, բայց որ երեկոյան ժամանակ եղավ, կփորձեմ էդ ութ կետերի պահով էլ գրել, ավելի մանրամասն...

[Chuk]

Դե ես էլ ասում եմ՝ ինչը? Գուցե նկատի ունեիր, որ հոդվածի ճշմարտացիությանը հասու կլինեի? Այդ դեպքում "պատկերացնես" բառը մի քիչ տեղին չի: Էս պահին հարմար չի, բայց որ երեկոյան ժամանակ եղավ, կփորձեմ էդ ութ կետերի պահով էլ գրել, ավելի մանրամասն...

Վախ մամա ջան: Լիոն, գրել էիր, որ զարմանում ես, որ տենց մտածողներ կան, ես ասում եմ, որ տենց մտածողները չափազանց շատ են, ու որոշ ժամանակ հետո ինքդ կտեսնես որ էդքան շատ են, որտև կլինի մի բան, որ քեզ կցույց տա, որ տենց մտածողներ լիքը կան, որովհետև իրականում տենց մտածողներ լիքը կան, որովհետև քո զարմանքը անտեղի ա, բայց հասկանալի ա, որ դու դա չէիր պատկերացնում, բայց կլինի մի բան, որի արդյունքում դու կտեսնես, որ տենց մտածողներ շատ կան: Տեղ հասա՞վ:


Իսկ էդ ութ կետի մասով ուզում ես գրի, ուզում ես մի գրի: Հավատս չի գալիս քեզնից լուրջ հակափաստարկ կարդալ, բայց եթե հանկարծ ու, կկարդամ, կխոսենք:

[Հարդ]

Չուկ, շնորհակալություն թեմայի համար: Վաղուց էի ուզում իմանալ ՀԱԿ - ականների պնդումներն ու հակափաստարկները հոռետեսական կարծիքներին:

Կարդացի Արման Գրիգորյանի հոդվածն ու մի հարց բաց մնաց: Փնտրեցի ամբողջ թեմայում ու էլի չգտա էդ հարցի պատասխանը: Ըստ տեսության, վերադարձվող շրջանների հայ բնակչությունը տարհանվո՞ւմ ա, թե՞ մնում ա ապրելու Ադրբեջանի Հանրապետությունում արդեն (երկու տարբերակներն էլ առաջացնելու են նորանոր հարցեր բնականաբար):
Ու մի հարց էլ: ՀԱԿ - ն այդ վերադարձվող տարածքները հայրենիք համարո՞ւմ ա:

[Lion]

Լավ, լավ, մի ջղայնացի, Արտակ ախպեր, մարդ ենք, աչքի մի պոչով օրենք ենք կարդում, մյուսով էլ քեզ հետ ենք զրուցում - ընենց ես ջղայնանում, մարդ փոշմանումա, որ խոսք բացեց... Էն որ ասումա - նոոոոր հասկացա :)

Արտակ ջան, ԱԺ ընտրությունները և, ընդհանրապես, կյանքը, ցույց կտա, որը ոնցա: Հա, ու ի դեպ - ռազ նախընտրական քարոզ-մարոզի ես գնում, մի քիչ համբերատար եղիր, միանգամից թուրդ հանում, մեյդան ես ընկնում ու անձին նաեզդ ես անում: Դաժե եթե ճիշտ ես, էդ ճիշտ մարտավարություն չի... Հա, ուշադիր չէի կարդացել, բայց էդ առիթա, որ միանգամից թուրդ հանես, այ... սամուրայ...

[Chuk]

Չուկ, շնորհակալություն թեմայի համար: Վաղուց էի ուզում իմանալ ՀԱԿ - ականների պնդումներն ու հակափաստարկները հոռետեսական կարծիքներին:

Կարդացի Արման Գրիգորյանի հոդվածն ու մի հարց բաց մնաց: Փնտրեցի ամբողջ թեմայում ու էլի չգտա էդ հարցի պատասխանը: Ըստ տեսության, վերադարձվող շրջանների հայ բնակչությունը տարհանվո՞ւմ ա, թե՞ մնում ա ապրելու Ադրբեջանի Հանրապետությունում արդեն (երկու տարբերակներն էլ առաջացնելու են նորանոր հարցեր բնականաբար):
Ու մի հարց էլ: ՀԱԿ - ն այդ վերադարձվող տարածքները հայրենիք համարո՞ւմ ա:

Հարդ ջան, կարծում եմ, որ պարզ է, չէ՞, որ ես լիազորված չեմ խոսել ՀԱԿ-ի անունից: Այո, ես կուսակցական եմ, բայց ես էստեղ որպես Չուկ եմ, ձեզնից մեկը, ու իմ պատասխանները լինելու են իմ անունից:

Կոնկրետ տարհանման կամ էնտեղ մնալու մասով, ես կփորձեմ ճշտել դիրքորոշումը ու ասել: Ինքս կարծում եմ, որ պետք է ձգտել ստեղծել պայմաններ, որ մարդիկ կարողանան մնան էնտեղ՝ առանց խնդիրների: Բայց թե դա ինչքանով է իրատեսական, ես չեմ կարող պատասխանել:

Ինչ վերաբերում է հայրենիք համարելուն, հա, համարում եմ: Ջավախքն էլ եմ համարում: Արևմտյան Հայաստանն էլ եմ համարում հայրենիք:

[Հարդ]

Հարդ ջան, կարծում եմ, որ պարզ է, չէ՞, որ ես լիազորված չեմ խոսել ՀԱԿ-ի անունից: Այո, ես կուսակցական եմ, բայց ես էստեղ որպես Չուկ եմ, ձեզնից մեկը, ու իմ պատասխանները լինելու են իմ անունից:

Կոնկրետ տարհանման կամ էնտեղ մնալու մասով, ես կփորձեմ ճշտել դիրքորոշումը ու ասել: Ինքս կարծում եմ, որ պետք է ձգտել ստեղծել պայմաններ, որ մարդիկ կարողանան մնան էնտեղ՝ առանց խնդիրների: Բայց թե դա ինչքանով է իրատեսական, ես չեմ կարող պատասխանել:

Ինչ վերաբերում է հայրենիք համարելուն, հա, համարում եմ: Ջավախքն էլ եմ համարում: Արևմտյան Հայաստանն էլ եմ համարում հայրենիք:

Կսպասեմ այդ հարցով ծավալուն դիրքորոշումը լսելուն կամ կարդալուն, կարծում եմ գերարևոր հարց ա :)

[Chuk]

Լավ, լավ, մի ջղայնացի, Արտակ ախպեր, մարդ ենք, աչքի մի պոչով օրենք ենք կարդում, մյուսով էլ քեզ հետ ենք զրուցում - ընենց ես ջղայնանում, մարդ փոշմանումա, որ խոսք բացեց... Էն որ ասումա - նոոոոր հասկացա :)

Արտակ ջան, ԱԺ ընտրությունները և, ընդհանրապես, կյանքը, ցույց կտա, որը ոնցա: Հա, ու ի դեպ - ռազ նախընտրական քարոզ-մարոզի ես գնում, մի քիչ համբերատար եղիր, միանգամից թուրդ հանում, մեյդան ես ընկնում ու անձին նաեզդ ես անում: Դաժե եթե ճիշտ ես, էդ ճիշտ մարտավարություն չի... Հա, ուշադիր չէի կարդացել, բայց էդ առիթա, որ միանգամից թուրդ հանես, այ... սամուրայ...

Ես դեռ իսկի չեմ որոշել քարոզչական աշխատանքով կզբաղվեմ, շտաբերում կլինեմ թե չէ, դու ասում ես: Դե ինչ ասեմ, ճիշտ ես ասում: Ուղղակի կոնկրետ քեզ ներվերս երբեմն չի դիմանում, մանավանդ քո չափազանց մեծ ինքնագնահատականով գրառումից հետո, էն որ մեր տեսաբաններին ուզում էիր ջարդեիր-մարդեիր :)) Ախր ոնց բացատրեմ, որ ես ջհանդամը, բայց կոնգրեսի քո տերմինով տեսաբանների մակարդակին հասնելու համար ախր շատ պետք ա հաց ու պանիր ուտես: Բայց լավ, լավ: Կաշխատեմ ավելի զուսպ լինել :)

[Chuk]

Կսպասեմ այդ հարցով ծավալուն դիրքորոշումը լսելուն կամ կարդալուն, կարծում եմ գերարևոր հարց ա :)

Հարդ ջան, կարծում եմ, որ եթե ՀԱԿ-ը որոշել ա էս հարցը դարձնի հրապարակային քննարկման առարկա, հստակ հասկանալով որ լիքը մարդ արդյունքում իր դեմ ա տրամադրվելու, եթե էսքան բան ասվել ա, էդ հարցերին էլ դեռ առաջիկա ամիսներին կանդրադառնան:

Փետրվարի վերջին էլ առաջարկ կա ակումբցիների (ու ոչ միայն) հետ հանդիպում կազմակերպելու: Հավատացնում եմ, որ դա չի լինելու զուտ քարոզչական հարթակ, որտեղ մարդկանց փորձելու են վեռբովկա անել: Պարզապես ես գովազդել եմ, որ ակումբում կան բավական շատ խելացի մարդիկ, ովքեր կոնկրետ ասելիքներ ունեն: Ու ցանկություն կա կոնկրետ ասելիքները լսել ուղիղ շուրթերից, վերլուծել, հասկանալ: Էդ հանդիպումը եթե կայանա, կարող ես գաս ու առանց քաշվելու ինքդ տաս էս ու ուրիշ հարցեր:

[Lion]

Ես դեռ իսկի չեմ որոշել քարոզչական աշխատանքով կզբաղվեմ, շտաբերում կլինեմ թե չէ, դու ասում ես: Դե ինչ ասեմ, ճիշտ ես ասում: Ուղղակի կոնկրետ քեզ ներվերս երբեմն չի դիմանում, մանավանդ քո չափազանց մեծ ինքնագնահատականով գրառումից հետո, էն որ մեր տեսաբաններին ուզում էիր ջարդեիր-մարդեիր :)) Ախր ոնց բացատրեմ, որ ես ջհանդամը, բայց կոնգրեսի քո տերմինով տեսաբանների մակարդակին հասնելու համար ախր շատ պետք ա հաց ու պանիր ուտես: Բայց լավ, լավ: Կաշխատեմ ավելի զուսպ լինել :)

Ապեր, իմ ներվերն էլ շատերից լարվումա, բայց, եթե նկատել ես, էմոցիոնալ պայթյուն ես ինձ թույլ չեմ տալիս: Դե լավ, եղբայր, ես պատրաստ եմ այս հարթակում բանավեճ սկսել քեզ հետ պատերազմի ու խաղաղության թեմայով: Ինձ հետաքրքրեց՝ ձեր տեսաբանների մակարդակը ու նաև ցանկություն առաջանալ՝ իմանալ ձեր փաստաևկների ողջ խորությունը: Երևի կխոսեմ միայն քեզ հետ, բայց դե եթե մյուսներին էլ կանչեիր՝ ավելի լավ կլիներ: Ես կսկսեմ էդ ութ կետանոց հոդվածից, քանի որ դա ԼՏՊ հոդվածների ու ողջ թեզիսների ըստ էության սեղմագիրն է, համաձայն ես, չէ: Այդ պարագայում իմաստ չունի ԼՏՊ բոլոր հոդվածներին ու ճառերին անդրադառնալ՝ իմ հարվածը կգա այդ ութ կետի վրա: Դրանից զատ, եթե էլի կետեր առաջ կքաշես, որ այդ 8 կետի մեջ չեն մտնում, դրա մասին էլ կխոսենք: Որ մի քիչ զուսպ լինես, հիանալի կզրուցենք, համենայն դեպս լավ սպառինգ պարտնոյորությունը խոստանում եմ:

Ի դեպ, Արտակ ջան, էս վերջին պոստդ էլ էր թույլ սա, այնպես, էլի, մինչև դիսկուսիան ասեմ - այսինք, ինչ, քո Հայրենիքն է ու դու պատրաստ ես այն մեր դարավոր թշնամուն տալ կամ, այսինքն ինչ, դու այդ տարածքներում գտնվող մարդկանց մանրադրամի պես փոխանակում ես, իրենց ճակատագրի հետ ես խաղ անում??

[Chuk]

Ու մեկ էլ մի հստակեցում մտցնենք, ժող ջան:
Որպեսզի զրույցն առավել իրատեսական լինի ևս մի կարևոր հանգամանք:

Ինչքան էլ սիրենք կամ չսիրենք այս կամ այն շրջանի դե ֆակտո իշխանությանը, եկեք արձագանագրենք, որ բոլոր ժամանակների բոլոր համապատասխան պաշտոնյաների, թե՛ Հայաստանի, թե՛ Արցախը, օրակարգում եղել է հարցը փոխզիջումով կարգավորելը: Այլ կերպ ասած տեսանելի որևէ այլ տարբերակ մեր դաշտում գոյություն չունի, քան փոխզիջումը:

Փոխզիջման դեմ խոսողների, ոչ մի թիզ հող ասողների մի մասը ժամանակին եղել են էնպիսի պաշտոնի, որ հենց իրենք պետք է որոշակիորեն զբաղվեին էս հարցով, ու իրենք եղել են փոխզիջման կողմնակիցներ: Սրա համար էր նաև շատ կարևոր կարդալ Ժիրայր Լիպարիտյանի հուշ-հոդվածը: Երբ հիմա նրանք հակառակն են ասում, անում են զուտ համակրանք (ձայն) շահելու համար: Իրենք չեն դադարել հասկանալ, որ մեր սեղանին չկա այլ օրակարգ, քան փոխզիջումն ա:

Ու էդ առումով ձեր գործը բարդ ա, եթե իսկապես պետք ա այլընտրանք առաջարկեք:

[Chuk]

Ապեր, իմ ներվերն էլ շատերից լարվումա, բայց, եթե նկատել ես, էմոցիոնալ պայթյուն ես ինձ թույլ չեմ տալիս: Դե լավ, եղբայր, ես պատրաստ եմ այս հարթակում բանավեճ սկսել քեզ հետ պատերազմի ու խաղաղության թեմայով: Ինձ հետաքրքրեց՝ ձեր տեսաբանների մակարդակը ու նաև ցանկություն առաջանալ՝ իմանալ ձեր փաստաևկների ողջ խորությունը: Երևի կխոսեմ միայն քեզ հետ, բայց դե եթե մյուսներին էլ կանչեիր՝ ավելի լավ կլիներ: Ես կսկսեմ էդ ութ կետանոց հոդվածից, քանի որ դա ԼՏՊ հոդվածների ու ողջ թեզիսների ըստ էության սեղմագիրն է, համաձայն ես, չէ: Այդ պարագայում իմաստ չունի ԼՏՊ բոլոր հոդվածներին ու ճառերին անդրադառնալ՝ իմ հարվածը կգա այդ ութ կետի վրա: Դրանից զատ, եթե էլի կետեր առաջ կքաշես, որ այդ 8 կետի մեջ չեն մտնում, դրա մասին էլ կխոսենք: Որ մի քիչ զուսպ լինես, հիանալի կզրուցենք, համենայն դեպս լավ սպառինգ պարտնոյորությունը խոստանում եմ:

Ի դեպ, Արտակ ջան, էս վերջին պոստդ էլ էր թույլ սա, այնպես, էլի, մինչև դիսկուսիան ասեմ - այսինք, ինչ, քո Հայրենիքն է ու դու պատրաստ ես այն մեր դարավոր թշնամուն տալ կամ, այսինքն ինչ, դու այդ տարածքներում գտնվող մարդկանց մանրադրամի պես փոխանակում ես, իրենց ճակատագրի հետ ես խաղ անում??

Կզրուցենք մի պարագայում, եթե քո բերած փաստարկները իմ համար հետաքրքիր կլինեն:

Ինչ վերաբերում վերջին էոցիոնալ պարբերությանդ, կարող եմ հակադարձել նույն ոճով. իսկ դու ի՞նչ է, խաղում ես մեր, մեր երեխեքի ճակատագրի հետ, պատրաստ ես անընդհատ ուղարկել գյուլի բերան, չունենալով հստակ հեռանկար, թե ամենն ինչով է վերջանալու:

[Lion]

Ի դեպ ասած՝ համաձայն չեմ: Համենայն դեպս երկու վերջին պրեզիդենտների մասով: Ուշադրություն դարձրու՝ չեմ ասում դեկլարատիվ հայտարարությունների մասին, ասում եմ փաստացի մտադրությունների մասին:

[Chuk]

Ի դեպ ասած՝ համաձայն չեմ: Համենայն դեպս երկու վերջին պրեզիդենտների մասով: Ուշադրություն դարձրու՝ չեմ ասում դեկլարատիվ հայտարարությունների մասին, ասում եմ փաստացի մտադրությունների մասին:

Էդ դեպքում ներկայացրու փաստացի: Ի՞նչ են անում: Ժամանակ ձգում՝ միաժամանակ մեզ թուլացնելով: Եթե փոխզիջման մտադրություն չեն ունեցել, ո՞րն ա եղել հարցի լուծման իրանց տեսլականը:

[Lion]

Կզրուցենք մի պարագայում, եթե քո բերած փաստարկները իմ համար հետաքրքիր կլինեն:

Ինչ վերաբերում վերջին էոցիոնալ պարբերությանդ, կարող եմ հակադարձել նույն ոճով. իսկ դու ի՞նչ է, խաղում ես մեր, մեր երեխեքի ճակատագրի հետ, պատրաստ ես անընդհատ ուղարկել գյուլի բերան, չունենալով հստակ հեռանկար, թե ամենն ինչով է վերջանալու:

Մի հակադարձիր, ապեր, պատասխանիր՝ քո մասով, ես իմ մասով դրանից հետո կպատասխանեմ:

Ժամանակ են ձգում... Լավ կլիներ, որ այդ ընթացքում մենք ուժեղանայինք, բայց դե: Այսինքն, ասածս նրանում է, որ վերջին երկուսը երբեք էլ ոչինչ հանձնել չեն ուզեցել, իրականում:

[Արէա]

Ժամանակ են ձգում...

Ժամանակ են ձգում, որ ի՞նչ լինի։

[Lion]

Լուրջ երեւալու փորձեր, կամ ինչու չպետք է վախենալ խաղաղությունից


Դե ինչ, սկսենք: Կարող եք կարդալ կամ չկարդալ, կարող եք պատասխանել կամ չպատասխանել, ես ուղղակի իմ մասով բարձրաձայն կմտածեմ, իսկ եթե առիթ լինի՝ կխոսենք:



Լուրջ երեւալու փորձեր, կամ ինչու չպետք է վախենալ խաղաղությունից

Վերնագիրն արդեն իսկ վանում է - հեղինակը միանգամից նրանց բոլորին, ովքեր իր հետ համաձայն չեն, մեղադրում է կեղծավորության, երկերեսանիության կամ հիմարության մեջ:


Հայ ազգային կոնգրեսի համագումարում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ունեցած ելույթը բուռն ու կանխատեսելի բազմաթիվ արձագանքների արժանացավ։ Առանց փոշին թափ տալու՝ դարակներից դուրս բերվեցին արդեն բոլորիս մահու չափ ձանձրացրած մեղադրանքներն ու հակափաստարկները,

Իսկ ով ասաց, որ ձանձրացրել են? Խնդիրը եղել է ու մնում է ակտուալ, այլ հարց է, որ ոմանք կուզենային ամեն ինչ այդպես ներկայացնել, ինչպես գրված է հոդվածում:


եթե, իհարկե, կարելի է դրանց հակափաստարկ անունը տալ` «ոչ մի թիզ հող», «արյունով վերցրած հողը թղթով չեն վերադարձնում», «կարևորը թվերը չեն, այլ ոգին», «խնդիրն ուժերի հարաբերակցությունը չէ, այլ մեր ապաշնորհ իշխանություններն ու դիվանագետները», «1994 թ. զինադադար կնքելու փոխարեն՝ Ադրբեջանին պետք է կապիտուլյացիայի ենթարկեինք», «մենք արդեն լուծել ենք Ղարաբաղի հարցը» և այլն։ Այս պնդումներին պատասխանելը եղել ու մնում է չափազանց անշնորհակալ գործ, որովհետև դրանց հեղինակներին պատասխանները չեն հետաքրքրում։ Ժամանակակից սոցցանցային ժարգոնով ասած` այդ մարդիկ զբաղված են տրոլինգով։

Դեմագոգիա - այսպես են ասում այն դեպքում, երբ ուզում են վարքաբեկել դիմացինին և ասելու բան չենունենում:


Հնարավոր էլ չէ այդ պնդումների շուրջ նորմալ խոսակցություն ծավալել։ Օրինակ` ի՞նչ կարելի է ասել մարդկանց, որոնք պնդում են, թե 1994 թ. իսկապես հնարավորություն կար Ադրբեջանին կապիտուլյացիա պարտադրելու և դառնալու հավերժական հերոսներ, բայց, չգիտես ինչու, Հայաստանի իշխանությունները որոշեցին դրա փոխարեն զինադադար կնքել։

Հեղինակը հեգնում է, այսինքն՝ ժխտում նման հնարավորությունը: Ես՝ չգիտեմ, քանի որ սպառիչ ինֆորմացիայի չեմ տիրապետում: Եթե հեղինակը տիրապետում է, թող փաստեր բերի կողմի ու դեմի պահով:


Կամ հնարավո՞ր է արդյոք, բացի անհապաղ բժշկական օգնության դիմելու խորհրդից, ուրիշ բան ասել մարդկանց, որոնք պնդում են, թե անգամ եթե տարածք ենք կորցնելու, նախընտրելի է, որ դա տեղի ունենա ոչ թե խաղաղ ճանապարհով ու փոխզիջումների միջոցով, այլ պատերազմով, այսինքն` բացարձակապես անիմաստ զոհեր տալուց հետո։

Ես չեմ հանդիպել նման մարդկանց ու նման պնդումների:


Կոչի հեղինակները նաև չեն հոգնում ադրբեջանցիների ագրեսիվ հռետորաբանությունը մատնացույց անելուց և հիշեցնելուց, որ ադրբեջանցիները նույնիսկ Երևանի նկատմամբ հավակնություններից են բացեիբաց խոսում։

Այդպես չէ?


Թվում է` այս փաստարկին հնարավոր չէ ոչինչ հակադրել։ Բայց ինձ թույլ կտամ մի երկու հարց ուղղել դրա պաշտպաններին. դուք իսկապե՞ս մտածում եք, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, կամ նույնիսկ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը, ովքեր նույնպես տարբեր ժամանակներում սկզբունքային համաձայնություն են տվել տարածքային զիջումներ ենթադրող լուծումների տարբերակների, այս ամենը չեն հասկանում։

Արդեն ասացի - ԼՏՊ-ն հավատում էր այս ամենին և իրոք փորձում էր այս կերպ հարցը լուծել, ինչի համար հատուցեց պաշտոնով, իսկ վերջին երկուսն ուղղակի ձև են թափում, ոչ ավել:


Դուք իսկապե՞ս մտածում եք, որ խոսքն առանց զիջումները շահագործելը բացառող երաշխիքների, պարզապես տարածքների գնով խաղաղություն գնելու մասին է, ու որ Տեր-Պետրոսյանը կամ, ընդհանրապես, Հայաստանում բանականությունը չկորցրած որևէ մարդ կարգավորման կայունության գրավականը կարող է Ադրբեջանի բարի կամքը համարել։

Ես այդպես չեմ մտածում:


Եվ այսպես, առաջին երաշխիքը, որը հայկական կողմը միշտ պահանջել է ու, վստահ եմ` շարունակում է պահանջել, այն է, որ զիջվելիք տարածքները պետք է վերածվեն ապառազմականացված գոտու։ Նման գոտու ստեղծումը նշանակում է, որ Ադրբեջանն ի վիճակի չի լինի կայծակնային արագությամբ ուժեր կենտրոնացնել և հարձակում սանձազերծել Արցախի դեմ։ Որևէ հարձակում անպայման ենթադրելու է զինված ուժերի, այդ թվում՝ ծանր տեխնիկայի անցում ապառազմականացված գոտու տարածքով, ինչը ժամանակ ու հնարավորություն կտա հայկական կողմին զինված ուժերը մարտական պատրաստության բերելու և հարձակմանը դիմակայելու նպատակով մոբիլիզացիա սկսելու։

Իմ կարծիքով, մեղմ ասած, հիմարություն: Նախ, սկսենք նրանից, որ իրականում խոսքն այնքան փոքր տարածքների մասին է, որ ժամանակակից տեխնիկան, ցանկության պարագայում, այն շատ արագ կարող է հաղթահարել: Այստեղ խոսքը սիբիրյան տայգաների կամ տունդրաների հսկայական տարածության մասին չէ, այլ՝ մի քանի տասնյակ կիլոմետրի մասին, որը ժամանակակից ռազմական տեխնիկան կարող է անցնել շատ արագ: Բացի դրանից, դա չի բացառում նաև հրետանա-հրթիռային հարվածի հնարավորությունը: Եվ վերջապես, եթե այս կետում որևէ մեկը կուզենա ինձ հակադարձել, առաջարկում եմ վերցնել քարետզը և կոնկրետ տարածքների վրա ցույց տալ, թե որ տարածքների զիջման հարցին առաջացած ապառազմականացված գոտու մասին է խոսքը, որը կարող է մեզ այս առումով երաշխիք լինել:


Երկրորդ, ապառազմականցված գոտում կտեղակայվեն խաղաղապահ ուժեր ու միջազգային դիտորդներ, որոնք կկարողանան արձանագրել որևէ խախտում Ադրբեջանի կողմից` դրանից բխող բավականին լուրջ հետևանքներով։ Կարող են առարկել, թե այդ նույն միջազգային ուժերը, որ կարգավորման դեպքում դիտորդներ պետք է տրամադրեն, արդեն քանի տարի է՝ որդեգրել են չեզոքության պրակտիկան ու միշտ խուսափում եմ մեղավորին մատնացույց անելուց։ Սա թույլ առարկություն է, որովհետև կարգավորումից հետո նրանք շահագրգռված են լինելու ոչ թե չեզոքություն, այլ կայունություն ապահովելով, ինչը ենթադրում է միանգամայն այլ շահեր ու վարքագիծ։ Կարող են նաև առարկել, որ խաղաղապահները ոչինչ էլ չեն կարողանա զսպել, ինչպես այս հարցին առնչվող մի բանավեճի ժամանակ պնդել էր ֆեյսբուքյան մի օգտատիրուհի` օրինակ բերելով Ռուանդայում տեղակայված ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերի ճակատագիրը 1994 թվականին։ Սա նույնպես թույլ առարկություն է։ Ճիշտ է, իհարկե, որ որոշ դեպքերում խաղաղապահներն աչքի չեն ընկել արդյունավետությամբ, ինչպես Ռուանդայի դեպքում։ Բայց նրանց արդյունավետության մակարդակն ինչ-որ հաստատուն իրողություն չէ։ Այն կախված է խաղաղապահների մանդատից, այդ մանդատն ստանձնած պետությունների ուժից ու հեղինակությունից, ինչպես նաև կարգավորման արդյունքում ձևավորված ստատուս քվոն պահպանելու նրանց շահագրգռվածությունից։ Ռուանդայում ձախողված խաղաղապահ առաքելությունը նման առաքելության միակ կամ նույնիսկ ամենաներկայացուցչական օրինակը չէ։ Վերոհիշյալ ֆեյսբուքյան օգտատիրուհին ու նրա մտավախությունը կիսողները կարող էին հիշել նաև, ասենք` Հարավային Օսեթիայի ռուսական խաղաղապահ առաքելությունը, ինչն, իմ կարծիքով, ավելի քան արդյունավետ էր։

Հիմարություն - խաղաղապահները երբեք և ոչ մի տեղ էլ ոչինչ չեն փոխել: Ռուանդան վկա: Ու նաև, խաղապահ ուժերը ներկա են լինում որոշակի քաղաքական կոնսենսուսի առկայության դեպքում, որը կարող է լինել, կարող է նաև... չլինել: Իսկ եթե չեղավ, իսկ եթե թողեցին ու գնացին, ինչպես Ռուանդայում? Ի դեպ ասած, նույն Հարավային Օսեթիայի խաղապահների պահը ավելի շատ խոսում է այդ ինստիտուտի անօգուտության մասին, քանի որ, պարզ է, ցանկացած լուրջ հարվածի խաղաղապահները չեն դիմանա: Հեղինակն ակնարկում է, որ, եթե <խաղաղապահներին նեղացնեն>, նրանց <տերերը> գործի կանցնեն, իսկ ես կասեմ - նրանց տերերը գործի կանցնեն ցանկացած դեպքում, բայց միայն եթե - ունենա շահ: Այսինքն, եթե նույն ՌԴ-ն շահ ունենա, առանց խաղաղապահների էլ կմասնակցի մեր կողմում ու կօժանդակի, շահ չունեցավ, մի գումարտակ խաղաղապահ էլ կորցնի Ղարաբաղում, տեղից չի շարժվի:

[Lion]

Երրորդ, քանի որ ապառազմականացված գոտին ամրագրված պետք է լինի միջազգային պայմանագրով և ունենա միջնորդների երաշխիքները, դրա խախտումը գործի կդնի միջնորդների համապատասխան պարտավորությունները` որոշակի սանկցիաների, չի կարելի նաև բացառել` հայկական կողմին ռազմական օգնության կամ հայկական կողմի օգտին անմիջական ռազմական միջամտության տեսքով։

Հուզիչ էր - իրոք զարմանում եմ, որ ժամանակակից աշխարհում նման բան գրողն իրեն քաղաքագետ է համարում: Հագրելիս, կարող եմ ուղղակի տասնյակ օրինակներ բերել, երբ նույն այդ միջազգային իրավունքի վրա ուժեղ կողմն ուղղակի թքած է ունեցել, իսկ ողջ աշխարհն էլ ուղղակի շփոթված փնթփնթացել է կամ աչք է փակել: Այ քեզ բան, այ քեզ միտք, մնում է պնդենք, որ Սևրի դաշնագիրը կյանքի կոչեն, ընդ որում դա ոչ թե ուղղակի դաշնագիր էր՝ այլ, իրավարար վճիռ - ինչու այն կյանքի չի կոչվում??? Կներեք, չեմ կարող ասել, սա ուղղակի մանկամտություն է:


Չորրորդ, միջազգային պայմանագրով ամրագրված ապառազմականացված գոտու դեմ որևէ ոտնձգություն պարզ խոստման դրժում չի լինի, այլ միջազգային պայմանագրի կոպիտ խախտում։ Իրականում դա նույնիսկ կոպիտ խախտում անվանելը նրբասացություն է։ Զինված մուտքն ապառազմականացված գոտի համարվում է ագրեսիա, անկախ այն բանից, որ խնդրո առարկա գոտին տվյալ պետության սուվերեն տարածքում է։ Իսկ դա նշանակում է, որ ագրեսիայի զոհը կարող է դա համարժեք ռազմական պատասխանի արդարացում (casus belli) համարել՝ առանց բացասական միջազգային հետևանքներից վախենալու և նույնիսկ միջազգային աջակցության ակնկալիքով։

Հուզվեցի, իրոք հուզվեցի - casus belli, կոպիտ խախտում - ու ոչինչ, որ էդ կոպիտ խախտումն ու casus belli-ն վաղուց ի վեր գործի մեջ են, հարգելիս, մեր երկիրը վաղուց ի վեր գնդակոծվում ու հրետակոծվում է ու որևէ մեկը ոչ մի միջազգային արձագանքից չի վախենում: Լուրջ չի...



Հինգերորդ, քանի որ ապառազմականացված գոտու դեմ ոտնձգության դեպքում Հայաստանը կարող է ունենալ և պետք է ունենա պայմանագրով ամրագրված ռազմական միջամտության իրավունք, և քանի որ նման միջամտությունը կլինի ագրեսիայի զոհի կարգավիճակով, Հայաստանը կարող է նաև աջակցություն ակնկալել ռազմական փոխօգնության հայ-ռուսական պայմանագրի շրջանակներում։

Այսինքն ինչ? Դիրքերը տանք, որ հետո ընդամենը օրինական հիմքով կռվի գնանք? Այ քեեեզ բաաանն: ՀՀ-ն այսպես թե այնպես ԼՂՀ անվտանգության երաշխավորն է, դե-յուրե, դե-ֆակտո և բարոյական մակարդակում: Ու մենք թքած ունենք ու պիտի թքած ունենանք ամեն մի միջազգային երևույթի վրա, որը մեզ իրավունք չի տա կամ կարգելի օգնել արցախահայությանը: Անիմաստ կետ էր:


Վեցերորդ, եթե նույնիսկ այդ պայմանագիրն ու դրա իրավական պարտավորությունները մի կողմ դնենք, դժվար չէ պատկերացնել, որ կարգավորումից հետո ադրբեջանական ագրեսիան բուն Արցախի, առավել ևս՝ Հայաստանի դեմ, լրջորեն կբախվի այս ռեգիոնում դերակատարություն ունեցող որոշ պետությունների շահերին։ Ասվածը նույնիսկ Թուրքիային է վերաբերում, էլ չեմ խոսում Ռուսաստանի ու Իրանի մասին, որոնք ոչ միայն նման շահ չունեն, այլև Արցախի ու Հայաստանի դեմ ագրեսիան անկասկած կդիտեն որպես սեփական կենսական շահերի դեմ ուղղված ոտնձգություն։ Ուզում եմ հատուկ շեշտել, որ այստեղ խոսքը մեր նկատմամբ ջերմ վերաբերմունքի ու սիրո մասին չէ, ոչ էլ նույնիսկ պայմանագրային պարտավորությունների, այլ հենց այդ պետությունների կենսական շահերի։ Եվ այստեղ բացարձակապես որևէ նշանակություն չունի այն փաստը, որ ռուսներն, ասենք` Ադրբեջանին զենք են վաճառել կամ որ 2016 թ. ապրիլյան պատերազմի ժամանակ մեզ անվերապահ աջակցություն չեն հայտնել։ Տարբերությունը չեմ բացատրում՝ ընթերցողի նկատմամբ հարգանքից ելնելով։

Դեմոգոգիայով մի զբաղվիր, հարգելի հեղինակ, այլ պարզ խոսիր: Այսպես թե այնպես, հարցը լուծում է շահը, իսկ դու, տես, առաջարկում ես մեզ, դիրքերը հանձնել, հետո, նա վսյակի սլուչայ, հույս դնել այն բանի վրա, որ սրա կամ նրա շահը մեզ կպաշտպանեն: Եղբայր, նույն այդ շահը մեզ կպաշտպանի կամ չի պաշտպանի առանց դրա էլ, էս ինչ մի մոտեցում էր, այ քեզ բան?


Յոթերորդ, հետագա ագրեսիան բացառելու երաշխիք կարող է լինել նաև Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև սպառազինությունների կրճատման պայմանագիրը։ Դա կարելի է անել՝ հատկապես աչքի առաջ ունենալով հարձակողական գործողությունները դժվարացնելու կամ բացառելու, միաժամանակ՝ պաշտպանվելը հեշտացնելու նպատակը։

Հուզիչ էր՝ կրկնակի: Այս հեղինակը բայց ինչ մի լուսավոր հավատ ունի միջազգային կազմակերպությունների ու կառույցների վրա, իսկական մանկական մի անմեղություն է, խոսքեր չունեմ: Հարգելիս, Ադրբեջանը հիմա արդեն իսկ խախտել է բոլոր սահմանափակումները և անարգել զինվում է, ով է իրեն ինչ ասում?


Վերջապես՝ ութերորդ և ամենակարևոր երաշխիքը. հակամարտության կարգավորումը նշանակում է հաշտություն, ոչ թե նոր պայմաններով զինադադար, իսկ հաշտությունն ու զինադադարն սկզբունքորեն տարբեր բաներ են։ Զինադադարն ընդամենը նշանակում է, որ կողմերն ընդունում են շփման գծում ուժով ինչ-որ բան էականորեն փոխելու անհնարինությունը, բայց չեն հրաժարվում ուժով հարցը լուծելու մտադրությունից։ Զինադադարը լուրջ միջազգային ու իրավական պարտավորություններ չի ենթադրում, ինչպես այն չի ենթադրում տնտեսական ու մշակութային կապերի վերականգնում, հետևաբար՝ պատերազմի գնի հավելյալ բարձրացում։ Հաշտությունը ենթադրում է այս ամենը, ամրագրվում է ԵԱՀԿ-ի որոշումներով, ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի ու Գլխավոր ասամբլեայի համապատասխան բանաձևերով և նշանակում է, որ կողմերը ոչ միայն ընդունում են դրա արդյունքում ստեղծված ստատուս քվոն, այլև քայլեր են ձեռնարկում, որոնք ստատուս քվոյից հրաժարումն անխուսափելիորեն դարձնում են առավել անցանկալի ու դժվար։ Սա է պատճառը, որ զինադադարները սովորաբար անկայուն են, իսկ հաշտության պայմանագրերով հաստատված հարաբերությունները` կայուն։

Ամեն - իսկ հիմա, հարգելի հեղինակ, ուզում ես ես քեզ պատմությունից այնքան օրինակ լցնեմ վրեդ, որ հաշտությունները ոչ մի բան էլ չի նշանակում, որ քեզ վատ զգաս? Հեղինակ ջան, գիտես քանի անգամ են <Հաշտությամբ> և նույնիսկ <Հավերժական հաշտությամբ> ավարտել իրենց պատերազմները Բյուզանդական կայսրությունն ու Սասանյանների տերությունը? Գիտես, թե նույն կերպ ինչքան են կռվել ու <հաշտվել> Օսմանյան սուլթանությունն ու Սեֆյանների շահությունը? Տեղյակ ես Առաջին համաշխարհայինց հետո թվում է թե բոլոր երաշխիքների կնքմամբ կնքված հաշտությունը փաստացի ու իրավաբանորեն ինչքան տևեցեց: Եղբայր, դու պատմությունից դպրոցում ինչ ես ստացել?


Համեմատեք, օրինակ, Իսրայելի հարաբերությունները Եգիպտոսի հետ 1948-ից մինչև 1978 թ. ընկած ժամանակաշրջանում, և նույն երկրների հարաբերությունները 1978 թվականից հետո, կամ, մի կողմից՝ Իսրայելի ներկա հարաբերությունները Եգիպտոսի ու Հորդանանի հետ, մյուս կողմից` նույն երկրի հարաբերությունները Լիբանանի ու Սիրիայի հետ։

Հեքիաթ և ոչ կոռեկտ անալոգիա: Իրականում ոչ թե հաշտությունն ինչ որ հեքիաթային մի ուժ ուներ, այլ ուղղակի Իսրայելը ուժով ստիպեց իր հետ հաշվի նստել և հետ կանգնել իր վրահարձակվելու գաղափարից:


Կարող են առարկել, թե նույնիսկ նման հաշտությունները 100 տոկոսանոց երաշխիք չեն նոր հակամարտություններից խուսափելու համար։ Բայց ինչպես ամերիկյան հայտնի ասացվածքն է ուսուցանում, այս աշխարհում 100 տոկոսանոց են միայն մահն ու հարկերը։

Ընտիր փաստարկա - ու դրա էրեսից էս տղեն մեզ առաջարկումա ազգովին գուխներս դնել կացնի տակ: Հզորա...


Պնդել, թե 1948-1978 թթ. ժամանակաշրջանի եգիպտա-իսրայելական հարաբերությունների ու այդ երկրների` 1978 թ. հաշտության պայմանագրին հաջորդած ժամանակաշրջանի հարաբերությունների միջև ահռելի տարբերություն չկա, պարզապես ծիծաղելի է։ Այս համատեքստում արժե անդրադառնալ այն վստահ պնդմանը, թե կարգավորումն ավելի կկոշտացնի Ադրբեջանի դիրքորոշումը։ Պակաս հավանական չի կարելի համարել այն սցենարը, որ խաղաղ կարգավորումն Ադրբեջանում խաղաղության էլեկտորատի համար քաղաքականապես կհեշտացնի համարձակ լինելը՝ միևնույն ժամանակ համալրելով այդ էլեկտորատի շարքերը,

Հերթական մի հեքիաթ - ու զարմանում եմ, որ նման մարդիկ ոչ միայն <քաղաքագետ> են կոչվում, այլև հավակնություններ ունեն ապագան մոդելավորել: Հարգելիս, մի քանի մետր տարածք ձեռք բերեց Ալիևը 800 լեշի ու 2.000 վիրավորի գնով, երկրում սկսեց շեփորահարել, թե, տեսեեեք, ազատագրեեեցցցի, էս արի, էն արի: Ու հիմա, մենք, ասեն 5 շրջան հետ ենք տալիս ու... իր դիրքերը թուլանում են? Չեմ կարող ինձ չզսպել ու չհարցնել, եղբայր, դու հո քաղաքագետի դիպլոմդ փողով չես առել?


հատկապես՝ եթե հաշվի առնենք այն հանգամանքը, և ես սա հատուկ ուզում եմ շեշտել, որ իրականում ագրեսիան` կարգավորումից հետո, Ադրբեջանի համար շատ ավելի վտանգավոր ու անհեռանկար է դառնալու, քան հիմա է։

Հերթական <հանճարեղությունը>: Այսինքն, ժողովուրդ, մենք Ադրբեջանին հող ենք տալիս ու, դրանից հետո դա <Ադրբեջանի համար շատ ավելի վտանգավոր ու անհեռանկար է դառնալու, քան հիմա է>: Այ քեզ տրամաբանություն??! Մեկ ուզում եմ զարմանալ, մեկ ուզում եմ հեղինակի մասին վատ կարծիք կազմել, մեկ էլ մտածում եմ, դե... հմի տղեն զակազա ստացել պապիի հիմարությունն արդարացնելու, ինչ մեղադրես?


Գոնե չի կարելի որպես աքսիոմատիկ ճշմարտություն ընդունել այն պնդումը, թե բոլոր ադրբեջանցիներն առավոտից իրիկուն տրված են Երևանն ու Ստեփանակերտը արյան ծով սարքելու անուրջներին, ու որ նրանց դիրքորոշումներն ընդհանրապես կախված չեն քաղաքական իրողություններից։

Սաֆարովին հերոսացնողները վկա, դու ճիշտ ես!


Այո, անվիճելի է, որ նրանց մոտ բավականին տարածված են հակահայկական տրամադրություններն ու ատելության հռետորաբանությունը, բայց չի կարելի մոռանալ, որ նրանք պատերազմում պարտված կողմ են, իսկ նման դրսևորումները պարտությունների համարյա անբաժան ուղեկիցն են։ Ես վստահ եմ, որ կարգավորման ու բարիդրացիական հարաբերություններ հաստատելու լուրջ քայլերին զուգահեռ՝ այդ տրամադրություններն Ադրբեջանում զգալիորեն կնվազեն։

Այո, ու նման վստահությամբ էլ գնա Ադրբեջան: Ես վստահ եմ, եթե երեկոյան Բաքվում, առանց ԶԼՄ-ների ուշադրության ման գաս, քեզ այնտեղ ոչինչ չի լինի...


Եվ այսպես, խաղաղ կարգավորման դեմ բերված՝ առաջին հայացքից իրատեսություն քարոզող փաստարկը, թե զիջելու դեպքում մենք դատապարտված ենք, իրականում ոչ մի կապ չունի իրատեսության հետ։

Եղբայր, քո էս սաղ գրածը կապ չունի իրատեսության հետ, թարգիր:


Արման Գրիգորյան
Քաղաքագետ

Էս ով էր, ախպեր, էս... ինչ էր??

[Chuk]

Ա՜խ :) Չալարեցի, կարդացի։ Մհեր, դու իսկապես կարծում ես, որ հինգերորդ դասարանի սանի ժրաջանությամբ հերթով պարբերությունները մեջբերելը, «հիմարություն է» ապա նույն հինգերորդ դասարանի մակարդակի մի բան գրելը հոդվածի լուրջ հակադարձում, այն էլ ջախջախու՞մ է :))

Ցավոք գրածներիդ մեջ չկար բան, որով արժեր խորանալ ու բանավիճել։ Գնա օֆիսդ աշխատացրու, եղբայր ;)

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Վերջ, եղբայր, չկար բանավիճելու, բան չունեմ ասելու՝ նման պատասխանն էլ է պատասխան: Սա թող մնա, քո գրածն էլ թող մնա, մարդիկ կկարդան, իրենց կարծիքը կկազմեն:


Ժամանակ են ձգում, որ ի՞նչ լինի։

Ես կողմ եմ ժամանակ ձգելուն, բայց ոչ որպես ինքնանպատակ, այլ, որպեսզի այդ ընթացքում ուժեղանանք: Առաջինն արվեց, երկրորդը՝ այնքան էլ չէ...

[Chuk]

Հանրապետականի ցուցակը ղեկավարում ա «ազգ-բանակ» կոնցեպտի հեղինակ Վիգեն Սարգսյանը։ Սա գրում եմ, արպեսզի հստակ հասկանաք առաջիկա ընտրությունների առանցքը։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Աթեիստ]

Ժամանակ ձգում են, եթե ժամանակը քո օգտին ա աշխատում։

Բայց սա խելացի մարդկանց ա վերաբերում։

[Արէա]

Ես կողմ եմ ժամանակ ձգելուն, բայց ոչ որպես ինքնանպատակ, այլ, որպեսզի այդ ընթացքում ուժեղանանք: Առաջինն արվեց, երկրորդը՝ այնքան էլ չէ...

Եղբայր, լուրջ չե՞ք հասկանում, որ ժամանակ ձգելն ու ընթացքում ուժեղանալն, ու ժամանակ ձգելն ու ընթացքում թուլանալը իրարից տարբերվում են ոչ թե ընդամենը մեկ կետով, այլ տրամագծորեն հակառակ գործողություններ են։
Հիմա մենք ժամանակ ենք ձգում, որի ընթացքում մենք թուլանում են, հակառակորդը՝ ուժեղանում։ Դու ասում ես ես դրան կողմ եմ։ Կողմ ես ինչի՞ն։ Ինչքա՞ն պիտի թուլանանք, որ էլ կողմ չլինես։

[Lion]

Ես առաջարկում եմ ժամանակ ձգել, ընթացքում ուժեղանալ: Երկրորդի համար պետք է ունենալ ամուր դեմոկրատական ինստիտուտներ և հզոր տնտեսություն: Ինքս անչափ ցավում եմ, որ մենք ոչ միայն այս 25 տարին այդ առումով լավ չօգտագործեցինք, այլև չենք ուզում ուղղել իրավիճակը նաև ապագայում, բայց չէ որ մենք բաց ենք թողնում բացառիկ, ոսկու պես թանկ ժամանակը:

Եղբայր, ինձ թվում է, դու երկու անհամեմատելին համեմատում ես: Խաղաղությունը հողեր տալու գնող մեզ ոչ խաղաղություն կբերի, ոչ էլ ներկա, առկա խնդիրների լուծում, այլ ավելի կծանրացնի իրավիճակը: Կրկնում եմ, մեր երկրի առաջընթացի արգելակը ամենևին էլ Արցախն ու պատերազմական այս վիճակը չէ ու պետք չէ, անուժ լինելով ներքին ուժերով ինչ որ բան փոխել, փորձ կատարել հողեր տալու գնով ինչ որ բանի հասնել: Հասնողը կհասնի առանց հողեր հանձնելու էլ:

[Տրիբուն]

Եղբայր, լուրջ չե՞ք հասկանում, որ ժամանակ ձգելն ու ընթացքում ուժեղանալն, ու ժամանակ ձգելն ու ընթացքում թուլանալը իրարից տարբերվում են ոչ թե ընդամենը մեկ կետով, այլ տրամագծորեն հակառակ գործողություններ են։
Հիմա մենք ժամանակ ենք ձգում, որի ընթացքում մենք թուլանում են, հակառակորդը՝ ուժեղանում։ Դու ասում ես ես դրան կողմ եմ։ Կողմ ես ինչի՞ն։ Ինչքա՞ն պիտի թուլանանք, որ էլ կողմ չլինես։

Ճիշտ ա․․․․ բայց ձեր ասած այլընտրանքը հետևյալն ա․ Մենք այլևս ժամանակ չենք ձգում, բայց մեկա էլի շարունակում ենք թուլանալ, հակառակորդը էլի շարունակում ա ուժեղանալ։ Այսինքն, էտ «մենք թուլանում ենք, իրանք ուժեղանում են»-ը մշտական ֆակտոր ա, ու ոչ մի կերպ փոխզիջելով չի վերանում։ Այսինքն հարցի լուծումը հետևյալ բանաձևում ա․ «մենք պետք ա սկսենք ուժեղանալ»։ Թե ոնց, ինչ միջոցներով, որքան ժամանակում, էտ արդեն ուրիշ հեքիաթ ա։

Հիմա ես էլ քեզ սենց հարց եմ տալիս ․․․․Եղբայր, լուրջ չե՞ք հասկանում, որ ժամանակ չձգելը սենց թուլացած վիճակում հավասարազոր ա կատաստրոֆային։

[Տրիբուն]

Ես առաջարկում եմ ժամանակ ձգել, ընթացքում ուժեղանալ: Երկրորդի համար պետք է ունենալ ամուր դեմոկրատական ինստիտուտներ և հզոր տնտեսություն: Ինքս անչափ ցավում եմ, որ մենք ոչ միայն այս 25 տարին այդ առումով լավ չօգտագործեցինք, այլև չեն ուզում ուղղել իրավիճակը նաև ապագայում, բայց չէ որ մենք բաց ենք թողնում բացառիկ, ոսկու պես թանկ ժամանակը:

Եղբայր, ինձ թվում է, դու երկու անհամեմատելին համեմատում ես: Խաղաղությունը հողեր տալու գնող մեզ ոչ խաղաղություն կբերի, ոչ էլ ներկա, առկա խնդիրների լուծում, այլ ավելի կծանրացնի իրավիճակը: Կրկնում եմ, մեր երկրի առաջընթացի արգելակը ամենևին էլ Արցախն ու պատերազմական այս վիճակը չէ ու պետք չէ, անուժ լինելով ներքին ուժերով ինչ որ բան փոխել, փորձ կատարել հողեր տալու գնով ինչ որ բանի հասնել: Հասնողը կհասնի առանց հողեր հանձնելու էլ:

Թվում ա, թե Լիոնը տրիվիալ ու արիացի բաներ ա ասում էս գրառումով, ու սաղ էլ գիտեն, որ ես Լիոնի արտահայտած մտքերին հիմնականում մեղմ ասած վերապահումով եմ վերաբերվում :D բայց մարդը ճիշտ ա ասում։

[Տրիբուն]

Ամեն դեպքում, էս թեման Չուկիտո ջան, որ բացել ես գալող ընտրությունների լույսի ներքո, քանի որ ՀԱԿ-ի լոզունգը «խաղաղությունն» ա լինելու (յանի մենք պատերազմ ենք ուզում սաղս, մենակ իրանք խաղաղություն են ուզում) հեչ ակտուլ չի, մի պարզ պատճառով․ հակառակ կողմը, որի հետ ուզում ես խաղաղություն կնքել, բացարձակ տրամադրված չի քո հետ խաղաղության։ Ուզում ես 7 շրջան զիջի, ուզում էս՝ 17: Ինչքան էլ որ ՀԱԿ-ը, Լևոնը կամ կոնկրետ դու, զոռ տաք սութի քաղաքագիտական տերմիններին «բանակցային գործընթաց» և այլն, դրանք սաղ օդի մեջ խոսքեր են՝ զրո գործնական նշանակությամբ, մի քանի պարզ լոկալ ու գլոբալ պատճառներով, որի մասին էս պահին ծավալվելու հավես չկա։

[Տրիբուն]

Հանրապետականի ցուցակը ղեկավարում ա «ազգ-բանակ» կոնցեպտի հեղինակ Վիգեն Սարգսյանը։ Սա գրում եմ, արպեսզի հստակ հասկանաք առաջիկա ընտրությունների առանցքը։

Sent from my A0001 using Tapatalk

Ախպեր, կարիք չկա սաղիս վախեցնելու, քանի որ Վիգեն Սարգսյանը էշի մեկն ա, իրա նախագահի պես, էտ լոզունգն էլ, որքանով հասկացել ենք, կոշիկի մասին ա։

[Lion]

Ամեն դեպքում, էս թեման Չուկիտո ջան, որ բացել ես գալող ընտրությունների լույսի ներքո, քանի որ ՀԱԿ-ի լոզունգը «խաղաղությունն» ա լինելու (յանի մենք պատերազմ ենք ուզում սաղս, մենակ իրանք խաղաղություն են ուզում) հեչ ակտուլ չի, մի պարզ պատճառով․ հակառակ կողմը, որի հետ ուզում ես խաղաղություն կնքել, բացարձակ տրամադրված չի քո հետ խաղաղության։ Ուզում ես 7 շրջան զիջի, ուզում էս՝ 17: Ինչքան էլ որ ՀԱԿ-ը, Լևոնը կամ կոնկրետ դու, զոռ տաք սութի քաղաքագիտական տերմիններին «բանակցային գործընթաց» և այլն, դրանք սաղ օդի մեջ խոսքեր են՝ զրո գործնական նշանակությամբ, մի քանի պարզ լոկալ ու գլոբալ պատճառներով, որի մասին էս պահին ծավալվելու հավես չկա։

Ես էլ եմ կարծում, որ այս ամենը փոքրացնում է ՀԱԿ-ի առանց այն էլ փոքր շանսերը: Չեմ ուզում հավատալ, որ ԼՏՊ-ն սա չի գիտակցում, բայց եթե գիտակցելով է անում, ուրեմն... նահանջ է պատրաստում, որ ասի՝ ինձ չընտրեցին, որովհետև...?? Եսիմ??

Բայց դե մյուս կողմից էլ, այնքան եմ կարդացել մեծ համարվող գործիչների հիմարությունների մասին, այնքան եմ տեսել, թե ինչպես են փորձառու քաղաքական գործիչները մեկ-մեկ իրոք հիմարություն անում, որ մտածում եմ, թե... կարողա Լևոնն իրոք այս ամենին հավատումա? Բայց եթե այդպես է, ուրեմն ինքն ուղղակի կորցրել է իրականության հետ կապը:

Մի ուրիշ պահ էլ կա - մինչև ԼՏՊ հայտնի ելույթը, ՀԱԿ-ից ոչ-ոք այս հարցը սենց չէր ակցենտավորում: Ես ԼՏՊ ելույթը լսելուց հետո մոտիկներիս միանգամից ասացի՝ Լևոնը ՀԱԿ-ին ք...ը գցեց: Տղերքն առանց էդ էլ հասկանում էին, որ դժվար, շատ դժվար է լինելու կրկին ԱԺ մտնելը, իսկ Լևոնի այս հերթական բեռով՝ առավել ևս: Ու ինչ անել? Մի պահ պաուզա եղավ, հետո ես ցավով տեսա, թե ինչպես նրանք, որոնք առաջ այս հարցը մեղմորեն շրջանցում էին, ի վերջո ստիպված եղան Լևոնի թելը սկսել թելել: Նույն Զուրաբյանն օրինակ: Իսկ ցավը գիտեք ինչի համար էր? Որ պարզվեց, իրականում ՀԱԿ-ում ոչ մի բան էլ կոլեկտիվ չի որոշվում ու ոչ մի ավտոնոմ գաղափարախոսություն էլ չկա՝ կա Լևոնի գաղափարախոսությունը և... վերջ, սա էլ դրա վառ օրինակը տվեց:

Արդյունքում, ՀԱԿ-ը էլի հանգավ Հայաստանի համար <հին ու բարի> ավանդույթին՝ մարդ-կուսակցություն, ինչը տխուր, անհեռանկար ու XXI դարի համար անընդունելի մի բան է, չնայած (կամ մանավանդ) այն բանին, որ այդ մարդը Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է...

[Chuk]

Ախպեր, կարիք չկա սաղիս վախեցնելու, քանի որ Վիգեն Սարգսյանը էշի մեկն ա, իրա նախագահի պես, էտ լոզունգն էլ, որքանով հասկացել ենք, կոշիկի մասին ա։
Վախացնելու բան չկա։ 1000 դրամի նախագծից սկսած քեզ նախապատրաստում են Լիոնի ասած ժամանակ ձգելուն, զգուշացնում են, որ դեռ երկար անընդհատ զոհեր ենք ունենալու։ Սերժի դուխը չի հերիքում գնա փոխզիջման, լիոնի փղերից մի քիչ վախում ա։

Մնացած գրածներիդ հետո կարձագանքեմ ու կփորձեմ հիմնավորել, թե ինչի են ասածներդ իրականությունից շեղված։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Chuk]

Ես էլ եմ կարծում, որ այս ամենը փոքրացնում է ՀԱԿ-ի առանց այն էլ փոքր շանսերը: Չեմ ուզում հավատալ, որ ԼՏՊ-ն սա չի գիտակցում, բայց եթե գիտակցելով է անում, ուրեմն... նահանջ է պատրաստում, որ ասի՝ ինձ չընտրեցին, որովհետև...?? Եսիմ??

Բայց դե մյուս կողմից էլ, այնքան եմ կարդացել մեծ համարվող գործիչների հիմարությունների մասին, այնքան եմ տեսել, թե ինչպես են փորձառու քաղաքական գործիչները մեկ-մեկ իրոք հիմարություն անում, որ մտածում եմ, թե... կարողա Լևոնն իրոք այս ամենին հավատումա? Բայց եթե այդպես է, ուրեմն ինքն ուղղակի կորցրել է իրականության հետ կապը:

Մի ուրիշ պահ էլ կա - մինչև ԼՏՊ հայտնի ելույթը, ՀԱԿ-ից ոչ-ոք այս հարցը սենց չէր ակցենտավորում: Ես ԼՏՊ ելույթը լսելուց հետո մոտիկներիս միանգամից ասացի՝ Լևոնը ՀԱԿ-ին ք...ը գցեց: Տղերքն առանց էդ էլ հասկանում էին, որ դժվար, շատ դժվար է լինելու կրկին ԱԺ մտնելը, իսկ Լևոնի այս հերթական բեռով՝ առավել ևս: Ու ինչ անել? Մի պահ պաուզա եղավ, հետո ես ցավով տեսա, թե ինչպես նրանք, որոնք առաջ այս հարցը մեղմորեն շրջանցում էին, ի վերջո ստիպված եղան Լևոնի թելը սկսել թելել: Նույն Զուրաբյանն օրինակ: Իսկ ցավը գիտեք ինչի համար էր? Որ պարզվեց, իրականում ՀԱԿ-ում ոչ մի բան էլ կոլեկտիվ չի որոշվում ու ոչ մի ավտոնոմ գաղափարախոսություն էլ չկա՝ կա Լևոնի գաղափարախոսությունը և... վերջ, սա էլ դրա վառ օրինակը տվեց:

Արդյունքում, ՀԱԿ-ը էլի հանգավ Հայաստանի համար <հին ու բարի> ավանդույթին՝ մարդ-կուսակցություն, ինչը տխուր, անհեռանկար ու XXI դարի համար անընդունելի մի բան է, չնայած (կամ մանավանդ) այն բանին, որ այդ մարդը Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է...
Մի խոսիր բաներից, որոնցից գաղափար չունես։ Համագումարին ես եմ եղել ու ես եմ տեսել համընդհանուր ոգևորվածությունը, որովհետև առաջարկված պլատֆորմը հենց էն էր, ինչը մեր պատկերքցումներին համապատասխանում ա։ Իսկ ԱԺ մտնել-չմտնելը էս պարավայում երկրորդական հարց ա, որովհետև ճիշտ ա քաղաքական ուժի առաջնային նպատակը որպես կուսակցություն իշխանություն գալն ա, բայց այ անհատներիս առաջնային նպատակը մեր երկիրն ա ու մենք էս պահին երկրի կարևորագույն խնդիրը լքւծել ենք ուզում։

[Lion]

Էս վերջին պոստի պահով, Արտակ ջան, կասկածում եմ անկեղծությանդ: Բայց դե գրեցի իմ կարծիքը, այնպես որ <գաղափար ունենալը կամ չունենալը> էական չի: Սկսած Քոչարյանից՝ բոլորն էլ ձգտել են ժամանակ ձգել, սա 2017 թ-ին հորինած բան չի: Այլ հարց է, որ դա լավ չի օգտագործվում երկիր ուժեղացնելու համար...

Ի դեպ ասած, փոխզիջման Սերժը չէ, ոչ մեկն էլ չի կարա գնա, նույնիսկ Ալիևը: Ինչ էլ անես, էդ դեպքում մի բան զիջելու ես, իսկ դա երկրում հզոր ցնցումներ կառաջացնի: Դրան, նախ, իշխանությունը կարող է չդիմանա, ոչ մեր ու ոչ էլ Ադրբեջանի, և, հետո՝ ում է պետք այդ գլխացավանքը՝ մերոնք այստեղ, իսկ Ալիևը այնտեղ ստեղծել են իրերի իրենց ձեռք տվող դասավորությունը և պահում են իշխանությունը: Ինչու փոխել, զիջել, ցնցել ու ցնցվել: Սա գրեթե անթերի տարբերակ կլիներ, եթե մենք այդ ընթացքում ուժեղանայինք, բայց, քանի որ չենք ուժեղանում, այս տարբերակը մեծապես կորցնում է իր հմայքը՝ հանգելով ըստ էության ընդամենը միայն իշխանությունը ամուր պահելուն, և մեզ մոտ, և Ադրբեջանում:

Այնպես որ, մեծ հաշվով, Ղարաբաղի խնդրի լուծումը ձեռք չի տալիս ոչ Հայաստանի ղեկավարին, ոչ Ալիևին, ոչ էլ միջազգային ուժերին, որոնք Կովկասում հազիվ քիչ թե շատ հավասարակշռություն են ձեռք բերել ու իրար <բզում> են այլ տեղերում - սրանք ևս չեն ուզում ստատուս-քովն փոփոխվի, քանի որ չեն ուզում անկանխատեսելի զարգացում և իրենց այս ամենն այս տեսքով ձեռք է տալիս:

Արդյունքում, ես չեմ տեսնում ոչ մի ուժ, որը շահագրգռված է ստատուս-քվոյի խախտումով...

[Chuk]

Ադրբեջանի նախագահը եթե կարողանա մի քանի շրջան «վերադարձնել», ներքին քաղաքականությունում շատ մեծ դիվիդենտ ա շահում։ Հայաստանի նախագահը եթե կարողանա խաղաղություն ստանալ, արդյունքում տարեկան տասնյակ զոհերը բացառել, ներքին քաղաքականությունում դիվիդենտ ա շահում։

Էնպես որ հինգերորդ դասարանցու փաստարկներդ հեռու տար, Մհեր։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[anslov]

Ես առաջարկում եմ ժամանակ ձգել, ընթացքում ուժեղանալ:
Ժամանակ ձգելը ո՞րն ա: Պետք ա ապրել ոնց որ ապրում ենք:Էս իրավիճակում 10000 տարի է բոլոր պետություններն են: Եթե ունես պետություն, ուրեմն ունես հարցեր հարևանների հետ:
Մենք գրավել ենք, ունենք լավագույն մարտավարական դիրքերը ու եթե թուրքերը շանս ունենային ու մեզանց էտքան /ասենք 10 անգամ/ ուժեղ լինեին, էս 25 տարվա մեծ 25000 անգամ մեզ գրաված ու ցեղասպանած կլինեին, ինչ "նվեր" էլ իրանց տված լինեինք: Նույնիսկ հակառակը- թուրքը մեզ. հույներին ունի լիքը "տալիք", ու ինչ՞, ինչ որ մի թուրք պատրաստվում ա "կոմպրոմիսի" գալ մեր հե՞տ: Հակառակը, ձեռներից եկավ, մի քանի վախտ առաջ կիպրոսի կեսն էլ գրավին, ու հիմա էլ սիրիա էն մտել ու հա ուզում են առաջ շարժվել:
Հ.Գ Ավելին, թուրքը ապացուցել ա, որ ինչքան ավելի մեծ նվեր ես իրան տալիս, էնքան ավելի դաժանորեն ա վիզտ կտրում ... երևի վախկոտության հանդեպ զզվանիքց ա դա ...



Երկրորդի համար պետք է ունենալ ամուր դեմոկրատական ինստիտուտներ և հզոր տնտեսություն: Ինքս անչափ ցավում եմ, որ մենք ոչ միայն այս 25 տարին այդ առումով լավ չօգտագործեցինք, այլև չենք ուզում ուղղել իրավիճակը նաև ապագայում, բայց չէ որ մենք բաց ենք թողնում բացառիկ, ոսկու պես թանկ ժամանակը:
Ուղղակի օդի մեջ արված ցանկություններ է: Ինչ դեմոկրատական ինստիտուտ Ասիայում: Դեմոկրատիան հունա-հռոմեական մշայկույթ ա, որի շատ մասնակի կրողն ենք մենք ի շնորհիվ Մեսրոպ Մաշտոցի: Մնացածը պարսկական մշակույթն ա մեր մեջ:
Տնտեսության առումով,
Ի՞նչ հզորության մասին ես խոսում- Մեքենաշինությու՞ն ես ուզում ունենք, տիեզերական սարքեր արտադրել, թե ի՞նչ: ՀՀ-ում մայկա-տռուսիկ արտադրելը արդեմ մեծ հերոսություն: Հաշվի առնելով մարդկանց արտադրական կուլտուրան ու նաև համաշխարհային գիգանտների մաֆիոզ արտադրական հզորությունների բաշխումը: Էլ չեմ ասում, որ եթե ՀՀ-ում էլ իրանք շանս ունենային Հնդկաստանի պես ամսական 30 դոլարով օրական 18 ժամ աշխատացնել, ապա վաղուց եկած կլինեին: Սակայն լավ գիտեն, որ ՀՀ-ում "դոլարը տանձի կորիզ է " :D ու ոչ մեկը օրական 800 դրամով անգամ գործի չի գա, ուր մնաց աշխատի:
Թե՞ ուզում ես որ Չինաստանի նման էկոլոգիակն անվերադրաձ աղետ լինի Հայսատանում, չնայած արդեն էլ քիչ չի էտ գազով աշխատող ավտոների հաշվին: Հայստանի ներկայիս տարածքում հզոր տնտեսությունից խոսալը լրիվ վասյուկի է, ով էլ լինի ղեկավար ու ինչ կարգեր էլ ուզում է հաստատված լինեն, դեմոկրատիայից սկսած մինչև "հյուսիային կորեա":



Հայաստանին միջին հեռահարության բալիստիկ հրթիռներ ա պետք ու ատոմային մարտագլխիկներ: Սա երկրի ու բնակչության երկարաժամկետ կենսական անվտանգությունը ապահովվելու համար: Հրթիռները ոնց որ թե ունենք, իսկ մարտագլխիկների համար էլ փող կարծես թե կարելի է հայթայթել: Բաքուն միշտ պետք է ատոմային հարվածների թեմաներով գիշերը վատ երազներ տեսնելով քրտնած զարթնի: Այ էս հարցը պետք ա լուծի մեր փողատեր ու իշխանատեր մասսան:

Իսկ տալու առումով, սովորաբար ինչքան սադիստին տակ ավելի հարմար են պառկում, էնքան սադիստը ավելի շատ ա սադիստանում:
Թուրքը սադիստ ա, սա գոնե մենք ժառանգականորեն պետք ա իմանանք:
Իսկ ինչի՞ էնքան կարճ հիշողություն ունեն շատերը:- Որովհետև հոգեբանորեն վախկոտ են:

[Lion]

Արտակ ջան, կլինի փաստարկներիդ զոռ տաս, ոչ թե... գնահատականներիդ: Այնպիսի տպավորություն է, թե փաստարկներից թույլ ես, դրա համար իմ անձին ես անընդհատ գնահատականներ տալիս...

Ի դեպ, դու ասում ես. <Ադրբեջանի նախագահը եթե կարողանա մի քանի շրջան «վերադարձնել», ներքին քաղաքականությունում շատ մեծ դիվիդենտ ա շահում> - բա էն խելոք տղեն վերևում ասում էր, թե. <...խաղաղության էլեկտորատի համար քաղաքականապես կհեշտացնի համարձակ լինելը՝ միևնույն ժամանակ համալրելով այդ էլեկտորատի շարքերը>: Հիմի ինչ, մի Արտակն ասում է, որ, հողերը ստանալու պարագայում Ալիևը մեծ դիվիդենտ ա շահում, մյուս Արտակն էլ, թե, ինքը, ըստ էության, էլեկտորատ կկորցնի...

[Chuk]

Մհեր, այսինքն քեզ թվում է, որ իմ ազնվությունը հրապարակային կասկածի տակ դնելը կոռեկտ է, իսկ քեզ քո մակարդակը ցուցանելը չէ՞։

Իսկ փաստարկները շատ լակոնիկ գրված են,պետք է ընդամենը հասկանաս։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Ազնվության խնդիր չկա, մի ծայրահեղացրու - ես ասացի, որ. <Էս վերջին պոստի պահով, Արտակ ջան, կասկածում եմ անկեղծությանդ>: Սա ուղղակի անկեղծության պակաս է, ոչ անազնվություն - անկեղծ, այն էլ հրապարակային հարթակում, կարող է չլինել ցանկացած ոք...

Պարզ բան ասեմ, դու ասում ես. <...առաջարկված պլատֆորմը հենց էն էր, ինչը մեր պատկերքցումներին համապատասխանում ա> - ինչու մինչև այդ ՀԱԿ-ը երբեք այդ <առաջարկված պլատֆորմից> անկեղծ, ուղիղ ու միանշանակ չէր խոսել?

[Chuk]

Խոսել է, Մհեր, բազմիցս։ Ու էդ մոտեցուշները միշտ են եղել նախ ՀՀՇի, ապա ՀԱԿի օրակարգում, էդ թվում 2007-2008 թվերի շարժման ժամանակ։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Ես, ճիշտն ասած, այնքան էլ չեմ հիշում, կամ, սենց ասենք, մեջս չի տպվել, որ այնքան հստակ ու միանշանակ, ինչպես Լևոնի վերջին ելույթից հետո, այդ մասին ՀԱԿ-ից որևէ մեկն ասած լինի...

[Տրիբուն]

... Սերժի դուխը չի հերիքում գնա փոխզիջման, լիոնի փղերից մի քիչ վախում ա։



Ապրի՛։ Իսկ Ալիևից խաբա՞ր ենք։ Ինքը՞ ինչից ա վախենում։ Թե՞ Լևոնին հավատանք, որ Ալիևը ռացիոնալ քաղաքական գործիչ ա։

[Chuk]

Հետո հատուկ քո խաթր ինչոր բաներ ցույց կտամ։ Բայց եթե նույնիսկ ասած չլինեին, ի՞նչ է, հրաժարականի նախորդած, հրաժարականի ու դրան հաջորդած շրջաններում դա չի՞ եղել Տեր-Պետրոսյանի պլատֆորմը։ Թե՞ չգիտես, որ հենց էդ հարցը բաժանարար գիծ դառավ ու էդ հարցի կողմնակիցները մնացին իր այսպես կոչված թիմում։ Որպես քեզ պատմաբան հռչակած մարդ, ո՞նց կարող ես էս ամենը շրջանցել։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Chuk]

Տրիբուն ձյա, Ալիևի հետ մի քիչ ճիշտ քաղաքականություն տարվի,վազելով կգնա դրան։ Ինքը հիմա էլ դեմ չի։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Հետո հատուկ քո խաթր ինչոր բաներ ցույց կտամ։ Բայց եթե նույնիսկ ասած չլինեին, ի՞նչ է, հրաժարականի նախորդած, հրաժարականի ու դրան հաջորդած շրջաններում դա չի՞ եղել Տեր-Պետրոսյանի պլատֆորմը։ Թե՞ չգիտես, որ հենց էդ հարցը բաժանարար գիծ դառավ ու էդ հարցի կողմնակիցները մնացին իր այսպես կոչված թիմում։ Որպես քեզ պատմաբան հռչակած մարդ, ո՞նց կարող ես էս ամենը շրջանցել։

Sent from my A0001 using Tapatalk

Չէ, Լևոնն ասելա ու դրա համար հատուցեց պաշտոնով, էդ գիտենք, բայց ՀԱԿ-ի էս վերջին շրջանում, 2008-ից սկսած, տենց ընդգծված էս հարցը չէր դրվում, էլի - ընդգծված, ոնց որ հիմա, երբ կարծես ողջ ընտրարշավի համար դա կազմում է կարմիր թելի պես մի բան...

[Տրիբուն]

Տրիբուն ձյա, Ալիևի հետ մի քիչ ճիշտ քաղաքականություն տարվի,վազելով կգնա դրան։ Ինքը հիմա էլ դեմ չի։



Հա էլի ....Ու ոնց հասկանում եմ, մի հոգի կարա էտ ճիշտ քաղաքականությունը տանի՝ Լևոնը :D Սենց էլ մոտավորապես Դոդի հետ համագործակցվեց, այ սենց վստահ, այ սենց վազելով ....երկխոսվեց էլ ... նույն վստահ տոնով, հազար տոկոսով, վստահեք մեզ, մենք շախմատ.... Չեմ ջոգում թե ինչի վրա էս վստահությունը հիմնված, քսղաքագիտական վերլուծությա՞ն: Քֆուր ա հասունանում :D

[Chuk]

Չէ, Տրիբուն ձյա։ Լևոնին ես էլ չեմ տեսնում էդ բանակցողի աթոռին, ցավոք։ Մնացածին արձագանքելը նորից հետաձգում եմ, ալարում եմ (հոգնած եմ) կոմպս միացնեմ, որ մանրամասն գրեմ։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Chuk]

Հիմա շատ խիստ է ընդգծվում, ճիշտ ես։ Բայց միշտ եղել է օրակարգում։ Քանի որ դա էլ եմ կարևոր հարց համարում, կաշխատեմ հենց վաղը փաստական ցույց տալ։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Վիշապ]

Էս թեմայից նենց տպավորություն է, որ հայերս խեղճ Ալիևին որևէ շանս չենք տալիս դրսևորելու իր պացիֆիզմն ու հումանիզմը ու դրանով դիվիդենտներ շահելու իր չորրորդ ընտրություններում հաղթելու համար :Ճ
Կամ էլ հոգեբաններս արդեն թափանցել ենք Ալիևի հոգու խորքը, ու զգացել ենք որ ինքը հայերիս իրականում սիրում ա, ուղղակի մի տեսակ մարթրաժ ա հողեր կորցնելու համար, պետք է «մի քիչ» տարածք իրեն տալ, առաջվա սերն ու ջերմությունը վերականգնելու համար: ՈՒ սենք մուղամներով մի ամբողջ ժողովդրի անվտանգության հարցերը դառնում են մի երկու անձերի հարցեր՝ Սերժիկ, Լևոն, Իլհամ, լրիվ սերիալ ա:
ՈՒ էս սաղ արվում ա ժողովդրին աչոտ տալու համար, ուրիշ ոչ մի թեմա չկա: Սենց պրիմիտիվ մտածելով էլ խոսքի Թրամփը պատ ա սարքում: Աշխարհը քաքն ա ընկել սուպերխելացիների ձեռը:

Վիկիից մի հատված մեջբերեմ, չնայած կարող ա անհույս ա (երևի խնդալու էլ ա վիկիից մեջբերելը էն, ինչ որ կողքերդ կատարվում ա).



Ilham Aliyev (https://en.wikipedia.org/wiki/Ilham_Aliyev)

Statements about Armenia and Nagorno-Karabakh

Aliyev has been cited as calling all Armenian people in the world as the enemies of Azerbaijan,[29][30][31] and as regularly threatening to take over the disputed region of Nagorno-Karabakh and the entire Armenian Republic through military force.[32][33][34]
In 2008, Aliyev declared that “Nagorno Karabakh will never be independent; the position is backed by international mediators as well; Armenia has to accept the reality" and that "in 1918, Yerevan was granted to the Armenians. It was a great mistake. The khanate of Iravan was the Azeri territory, the Armenians were guests there."[35]


Սա ներքին աուդիտորիայի համար է իհարկե, ինքը հոգու խորքում մեզ սիրում ա::baby

[Chuk]

Ոչ մեկը չի ասել, որ ինքը մեզ սիրում ա։ Բայց էդ հայտարարությունների վրա տեսություն կառուցելը շատ մակերեսային մոտեցում ա, Վիշ ջան։ Ու պետք չի այլ գույներով ներկայացնել իմ ասածները։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Վիշապ]

Ոչ մեկը չի ասել, որ ինքը մեզ սիրում ա։ Բայց էդ հայտարարությունների վրա տեսություն կառուցելը շատ մակերեսային մոտեցում ա, Վիշ ջան։ Ու պետք չի այլ գույներով ներկայացնել իմ ասածները։

Sent from my A0001 using Tapatalk

Քոնը չէ, կուռքիդ ասածները:

[Chuk]

Քոնը չէ, կուռքիդ ասածները:

Կուռք չէ, բայց քաղաքական հեղինակություն՝ միանշանակ:

[Վիշապ]

Չուկ ջան, դու նման էս էն անտառում մոլորված ճամփորդին, որ իր շանը հանձնում է սոված գայլերին էն հույսով, որ գայլերը շնով կբավարարվեն ու իրեն չեն ուտի:
Իմ ապրած տպավորություններով հայերս աշխարհի ամենախելացի ժողովուրդներից չենք, մենք շատ արագ մոռանում ենք մեր պատմությունը, սխալները, ու մեր սխալների վրա ոչինչ չենք սովորում:
Ոռի ա ապեր:

[Chuk]

Չուկ ջան, դու նման էս էն անտառում մոլորված ճամփորդին, որ իր շանը հանձնում է սոված գայլերին էն հույսով, որ գայլերը շնով կբավարարվեն ու իրեն չեն ուտի:
Իմ ապրած տպավորություններով հայերս աշխարհի ամենախելացի ժողովուրդներից չենք, մենք շատ արագ մոռանում ենք մեր պատմությունը, սխալները, ու մեր սխալների վրա ոչինչ չենք սովորում:
Ոռի ա ապեր:

Վիշ ջան, պատմությունից դասեր չքաղելը էս պահին նկարագրում ա քեզ, իմ շատ սիրելի Տրիբունին, լիքը ուրիշ հարազատ ու խելոք մարդկանց:
Բայց կարծում եմ առաջիկա ամիսներին էս ամեն ինչը կկարողանանք մաքսիմալ տեղ հասցնել: Մի շտապեք:

[Վիշապ]

Վիշ ջան, պատմությունից դասեր չքաղելը էս պահին նկարագրում ա քեզ, իմ շատ սիրելի Տրիբունին, լիքը ուրիշ հարազատ ու խելոք մարդկանց:
Բայց կարծում եմ առաջիկա ամիսներին էս ամեն ինչը կկարողանանք մաքսիմալ տեղ հասցնել: Մի շտապեք:

http://www.relatably.com/m/img/pained-memes/not_this_shit_again.jpg

[Արէա]

Մի խոսքով, բոլոր նրանք, ովքեր դեմ են փոխզիջումային, բարիդրացիական տարբերակին, դա համարելով անիրատեսկան ու վտանգավոր, ուղղակի կամ անուղղակի գտնում են, որ միակ իրական լուծումը ներկա վիճակն է՝ տարեկան մի քանի հարյուր զոհ տարածքների պահպանման դիմաց։

[Mephistopheles]

Մի խոսքով, բոլոր նրանք, ովքեր դեմ են փոխզիջումային, բարիդրացիական տարբերակին, դա համարելով անիրատեսկան ու վտանգավոր, ուղղակի կամ անուղղակի գտնում են, որ միակ իրական լուծումը ներկա վիճակն է՝ տարեկան մի քանի հարյուր զոհ տարածքների պահպանման դիմաց։

ապեր, ամեն մեկը մի բան ասում ա...մեկն ասում ա ալիևի հետ վարյանտ չկա, մեկն ասում ա մեր մոտ կարգերը փոխվեն հետո փոխզիջենք, մեկն ասում ա ինտեգրվենք ևրոպայի հետ իշխանությունը փոխենք արդեն լավ կապրենք, մեկն էլ փոխզիջումը զիջման հետ ա խառնում... բայց բոլորը մի ընդհանուր բան ունեն, հողերը չենք տա... գրավել ենք, ազատագրել են, մերն ա...

էս ա...

[Արէա]

ապեր, ամեն մեկը մի բան ասում ա...մեկն ասում ա ալիևի հետ վարյանտ չկա, մեկն ասում ա մեր մոտ կարգերը փոխվեն հետո փոխզիջենք, մեկն ասում ա ինտեգրվենք ևրոպայի հետ իշխանությունը փոխենք արդեն լավ կապրենք, մեկն էլ փոխզիջումը զիջման հետ ա խառնում... բայց բոլորը մի ընդհանուր բան ունեն, հողերը չենք տա... գրավել ենք, ազատագրել են, մերն ա...

էս ա...

Ապեր, հորս արև, էն որ Լևոնը ասում ա պատերազմի վտանգը նպաստում ա արտագաղթին, սաղ ձեռ են առնում է, ես եթե գնալու որոշում կայացնեմ, էդ լինելու ա մենակ երեխեքիս խաղաղ ապագա ապահովելու համար։
Բարեկեցությունը ես կապահովեմ, իրենց էլ կսովորացնեմ որ հետագայում իրենք ապահովեն իրենց բարեկեցությունը, բայց խաղաղությունը չեմ կարա։
Ու շատ շատերն են տենց մտածում, ուղղակի մեր մոտ ռազմահայրենասիրական, ֆիդայական կենացային ոգին ա գերակշռում, ոչ ոք չի խոսում դրա մասին։
Իմ ծանոթներից շատերն են գնացել, որ տղաները բանակում չծառայեն։ Էնօրը Բարեկամն էլ էր ասում, որ իրենց գնալու պատճառներից մեկը դա ա եղել, շատ շատերն են էդ պատճառով գնում, բայց դե չի խոսվում դրա մասին։
Ընենց ընդհանուր մթնոլորտ ա ստեղծված, որ դավաճանության պես բան ա սենց բաներ ասելը: Անելը չէ, բայց ասելը դավաճանություն ա։
Էնքան, որ ես էլ եմ դիսկամֆորտ զգում սա գրելուց ((

[Տրիբուն]

Մի խոսքով, բոլոր նրանք, ովքեր դեմ են փոխզիջումային, բարիդրացիական տարբերակին, դա համարելով անիրատեսկան ու վտանգավոր, ուղղակի կամ անուղղակի գտնում են, որ միակ իրական լուծումը ներկա վիճակն է՝ տարեկան մի քանի հարյուր զոհ տարածքների պահպանման դիմաց։

Ապեր, մենք սաղս խաղաղություն ենք ուզում։ Բայց պետք ա երաշխիք, որ էսօրվա 100 զոհի տեղը վաղը 10.000 զոհ չենք տա, որ շատ հավանական ա, իմանալով ազերիներին ու հենց Ալիևին։ Ու հորս արևը որպես երաշխիք չի ընդունվում, դաժե եթե Լևոնն ա երդումն ուտողը։

[Տրիբուն]

Ու Արէա ջան, ախպեր, ինչի՞ ա քեզ թվում, թե դու ասենք խաղաղասեր ես, իսկ ասենք ես պատերազմ ու զոհեր եմ ուզում։ Ես խաղաղասեր մեռնում եմ։ Բայց բարիդրացիության համար երկու կողմ ա պետք։ Մենակով, ինքդ քո հետ չես կարա բարիդրացիես։ Իսկ ուզում ա Ադրբեջանը բարիդրացիանա թե չէ, սկի Ադրբեջանը չգիտի, ուր մնաց Լևոնը իմանա։

[Տրիբուն]

Թուրքերի հետ անկախությունից ի վեր մի համաձայնագիր ա ստորագրվել, Սերժիկի ֆուտբոլային արձանագրությունը։ Մի բան պիտի անեին թուրքերը, սահմանը կիսատ պռատ բացեին, բարիդրացիություն էլի։ Ստորագրեցին, սաղ աշխարհին ցույց տվեցին թե ինչ բարի են ու հենց մյուս օրը, կներեք, շռեցին արձանագրության վրա։

[Արէա]

Ու Արէա ջան, ախպեր, ինչի՞ ա քեզ թվում, թե դու ասենք խաղաղասեր ես, իսկ ասենք ես պատերազմ ու զոհեր եմ ուզում։ Ես խաղաղասեր մեռնում եմ։ Բայց բարիդրացիության համար երկը կողմ ա պետք։ Մենակով, ինքդ քո հետ չես կարա բարիդրացիես։ Իսկ ուզում ա Ադրբեջանը բարիդրացիանա թե չէ, սկի Ադրբեջանը չգիտի, ուր մնաց Լևոնը իմանա։

Տրիբուն ջան, բա ո՞նց անենք որ իմանանք։
Էսքան ժամանակ մեկը չեղավ ասի. հայ ժողովուրդ ջան, ադրբեջանցի ժողովուրդ ջան, ադրբեջանի իշխանություններ ջան, ոչ մենք ենք էս տարածաշրջանից չքվելու, ոչ էլ դուք, եկեք լուծումներ գտնենք, ընկերանանք, խաղաղ, մարդավարի ապրենք իրար հետ։
Խի՞ ա քեզ թվում, թե ես ասում եմ. եկեք վաղը մեր զորքին հետ կանչենք։
Տո, հլա մի սկսի խաղաղ լուծման բանակցություն, հետո ասա հնարավոր չի։
Բացի ռազմատենչ, դեբիլ հայտարարություններից ոչ մի կողմից կառուցողական խոսք չի հնչում, բա քանի գնա էնքան կոշտանալու ա դիրքորոշումները սենց շարունակվելու դեպքում, դու ուզում ես մենք ասենք ոչ մի թիզ հող, ադրբեջանն էլ ասի եկեք խաղաղ լուծո՞ւմ գտնենք։ Ոնց որ մենք Թուրքիային ասենք, եկեք խաղաղ լուծում գտնենք, Վանը տաք մեզ։

[Վիշապ]

Ապեր, հորս արև, էն որ Լևոնը ասում ա պատերազմի վտանգը նպաստում ա արտագաղթին, սաղ ձեռ են առնում է, ես եթե գնալու որոշում կայացնեմ, էդ լինելու ա մենակ երեխեքիս խաղաղ ապագա ապահովելու համար։
Բարեկեցությունը ես կապահովեմ, իրենց էլ կսովորացնեմ որ հետագայում իրենք ապահովեն իրենց բարեկեցությունը, բայց խաղաղությունը չեմ կարա։
Ու շատ շատերն են տենց մտածում, ուղղակի մեր մոտ ռազմահայրենասիրական, ֆիդայական կենացային ոգին ա գերակշռում, ոչ ոք չի խոսում դրա մասին։
Իմ ծանոթներից շատերն են գնացել, որ տղաները բանակում չծառայեն։ Էնօրը Բարեկամն էլ էր ասում, որ իրենց գնալու պատճառներից մեկը դա ա եղել, շատ շատերն են էդ պատճառով գնում, բայց դե չի խոսվում դրա մասին։
Ընենց ընդհանուր մթնոլորտ ա ստեղծված, որ դավաճանության պես բան ա սենց բաներ ասելը: Անելը չէ, բայց ասելը դավաճանություն ա։
Էնքան, որ ես էլ եմ դիսկամֆորտ զգում սա գրելուց ((

Մի հատ էլ հուսահատ փորձ անեմ, չնայած էս թեմայով էջեր ա, որ լրացրել ենք։ Մեր պարագայում պատերազմի վտանգը հողեր հանձնելով չի թուլանում, ուժեղանում է։ Պատերազմի վտանգը թուլանում է մենակ հզոր բանակի շնորհիվ։ Նույնիսկ եթե Ղարաբաղը Ղարաբաղի ժողվրդով սկուտեղի վրա հանձնես Ադրբեջանին, դրանից պատերազմի վտանգը չի թուլանա, բանակի անհրաժեշտությունը չի պակասի ու բանակի տականքություններն էլ չեն վերանա։
Միջազգային խաղաղապահները ֆուֆլո բան են, դրանք ոչ մի երաշխիք չեն տալիս, հակառակը՝ պրովակացիայի շանսերը մեծացնում են։
Սխալ տեղ եք պրոբլեմ բան գալիս, պրոբլեմը մեր դեգեներատությունն ա, որ նորմալ իշխանություններ ու պետություն ունենալու ոչ մի հույս չունենք։

[Վիշապ]

Տրիբուն ջան, բա ո՞նց անենք որ իմանանք։
Էսքան ժամանակ մեկը չեղավ ասի. հայ ժողովուրդ ջան, ադրբեջանցի ժողովուրդ ջան, ադրբեջանի իշխանություններ ջան, ոչ մենք ենք էս տարածաշրջանից չքվելու, ոչ էլ դուք, եկեք լուծումներ գտնենք, ընկերանանք, խաղաղ, մարդավարի ապրենք իրար հետ։
Խի՞ ա քեզ թվում, թե ես ասում եմ. եկեք վաղը մեր զորքին հետ կանչենք։
Տո, հլա մի սկսի խաղաղ լուծման բանակցություն, հետո ասա հնարավոր չի։
Բացի ռազմատենչ, դեբիլ հայտարարություններից ոչ մի կողմից կառուցողական խոսք չի հնչում, բա քանի գնա էնքան կոշտանալու ա դիրքորոշումները սենց շարունակվելու դեպքում, դու ուզում ես մենք ասենք ոչ մի թիզ հող, ադրբեջանն էլ ասի եկեք խաղաղ լուծո՞ւմ գտնենք։ Ոնց որ մենք Թուրքիային ասենք, եկեք խաղաղ լուծում գտնենք, Վանը տաք մեզ։

Վանը վայթե վախտին մերն էր։ Ու աչքիս Հայ Ժողովդրի պատմությունը մոռացվել ա։ Մենք խաղաղ էինք մեր լեռների պես․․․
Միշտ գտնվել են միամիտ խաղաղասերներ, որոնք բացարձակապես չեն կարողացել հասկանալ, թե ինչու են թուրքերը մեզ մորթում, մտածել են՝ կարողա ինչ-որ բանից նեղն են, ջղայնացրել ենք, սոված ենք պահել ։Ճ
Սենց համոզող, փոխզիջող ենք, հլը փորձեք առաջին հերթին մեր իշխանություններին համոզել մի անգամ արդար ընտրություններ անց կացնել, տեսեք կստացվի՞, հետո կանցնեք թուրքերին համոզելուն։
Ոնց որ գայլերի հետ բանակցես, համոզես խոտ ուտեն ։Ճ

[Հայկօ]

Եթե մի օր ես էլ արտագաղթելուն հասնեմ, միայն ու միայն էս պատերազմական մթնոլորտի պատճառով ա լինելու: Մնացած ամեն ինչ լուծելի ա:

[Տրիբուն]

Տրիբուն ջան, բա ո՞նց անենք որ իմանանք։
Էսքան ժամանակ մեկը չեղավ ասի. հայ ժողովուրդ ջան, ադրբեջանցի ժողովուրդ ջան, ադրբեջանի իշխանություններ ջան, ոչ մենք ենք էս տարածաշրջանից չքվելու, ոչ էլ դուք, եկեք լուծումներ գտնենք, ընկերանանք, խաղաղ, մարդավարի ապրենք իրար հետ։
Խի՞ ա քեզ թվում, թե ես ասում եմ. եկեք վաղը մեր զորքին հետ կանչենք։
Տո, հլա մի սկսի խաղաղ լուծման բանակցություն, հետո ասա հնարավոր չի։
Բացի ռազմատենչ, դեբիլ հայտարարություններից ոչ մի կողմից կառուցողական խոսք չի հնչում, բա քանի գնա էնքան կոշտանալու ա դիրքորոշումները սենց շարունակվելու դեպքում, դու ուզում ես մենք ասենք ոչ մի թիզ հող, ադրբեջանն էլ ասի եկեք խաղաղ լուծո՞ւմ գտնենք։ Ոնց որ մենք Թուրքիային ասենք, եկեք խաղաղ լուծում գտնենք, Վանը տաք մեզ։

Ապեր, չեմ կարա ասեմ, չնայած ես էլ եմ խաղաղություն ուզում։ Բայց հաստատ կարամ ասեմ, որ փոխզիջելու համար պիտի ավելի ուժեղ լինես, քան չփոխզիջելու համար։ Հասկանում ես մի՞տքս։ Քանի որ, եթե փոխզիջես, ու մի բան նենց չգնա, պիտի բավարար ուժեղ լինես, որ կարանաս քեզ պաշտպանես։ Իսկ եթե փոխզիջես հիմա, երկրի-տնտեսության-բանակի էս վիճակով, ու եթե հանկարծ մի բան նենց չգնա, ոտով գլխով կորելու ենք։ Էտ ժամանակ արդեն մենք չենք մտածի արտագաղթելու մասին, էտ ժամանակ մեզ զոռով կարտագաղթացնեն, ոնց որ արդեն մի քանի անգամ արել են։

[Տրիբուն]

Եթե մի օր ես էլ արտագաղթելուն հասնեմ, միայն ու միայն էս պատերազմական մթնոլորտի պատճառով ա լինելու: Մնացած ամեն ինչ լուծելի ա:

Բա ինչի՞ չի լուծվում, ապեր, եթե լուծելի ա։ Կամ ինչի առաջինը չես մտածում մանացած հարցերը լուծելու մասին, մինչև ասենք ֆիզուլին թուրքերին տալը, որը եթե շատ ես ուզում իմանաս իմ տանձին չի առանձնապես, պետք ա երկիրը օսմանններից ազատել, ոչ թե երկխոսել-համագործակցել։ Բայց դե, չէ, հայկական ադաթ ա, խնդրին պետք ա գլոբալ նայել - համաշխարհային խաղաղություն, գլոբալ բարիդիացիություն, եղբայրություն, դաշնակցություն ․․․․ ու հետո լաց ու կոց, որ մեզ խաբեցին-քցեցին, անարդար աշխարհ ա։

Հ․Գ․ Ստեղ մեկը հայրենիք-մայրենիք խառնեց զրույցին: Որ դիրքորոշումս հասկանալի լինի, Ֆիզուլին էլ, Ղուբաթլին էլ, իմ բողկին չի, փաթթած ունեմ երկուսն էլ, մնացածն էլ վրից, ՏԻգրան Մեծին էլ կարան գումարեն, եթե շատ են ուզում, ինձ էլ կարան ուզբեկ ասեն։ Իմ համար հայրենիքը էն միավորն ա, որի վրա հայ ժողովուրդը խաղաղ, անվտանագ, ազատ ապրում ու զարգանում ա։, ծլում-ծաղկում-զորանում ա (ԾԾԶ)։

[Հայկօ]

Կամ ինչի առաջինը չես մտածում մանացած հարցերը լուծելու մասին, մինչև ասենք ֆիզուլին թուրքերին տալը, որը եթե շատ ես ուզում իմանաս իմ տանձին չի առանձնապես, պետք ա երկիրը օսմանններից ազատել, ոչ թե երկխոսել-համագործակցել։

Ե՞ս չեմ մտածու՞մ:

[Արէա]

Ապեր, չեմ կարա ասեմ, չնայած ես էլ եմ խաղաղություն ուզում։ Բայց հաստատ կարամ ասեմ, որ փոխզիջելու համար պիտի ավելի ուժեղ լինես, քան չփոխզիջելու համար։ Հասկանում ես մի՞տքս։

Հասկացա։
Եթե կարծում ես, որ էսօր ավելի թույլ ենք, քան կլինենք տաս տարի հետո, ուրեմն պիտի ժամանակ ձգես, որ տաս տարի հետո ավելի ուժեղ վիճակում լուծես հարցը փոխզիջումային տարբերակով։
Բայց եթե կարծում ես, որ տաս տարի հետո ավելի թույլ ենք լինելու քան էսօր, ուրեմն պիտի էսօր լուծես, քանի դեռ ուժեղ ես։
Չէ՞։
Հիմա ո՞նց ես կարծում, տաս տարի հետո ավելի ուժեղ ենք լինելու, թե չէ։

[Տրիբուն]

Հասկացա։
Եթե կարծում ես, որ էսօր ավելի թույլ ենք, քան կլինենք տաս տարի հետո, ուրեմն պիտի ժամանակ ձգես, որ տաս տարի հետո ավելի ուժեղ վիճակում լուծես հարցը փոխզիջումային տարբերակով։
Բայց եթե կարծում ես, որ տաս տարի հետո ավելի թույլ ենք լինելու քան էսօր, ուրեմն պիտի էսօր լուծես, քանի դեռ ուժեղ ես։
Չէ՞։
Հիմա ո՞նց ես կարծում, տաս տարի հետո ավելի ուժեղ ենք լինելու, թե չէ։

Եթե Սաշիկը մնալույա, ուրեմն տաս տարի հետո հնարավոր ա վաբշե չլինենք, ուր մնաց ուժեղ կամ թույլ լինենք։ Եթե Սաշիկը սիկտիր լինի, հավանականությունը մեծ ա, որ կուժեղանանք։ Այսինքն, Լևոնի ու ՀԱԿ-ի առաջնահերթությունը պիտի լիներ/լինի Սաշիկին սիկտիր անելը, ոչ թե հետը եչկխոսելը ու խաղաղությունով գլուխ հարթուկելը։

[Chuk]

Ապեր, հորս արև, էն որ Լևոնը ասում ա պատերազմի վտանգը նպաստում ա արտագաղթին, սաղ ձեռ են առնում է, ես եթե գնալու որոշում կայացնեմ, էդ լինելու ա մենակ երեխեքիս խաղաղ ապագա ապահովելու համար։
Բարեկեցությունը ես կապահովեմ, իրենց էլ կսովորացնեմ որ հետագայում իրենք ապահովեն իրենց բարեկեցությունը, բայց խաղաղությունը չեմ կարա։
Ու շատ շատերն են տենց մտածում, ուղղակի մեր մոտ ռազմահայրենասիրական, ֆիդայական կենացային ոգին ա գերակշռում, ոչ ոք չի խոսում դրա մասին։
Իմ ծանոթներից շատերն են գնացել, որ տղաները բանակում չծառայեն։ Էնօրը Բարեկամն էլ էր ասում, որ իրենց գնալու պատճառներից մեկը դա ա եղել, շատ շատերն են էդ պատճառով գնում, բայց դե չի խոսվում դրա մասին։
Ընենց ընդհանուր մթնոլորտ ա ստեղծված, որ դավաճանության պես բան ա սենց բաներ ասելը: Անելը չէ, բայց ասելը դավաճանություն ա։
Էնքան, որ ես էլ եմ դիսկամֆորտ զգում սա գրելուց ((

Ես կարող եմ ոչ միայն իմ համար նույն բանը ասեմ, այլև որպես վիճակագրություն:

Գործի բերումով թվերը ձեռքիս տակով են անցնում (գաղտնի թվեր չեն), բարձր դասարաններում տղաների քանակը շատ ավելի բարձր տեմպերով ա կրճատվում, քան աղջիկներինը: Ահավոր խոսուն փաստ ա:

[Chuk]

Եթե Սաշիկը մնալույա, ուրեմն տաս տարի հետո հնարավոր ա վաբշե չլինենք, ուր մնաց ուժեղ կամ թույլ լինենք։ Եթե Սաշիկը սիկտիր լինի, հավանականությունը մեծ ա, որ կուժեղանանք։ Այսինքն, Լևոնի ու ՀԱԿ-ի առաջնահերթությունը պիտի լիներ/լինի Սաշիկին սիկտիր անելը, ոչ թե հետը եչկխոսելը ու խաղաղությունով գլուխ հարթուկելը։

Լևոնի ու ՀԱԿ-ի առաջնահերթությունը դա էր: Երկու դրվագ հիշեցնեմ.
- Երկխոսություն
- Բուրժուադեմոկրատական

Մինչև էսօր էլ կայֆավատ եք լինում էդ գաղափարների վրա, բայց փաստացի սրանք էին քաղաքական դաշտի միակ ռեալ պլատֆորմները, որոնք դրել էին իշխանափոխության հարց: Ի՞նչ ստացանք, ձեր կայֆավատը, թերահավատության պատճառով չաջակցելը և այլն: Եկանք հասանք էս հանգրվանին: Լավ լուծում առաջարկի, միանամն ա մնում: Քանի չես առաջարկում, նայում ենք իրատեսական: Իրատեսականի հետ կապված էլ քիչ անց կոնկրետ հարցադրումներ եմ դնելու, որոնց անկեղծ պատասխաններ եմ սպասում:

[Տրիբուն]

Ես կարող եմ ոչ միայն իմ համար նույն բանը ասեմ, այլև որպես վիճակագրություն:

Գործի բերումով թվերը ձեռքիս տակով են անցնում (գաղտնի թվեր չեն), բարձր դասարաններում տղաների քանակը շատ ավելի բարձր տեմպերով ա կրճատվում, քան աղջիկներինը: Ահավոր խոսուն փաստ ա:

Ապեր, դե նենց չի, որ նորություն ես ասում։ Ով դպրոցում երեխա ունի, անզեն աչքով էլ ա սա տեսնում։ Բա կկրճատվի, բա ի՞նչ կանի։ Ոչ մեկը չի ուզում երեխուն ուղարկի սահման կանսերվի բանկով պաշտպանվելու, նույնիսկ եթե կոշիկները բրենդվի են։

[Տրիբուն]

Լևոնի ու ՀԱԿ-ի առաջնահերթությունը դա էր: Երկու դրվագ հիշեցնեմ.
- Երկխոսություն
- Բուրժուադեմոկրատական

Մինչև էսօր էլ կայֆավատ եք լինում էդ գաղափարների վրա, բայց փաստացի սրանք էին քաղաքական դաշտի միակ ռեալ պլատֆորմները, որոնք դրել էին իշխանափոխության հարց: Ի՞նչ ստացանք, ձեր կայֆավատը, թերահավատության պատճառով չաջակցելը և այլն: Եկանք հասանք էս հանգրվանին: Լավ լուծում առաջարկի, միանամն ա մնում: Քանի չես առաջարկում, նայում ենք իրատեսական: Իրատեսականի հետ կապված էլ քիչ անց կոնկրետ հարցադրումներ եմ դնելու, որոնց անկեղծ պատասխաններ եմ սպասում:

Ես էշի մեկն եմ, լուծում չեմ կարում առաջարկեմ։ Դու առաջարկի։ Կարաս համ էլ լուծես, առանց իմ կարծիքը հաշվի առնելու։

[Chuk]

Ուրեմն հիմնական փաստարկներից մեկը էն ա, որ թուրքերն ու Ալիևը խաղաղություն չեն ուզում ու դու ուզում ես փոխզիջես մեկին, ով փոխզիջման նպատակ չունի: Մի կողմ թողնենք մեր թուրքագիտական ու ալիևագիտական հավակնությունները ու հարցին ավելի կոնկրետ փորձենք անդրադառնալ:

Անտեսենք հրապարակային ինֆորմացիայի վրա կառուցած մեր տրամաբանությունն ու իրավիճակի ըմբռնումը, քանի որ արդեն իսկ ակնհայտ է, որ մի մասը դրանք մի կերպ են վերլուծում, մյուս մասն ուրիշ ու իրար համոզելը չափազանց բարդ է: Անտեսենք նաև էս կամ էն տեղից ստացած ոչ հրապարակային ինֆորմացիան, այն կարող է անգամ սուտ լինել:

Հիմա գանք իրավիճակին: Ենթադրենք Ալիևն իսկապես էս պահին դեմ է հաշտությանը: Մեր հնարավոր քայլերը.
- Օքեյ, գնացինք պատերազմի
- Գնացինք, բանակցությունների, ես իրան էնտեղ կփորձեմ համոզել:

Եթե ընտրում եք առաջին տարբերակը, բարձրաձայն ասեք:

Ես ընտրում եմ երկրորդը: Ես գնում եմ իրան համոզելու, ես իրա առաջ փաստարկներ եմ դնում, որոնք իրենց մեջ ներառում են նաև սպառնալիքներ, որ եթե դու չգնաս հաշտության, պատերազմում մեծ կորուստներ ես կրելու: Միաժամանակ ներկայացնում եմ, թե ինքն ինչ կարող է շահել: Միաժամանակ միջնորդ պետություններին եմ օգտագործում, օգտագործում եմ միջազգային ամբիոնները, իրան դա համոզելու համար: Սա ա ընթացքը, ոչ թե կանգնել ու ասել «ինքը հաշտություն չի ուզում»:

Եթե էս ամենի արդյունքում ինքը շարունակում ա հաշտություն չուզել, ես ոչ ախմախ եմ, ոչ դավաճան: Էդ դեպքում ոչ մի բան էլ չեմ զիջում (այ էդ դեպքում խոսք կգնա զիջման, ոչ թե փոխզիջման մասին): Բայց ես փորձած եմ լինում: Ու քաղաքականությունն էն հարթակն ա, որտեղ ոչ թե պետք ա ուղղակի վերամբարձ հոխորտաս, այլ քայլեր անես նպատակդ իրականացնելու համար:

Կանգնել ու հայտարարելը «Ալիևը հաշտություն ուզող չէ», մեղմ ասած ապաքաղաքական մոտեցում է: Մոտեցում էլ չէ, մոտեցման բացակայություն է:

[Chuk]

Ես էշի մեկն եմ, լուծում չեմ կարում առաջարկեմ։ Դու առաջարկի։ Կարաս համ էլ լուծես, առանց իմ կարծիքը հաշվի առնելու։

Առաջարկել եմ, պադդերժկա չի եղել:
Հիմա ես ասում եմ, որ այս պահին ձև չեմ տեսնում հենց իշխանափոխություն ապահովելու:

[Chuk]

Ապեր, դե նենց չի, որ նորություն ես ասում։ Ով դպրոցում երեխա ունի, անզեն աչքով էլ ա սա տեսնում։ Բա կկրճատվի, բա ի՞նչ կանի։ Ոչ մեկը չի ուզում երեխուն ուղարկի սահման կանսերվի բանկով պաշտպանվելու, նույնիսկ եթե կոշիկները բրենդվի են։

Ապրես: Սա որպես մի ֆիքսում:
Կարևոր ֆիքսում: Մնացածին հետո կանդրադառնամ:

[Տրիբուն]

Առաջարկել եմ, պադդերժկա չի եղել:
Հիմա ես ասում եմ, որ այս պահին ձև չեմ տեսնում հենց իշխանափոխություն ապահովելու:

Բայց Ալիևի հետ լեզու գտնելու ձև տեսնում ես։ Ապեր, զգու՞մ ես, որ տրամաբանությունը կաղում ա մի քիչ։ Մեր տգետների հետ չենք կարում լեզու գտնենք, բայց ազերի տգետի հետ գտնելու ենք։ Ալիևը Սերժիկից լավ տղայա, մեր պրոբլեմներին ըմբռնումով կմոտենա։ Որ համոզենք, կարող ա վերջում մի քիչ էլ վրից փող տա։

[Chuk]

Բայց Ալիևի հետ լեզու գտնելու ձև տեսնում ես։ Ապեր, զգու՞մ ես, որ տրամաբանությունը կաղում ա մի քիչ։ Մեր տգետների հետ չենք կարում լեզու գտնենք, բայց ազերի տգետի հետ գտնելու ենք։ Ալիևը Սերժիկից լավ տղայա, մեր պրոբլեմներին ըմբռնումով կմոտենա։ Որ համոզենք, կարող ա վերջում մի քիչ էլ վրից փող տա։

Ալիևի հետ ես որպես պետություն եմ խոսելու, դեսպանս էլ կարող ա հենց Սերժիկը լինի: Իրան հակադրվելու դեպքում պետք ա հակադրվենք ամբողջ ժողովրդով: Որպես զինանոց ունենալու ենք բանակն ու կամավորականներին, դիվանագիտական կորպուսը, Սփյուռքի ու այլ միջազգային կապերը, տարբեր ամբիոններում իմ ներկայացուցիչները և այլն:


Սերժի դեմ պայքարում դուք ինձ մենակ եք թողել, թողել եք ՀԱԿ-ի մի բուռ ժողովրդին: Մյուսները թռել ամեն մեկը մի հատ մարիոնետկա կուսակացություն, ՀԿ կամ դաշինք են կազմել, միշիկի փողերով սնվելով թերթեր ու սայտեր են պահում, աժ-ում տեղեր ապահովում:


Տարբերությունը շատ մեծ ա: Բայց կկարողանամ ես հասնել նրան, որ Ալիևի դեմ էդ ասածս ճակատը գոյանա, թե չէ, բարդ ա ասելը: Էս պահին դու էդ մերժում ես նույն ձևի, ոնց մերժել ես Սերժիկի դեմ պայքարս:

[StrangeLittleGirl]

Ուրեմն արի մի քայլ հետ գնանք ու չկտրվենք իրականությունից: Ընդամենը մի տարի առաջ, երբ սահմանադրական փոփոխությամբ իշխանություն հավերժացնելու ծրագիր էր Հայաստանում, չկարողացանք դեմն առնել: Մասնավորապես նաև էնպիսի ուժերի պատճառով, ովքեր դա կեղծ օրակարգ էին հռչակում, թուլացնելով ոչի ճակատը, իսկ հիմա «անկեղծ օրակարգերով» նետվում են ԱԺ-ում մի քանի տեղ ունենալու՝ շրջանցելով մեր առաջ ծառացած կարևորագույն խնդիրները, էդ թվում Արցախի հարցը:

Ու հասել ենք մի հանգրվանի, որ տեսանելի ապագայում իշխանափոխության շանս ոչ մեկը չի տեսնում: Եկող ԱԺ ընտրությունները դիտարկվում ա որպես իշխանության վերարտադրություն, իսկ ընդդիմադիրները լավագույն դեպքում սակավ ներկայություն ապահովեն:

Հորիզոնում չկա էն ձախ ուժը (ենթադրենք ասածներիդ համաձայն եմ), որով կազմում ես ծրագիրդ:
Փոխարենն ունենք խորացող արտագաղթ, ասել է թե մարդաթափություն:
Ունենք խորացող խնդիրներ թե տնտեսությունում, թե մյուս ոլորտներում:
Հարստահարողները շարունակում են նույն ոճով:
Սպառազինության մրցավազքում, աշխատում ենք իմացածի մասին շատ չխոսենք, բայց դե մեկ է, տակ ենք տալիս նույնիսկ խոսացածով:

էլ որն ասեմ, որ հիմա շուռ գաս ու խնդրին նայես ոչ թե վերացական, այլ կոնկրետ:
Եթե չկա իմ ասած ուժը, չի նշանակում, որ հող հանձնելով հարց ա լուծվելու: Ղարաբաղի հարցը ոնց որ գլխացավ դարձած լինի ներկայիս իշխանությունների կամ իշխանության գալով իրանց թալանը շարունակողների համար: Բա չբռնե՞ն, լուծեն հարցը թափով, որ արխային ինչ մնացել ա, էդ էլ լափեն:


Ես համարում եմ, որ սա ընդամենը քարոզչությամբ տարածված գաղափար ա: Ինչքան ադրբեջանցիներն են ասում Երևան մտնելու մասին, էնքան մենք ենք խոսում Բաքվում չայ խմելու մասին: Անգամ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ա իր ելույթում ասում, որ եթե Ադրբեջանը շշկռվի, մի քանի տարածք էլ կվերցնենք:

Պատերազմական իրավիճակում նման խոսելաոճը շատ բնական ա: Ադրբեջանը կամ Թուրքիան չեն մտածում հայերին ցեղասպանելու մասին, ոչ թե որտև սիրուն աչք ունենք կամ իրանք են լավը, այլ որտև եթե տենց բան անեն, չեն մարսի: Իրանց հիմա ավելի ինտեգրվել ա պետք աշխարհին, ոչ թե հակառակը:
Արտ, քարոզչություն չի: Մենակ էն փաստը, որ Ադրբեջանն ունակ ա հինգ տարեկան երեխային ձերբակալելու, ինչ ա թե հայկական ազգանուն ունի, ահագին բան ա ասում Հայաստանի նկատմամբ իրանց տրամադրությունների մասին:

Ու պլյուս պատմությունը միլիարդ անգամ ցույց ա տվել, որ միջազգային հանրության հույսին մնալով մեզ ա վատ լինում: Ու շատ վատ ա լինում: Ցեղասպանությունը վկա: Թուրքիան ու Ադրբեջանն էլ խնդիր չունեն անելու էն, ինչ ուզում են: Էսօր Էրդողանը բացահայտ դիկտատուրայի ա անցել ու ինչ պահանջ ասես չի դնում արևմուտքի առաջ, ինչ ա թե փախստականներին պահի իրա մոտ: Ու արևմտյան խաղաղասեր հանրությունը, որ պիտի մեր խաղաղությունն էլ երաշխավորի, աչք ա փակում Էրդողանի կերած սաղ քաքերի դիմաց: Նույն ձև էլ Էրդողանի պուճուր ախպոր կերած քաքերի դիմաց աչք կփակի: Էրդողանն էլ, Ալիևն էլ, որտեղ նստում-վեր են կենում, բավական կոշտ հակահայկական հայտարարություններ են անում, բայց միջազգային հանրության տանձին չի: Որ Ադրբեջանը սկսի կրակել, էդ քո խաղաղապահներն ասելու են՝ հոպ, խաղաղություն-բան, թե՞ վեշ-մեշոկ հավաքելու են, ռադ ըլնեն, ինչպես սովորաբար անում են նման դեպքերում:

Արտ, լուրջ եմ ասում՝ ինձ համար ահավոր անիմաստ ա էս բանավեճը, որովհետև մեկ ա, ես քեզ չեմ համոզելու, դու էլ ինձ: Ինչ փաստարկ էլ բերվի, ասելու ես՝ քարոզչություն-բան: Էս բանավեճը սկսվում ու ավարտվում ա նրանով, որ դու վստահում ես խաղաղապահ ուժերին ու Ադրբեջանի ու Թուրքիայի բարի կամքին, ես՝ չէ: Թե չէ սաղս էլ խաղաղություն ենք ուզում:

[Տրիբուն]

Ալիևի հետ ես որպես պետություն եմ խոսելու, դեսպանս էլ կարող ա հենց Սերժիկը լինի: Իրան հակադրվելու դեպքում պետք ա հակադրվենք ամբողջ ժողովրդով: Որպես զինանոց ունենալու ենք բանակն ու կամավորականներին, դիվանագիտական կորպուսը, Սփյուռքի ու այլ միջազգային կապերը, տարբեր ամբիոններում իմ ներկայացուցիչները և այլն:


Սերժի դեմ պայքարում դուք ինձ մենակ եք թողել, թողել եք ՀԱԿ-ի մի բուռ ժողովրդին: Մյուսները թռել ամեն մեկը մի հատ մարիոնետկա կուսակացություն, ՀԿ կամ դաշինք են կազմել, միշիկի փողերով սնվելով թերթեր ու սայտեր են պահում, աժ-ում տեղեր ապահովում:


Տարբերությունը շատ մեծ ա: Բայց կկարողանամ ես հասնել նրան, որ Ալիևի դեմ էդ ասածս ճակատը գոյանա, թե չէ, բարդ ա ասելը: Էս պահին դու էդ մերժում ես նույն ձևի, ոնց մերժել ես Սերժիկի դեմ պայքարս:

Խույ ... :D Դեմագոգիա ու մուտիլովկա: Դաժե լայաղ էլ չեմ անելու խորանամ էս գրածիդ մեջ, ուր մնաց պատասխանեմ։

[Chuk]

Եթե չկա իմ ասած ուժը
Բյուր, ստեղից սկսած կռուտիտ լեվել գոդ ա գնում: Ասում եմ եթե չես փոխզիջում, ապա ինչ տարբերակով, նշում ես մենակ մի տարբերակ, ձախ ուժի իշխանության գալ: Ասում եմ հեռանկարում տենց բան չկա, ասում ես օքեյ, մեկ ա դեմ եմ փոխզիջմանը: Բա ինչի՞ն ես կողմ:

Էլի գալիս ենք ալտերանտիվին:

Ես հուշեմ քեզ ալտերնատիվները.
- Պատերազմ,
- Փոխզիջում:

Ընտրի, տեսակետդ կընդունեմ, բայց համարձակություն ունեցի բարձր ասելու, որ պատերազմն ես ընտրում:

[Տրիբուն]

Ես հուշեմ քեզ ալտերնատիվները.
- Պատերազմ,
- Փոխզիջում:

Ընտրի, տեսակետդ կընդունեմ, բայց համարձակություն ունեցի բարձր ասելու, որ պատերազմն ես ընտրում:

Կուսակցապետիցդ լավ բան չես սովորի․ Դեմագոգիա :P Հարցդ բացարձակ սխալ ա ձևակերպված, քանի որ․

- Պետարազմը Բյուրը չի ընտրում, պարտադրված ա
- Փոխզիջումը մի կողմի ընտրությամբ չի լինում, պետք ա առնվազն երկու կողմ

[StrangeLittleGirl]

Բյուր, ստեղից սկսած կռուտիտ լեվել գոդ ա գնում: Ասում եմ եթե չես փոխզիջում, ապա ինչ տարբերակով, նշում ես մենակ մի տարբերակ, ձախ ուժի իշխանության գալ: Ասում եմ հեռանկարում տենց բան չկա, ասում ես օքեյ, մեկ ա դեմ եմ փոխզիջմանը: Բա ինչի՞ն ես կողմ:

Էլի գալիս ենք ալտերանտիվին:

Ես հուշեմ քեզ ալտերնատիվները.
- Պատերազմ,
- Փոխզիջում:

Ընտրի, տեսակետդ կընդունեմ, բայց համարձակություն ունեցի բարձր ասելու, որ պատերազմն ես ընտրում:
Արտ, մանիպուլյացիա ես անում, զոռով ուզում ես համոզել, որ պատերազմի կողմնակից եմ: Կրկնում եմ՝ ես փոխզիջումը չեմ տեսնում որպես խաղաղության միջոց, էդ ա խնդիրը: Ես սենց եմ տեսնում տարբերակները.
- Սենց շարունակել (ինչը չի բացառում պատերազմը, բայց չի էլ երաշխավորում, բայց եթե անգամ պատերազմ, գոնե քչից-շատից բանակ կա, որ կարա կռվի)
- Փոխզիջում (ինչը երաշխավորում ա պատերազմը, կորուստներն էլ ավելի ծանր են լինում, որովհետև սաղ հույսներս դրած ենք լինում խաղաղապահ ուժերի վրա, որոնք առաջին վտանգի դեպքում թողնելու են, թռնեն)

Ու կարծեմ Տրիբունն ասեց էս թեմայում, որ խաղաղության համար երկու կողմ ա պետք: Ինչքան էլ մենք ասենք խաղաղություն, մյուսը կողմը դա չի ուզում, մյուս կողմը պարզ տեքստով պատերազմ ա ուզում: Ու մենակ մեր կողմից խաղաղություն հաստատելով ընդամենը նշանակում ա ջայլամային քաղաքականություն վարել մինչև սկզբում Արցախը, հետո Սյունիքը, հետո ՀՀ մնացած տարածքը համփ կանեն, մենք էլ կդառնանք անպետություն ժողովուրդ ու էրգրի մասին երգեր կերգենք:

[Տրիբուն]

Ու քանի որ, ինչպես միշտ Լևոնը ու ՀԱԿ-ը խնդրը սխալ են ձևակերպել ի սզբանե, ոնց որ երկխոսության ժամանակ էր, բնականաբար ունենալու են աջակիցների խայտառակ սահմանափակ քանակ։ Դե կներեք, բայց որպես կանոն դեգենեռատ մտքերի հետևից քիչ մարդ ա գնում :D Լավ մարդիկ են գնում, բարի մարդիկ են գնում, իմ կողմից սիրված ու հարգված մարդիկ են գնում, բայց սկզբնական մտքի դեգենեռատությունը դրանից չի նվազում։

Մնում ա, Չուկիտո ջան, վերջում մեղադրել բոլորին, որ ձեզ չաջակցեցին։ Պրմիտիվ մոդել ա։ Կարող ա մի երկու տարի աշխատի։ Բայց արդյունքում հանգեցնելու էտ քաղաքական ուժի վերջնական վերացման, որը ցավալի ա, քանի որ ՀԱԿ-ը ամեն դեպքում համեմատաբար առողջ քաղաքական ուժ ա, ու ափսոս ա։

[Chuk]

Կուսակցապետիցդ լավ բան չես սովորի․ Դեմագոգիա :P Հարցդ բացարձակ սխալ ա ձևակերպված, քանի որ․

- Պետարազմը Բյուրը չի ընտրում, պարտադրված ա
- Փոխզիջումը մի կողմի ընտրությամբ չի լինում, պետք ա առնվազն երկու կողմ

Աբրիս: Երկու կողմի ընտրությամբ: Հիմա մենք մի կողմն ենք, ասում ենք «Չէ, նիխտ, ոչ մի դեպքում, որտև Ալիևը չի ուզում»: Ու փաստացի ստացվում ա, որ մեր զրույցում չուզող կողմը դու ես, փոխանակ գնաս, նստես ու հասնես նրան, որ ինքն էլ ուզի: Պատերազմը պարտադրված ա լինում մենակ էն դեպքում, երբ էս երկրորդ փորձում ու արդյունքի չես հասնում: Իսկ քանի չես ուզում փորձել, պարտադրված չի, ընտրությունդ ա, մնացածն էլ դեմագոգիա:

[Chuk]

- Սենց շարունակել (ինչը չի բացառում պատերազմը, բայց չի էլ երաշխավորում, բայց եթե անգամ պատերազմ, գոնե քչից-շատից բանակ կա, որ կարա կռվի)
Մանիպուլյացիան հենց էս ա, որտև շարունակելը անխուսափելի բերում ա պատերազմի: Իսկ փոխզիջումը մեծ երաշխիքներ ա տալիս չբացառելու: Ու դրա փաստարկների բեր անհոդաբաշխ հակափաստարկներ Լիոնն ա բերել, մյուսներդ ուղղակի կրկնում եք «Ալիևը չի ուզում»:

Կրկնում եմ, դիցուք չի ուզում: Դու քո համար օրակարգ սարքի իրան համոզելը, իհարկե զենքդ ձեռիցդ չգցելով ու պատերազմի պատրաստելով: Էդ ա լուծումը, ուրիշ չկա, մարդկությունը չի հորինել:

Այսինքն կամ ընտրում ես գնալ փոխզիջման ու հնարավորինս խուսափել պատերազմից, կամ ընտրում ես պատերազմը: Ուրիշը չկա: Համարձակվեք ասել, որ պատերազմն եք ընտրում, ասեմ ձեր ցավն էլ տանեմ, հարգում եմ ձեր դիրքորոշումը:

[Chuk]

Ու քանի որ, ինչպես միշտ Լևոնը ու ՀԱԿ-ը խնդրը սխալ են ձևակերպել ի սզբանե, ոնց որ երկխոսության ժամանակ էր, բնականաբար ունենալու են աջակիցների խայտառակ սահմանափակ քանակ։ Դե կներեք, բայց որպես կանոն դեգենեռատ մտքերի հետևից քիչ մարդ ա գնում :D Լավ մարդիկ են գնում, բարի մարդիկ են գնում, իմ կողմից սիրված ու հարգված մարդիկ են գնում, բայց սկզբնական մտքի դեգենեռատությունը դրանից չի նվազում։

Մնում ա, Չուկիտո ջան, վերջում մեղադրել բոլորին, որ ձեզ չաջակցեցին։ Պրմիտիվ մոդել ա։ Կարող ա մի երկու տարի աշխատի։ Բայց արդյունքում հանգեցնելու էտ քաղաքական ուժի վերջնական վերացման, որը ցավալի ա, քանի որ ՀԱԿ-ը ամեն դեպքում համեմատաբար առողջ քաղաքական ուժ ա, ու ափսոս ա։

Հետադարձ չեմ մեղադրի, խոստանում եմ: Իսկ հիմա կփորձեմ համոզել: Այսինքն կարձանագրեմ, որ պատճառը էն ա, որ քիչ մարդ աջակցեց, բայց մեղավոր կհամարեմ ինձ, որ չեմ կարողացել ձեզ համոզել:

Ուղղակի ցավոք սրտի էս դեպքում ոչ թե ինչ-որ սերժիկի աթոռից քցելու, այլ երկրի ճակատագրի հարց ա:

[StrangeLittleGirl]

Մանիպուլյացիան հենց էս ա, որտև շարունակելը անխուսափելի բերում ա պատերազմի: Իսկ փոխզիջումը մեծ երաշխիքներ ա տալիս չբացառելու: Ու դրա փաստարկների բեր անհոդաբաշխ հակափաստարկներ Լիոնն ա բերել, մյուսներդ ուղղակի կրկնում եք «Ալիևը չի ուզում»:

Կրկնում եմ, դիցուք չի ուզում: Դու քո համար օրակարգ սարքի իրան համոզելը, իհարկե զենքդ ձեռիցդ չգցելով ու պատերազմի պատրաստելով: Էդ ա լուծումը, ուրիշ չկա, մարդկությունը չի հորինել:

Այսինքն կամ ընտրում ես գնալ փոխզիջման ու հնարավորինս խուսափել պատերազմից, կամ ընտրում ես պատերազմը: Ուրիշը չկա: Համարձակվեք ասել, որ պատերազմն եք ընտրում, ասեմ ձեր ցավն էլ տանեմ, հարգում եմ ձեր դիրքորոշումը:
Հա բայց համոզելու համար պարտադի՞ր ա տարածք հանձնելը: Թե համոզող էինք, էս քսան տարվա ընթացքում էինք համոզել: Էն ա, համոզած էլ պահում ենք, որ էս պահին բացահայտ պատերազմ չկա:

Արտ, իսկ էս վերջին նախադասությունդ ահավոր նման ա 2008-ի «ով մեզ հետ չի, դավաճան ա» արտահայտությանը: Ահավոր տհաճ ա, որովհետև իրականում մենք չենք ուզում պատերազմ, մեզ մի համոզի, թե ուզում ենք: Բայց չեմ բացառում, որ ՀԱԿ-ը հենց տենց էլ սկսելու են ներկայացնել բոլոր մարդկանց, ովքեր չեն կիսում էս տեսակետը, ոնց որ 2008-ին սաղս դավաճան էինք դառել:

[Chuk]

Հա բայց համոզելու համար պարտադի՞ր ա տարածք հանձնելը: Թե համոզող էինք, էս քսան տարվա ընթացքում էինք համոզել: Էն ա, համոզած էլ պահում ենք, որ էս պահին բացահայտ պատերազմ չկա:

Արտ, իսկ էս վերջին նախադասությունդ ահավոր նման ա 2008-ի «ով մեզ հետ չի, դավաճան ա» արտահայտությանը: Ահավոր տհաճ ա, որովհետև իրականում մենք չենք ուզում պատերազմ, մեզ մի համոզի, թե ուզում ենք: Բայց չեմ բացառում, որ ՀԱԿ-ը հենց տենց էլ սկսելու են ներկայացնել բոլոր մարդկանց, ովքեր չեն կիսում էս տեսակետը, ոնց որ 2008-ին սաղս դավաճան էինք դառել:

2008-ին չի եղել «ով մեզ հետ չի, դավաճան ա» արտահայտություն, հիմա էլ չկա: Ես ընդամենը փորձում եմ հնարավորինս հստակեցնել իրավիճակը ու հասնել նրան, որ ձեր դիրքորոշումը կազմելուց հստակ գիտակցեք դրա հետևանքը: Որպես միակ ելք պատերազմ տեսնելը ես լրիվ նորմալ եմ համարում, ոչ անմարդկային, ոչ բան: Այսինքն եթե օրինկան դու հանգում ես նրան, որ փոխզիջումով մեկ ա պատերազմ ա ստացվելու, ավելի լավ ա առանց փոխզիջման էդ տարբերակը, ես կհարգեմ էդ դիրքորոշումդ: Բայց ես ուզում եմ, որ դու հստակ հասկանաս, որ էս քաղաքականությունը հստակ բերելու ա պատերազմի ու գիտակցված ընտրություն կատարես: Հետո կփորձեմ ավելի լավ հիմնավորել, թե ինչի ա սա բերելու պատերազմի:

Իսկ տարածք հանձնելը, եթե փոխզիջման ես գնում, պարտադիր ա: Եթե չէ, իրա հետ առանց պատերազմի հարցը փակելու տարբերակ առաջարկի: Կարո՞ղ ես: Եթե կարողանաս, սիրով կընդունեմ ու կասեմ, որ հա, Բյուր, սխալվել էի, տարածքով փոխզիջումը պատերազմի միակ այլընտրանքը չի: Բայց 94-ից 22 տարի ա անցել որևէ մեկը էդպես էլ որևէ այլընտրանք չի առաջարկել:

[StrangeLittleGirl]

2008-ին չի եղել «ով մեզ հետ չի, դավաճան ա» արտահայտություն, հիմա էլ չկա: Ես ընդամենը փորձում եմ հնարավորինս հստակեցնել իրավիճակը ու հասնել նրան, որ ձեր դիրքորոշումը կազմելուց հստակ գիտակցեք դրա հետևանքը: Որպես միակ ելք պատերազմ տեսնելը ես լրիվ նորմալ եմ համարում, ոչ անմարդկային, ոչ բան: Այսինքն եթե օրինկան դու հանգում ես նրան, որ փոխզիջումով մեկ ա պատերազմ ա ստացվելու, ավելի լավ ա առանց փոխզիջման էդ տարբերակը, ես կհարգեմ էդ դիրքորոշումդ: Բայց ես ուզում եմ, որ դու հստակ հասկանաս, որ էս քաղաքականությունը հստակ բերելու ա պատերազմի ու գիտակցված ընտրություն կատարես: Հետո կփորձեմ ավելի լավ հիմնավորել, թե ինչի ա սա բերելու պատերազմի:

Իսկ տարածք հանձնելը, եթե փոխզիջման ես գնում, պարտադիր ա: Եթե չէ, իրա հետ առանց պատերազմի հարցը փակելու տարբերակ առաջարկի: Կարո՞ղ ես: Եթե կարողանաս, սիրով կընդունեմ ու կասեմ, որ հա, Բյուր, սխալվել էի, տարածքով փոխզիջումը պատերազմի միակ այլընտրանքը չի: Բայց 94-ից 22 տարի ա անցել որևէ մեկը էդպես էլ որևէ այլընտրանք չի առաջարկել:

Արտ, որպեսզի ամեն ինչ հստակեցնենք.
1. Ես խաղաղություն եմ ուզում
2. Բայց իմ ուզելը քիչ ա, որտև ոնց որ Տրիբունն ասեց, պատերազմը մեզ պարտադրված ա:
2ա. Փոխզիջում ու ավելի մեծ կորուստներ
2բ. Սենց շարունակել ու կամաց-կամաց վերանալ
2գ. Փորձել ստեղծել էն քաղաքական ուժը, որը էս սաղ լափողներին բանտ կնստացնի ու կստեղծի էնպիսի բանակ, որից վախենալով Ադրբեջանն ինքը կսկսի խաղաղության կոչեր անել

Տվյալ իրավիճակում փոխզիջումը ես տեսնում եմ որպես վատթարագույն տարբերակ: Իմ ու քո տարաձայնությունը նրանում ա, որ դու վստահ ես, որ փոխզիջումը խաղաղություն ա բերելու, իսկ ես վստահ եմ, որ վտանգավոր ու ահավոր արյունալի պատերազմի ա բերելու: Եթե ես էլ քո խոսքերով խոսեմ, պիտի ասեմ՝ դու ես պատերազմ ուզում: Բայց արի էսքանով սահմանափակվենք, լա՞վ: Մեկ ա, ոչ դու ես ինձ համոզելու, ոչ էլ ես քեզ, որովհետև դու վստահում ես խաղաղապահ ուժերին, Ադրբեջանին ու մյուսներին, ես՝ չէ:

[Chuk]

Արտ, որպեսզի ամեն ինչ հստակեցնենք.
1. Ես խաղաղություն եմ ուզում
2. Բայց իմ ուզելը քիչ ա, որտև ոնց որ Տրիբունն ասեց, պատերազմը մեզ պարտադրված ա:
2ա. Փոխզիջում ու ավելի մեծ կորուստներ
2բ. Սենց շարունակել ու կամաց-կամաց վերանալ
2գ. Փորձել ստեղծել էն քաղաքական ուժը, որը էս սաղ լափողներին բանտ կնստացնի ու կստեղծի էնպիսի բանակ, որից վախենալով Ադրբեջանն ինքը կսկսի խաղաղության կոչեր անել

Տվյալ իրավիճակում փոխզիջումը ես տեսնում եմ որպես վատթարագույն տարբերակ: Իմ ու քո տարաձայնությունը նրանում ա, որ դու վստահ ես, որ փոխզիջումը խաղաղություն ա բերելու, իսկ ես վստահ եմ, որ վտանգավոր ու ահավոր արյունալի պատերազմի ա բերելու: Եթե ես էլ քո խոսքերով խոսեմ, պիտի ասեմ՝ դու ես պատերազմ ուզում: Բայց արի էսքանով սահմանափակվենք, լա՞վ: Մեկ ա, ոչ դու ես ինձ համոզելու, ոչ էլ ես քեզ, որովհետև դու վստահում ես խաղաղապահ ուժերին, Ադրբեջանին ու մյուսներին, ես՝ չէ:

Շատ լավ, էսօր ավելի ուշ կգրեմ 2բ ու 2գ կետերի մասին, հարցեր տալով ու թողնելով, որ ինքդ գաս եզրակացության, թե դրանք ինչին են բերելու:

[StrangeLittleGirl]

Շատ լավ, էսօր ավելի ուշ կգրեմ 2բ ու 2գ կետերի մասին, հարցեր տալով ու թողնելով, որ ինքդ գաս եզրակացության, թե դրանք ինչին են բերելու:

Արտ, չարժի էլի: Երբ արանքում միջազգային հանրությունն ա խառը ու Ադրբեջան, որոնց ես ինչքան ուժ ունեմ, չեմ վստահում, Աստված էլ վերևից իջնի իրա փաստարկներով, թե 2բ.-ն ու գ.-ն վատ տարբերակներ են, մեկ ա, չեմ հավատալու:

[Chuk]

Արտ, չարժի էլի: Երբ արանքում միջազգային հանրությունն ա խառը ու Ադրբեջան, որոնց ես ինչքան ուժ ունեմ, չեմ վստահում, Աստված էլ վերևից իջնի իրա փաստարկներով, թե 2բ.-ն ու գ.-ն վատ տարբերակներ են, մեկ ա, չեմ հավատալու:

Չես ուզի, չես կարդա: Թեմայի համատեքստում կարևոր եմ համարում էդ հարցերին անդրադառնալը, էնպես ստացվեց, որ քո հետ խոսակցությունում հասունացավ գրելիքս, բայց մեկ է ընդհանուր ասելիք է:

[Mephistopheles]

մի բան պետք ա ճիշտ հասկանանք... հայաստանի հզորացումը, տնտեսական ու ֆինանսական զարգացումը առանց բաց սահմանների հնարավոր չի... ձեր երազանքի հզոր բանակն առանց տնտեսության անհնար ա... եթե սպիտակ ձիով ասպետը գա ու դառնա հայաստանի նախագահ, ապա իրա առաջին քայլը լինելու ա ղարաբաղի հարցի լուծումը փոխզիջումների միջոցով... եթե խելոք մարդ եք ուզում, էս ա լինելու...

ձեր կարծիքով եթե հայաստանը ունեցավ ժողովրդավար իշխանություն, մեր բոլոր հարցերը, ներառյալ և ամենակարևորը ղարաբաղի հարցը լուծվելու ա... այսինքն ադրբեջանի հետ էլ բանակցելու կարիք չի լինելու... մոլորություն ա ու վտանգավոր մոլորություն ա... մի հատ քարտեզին պետք ա նայել... իրականության զգացողությունը պետք չի կորցնել...

հայաստանում իշխանափոխությունն ու ղարաբաղի հարցի լուծումը պարտադիր չկ որ հաջորդական լինեն... ոչ ոք չի սպասելու ոչ դուք իշխանություն փոխեք, ադրբեջանում էլ փոխվի որ նոր հարցը լուծվի... ղրաբաղի հարցն իրա թայմքլոքն ունի...

նենց որ պետք չի պատրանքների մեջ ընկնել... բացառված չի որ էս իշխանությամբ գնանք ալիևի հետ հանգուցալուծման... էս ա իրականությունը... չունեցած բանի վրա հույս դնելը անմտյթյուն ա...

հայաստանում իշխանափոխություն էլ լինի, մեկ ա էն կողմում ալիևն ա...

[Ծլնգ]

Շատ լավ, էսօր ավելի ուշ կգրեմ 2բ ու 2գ կետերի մասին, հարցեր տալով ու թողնելով, որ ինքդ գաս եզրակացության, թե դրանք ինչին են բերելու:

Մի թեմայից դուրս բան ասեմ․․․ ամեն անգամ էս «հետո կգամ կգրեմ, դուք էլ կտեսնենք ինչի սա/դա/նա-ն կբերեն» կարդալուց ադի-բուդիս կոկորդիս ա կանգնում։ Հո մանկապարտեզում հեքիաթի ժամ չի, որ երեխան հարց ա տալիս «բա երեխաները որտեղից են ծնվում», դայակն էլ պատասխանի՝ հետո, որ մեծանաս, կասեն՝ կհասկանաս։ Այ եղբայր, հետո գրելու բան ունես, հետո արի գրի, էս ի՞նչ բանավեճ վարելու խասյաթ ա։ Ակումբցիներին ադի-բուդիով խեղդամահության հասցնելու մեղքը վզներիդ մի վերցրեք, ի սեր աստծո․․․

[Chuk]

Մի թեմայից դուրս բան ասեմ․․․ ամեն անգամ էս «հետո կգամ կգրեմ, դուք էլ կտեսնենք ինչի սա/դա/նա-ն կբերեն» կարդալուց ադի-բուդիս կոկորդիս ա կանգնում։ Հո մանկապարտեզում հեքիաթի ժամ չի, որ երեխան հարց ա տալիս «բա երեխաները որտեղից են ծնվում», դայակն էլ պատասխանի՝ հետո, որ մեծանաս, կասեն՝ կհասկանաս։ Այ եղբայր, հետո գրելու բան ունես, հետո արի գրի, էս ի՞նչ բանավեճ վարելու խասյաթ ա։ Ակումբցիներին ադի-բուդիով խեղդամահության հասցնելու մեղքը վզներիդ մի վերցրեք, ի սեր աստծո․․․

Շնորհակալություն դիտողության համար: Ընդունում եմ:

[Chuk]

Ծլնգ ջան, բայց նաև ասեմ, որ դիտողություններից ավելի հետաքրքիր կլինի հարցի մասին քո դիրքորոշմանը ծանոթանալ:

[Տրիբուն]

մի բան պետք ա ճիշտ հասկանանք... հայաստանի հզորացումը, տնտեսական ու ֆինանսական զարգացումը առանց բաց սահմանների հնարավոր չի... .

Չհիմնավորված ու բացարձակ անիմաստ, դեմագոգիկ, ստի հետ սահմանակցող դրույթ։ Մնացածը դաժե չեմ էլ կարդա։

[Mephistopheles]

Չհիմնավորված ու բացարձակ անիմաստ, դեմագոգիկ, ստի հետ սահմանակցող դրույթ։ Մնացածը դաժե չեմ էլ կարդա։

դե հիմնավորի... էսքամ տնտեսագետ կա, մեկը թող հելնի ու ինձ կոնկրետ ցույց տա թե ոնց... եթե հնարավոր ա
, խի՞ չենք անում...

[Տրիբուն]

դե հիմնավորի... էսքամ տնտեսագետ կա, մեկը թող հելնի ու ինձ կոնկրետ ցույց տա թե ոնց... եթե հնարավոր ա
, խի՞ չենք անում...
․․․չէ ․․․հազար անգամ ․․․․․ չեմ ուզում ․․․․․ ասվել ա, քննարկվել ա․․․․․․ չեմ կարում, նեռվերս չի հերքում նույն բանը ․․․․․․մեկա էլի նույն բանը կրկնելու ես ․․․․ կամ էլ ․․ չես կարում հիմնավորես, հո կոշիկի զավոդ հիմա չե՞մ դնելու ․․․․ որ կենկրետ ցույց տամ։

․․․․Դե հիմա ասա, խի ես սահմանները խաղաղություն ուզում ․․․․ որ թշնամու փոխզիջման ․․․․ what a fucking torment ...

[Վիշապ]

Երևի չեք պատկերացնի, թե ինչքան նայիվ ա հնչում էս «Ալիևին համոզելը»։ Ու առհասարակ ստրկամտության հոտ ա գալիս։ Իսկ կարող ա՞ համոզենք, պրոստը կռիվ չլինի, առանց հողերը հավայի հանձնելու :Ճ Չէ՞ որ համոզելու ձևից ա կախված (ոնց որ տենց հասկացա)։ Իսկ կարող ե՞նք ասենք Թրամփին համոզել, մեզ ատոմայի ռումբ տա։ Կամ եթե չի կարա, թող մի քանի միլիարդ փող ուղարկի :Ճ

[Վիշապ]

Ինչքան հասկանում եմ, որոշ մարդիկ միամտորեն կարծում են, թե Լևոնը «մի բան գիտի» տարբերակով իսկապես ազգային հարց ա ուզում լուծել։ Ես վաղուց համոզվել եմ, որ ինքը ընդհամենը «պրոֆեսորություն» ա անում, ինքըզինքը ցուցադրելու ու իր շիզոֆրենիկ փառասիրությունը բավարարելու համար ու ընտրել ա մի թեմա, որը լուծում չունի, իրենից կախված չի, ինքը երբեք սխալ դուրս չի գա, ու ոնց էլ չլինի ծափահարողներ կգտնվեն։ Չեք ջոկե՞լ, որ Լևոնի օրգազմի աղբյուրները հենց իր ճառերն են, ինքը ճառ ասելուց հետո որևէ follow up չի էլ անում էդ ուղղությամբ որևէ բան զարգացնելու։

[Տրիբուն]

Ինչքան հասկանում եմ, որոշ մարդիկ միամտորեն կարծում են, թե Լևոնը «մի բան գիտի» տարբերակով իսկապես ազգային հարց ա ուզում լուծել։ Ես վաղուց համոզվել եմ, որ ինքը ընդհամենը «պրոֆեսորություն» ա անում, ինքըզինքը ցուցադրելու ու իր շիզոֆրենիկ փառասիրությունը բավարարելու համար ու ընտրել ա մի թեմա, որը լուծում չունի, իրենից կախված չի, ինքը երբեք սխալ դուրս չի գա, ու ոնց էլ չլինի ծափահարողներ կգտնվեն։ Չեք ջոկե՞լ, որ Լևոնի օրգազմի աղբյուրները հենց իր ճառերն են, ինքը ճառ ասելուց հետո որևէ follow up չի էլ անում էդ ուղղությամբ որևէ բան զարգացնելու։


https://www.youtube.com/watch?v=n2TltOl6xTQ

[Chuk]

Երևի չեք զգացել, չէ՞, որ էս ամբողջ ու նախորդող ընթացքում հիմնավորում փորձել ա բերել Լիոնը, իսկ դուք մնացել եք «թուրքը թուրք ա մնում» տաֆտալոգիկ հռետորաբանության մեջ ու որևէ հակափաստարկ չեք կարողացել բերել, փոխանակը պիտակումներ ու վիրավորումներ՝ լիքը։ Ցավոք մեր քաղաքական դաշտն էլ ա, ՀԱԿից բացի, էդ ցածր մակարդակի վրա։ Բայց ես ձեզ հավատում եմ, դուք կարող եք անցնել բովանդակային քննարկման։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Տրիբուն]

.... Ցավոք մեր քաղաքական դաշտն էլ ա, ՀԱԿից բացի, էդ ցածր մակարդակի վրա։ Բայց ես ձեզ հավատում եմ, դուք կարող եք անցնել բովանդակային քննարկման։



Նախընտրական քարոզդ էս պահին տվել ա զրո արդյունք :P Ինձ թվում ա ժամանակից շուտ ես սկսել։ ՀԱԿ-ը դեռ ցուցակն էլ չի հրապարակել։ Մնացած, լեզուս չորանար, դաշինքներն էլ, դեռ չեն հասցրել բավականաչափ տուֆտել, որ մի անգամ ևս հասկանանք թե ինչ քաքի մեջ ենք մենք։ Մի քսան օր, մի ամիս համբերի, մենք մեր կոտրած ձեռով էլի ՀԱԿ-ին ձայն կտանք։

[Chuk]

Գիտեմ, որ եթե տենց ես մտածում, չեմ համոզի, բայց սա նախընտրական քարոզ չի։ Ուղղակի պատեհ առիթ ա թեման բարձրաձայնելու, մոտեցումներս համոզել փորձելու։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Տրիբուն]

Գիտեմ, որ եթե տենց ես մտածում, չեմ համոզի, բայց սա նախընտրական քարոզ չի։ Ուղղակի պատեհ առիթ ա թեման բարձրաձայնելու, մոտեցումներս համոզել փորձելու։

Sent from my A0001 using Tapatalk

Սրբազա՞ն ․․․․ :D

Դու էն ասա, ցուցակներում լինելու՞ ես։

[Chuk]

Սրբազա՞ն ․․․․ :D

Դու էն ասա, ցուցակներում լինելու՞ ես։
Նեա։ Ինձ էդ չի հետաքրքրում։

[Տրիբուն]

Նեա։ Ինձ էդ չի հետաքրքրում։

ՀԱԿ-ի օգտնի քվեարկելու իմ մոտիվները զրյոից մինուս են իջնում։ Էս ի՜նչ մտնել եք մտնում, այ ախպեր ․․․

[Chuk]

ՀԱԿ-ի օգտնի քվեարկելու իմ մոտիվները զրյոից մինուս են իջնում։ Էս ի՜նչ մտնել եք մտնում, այ ախպեր ․․․
Դե հո զրոյի համար չէի առաջադրվելու :))

[Տրիբուն]

Դե հո զրոյի համար չէի առաջադրվելու :))

Ապեր, իսկականից մենակ դուք եք մնացել առանց հրապարակած ցուցակի, վայթեմ մեկ էլ ՕԵԿ-ի փոխանորդը։ Կարո՞ղ ա փոշմանել եք :D

[Chuk]

Ապեր, իսկականից մենակ դուք եք մնացել առանց հրապարակած ցուցակի, վայթեմ մեկ էլ ՕԵԿ-ի փոխանորդը։ Կարո՞ղ ա փոշմանել եք :D
Ինչի՞ ես վռազում ։)
Կարամ ՓՄով գրեմ, ինչի ա ուշանում, եթե իսկապես հետաքրքիր ա ))

[Գաղթական]

Գաղթական ջան, սեղանին կա խնդրի լուծման պլան, դուք դեմ եք դրան, ասում ենք ձեր տարբերակը ո՞րն ա. ասում եք հզոր երկիր կառուցելը։ Կուզե՞ս ես էլ ավելացնեմ ատոմային զենքի ստեղծումն ու Հյուսիսային Կորեայի հետ ռազմական դաշինքի կնքումը, էդ դեպքում Ադրբեջանը հաստատ չի համարձակվի չարություն անի։ Բայց թե իմ նշածը ճիշտ նույնքան վերացական լուծում ա, որքան ձեր հզոր հայրեինքի կերտումը։

Մենք չենք կարողանում մեր բաշիբոզուկների հախից գանք։ Տենց ա ստացվել։ Մոտ ապագայում չենք էլ կարողանալու։ Դու ինձ լուծում առաջարկի որի իրագործմանը կարանք հենց վաղը լծվենք, էս իշխանությունների պարագայում։

Տենց լուծում կա՝ մեղմացնել դիրքորոշումը, քարոզել ժողովուրդների բարեկամություն, բարիդրացիություն, ժողովրդին նախապատրաստել համատեղ ապրելու մտքին, նույնը համաձայնացնել ադրբեջանի իշխանությունների հետ՝ իրենց կողմից նույնպես վերացվի թշնամանքի հրահրումը, ԼՂԻՄ-ի հարակից շրջաների վերադարձում ադրբեջանին, թող փախստականները երկու կողմից էլ վերադառնան իրենց նախկին բնակության վայրեր, թող մի քառասուն տարով միջանկյալ կարգավիճակ տրվի Ղարաբաղին, մինչև ժողովուրդները բարեկամանան, իրենք որոշեն որտեղ են ուզում ապրել։ Նորմալ մարդավարի ապրենք։

Սենց մենք ո՞ւր ենք գնում։ Իմ կարծիքով ցավալի պարտության։ Դուք ուրիշ տեսլական ունե՞ք, բացի վերացական հզոր հայրենիքի կառուցումը։


Արէա ջան, ասածներիդ մեջ հակասություններ կան...
մասնավորապես` երբ դու ասում ես <Մենք չենք կարողանում մեր բաշիբոզուկների հախից գանք>, ուրեմն ես ենթադրում եմ, որ դու խոսում ես ժողովրդի անունից..
հետո հարցի լուծման տարբերակ ես հարցնում, որին <դուք> կարաք հենց վաղը լծվել..

այսինքն` տպավորություն է ստեղծվում, թե քեզ սովորական ժողովրդի (ղեկավարությունից անկախ) պոտենցյալ քայլերն էին հետաքրքրում

բայց մյուս պարբերությունը սկսում ես <Տենց լուծում կա>-ով ու շարադրում քո լուծման տեսլականը, որը, կարծես թե, ոչ թե շարքային քաղաքացիների իրավասության սահմաններում է, այլ` իշխանությունների..

այնուամենայնիվ` փորձեմ պարզաբանել գրառումս, որը պատճառ էր հանդիսացել քո հարցի..

անձամբ ես, ինչպես և, կարծում եմ, համարյա բոլորը Արցախի խնդրի լուծում եմ ցանկանում` մեզ համար հաղթական ելքով..
իսկ այն, ինչ ասում են ԼՏՊ-ն ու իր համախոհները, ես բնավ հաղթական ելք չեմ համարում..
զերծ կմնամ ԼՏՊ-ին կամ իր համախոհներին <դավաճան>, <հիմար> կամ այլ պիտակումներից, քանի որ ենթադրում եմ, որ նրանք անկեղծ հավատում են իրենց առաջարկած լուծման (որը <փոխզիջում> են կոչում) միակ ճիշտ լինելուն..

իսկ ես այդ մտքի հետ, ու, մասնավորապես, <փոխզիջում> տերմինի հետ կտրուկ համաձայն չեմ..

նախ` ինձ համար անհասկանալի է, թե ինչն են իրենց կողմից զիջելու ազերիները, քանի որ <փոխզիջում> ենթադրում է երկկողմանի զիջում..

ԼՏՊ-ն ասումա, որ մեր զիջած 5+2 շրջանների դիմաց մենք կստանանք
1. խաղաղություն
2. Արցախի միջանկյալ վիճակ
3. տնտեսական աճ

1. կներեք, բայց ԼՏՊ-ի վստահ լինելը ինձ համար բավական հիմք չի համոզված լինելու, որ 10-15 կամ 20 տարի հետո, երբ մենք արդեն մի լավ ընդարմացած կլինենք ու Արցախի ու Հայաստանի դատարկ(վող) գյուղերը նորից լցված կլինեն ազերիներով, ազրբեջանում հանկարծ չեն որոշի, որ իրենց համաձայնությունը <Արցախի միջանկյալ վիճակ>-ից սխալ էր ու նորից լայնամասշտաբ պատերազմ սկսեն հայության դեմ: ոչ էլ, ինձ համար, խաղաղապահ զորքի առկայությունն է նման համոզման երաշխիք:
գուցե կան այնպիսիք, որոնք իրոք հավատում են, թե խաղաղապահ զինվորը` լինի ռուս, ֆրանսիացի, վրացի, թուրք թե ով ուզումա լինի, հայ զինվորից ավելի լավ է պահպանելու հայոց աշխարհի խաղաղությունը, բայց ես էդպես հավատացողների թվին ինձ չեմ դասում

2. ինչ ասել է <միջանկյալ վիճակ>?? էն որ ասումա` նի ռիբո, նի մյասո..
եղբայր Արցախն էսօր փաստացի անկախա..
ուզում ես դե-յուրե կոչի, ուզում ես` դե-ֆակտո
Արցախին բնորոշ են անկախ պետականության բոլոր ինստիտուտները ու բոլոր հարցերը լուծվում են հայերի կողմից
հիմա դուք ասում եք` բերեք Արցախից վերցնենք իր անկախությունը, հետո ազերին համոզենք միջանկյալ վիճակ տան, ու սրա անունը դնում եք <փոխզիջում>???

3. էս հարցն էլ ես չեմ կապում Արցախի հետ, ու սրա արծարծումը համարում եմ ԼՏՊ-ի հերթական մանիպուլյացիան, որպիսիքով լիքն էին իր հայտարարությունները..
բերեք միասին մտածենք, թե ինչ կտա մեզ էդքան ծեծված ու երկրի բոլոր խնդիրները դրա հետ կապվող սահմանների բացումը..
ունենք 2 փակ սահման` թուրքի հետ ու ազերու..
Հայաստանում դժվար թե գտնվի մեկը, ով չիմանա, որ հայերը լավ էլ հանգիստ ու առանց լուրջ խոչնդոտի գնում գալիս էլ են թուրքիա, առևտուր էլ են անում..
խնդրում եմ ասածս սխալ չմեկնաբանել, ես երկու ձեռքով կողմ եմ, որ էս սահմանը բացեն ու համոզված եմ, որ սա կխթանի թե ապրանքաշրջանառության աճին, թե վրացիքին վճարվելիք հավելյալ հարկերից կազատվենք ու ընդհանրապես սաղ լավ կլնի.. բայս էս ուղղությամբ թուրքերի հետ բանակցելա պետք, Արցախի հարցը շրջանցող ու Եղեռնի եղելությունը կասկածի տակ չառնող դիվանագիտական մանևրներ են պետք, որոնք մենք չենք անում ու ընդհանրապես հայ-թուրքական հարաբերությունների համար առանձին քնած թեմա կա Ակումբում
ինչ վերաբերում է ազրբեջանի հետ սահմանին..
ԼՏՊ-ն, էս մասով, որպես փաստարկ բերեց Ռուսաստանի հետ երկաթգծային կապը` չերեզ ազրբեջան..
դեմ չեմ` շատ դիպուկ փաստարկա..
բայց մենք կարող ենք վստահ լինել, որ ազրբեջանը թույլ կտա մեզ իր երկաթգծերից օգտվել կամ առնվազն աստղաբաշխական հարկեր չի սահմանի դրա դիմաց??
կարողա ՄԱԿ-ը մի հատ էլ բանաձև սրա համար հանի ու ազրբեջանին մեղադրի անտիհումանիզմի մեջ ա լյա խաղաղ բնակիչների ականջներ կտրել ու դիակը սրբապղծել չի կարելի?
կամ կարող ենք վստահ լինել, որ հատուկ մեր գնացքներից մի քանիսը չեն պայթեցնի բնակավայրերից դուրս ճանապարհներին էնքան, մինչև ինքներս հրաժարվենք էդ ճամփեքից օգտվելու մտքից..
խնդրում եմ չմոռանալ, որ մենք ոչ թե սովորական ագրեսոր ալիևի հետ գործենք, այլ մի ժողովրդի, որը ոգևորված բառաչյունով էր դիմավորում թե սաֆարովին ու թե Քյարամի գլուխը կտրած ստահակին...

[Տրիբուն]

Ինչի՞ ես վռազում ։)
Կարամ ՓՄով գրեմ, ինչի ա ուշանում, եթե իսկապես հետաքրքիր ա ))

Չէա, հետաքրքիր չի ․․․․․ մեկա ուզեն չուզեն մնչև վաղը 18:00-ն պիտի ներկայացնեն։ Իմ մոտ կլինի 16:00-ն։ Կհամբերեմ։ Եթե չներկայացնեն, արդեն կարևոր չի լինի, թե ինչի, ոնց, ում պատճառով։

Մազալու կլինի ՕԵԿ-ի հետ դաշինքի գնաք։ :D Մեկա էս ընտրություններին ով ում հետ հասնի գզվռտվում ա։

[Chuk]

Կներկայացնեն )))

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Chuk]

ՕԵԿ... ֆաք... մեզ մի սիրի, բայց մի էլ քրֆի։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Chuk]

Ծը՛-լը՞նգ

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Chuk]

Կներկայացնեն )))

Sent from my A0001 using Tapatalk
Ցերեկը 13։00ին։ Էս սենց, թեթև օֆտոպ։

[Արէա]

Արէա ջան, ասածներիդ մեջ հակասություններ կան...

Մի խոսքով դու էլ ես Տրիբունի պես կարծում, որ էս հարցը տեսանելի ապագայում լուծում չունի, ու մենք մի 15-20 տարի էլ տարեկան մի 100 զոհ պիտի տանք։ Տե՞նց։

[Յոհաննես]

Քաղաքականությունից քիչ բան եմ հասկանում,բայց որպես հասարակ մահկանացու մի երկու բան էլ ես ասեմ:
Ստեղ կա Ռուսաստանի գործոնը,որը մեծ ազդցություն ունի տարածաշրջանում ու երկու պետություններին էլ զենք է վաճառում,ստեղ չեմ հասկանում ինքը ինչի՞ պետք է ուզի,որ հարցը խաղաղ ճանապարհով լուծվի:Այ հենց էս վիճակը իրան ձեռք է տալիս:
Էն փողզիջումների ու երկիրը զարգացնելու մասին խոսվեց ու երևի արդեն պարզ է,որ մեկը մյուսից օդ խոսքեր են:Հարցի լուծումը պատերազմն է,ես էլ չեմ ուզում ու ոչ մեկ էլ չի ուզում,բայց դե ներկա պահին ուրիշ ոչ մի ալտերնատիվ չեմ տեսնում:
Հ.Գ Հա էլի,քաքի մեջ ենք

[Chuk]

Յոհաննես ջան, եթե քո տրամաբանությամբ գանք, ապա Ռուսաստանը ամենատարբեր պատճառներ կարող ա ունենա փոխզիջման հասնելու։ Պարզագույն օրինակն էն ա, որ ցույց տա, որ երբ ուզում ա, կողմերը համաձայնության են գալիս ու ինքն ա իրավիճակի տերը։ Սա՝ քո տրամաբանության դեպքում։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Գաղթական]

Մի խոսքով դու էլ ես Տրիբունի պես կարծում, որ էս հարցը տեսանելի ապագայում լուծում չունի, ու մենք մի 15-20 տարի էլ տարեկան մի 100 զոհ պիտի տանք։ Տե՞նց։

ես կարծում եմ, որ տարեկան 1 կյանքն էլա մեզ համար շատ` զոհ տալու համար
բայց ապրիլյան պատերազմը մենք չէինք հրահրել
խոսքս նրա մասին էր, որ ԼՏՊ-ի առաջարկած լուծումը, մեր ազգային շահերի տեսանկյունից, դրական լուծում չի

[Chuk]

Գաղթական ջան, իսկ փորձը ցույց չի՞ տվել, որ էդ լուծման մերժումը դրական լուծում չի։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Գաղթական]

...

[Chuk]

Ոնց որ թե տարբեր բաներից ենք խոսում

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Ika]

Պատերազմ թե խաղախություն..... միանշանակ պատերազմ, քանի դեռ կան ադրբեջան հասկացությունը , մենք խնդիներ ենք ունենալու, իսկ պատերազմին պատրաստվելու համար անհրաժեշտ է հզոր պետությունմ հզոր տնտեսությամբ, իսկ դրա համար գիտակից ժողովուրդ, ցավոք դա նեզ նոտ բացակայում է, սակայն չմոռանանք , որ մենք բազում դարարե ապրել ենք օտարի լծի տակ, ու ստրկամտությունը ազգիս մեջից դուրս գալու համար , ու սեփական անկախությունը գիտակցելու համար ժամանակ է պետք, միայն թե մինչև եդ պահը անկախությունը նորից չկորցնենք...
Ազգ - բանակ, լրիվ հնարավոր է , սակայն դրա համար լուրջ համակարգային փոփոխություններ են պետք , որի համար պետք է քաղաքական կամք ու մասնագետներ , նեբք ներկայումս դրանցից ոչ մեկը համարյա չունենք, ու դա էլի առաջինի պակասի պատճառով է ....

[Տրիբուն]

Մի խոսքով դու էլ ես Տրիբունի պես կարծում, որ էս հարցը տեսանելի ապագայում լուծում չունի, ու մենք մի 15-20 տարի էլ տարեկան մի 100 զոհ պիտի տանք։ Տե՞նց։

Ապեր, խնդրում եմ, սենց հավայի զգացմունքային բաներ մի գրի հա։ Էն տպավորությունն ա, յանի մենք ուզում ենք տարին 100 զոհ տանք։ Լավ կլինի՞, ես էլ քո համար գրեմ, Արէան ուզում ա գլխանց մի կես միլիոն զոհ տանք, բայց էս հարցից պրծնենք։

[Chuk]

Ika ջան, ես տասնյակ կետեր կարող եմ գրել, որով կարող ենք փորձել հասնել ազգ-բանակին։

Բայց իրո՞ք մեր ուզածն էդ ա։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Գաղթական]

Գաղթական ջան, իսկ փորձը ցույց չի՞ տվել, որ էդ լուծման մերժումը դրական լուծում չի։

Sent from my A0001 using Tapatalk

էդ լուծման մերժման արդյունքում մինչև հումա պահպանվելա ստատուս-քվոն,
ինչն ինքնին դրականա գոնե էն իմաստով, որ խուսափել ենք 5+2 շրջան հանձնելով Արցախը ազերիների աքցանի մեջ թողնելուց

այլ հարցա, ինչպես արդեն թեմայում խոսվեց, թե ինչպես ենք մենք օգտագործել էդ տարիները..
ու բոլորն էլ ոնց-որ համաձայնվեցին, որ էս տարիներն աշխատել են մեր դեմ` արտագաղթի ու պետության թուլացման տեսանկյունից..

բայց ինչքանա հիմնավոր էդ արտագաղթն ու թուլացումը կապել Արցախի հետ - այ սա է հարցը..

ինչա` եթե 7 շրջան հանձնած լինեյինք, էսօրվա քրեաօլիգարխիկ համակարգը չէր լինելու

[Գաղթական]

Ոնց որ թե տարբեր բաներից ենք խոսում

Sent from my A0001 using Tapatalk

հա, գրածդ սկզբից սխալ հասկացա, պատասխանեցի ու միանգամից ջնջեցի..
եթե հնարավորա, ջնջի խնդրեմ

[Chuk]

Գաղթական ջան, արի պատկերն ամբողջացնենք թվարկելով հարյուրավոր զոհերն ու հողերի կորուստը։ Հետաքրքրության համար կարող ենք նաև ֆիքսել, թե 91-94 թվերին ինչքան զոհ ենք ունեցել, ու հետո, որ ավելի ռեալ պատկերացնենք, թե ինչի պատասխանատվության տակ ենք մտնում Հայաստանում ապրելով, կամ ուրիշ երկիր գնացած լինելով։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Chuk]

Արտագաղթի հետ կապված։ Դրա լիքը պատճառներ կան, բայղ թեմայում արդեն կոնկրետ օրինակեր բերվեց, թե ինչի ա էս վիճակը դրան նպաստում։ Կարանք մեզ հիմարի տեղ դնենք ու ասենք, որ կապ չունի։ Արտագաղթը դրանից չի պակասի։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Գաղթական]

Գաղթական ջան, արի պատկերն ամբողջացնենք թվարկելով հարյուրավոր զոհերն ու հողերի կորուստը։ Հետաքրքրության համար կարող ենք նաև ֆիքսել, թե 91-94 թվերին ինչքան զոհ ենք ունեցել, ու հետո, որ ավելի ռեալ պատկերացնենք, թե ինչի պատասխանատվության տակ ենք մտնում Հայաստանում ապրելով, կամ ուրիշ երկիր գնացած լինելով։

Sent from my A0001 using Tapatalk

Չուկ ջան, եթե զուտ մարդկային ռեսուրսի վրա կենտրոնանք,
ապա զոհերի քանակը ֆիքսելուն, պիտի ավելացնենք նաև առնվազն 1.5մլն արտագաղթածներին, որոնք, էսպես շարունակվելու դեպքում, դժվար էլ երբևէ հետ գան Հայաստան` մշտական բնակության,
ֆիքսենք նաև հարյուր հազարավոր Սիրիա- ի որաքահայերին, որոնք մեծ սիրով կտեղափոխվեյին Հայաստան մշտական բնակության, եթե չլիներ ՀՀ ապաշնորհ քաղաքականությունը,
ֆիքսենք նաև ենթադրաբար տասնյակ հազարի հասնող չծնված երեխեքին, որոնք չեն ծնվել, քանի որ ծնողներն ուղղակի չէին կարողանա իրենց պահել..

բայց, էլի ֆիքսենք, սրանք ու շատ ուրիշ բաներ, Արցախի խնդրի հետ կապելը հիմնավոր չի

[Արէա]

Ապեր, խնդրում եմ, սենց հավայի զգացմունքային բաներ մի գրի հա։ Էն տպավորությունն ա, յանի մենք ուզում ենք տարին 100 զոհ տանք։ Լավ կլինի՞, ես էլ քո համար գրեմ, Արէան ուզում ա գլխանց մի կես միլիոն զոհ տանք, բայց էս հարցից պրծնենք։

Զգացմունքային չի։
Ես չեմ ասում կես միլիոն զոհ տանք, դուք ասում եք ուրիշ լուծում չկա, էս ա։ Սխալ բա՞ն եմ ասում։
Կապ չունի ոնց ես ձևակերպում։ Վիրավորելու համար չեմ գրել, լուրջ։
Ուզում եմ հասկանամ ձեզ։ Մեծամասնությանը հասկանում եմ, ձեզ չեմ հասկանում։
Խի՞ չեք իշխանությունների բկից բռնում. թե խաղաղ լուծում տուր էս հարցին, շան որդի, 100 տարի հո արյուն չենք թափելու ձեր դեբիլության պատճառով։

[Գաղթական]

Արտագաղթի հետ կապված։ Դրա լիքը պատճառներ կան, բայղ թեմայում արդեն կոնկրետ օրինակեր բերվեց, թե ինչի ա էս վիճակը դրան նպաստում։ Կարանք մեզ հիմարի տեղ դնենք ու ասենք, որ կապ չունի։ Արտագաղթը դրանից չի պակասի։

Sent from my A0001 using Tapatalk

թեմայում երկու հոգի ասեցին, որ ԵԹԵ արտագաղթեն, ապա դրա պատճառներից մեկը պատերազմալան վիճակը կլինի..
հիշվեց նաև Բարեկամի ամուսնու խոսքերը, որ չէր ուզենա իր երեխեքին տեսնել հայոց բանակում..

ինձ թվումա մեր բանակի այսօրվա խայտառակ վիճակը նույնպես քիչ կապ ունի շրջան հանձնել-չհանձնելու հետ..

ես 14 տարիա դրսերում եմ ու չափից դուրս շատ հայերի եմ հանդիպել, որոնցից և ոչ մեկը չի նշել պատերազմական վիճակը որպես իր արտագաղթելու պատճառ..

չեմ բացառում, որ լինեն նաև էդպիսիք,
բայց ինչքանովա պատասխանատու որպես բոլոր արտագաղթածների նման որոշման պատճառ հայտարարել 7 շրջանի հանձնման հապաղումը

[Տրիբուն]

Խի՞ չեք իշխանությունների բկից բռնում. թե խաղաղ լուծում տուր էս հարցին, շան որդի, 100 տարի հո արյուն չենք թափելու ձեր դեբիլության պատճառով։

Արէա ջան, դու իրոք ջես ջոկու՞մ, որ կոնկրետ էս հարցը էն միակ ու բացառիկ հարցն ա, որը մենակ մեր իշխանությունից չի կախված, նաև Ադրբեջանի իշխանությունից ա կախված, նվազագույնը։

[Տրիբուն]

Ապեր, պարզ ասած, ինչքան հարց ուզում ես, սկսած քո մաշած կոշիկից, վերջացրած ձեր հայաթի զիբիլի ուշ հավաքելը, կարաս Սերժիկից պահանջես։ Էս մի հարցը չես կարա :D Կամ կարող ա դու, Չուկը, Մեֆը ու Լևոնը կարաք, ուրեմն ոնց որ Պուծինն ա ասում флаг вам в руки, լուծեք ախպեր, թող չուզողն էլ մենք լինենք։

[Chuk]

Չուկ ջան, եթե զուտ մարդկային ռեսուրսի վրա կենտրոնանք,
ապա զոհերի քանակը ֆիքսելուն, պիտի ավելացնենք նաև առնվազն 1.5մլն արտագաղթածներին, որոնք, էսպես շարունակվելու դեպքում, դժվար էլ երբևէ հետ գան Հայաստան` մշտական բնակության,
ֆիքսենք նաև հարյուր հազարավոր Սիրիա- ի որաքահայերին, որոնք մեծ սիրով կտեղափոխվեյին Հայաստան մշտական բնակության, եթե չլիներ ՀՀ ապաշնորհ քաղաքականությունը,
ֆիքսենք նաև ենթադրաբար տասնյակ հազարի հասնող չծնված երեխեքին, որոնք չեն ծնվել, քանի որ ծնողներն ուղղակի չէին կարողանա իրենց պահել..

բայց, էլի ֆիքսենք, սրանք ու շատ ուրիշ բաներ, Արցախի խնդրի հետ կապելը հիմնավոր չի
Ապրե՛ս։ Ֆիքսվիր նաև դրա վրա։ Ու դրա շարունակականության վրա։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Գաղթական]

դուք ասում եք ուրիշ լուծում չկա, էս ա։

Արէա ջան,
մեկը ես նման բան չեմ ասել..
ես ասում եմ` ուրիշ լուծման տարբերակների վրա մեր հանճարեղները չեն աշխատել
ինչպես նաև մնացած բոլոր հարցերում են թերացել

[Արէա]

Արէա ջան, դու իրոք ջես ջոկու՞մ, որ կոնկրետ էս հարցը էն միակ ու բացառիկ հարցն ա, որը մենակ մեր իշխանությունից չի կախված, նաև Ադրբեջանի իշխանությունից ա կախված, նվազագույնը։

Ախպեր, դուք մերինից պահանջեք, ադրբեջանի հետ ի՞նչ գործ ունեք։
Էս պերմյակովի պատմությունը էղավ, որ գլխավոր դատախազը ռուսաստանի սահմանադրությունն էր պատճառ բերում պերմյակովին չուզելու համար։
Դու քո իշխանություններից խաղաղ լուծում պահանջի, թող գտնեն լուծումը։ Լևոնի առաջարկածը վատն ա, դու լավը պահանջի։ Բայց մի ասա. էս հարցը ադրբեջանի հետ խաղաղ լուծում չունի։

[Chuk]

թեմայում երկու հոգի ասեցին, որ ԵԹԵ արտագաղթեն, ապա դրա պատճառներից մեկը պատերազմալան վիճակը կլինի..
հիշվեց նաև Բարեկամի ամուսնու խոսքերը, որ չէր ուզենա իր երեխեքին տեսնել հայոց բանակում..

ինձ թվումա մեր բանակի այսօրվա խայտառակ վիճակը նույնպես քիչ կապ ունի շրջան հանձնել-չհանձնելու հետ..

ես 14 տարիա դրսերում եմ ու չափից դուրս շատ հայերի եմ հանդիպել, որոնցից և ոչ մեկը չի նշել պատերազմական վիճակը որպես իր արտագաղթելու պատճառ..

չեմ բացառում, որ լինեն նաև էդպիսիք,
բայց ինչքանովա պատասխանատու որպես բոլոր արտագաղթածների նման որոշման պատճառ հայտարարել 7 շրջանի հանձնման հապաղումը
Ես վիճակագրության մասին էի խոսել, որը ցույց ա տալիս, որ բանակը կապ ունի արտագաղթի հետ։ Բանակն իր հերթին կապ ունի պատերազմի հետ։

Շատ քիչ մարդ կա, որ քեզ շիտակ էդ պատճառը կասի։ Ավելի շատ ուրիշ բաների վրա կգցեն։բայց վիճակագրությանը չեն խաբի։

Հերիք ա ինքներս մեզ կուտ տանք։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[StrangeLittleGirl]

Ես վիճակագրության մասին էի խոսել, որը ցույց ա տալիս, որ բանակը կապ ունի արտագաղթի հետ։ Բանակն իր հերթին կապ ունի պատերազմի հետ։

Շատ քիչ մարդ կա, որ քեզ շիտակ էդ պատճառը կասի։ Ավելի շատ ուրիշ բաների վրա կգցեն։բայց վիճակագրությանը չեն խաբի։

Հերիք ա ինքներս մեզ կուտ տանք։

Sent from my A0001 using Tapatalk
Հա, փաստորեն դու առաջարկում ես տարածք հանձնելու հետ բանակն էլ ցրել: Ընտիր, Ադրբեջանին կարա՞ս ավելի լավ նվեր առաջարկես:

Sendt fra min E5823 med Tapatalk

[Chuk]

Բյուր, սիրելիս, խնդրում եմ հիմնավոր ներկայացնել էս եզրահանգմանդ հիմքերը, հակառակ դեպքում ստիպված կլինեմ կասկածի տակ դնել քո տրամաբանությունը, մտածելու ունակությունը։

Ես երբեք չէի կարող նման առաջարկ անել, սիրելիս։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Գաղթական]

Ես վիճակագրության մասին էի խոսել, որը ցույց ա տալիս, որ բանակը կապ ունի արտագաղթի հետ։ Բանակն իր հերթին կապ ունի պատերազմի հետ։

եղբայր Ակումբում վերջին մեծ աղմուկ բարձրացրած թեման էլ կապ ունի մեր բանակի հետ..
ու նման դեպքերի արդյունքում էլ բանակը կարելիա կապել արտագաղթի հետ...
բայց դա Արցախի խնդրից չի..


Շատ քիչ մարդ կա, որ քեզ շիտակ էդ պատճառը կասի։ Ավելի շատ ուրիշ բաների վրա կգցեն։բայց վիճակագրությանը չեն խաբի։

Հերիք ա ինքներս մեզ կուտ տանք։

Sent from my A0001 using Tapatalk

ես արտագաղթած արցախյան պատերազմի վետերանների էլ եմ հանդիպել..
որևէ մեկը կասի, թե իրենք էլ ե՞ն պատերազմի վտանգից փախել..

ինչպես և գիտեմ մարդկանց (մեկը՝ ընկերս), ով անցած տարի ապրիլին թողեց ամեն ինչ ու շտապ հետ եկավ Հայաստան

[Chuk]

եղբայր Ակումբում վերջին մեծ աղմուկ բարձրացրած թեման էլ կապ ունի մեր բանակի հետ..
ու նման դեպքերի արդյունքում էլ բանակը կարելիա կապել արտագաղթի հետ...
բայց դա Արցախի խնդրից չի..



ես արտագաղթած արցախյան պատերազմի վետերանների էլ եմ հանդիպել..
որևէ մեկը կասի, թե իրենք էլ ե՞ն պատերազմի վտանգից փախել..

ինչպես և գիտեմ մարդկանց (մեկը՝ ընկերս), ով անցած տարի ապրիլին թողեց ամեն ինչ ու շտապ հետ եկավ Հայաստան
Լու՞րջ :o Չէ լու՞րջ։

Սպասի ինձ կմճտեմ։։

Մաման ծաղկաման, ակումբի թեմայից մե՞կն արտագաղթե՞լ ա։

Արի չտուֆտենք։ Կներես կոպիտ լինելուս համար։


Sent from my A0001 using Tapatalk

[Գաղթական]

Լու՞րջ :o Չէ լու՞րջ։

Սպասի ինձ կմճտեմ։։

Մաման ծաղկաման, ակումբի թեմայից մե՞կն արտագաղթե՞լ ա։

Արի չտուֆտենք։ Կներես կոպիտ լինելուս համար։


Sent from my A0001 using Tapatalk

վստահ ե՞ս, որ ճիշտ ես հասկացել գրառումս

[StrangeLittleGirl]

Բյուր, սիրելիս, խնդրում եմ հիմնավոր ներկայացնել էս եզրահանգմանդ հիմքերը, հակառակ դեպքում ստիպված կլինեմ կասկածի տակ դնել քո տրամաբանությունը, մտածելու ունակությունը։

Ես երբեք չէի կարող նման առաջարկ անել, սիրելիս։

Sent from my A0001 using Tapatalk
Արտ, որ մեր բանակն ապիկար ա, էդ պատերազմից չի, այլ նրանից, թե ովքեր են նախագահդ ու իրա թայֆան: Եթե տարածք հանձնես ու շարունակես նույն որակի բանակ ունենալով, էլի զոհ ես տալու ու ոչ միայն Ադրբեջանի կրակածից, բանակն էլ շարունակելու ա մնալ սարսափների թեմա ու արտագաղթի պատճառներից մեկը: Ու սա էն դեպքում, երբ ընդունենք, որ տարածք հանձնելու հաջորդ օրը Ադրբեջանը չի հարձակվելու Հայաստանի վրա:

Իսկ եթե ուզում ես մտածելու ունակությունս կասկածի տակ առնել, ես քեզ չեմ արգելում, հանգիստ կարող ես: ;) երևի հավաքեմ «եթե էս չանես, ուրեմն սենցերիդ» ամբողջ փունջը ու ցույց տամ, թե ինքդ ինչ տրամաբանված ես խոսում ;)

Sendt fra min E5823 med Tapatalk

[Lion]

Մի խոսքով, բոլոր նրանք, ովքեր դեմ են փոխզիջումային, բարիդրացիական տարբերակին, դա համարելով անիրատեսկան ու վտանգավոր, ուղղակի կամ անուղղակի գտնում են, որ միակ իրական լուծումը ներկա վիճակն է՝ տարեկան մի քանի հարյուր զոհ տարածքների պահպանման դիմաց։

Ավելացրու՝ նրանք նաև կողմ են ու ձգտում են ուժեղ, կայացած ու հզոր պետություն ունենալ, քանի որ, դժբախտաբար, այլ ելք չեն տեսնում, քան ՞տարեկան մի քանի հարյուր զոհ տարածքների պահպանման դիմաց՞ և վստահ են, որ, եթե գնացինք հողհանձման, ունենալու ենք տարեկան մի քանի հազար զոհ տված տարածքների դիմաց...


Ապեր, հորս արև, էն որ Լևոնը ասում ա պատերազմի վտանգը նպաստում ա արտագաղթին, սաղ ձեռ են առնում է, ես եթե գնալու որոշում կայացնեմ, էդ լինելու ա մենակ երեխեքիս խաղաղ ապագա ապահովելու համար։
Բարեկեցությունը ես կապահովեմ, իրենց էլ կսովորացնեմ որ հետագայում իրենք ապահովեն իրենց բարեկեցությունը, բայց խաղաղությունը չեմ կարա։
Ու շատ շատերն են տենց մտածում, ուղղակի մեր մոտ ռազմահայրենասիրական, ֆիդայական կենացային ոգին ա գերակշռում, ոչ ոք չի խոսում դրա մասին։
Իմ ծանոթներից շատերն են գնացել, որ տղաները բանակում չծառայեն։ Էնօրը Բարեկամն էլ էր ասում, որ իրենց գնալու պատճառներից մեկը դա ա եղել, շատ շատերն են էդ պատճառով գնում, բայց դե չի խոսվում դրա մասին։
Ընենց ընդհանուր մթնոլորտ ա ստեղծված, որ դավաճանության պես բան ա սենց բաներ ասելը: Անելը չէ, բայց ասելը դավաճանություն ա։
Էնքան, որ ես էլ եմ դիսկամֆորտ զգում սա գրելուց ((

Հեքիաթա - պատերազմի վտանգը արտագաղթի պատճառներից մեկն է, նույնիսկ ոչ գլխավորը: Կրկնում եմ, եկեք ուժեղ պետություն ստեղծենք, ընդ որում, վստահ եմ, եթե հողերը հանձնենք, և պատերազմի վտանգն է ավելի մեծանալու, և արտագաղթի չափերը:

[Chuk]

Բյուր գրել էիր, որ իբր ես ուզում եմ բանակն էլ ցրել։ Ունակություններդ էդտեղ էի կասկածի տակ թողել, որտև ես ի տարբերությում հավայի հոխորտացողների ոչ միայն մտածում եմ բանակն ավելի հզորացնելու մասին, այլև առանց ավելսրֆ ռեկլամի դրան ուղղված քայլեր եմ անում։ Սովորեք մարդկանց խոսքերը կարդալ առանց ձեր հավելումների։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Chuk]

Մեկ էլ հավաքիր ասածներս։ Ես հատիկ առ հատիկ կհիմնավորեմ, Բյուր։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Բյուր, ստեղից սկսած կռուտիտ լեվել գոդ ա գնում: Ասում եմ եթե չես փոխզիջում, ապա ինչ տարբերակով, նշում ես մենակ մի տարբերակ, ձախ ուժի իշխանության գալ: Ասում եմ հեռանկարում տենց բան չկա, ասում ես օքեյ, մեկ ա դեմ եմ փոխզիջմանը: Բա ինչի՞ն ես կողմ:

Էլի գալիս ենք ալտերանտիվին:

Ես հուշեմ քեզ ալտերնատիվները.
- Պատերազմ,
- Փոխզիջում:

Ընտրի, տեսակետդ կընդունեմ, բայց համարձակություն ունեցի բարձր ասելու, որ պատերազմն ես ընտրում:

Կլնի ես ընտրեմ երրորդ տարբերակը՝ կառուցել ուժեղ պետություն!


Կուսակցապետիցդ լավ բան չես սովորի․ Դեմագոգիա :P Հարցդ բացարձակ սխալ ա ձևակերպված, քանի որ․

- Պետարազմը Բյուրը չի ընտրում, պարտադրված ա
- Փոխզիջումը մի կողմի ընտրությամբ չի լինում, պետք ա առնվազն երկու կողմ

Ու նաև էս՝ մալադեց:


Աբրիս: Երկու կողմի ընտրությամբ: Հիմա մենք մի կողմն ենք, ասում ենք «Չէ, նիխտ, ոչ մի դեպքում, որտև Ալիևը չի ուզում»: Ու փաստացի ստացվում ա, որ մեր զրույցում չուզող կողմը դու ես, փոխանակ գնաս, նստես ու հասնես նրան, որ ինքն էլ ուզի: Պատերազմը պարտադրված ա լինում մենակ էն դեպքում, երբ էս երկրորդ փորձում ու արդյունքի չես հասնում: Իսկ քանի չես ուզում փորձել, պարտադրված չի, ընտրությունդ ա, մնացածն էլ դեմագոգիա:

Ոոոչ, եղբայր, կակ ռազ ոչ: Ու որ համոզվես՝ նայիր մեր երկու երկրների լիդերների հայտարարությունների բնույթը: Սերժը հանգիստ, հավասարակշռված ասումա՝ եկեք պայմանավորվենք, խոսենք, տեսնենք ինչ ենք անում: Ալիևը հիստերիկի պես գոռումա՝ չէէէ, սաղ իմնա, չուռ, կորեք, սատանա: Այսինքն, նույնիսկ դրված էլ չի, տարածք տալ-չտալու հարցը, դրվածա՝ խոսել կարողանալու հարցը ու նույնիսկ էս քայլը Ալիևը չի անում, հասկանում ես?

Թող ինքն էս քայլն անի, թող հայերի նկատմամբ դադարեցնի թշնամությունը, թող սահմանին չկրակի, թող օֆիցիալ հայտարարի... որ հայերն էլ են մարդ, էդ ժամանակ դու արի, նստի ստեղ ու էս ֆորումում իմ ու ինձ նմաններին ասա. <Ախպեր, Ալիևը սենց ու սենց բաներա ասում, կարողա պայմանավորվենք>? Հասկանում ես, զգում ես ասածս?


Ու դրա փաստարկների բեր անհոդաբաշխ հակափաստարկներ Լիոնն ա բերել, մյուսներդ ուղղակի կրկնում եք «Ալիևը չի ուզում»:

Անհոդաբաշխը ես եմ, թե դու... չհասկացա:


Այսինքն կամ ընտրում ես գնալ փոխզիջման ու հնարավորինս խուսափել պատերազմից, կամ ընտրում ես պատերազմը: Ուրիշը չկա: Համարձակվեք ասել, որ պատերազմն եք ընտրում, ասեմ ձեր ցավն էլ տանեմ, հարգում եմ ձեր դիրքորոշումը:

Կա, կա ու հազար անգամ կա - ժամանակ ձգել և ուժեղ պետություն ստեղծել!

[Chuk]

Կլնի ես ընտրեմ երրորդ տարբեկաը՝ կառոևցել ուժեղ պետություն!



Ու նաև էս՝ մալադեց:



Ոոոչ, եղբայր, կակ ռազ ոչ: Ու որչ համոզվես՝ նայիր մեր երկու երկրների լիդերների հայտարարությունների բնույթը: Սերժը հանգիստ, հավասարակշռված ասումա՝ եկեք պայմանավորվենք, խոսենք, տեսնենք ինչ ենք անում: ԱԼիևը հիստերիկի պես գոռումա՝ չէէէ, սաղ իմնա, չուռ, կորեք, սատանա: Այսինքն, նույնիսկ դրված էլ չի, տարածք տալ-չտալու հարցը, դրվածա՝ խոսել կարողանալու հարցը ու նույնիսկ էս քայլը Ալիևը չի անում, հասկանում ես?

Թող ինքն էս քայլն անի, թող հայերի նկատմամբ դադարեցնի թշնամությունը, թող սահմանին չկրակի, թող օֆիցիալ հայտարարի... որ հայերն էլ են մարդ, էդ ժամանակ դու արի, նստի ստեղ ու էս ֆորումում իմ ու ինձ նմաններին ասա. <Ախպեր, Ալիևը սենց ու սենց բաներա ասում, կարողա պայմանավորվենք>? Հասկանում ես, զգում ես ասածս?



Անհոդաբաշխը ես եմ, թե դու... չհասկացա:



Կա, կա ու հազար անգամ կա - ժամանակ ձգել և ուժեղ պետություն ստեղծել!
Ժամանակ ձգողս,սիրելիս, խնդրում եմ տարի առ տարի հսշվետվություն, էե ինչ ես ձեռք բերել ու ինչ կորցրել։

Հերիք ա մեծ-մեծ խոսել։ Կոնկրետանանք։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Գաղթական]

Աբրիս: Երկու կողմի ընտրությամբ: Հիմա մենք մի կողմն ենք, ասում ենք «Չէ, նիխտ, ոչ մի դեպքում, որտև Ալիևը չի ուզում»: Ու փաստացի ստացվում ա, որ մեր զրույցում չուզող կողմը դու ես, փոխանակ գնաս, նստես ու հասնես նրան, որ ինքն էլ ուզի: Պատերազմը պարտադրված ա լինում մենակ էն դեպքում, երբ էս երկրորդ փորձում ու արդյունքի չես հասնում: Իսկ քանի չես ուզում փորձել, պարտադրված չի, ընտրությունդ ա, մնացածն էլ դեմագոգիա:

փաստորեն դեռ պիտի ալիևին խնդրենք-համոզենք էլ, որ մեր շրջանները վերցնի...

[Chuk]

Ա՜խ, էսքա՜ն պրիմիտիվացնել :(



Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Ժամանակ ձգողս,սիրելիս, խնդրում եմ տարի առ տարի հսշվետվություն, էե ինչ ես ձեռք բերել ու ինչ կորցրել։

Հերիք ա մեծ-մեծ խոսել։ Կոնկրետանանք։

Sent from my A0001 using Tapatalk

Հարգելի Արտակ՝ լրիվ կարդա: Ժամանակ ձգել և ուժեղ պետություն ստեղծել: Առաջինն անում ենք, երկրորդը՝ ոչ: Դու ասում ես, սխալ է երկուսն էլ, եկեք ուրիշ բան անենք: Ես ասում եմ՝ եկեք հլը առաջինից հետո երկրորդն էլ անենք, եթե չստացվի, նոր անենք մի բան, որն ակնհայտորեն լավ ելքի չի բերի...

[Chuk]

Լիոն, գլուխ մի հարթուկիր։ Ես ասում եմ, որ դուք պետություն ուժեղացնելուն ուղղված քայլ չեք արել ու մինչև հիմա թուլացրել եք։

Ուժեղացելուն ուղղված քայլ ԵՍ ԵՄ արել, ինձ ուղարկել եք գրողի ծոցը, որտև անֆայմ,մենակ ճոռո-ճոռո անիմաստ խոսող եք։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Վիշապ]

Քանի որ այսպես վստահ ենք, որ բանակցելով կարելի է հասնել խաղաղոության ու հաշտության, կարող ա՞ որպես տեստ փորձենք խոսքի բանակցել Պակիստանի հետ, որ ճանաչի Հայաստանը: Առանց Ղարաբաղի էլ ա օքեյ :Ճ
Նենց ձեռի հետ էլ կարող ա՞ բանակցենք, Սիրայի հակամարտությունն էլ լուծվի: Ես ճիշտն ասած զարմացած եմ, որ խելացի մարդիկ ԼՏՊ-ի զառանցանքները հալած յուղի տեղ են ընդունել: Իսկ փորձել ե՞ք մտածել :Ճ

Այո, պատերազմի վտանգը արտագաղթի վրա ազդում է: Բայց արտագաղթի վրա հիմնականում ազդում է սոցիալական անարդարությունն ու անբարենպաստ պայմանները, որոնք բաշիբոզուկների իշխանության հետևանք են:
ՈՒ, էն որ կա պատերազմի վտանգ, դրանից չի բխում որ փոխզիջելով ու բանակցելով կարելի է ու պետք է պատերազմի վտանգը նվազեցնել, կամ դրանից չի բխում, որ բանակցությունները հաջողությամբ են ավարտվելու: Մեծ հավանականություն կա, որ ընդհակառակը՝ անհաջողությամբ են ավարտվելու, մեզ համար ողբերգական ելքով: Որոշ խելոքների թվում է թե աշխարհում հումանիզմը արդեն հաղթել ա, ու հաշտության լուծման բանալին հայերիս ձեռքում է, որ անարդար ձևով հետ չենք տալիս Ադրբեջանի հողերը :Ճ
Եթե սա է մեր ինտելիգենցիայի մտածելակերպը, ապա մեղք ենք մենք և ողորմելի: Մի հատ էլ թերթեք Հայ Ժողովրդի պատմությունը: Վայթե, առաջ էլ էինք մեղք ու ողորմելի: Մեր համարյա սաղ պատմությունը կորուստ ա: ՈՒ միշտ մենք պարտվել ենք ներքին բաշիբոզուկների պատճառով: Համաձայն չե՞ք:
Աշխարհում միշտ կան ու կլինեն մոնղոլ-թաթարներ, թյուրք-սելջուկներ, իսլամիստներ, ծայրահեղականներ: Կարա՞նք սենց խելացիներով բանակցենք ու ամբողջ աշխարհում խաղաղություն հաստատենք, հանգիստ ապրենք բոլորով միասին:

[Lion]

Երևի չեք զգացել, չէ՞, որ էս ամբողջ ու նախորդող ընթացքում հիմնավորում փորձել ա բերել Լիոնը, իսկ դուք մնացել եք «թուրքը թուրք ա մնում» տաֆտալոգիկ հռետորաբանության մեջ ու որևէ հակափաստարկ չեք կարողացել բերել, փոխանակը պիտակումներ ու վիրավորումներ՝ լիքը։ Ցավոք մեր քաղաքական դաշտն էլ ա, ՀԱԿից բացի, էդ ցածր մակարդակի վրա։ Բայց ես ձեզ հավատում եմ, դուք կարող եք անցնել բովանդակային քննարկման։

Sent from my A0001 using Tapatalk

Ապեր, մի բան ասեմ, բայց մենակ չնեղանաս, հա? Մերսի, իհարկե, որ այնուհանդերձ նկատեցիր, որ ես հստակ ու փաստարկված շարադրեցի իմ ասածը, բայց, թույլ տուր ասել, որ դու ինքդ, եթե մի պահ մոռանանք թեմայի սկզբի լայնարձակ պոստերը, որոնք քոնը չեն ու որոնք ես ցաք ու ցրիվ արեցի, ահա ուրեմն, եթե դրանք մոռանանք, ապա դու ինքդ առանձնապես շատ չես տարբերվում նրանցից, ում քննադատում ես, թե իբր չեն փաստարկում:

Իսկ դու փաստարկում ես? Ես էս հոգնած հալիս, էս գերզբաղված վիճակում, երբ նույնիսկ տնեցիքի հետ եմ հազիվ հասցնում լինել, նստում, մտածում, վերլուծում ու չեմ ալարում, պոստ եմ գրում, լուրջ պոստ՝ պոստեր, որովհետև սիրտս ցավում է իմ ու քո ազգի, մեր ընտանիքների համար, որովհետև մտածում եմ, թե. <Մհեր, արի, մի ալարիր մտածիր ու գրիր, ստուգիր կոնցեպցիաներդ, խոսիր, հնարավոր է դու սխալ ես ու իրենք ինչ որ ճիշտ բան ունեն>, իսկ փոխարենը ինչ եմ ստանում քեզնից՝


Ա՜խ :) Չալարեցի, կարդացի։ Մհեր, դու իսկապես կարծում ես, որ հինգերորդ դասարանի սանի ժրաջանությամբ հերթով պարբերությունները մեջբերելը, «հիմարություն է» ապա նույն հինգերորդ դասարանի մակարդակի մի բան գրելը հոդվածի լուրջ հակադարձում, այն էլ ջախջախու՞մ է :))

Ցավոք գրածներիդ մեջ չկար բան, որով արժեր խորանալ ու բանավիճել։ Գնա օֆիսդ աշխատացրու, եղբայր ;)

Sent from my A0001 using Tapatalk

Ու հետաքրքիր է, որ սրանից հետո դու դեռ քեզ թույլ ես տալիս գրել, թե՝


Երևի չեք զգացել, չէ՞, որ էս ամբողջ ու նախորդող ընթացքում հիմնավորում փորձել ա բերել Լիոնը, իսկ դուք մնացել եք «թուրքը թուրք ա մնում» տաֆտալոգիկ հռետորաբանության մեջ ու որևէ հակափաստարկ չեք կարողացել բերել, փոխանակը պիտակումներ ու վիրավորումներ՝ լիքը։Sent from my A0001 using Tapatalk

Իսկ դու ինքդ, ինչ որ փաստար կամ հիմնավորում բերել ես? Վատ թե լավ, վերևում մեկը քլնգեց ձեր ողջ տեսությունը, կետ առ կետ, չալարեց ու արեց այդ, իսկ ինչ արեցիր դու? Ա՜խ... ու անձնականին կպնող ակնարկոտ մի անորոշ, կարճ տեքստ...

Լուրջ չի, ապեր - էս թեման բացելով դու հրապարակային ձեռնոց նետեցիր բոլոր քեզ պես չմտածողներին, չէ? Ուրեմն, կամ չբացեիր էս թեման, եթե ժամանակ, հավես ու ներվեր չունես գրելու, կամ էլ, եթե այնուհանդերձ բացել ես, բարի եղիր ժամանակ ու հավես ունենալ, ներվերդ էլ պինդ պահել և փաստարկված պատասխանել ձեռնոցդ վերցրած յուրաքանչյուր մեկի ամեն մի տառին!

P.S.


Լիոն, գլուխ մի հարթուկիր։ Ես ասում եմ, որ դուք պետություն ուժեղացնելուն ուղղված քայլ չեք արել ու մինչև հիմա թուլացրել եք։

Ուժեղացելուն ուղղված քայլ ԵՍ ԵՄ արել, ինձ ուղարկել եք գրողի ծոցը, որտև անֆայմ,մենակ ճոռո-ճոռո անիմաստ խոսող եք։

Sent from my A0001 using Tapatalk

<Դուք>-ն էդ ով? Ես քաղաքական իշխանություն չեմ եղել և չկա քաղաքական իշխանություն մի որևէ ուժ, որը, սկսած Լևոնի հրաժարականից, արտահայտել եմ իմ քաղաքական տեսակետները: Ես ՀՀ սովորական քաղաքացի եմ, որն արել է իր փայը այս պետությունը ուժեղացնելու համար, այնքանը, ինչքան կարողացել է՝ 2 տարի ծառայել է բանակում, լիքը օգտակար գրքեր է գրել, 14 տարի եղել է պետական պարտաճանաչ ու եռանդուն ծառայող և խելոք հարկեր է մուծել: Ինչ կարող էի ես անել, որ չեմ արել?

Այո, ՀԱԿ-ի անիմաստ հավաքներին չեմ գնացել ու կյանքը ցույց տվեց, որ ես ճիշտ եմ եղել, այո, ԼՏՊ հիմար հեքիաթներին չեմ հավատացել ու կյանքը էլի ցույց տվեց, որ ես ճիշտ եմ եղել (շախմատ, Ծառուկյան և այլն), այո, երկիրը չեմ գռփել ու խիղճս հանգիստ է - ինձնից... ինչ ես ուզում?

[Chuk]

Ա՜խ, լիոնչիկը ցաքուցրիվ է արել իմ դրած հոդվածները :D

Ծլնգ, չբարկանաս, մեր զուսպ բարեկամ, ես վաղն եմ գրելու։

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Դե հիմի արի, այս պոստից հետո Արտակի հետ փորձիր լուրջ խոսել... :)

Գնացի քնելու ու, վստահ եմ, Արտակ ջան, վաղը զղջալու ես այս պոստիդ համար...

[Chuk]

Միայն երբ ինքնագիտակցությունդ կգա նրան, որ ասես՝ «հակաճառել եմ»։ Հակառակ դեպքում քո մասին կասեմ էն, ինչ մտածում եմ, երիտասարդ ( տես՝ չասեցի ջահել)

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Հայկօ]

Կառուցել պետություն ուժեղ կայացած պետություն կառուցել շինել հզոր ստեղծել պետություն կառուցել հզոր հախից գալ բաշիբոզուկների ամուր ուժեղ: Ես հլը որ էսքանն եմ կարդացել որպես հակափաստարկ՝ այ հենց մոտավորապես սենց ձևակերպմամբ: Մնացած Լևոն-Ալիև-բանակ-բան բազարը որ հանում ենք, տակը ուրիշ բան չկա, ուշադիր ման եմ եկել: Հա, հասկանում եմ, որ ամենալավ ու ճիշտ տարբերակն ա, բան չեմ ասում, բայց էս ամեն ինչը մի տեսակ շատ ա հիշեցնում հենց էսօր ընթացող քարոզարշավը: ՀԱԿ-ը միակ քաղաքական կառույցն ա, որ խոսում ա Ղարաբաղի հարցի կարգավորման մասին, մնացած բոլոր ԲՀԿ-ՕԵԿ-մօեկները, ՀՀԿ-ներն էլ բնականաբար վրից, առավոտից իրիկուն մենակ այ սենց ճառեր են կարդում ապագայի բարգավաճ/հզոր/աստվածաստեղծ Հայաստանի մասին: Ու պրծ: Հիմա նույնը ստեղ ա:

Մի տեսակ «սաղին ռադ անել, կառուցել հզոր Հայաստանը» հեչ նման չի կոնկրետ քայլերով պլանի, էլի, կներեք, շատ եմ ուզում հավատալ, բայց չեմ հավատում:

[varo987]

Լևոնականների արգումենտը, թե իբր 98-ին ուժեղ էինք դրանից հետո գնալով թուլանում ենք խնդալույա.
1999-ին Հայաստանի ՀՆԱ-ն եղելա մոտ 2միլիարդ դոլլար արտահանումը 234միլիոն բյուջեն 400միլիոն.
Էտեր հա ուժեղ ու թելադրող երկիրը.
Համեմատության համար 2016թվի դրությամբ նույն ցուցանիշները 5-7անգամ ավելի մեծ են.

Ուրիշ հարց որ էս ըւնթացքում Ադրբեջանի նավթադոլլարների շնորհիվ ավելի շատա զարգացել, բայց մեկա ի վիճակի չի զենքի ուժով հարց լուծել.

Ու նաֆթի դերը գնալով նվազելույա.
Եթե քո արտահանումը 98-ին ընդամնեը 230միլիոնա իսկ հակառակորդը մի քանի տարուց մենակ նաֆթի արտահանումից 30անգամ ավելի եկամուտա ստանալու էտ հա մի քիչ վախելույա, Լևոնին կարելիա հասկանալ.
Բայց եթե քո արտահանումը 1,7միլիարդա ու լավ աշխատելու դեպքում կարաս մի 5-6 տարում 3-4միլիարդի հասցնես, հակառակորդնել մի 10-12միլիարդ արդեն առանձնապես վախենալու բան չկա.

Ոչ մեկել պատերազմի չի ուզում, բոլորնել փոխզիջման կողմնակից են, ուղղակի բարաձևը պիտի լինի "գրաված շրջանները Արցախի անկախության դիմաց", ոչ թե "գրաված հողերը խաղապահների ու Ղազախ-Իջևան երկաթգիծը բացելու դիմաց."

Եթե հակառակորդը կընտրի պատերազմը ինչ արած ուրեմն կկռվենք. Հիմա կզոհվենք մեր հարազատներնել, երեխեքնել կարողա զոհվեն, դե հիմա էտա, վերջիվերջո ոչ մեկս անմահ չենք, մի 40-50-60տարի հետո սաղսել զոհվելու ենք եթե ոչ Արցախում, արտագաղթելու դեպքում ամերիկայի կամ ֆրանսիայի եսիմ որ ծերանացում.
Ու կարողա երեխեքդ ում բանակից փախցրել ես, էտ պահին մի հատ փաբում տժժալուց ըլնեն սկի չհիշենել որ հեր ունեն.

[Chuk]

....

[Գաղթական]

Տեսանելի ապագայում Հզոր Հայաստանի ստեղծումն ավելի իրատեսականա, քան թե ողջ Արցախը ազերիներին «փոխզիջել»-ով՝ նրանց ախորժակին հագուրդ տալը :)

[Chuk]

Varo987 սպասում եմ հասկանալուն, թե ով ես

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Հայկօ]

Տեսանելի ապագայում Հզոր Հայաստանի ստեղծումն ավելի իրատեսականա, քան թե ողջ Արցախը ազերիներին «փոխզիջել»-ով՝ նրանց ախորժակին հագուրդ տալը :)

Դե բա ստեղծենք: Ինչքան ես եմ վստահ, որ դու ու Տրիբունն ու Բյուրը պատերազմ չեք ուզում, էդքան էլ հաստատ դու ես վստահ, որ ես էդ մեծատառերով Հզոր Հայաստանն եմ ուզում: Խնդրում եմ ասա, թե ինչ անեմ, գնամ անեմ, Հզորանանք:

[Գաղթական]

Դե բա ստեղծենք: Ինչքան ես եմ վստահ, որ դու ու Տրիբունն ու Բյուրը պատերազմ չեք ուզում, էդքան էլ հաստատ դու ես վստահ, որ ես էդ մեծատառերով Հզոր Հայաստանն եմ ուզում: Խնդրում եմ ասա, թե ինչ անեմ, գնամ անեմ, Հզորանանք:

Հայկօ ջան, հասկանում եմ, որ հարցդ հռետորական էր ու պատասխան չակնկալող, բայց թերևս մի կետ նշեմ էլի..
Արցախում մենք զուտ Արցախ չազատագրեցինք, այլ` հարատև զոհի խարանը մեր ճակատից սրբեցինք..
ու դա հզոր էներգիայի աղբյուր էր, որ պիտի ուժ ու կամք տար երկիր-դրախտավայր ստեղծելու` հաշվի առնելով նաև երկրի ու ժողովրդի պոտենցյալը..

բայց արի ու տես, որ հերթական անգամ բաց թողեցինք պատմական պահն ու հիմա ունենք էն ինչ ունենք..

ու էս ամեն ինչի պատճառները, ողջ պատմության ընթացքում, ոչ միայն մեկս մյուսի հանդեպ հարգանքի իսպառ բացակայությունն են եղել,
այլև` մեր պահանջատեր չլինելն ու հավերժ սութի մարդասեր ու զիջող լինելը..

[Տրիբուն]

Էլի պիտի գանք մեր սիրած օրինակին, այլ հարմար օրինակներ չունենալու պատճառով՝ Իսրայել։

Էս էտ անտեր երկրի բնակչույունն ա, սկսած ստեղծման օրվանից։

https://en.wikipedia.org/api/rest_v1/page/graph/png/Demographics_of_Israel/0/039752deb5e0fb4ebb51385b900d7b6dd14dc000.png

Բոլոր հարևանների հետ պատերազմի մեջ ա։ Տարածքը ՀՀ-ց երկու անգամ փոքր ա, պրիտոմ հարթավայր-անապատային։ Աղջիկ-տղա բանակում ծառայում են։ Տարաաժկան խմելու ջուրը էս երկրում պրոբլեմ ա։ Բայց բնակչությունն աճում ա։ Ինչի՞։ Քանի որ ստեղծել ա աշխարհի լավագույն գիտակրթական, առողջապահական, սոցիալական պաշտպանության համակարգերից մեկը։ Սաղ անապատ ա, բայց գյուղմթերք ա արտահանում, ամալյոտ ու տանկ ա արտադրում, ռոբոտ, կամպյուտռ, վիշի կլաս համալսարաններ, բարդագույն վիրահատություններ, նորմալ ընտրություններ ․․․ ու սենց։ Թող ոչ մեկը գլուխ չշինի - լավ երկիրը նշանակում ա նաև լավ բանակ, որից ոչ մեկը չի ուզում փախնի՝ անկախ հնարավոր պատերազմից, քաի որ գիտեն հաղթելու են։

[Տրիբուն]

Ուժեղացելուն ուղղված քայլ ԵՍ ԵՄ արել, ինձ ուղարկել եք գրողի ծոցը, որտև անֆայմ,մենակ ճոռո-ճոռո անիմաստ խոսող եք։



Ախպեր, լավ դու մենակդ պայքարել ես, մենք քեզ բրախել ենք, հետդ չենք պայքարել, բան դուրս չի եկել։ Կներես, քաք ենք կերել։ Հիմա ի՞նչ ես ուզում անես, սաղիցս մու՞ռ ես հանում, ուզում ես տաս թուրքերի ձեռը՞։ :D Ընգեր, խնդրում եմ, մի արա տենց բան։ Մենք բոլորս կոլեկտիվ ներողություն ենք խնդրում, որ մեր պատճառով Լևոնն ու Դոդը իրար հետ չկարացան երկիրը դրախտ սարքեն։ Դեմները լիքը ժամանակ կա, կարան էլի փորձեն։

[Տրիբուն]

Դե բա ստեղծենք: Ինչքան ես եմ վստահ, որ դու ու Տրիբունն ու Բյուրը պատերազմ չեք ուզում, էդքան էլ հաստատ դու ես վստահ, որ ես էդ մեծատառերով Հզոր Հայաստանն եմ ուզում: Խնդրում եմ ասա, թե ինչ անեմ, գնամ անեմ, Հզորանանք:

Հայկօ ջան, մենք չգիտենք ինչ ա պետք անել։ Բայց դու ոնց որ շատ ավելի կոնկրետ այլընտրանք գիտես - հանձնվել Ադրբեջանին, բալքիմ բախտներս բերի, հավիտյանս հավիտենից խաղաղություն լինի։ Էտ ո՞նց։ Դե կբանակցենք, կլինի էլի։

Լավ մեր ասածը, համաձայն եմ, ասենք էշություն ա։ Բայց ձեր ասածն էլ ոնց որ կոնկրետությամբ ու բովանդակությամբ չի փայլում ու պակաս էշություն չի։

[Վիշապ]

Կառուցել պետություն ուժեղ կայացած պետություն կառուցել շինել հզոր ստեղծել պետություն կառուցել հզոր հախից գալ բաշիբոզուկների ամուր ուժեղ: Ես հլը որ էսքանն եմ կարդացել որպես հակափաստարկ՝ այ հենց մոտավորապես սենց ձևակերպմամբ: Մնացած Լևոն-Ալիև-բանակ-բան բազարը որ հանում ենք, տակը ուրիշ բան չկա, ուշադիր ման եմ եկել: Հա, հասկանում եմ, որ ամենալավ ու ճիշտ տարբերակն ա, բան չեմ ասում, բայց էս ամեն ինչը մի տեսակ շատ ա հիշեցնում հենց էսօր ընթացող քարոզարշավը: ՀԱԿ-ը միակ քաղաքական կառույցն ա, որ խոսում ա Ղարաբաղի հարցի կարգավորման մասին, մնացած բոլոր ԲՀԿ-ՕԵԿ-մօեկները, ՀՀԿ-ներն էլ բնականաբար վրից, առավոտից իրիկուն մենակ այ սենց ճառեր են կարդում ապագայի բարգավաճ/հզոր/աստվածաստեղծ Հայաստանի մասին: Ու պրծ: Հիմա նույնը ստեղ ա:

Մի տեսակ «սաղին ռադ անել, կառուցել հզոր Հայաստանը» հեչ նման չի կոնկրետ քայլերով պլանի, էլի, կներեք, շատ եմ ուզում հավատալ, բայց չեմ հավատում:

Էն որ միակ կառույցն ա, կամ միակ կառոույցն ա, որ հարցի կարգավորման մասին ա խոսոում, կամ միակ կառոույցն ա, որ կոնկրետ քայլեր ա առաջարկում, դա անպայմանորեն չի նշանակում, որ այդ քայլերը իսկապես իրականանալի են ու ճիշտ: Համընդհանուր բորշության մեջ գրագետ ու առանց տառասխալների տեքստը ինքն իրենով բնավ բավարար չի, որ առանձնանա ու ոուշադրության արժանանա որպես ոչ բուլշիթշ:
Հա ոռի ա որ սենց ա, բայց հիմա ԷԴ Ա :sorry

[Հայկօ]

Հայկօ ջան, հասկանում եմ, որ հարցդ հռետորական էր ու պատասխան չակնկալող, բայց թերևս մի կետ նշեմ էլի..
Արցախում մենք զուտ Արցախ չազատագրեցինք, այլ` հարատև զոհի խարանը մեր ճակատից սրբեցինք..
ու դա հզոր էներգիայի աղբյուր էր, որ պիտի ուժ ու կամք տար երկիր-դրախտավայր ստեղծելու` հաշվի առնելով նաև երկրի ու ժողովրդի պոտենցյալը..

բայց արի ու տես, որ հերթական անգամ բաց թողեցինք պատմական պահն ու հիմա ունենք էն ինչ ունենք..

ու էս ամեն ինչի պատճառները, ողջ պատմության ընթացքում, ոչ միայն մեկս մյուսի հանդեպ հարգանքի իսպառ բացակայությունն են եղել,
այլև` մեր պահանջատեր չլինելն ու հավերժ սութի մարդասեր ու զիջող լինելը..

Այ հենց սենց բաներ չեմ ուզում ստեղ կարդալ: Հարատև խարան, երկիր-դրախտավայր, էներգիա, պահանջատեր, բան-ման: Մեկն էլ ասում էր, որ մենք դարերով սովոր ենք ստրուկ լինելու, թե ինչ, արդեն չեմ հիշում: Էս կետ չի: Հոգի չենք կանչում, էլի: Հարցս էլ էնքան էլ հռետորական չի: Այսինքն հենց կակռազ բացարձակ հռետորական չի. ես հիմա ուզում եմ կոնկրետ, շատ կոնկրետ քայլեր տեսնել կամ անել:


Էլի պիտի գանք մեր սիրած օրինակին, այլ հարմար օրինակներ չունենալու պատճառով՝ Իսրայել։

Ախր ամեն ինչ շատ ճիշտ ես ասում, է, Տրիբուն, լուրջ: Էն մեծատառերով Հզոր Հայաստանի պահն ա: Իսկ հնարավոր ա՞ առանց բաշիբոզուկ բառն օգտագործելու նաև ասել, թե ոնց դրան հասնենք: Գոնե մի՜ քիչ կոնկրետ, էլի:

Զգում եմ, որ էս թեման միտում ունի «Պատերա՞զմ, թե՞ խաղաղությունից» դառնալու «Պատերա՞զմ, թե՞ հեղափոխություն»:

[Հայկօ]

Հայկօ ջան, մենք չգիտենք ինչ ա պետք անել։ Բայց դու ոնց որ շատ ավելի կոնկրետ այլընտրանք գիտես - հանձնվել Ադրբեջանին, բալքիմ բախտներս բերի, հավիտյանս հավիտենից խաղաղություն լինի։ Էտ ո՞նց։ Դե կբանակցենք, կլինի էլի։

Լավ մեր ասածը, համաձայն եմ, ասենք էշություն ա։ Բայց ձեր ասածն էլ ոնց որ կոնկրետությամբ ու բովանդակությամբ չի փայլում ու պակաս էշություն չի։

Էն որ միակ կառույցն ա, կամ միակ կառոույցն ա, որ հարցի կարգավորման մասին ա խոսոում, կամ միակ կառոույցն ա, որ կոնկրետ քայլեր ա առաջարկում, դա անպայմանորեն չի նշանակում, որ այդ քայլերը իսկապես իրականանալի են ու ճիշտ: Համընդհանուր բորշության մեջ գրագետ ու առանց տառասխալների տեքստը ինքն իրենով բնավ բավարար չի, որ առանձնանա ու ոուշադրության արժանանա որպես ոչ բուլշիթշ:
Հա ոռի ա որ սենց ա, բայց հիմա ԷԴ Ա :sorry

Հա, իհարկե: Նայեք, ես ստեղ ախր չեմ ասում, որ ճիշտը հանձնվել ա, բանակը ցրելը, եսիմինչ: Ընդհանրապես չեմ խորանում ՀԱԿ-ի փաստարկների մեջ, մենակ ասում եմ, որ իրենք խոսում են ղարաբաղյան հարցի ինչ-ինչ, բայց կոնկրետ քայլերի մասին: Իմ ասածն էն ա, տղեք, որ ախր ձեր գրածները հեչ համոզիչ չեն: Բացի «հզոր Հայաստան կառուցելուց» դեռ ուրիշ բան չեմ կարդացել: Եթե սխալվում եմ, ուղղեք ինձ:

[Տրիբուն]

Ախր ամեն ինչ շատ ճիշտ ես ասում, է, Տրիբուն, լուրջ: Էն մեծատառերով Հզոր Հայաստանի պահն ա: Իսկ հնարավոր ա՞ առանց բաշիբոզուկ բառն օգտագործելու նաև ասել, թե ոնց դրան հասնենք: Գոնե մի՜ քիչ կոնկրետ, էլի:



Հայկօ ջան, դու հիմա ուզում ես, որ ես քո համար մի գրառումով Հայաստանի զարգացման տեսլականը ներակայացնեմ, կոնկրետ քայլերով, մինչև 2267 թվականը։ Ռեալ չի էլի։ Բայց, համաշխարհաիյն փորձը ցույց ա տալիս, որ ցանկության դեպքում կարելի ա զարգանալ։ Տասնյակ երկրներ կան՝ լավ օրինակներով։ Շատերը կոնֆլիտային իրավիճակներում։ Իսրայելը դնենք մի կողմ՝ Կիպրոսը, որ շատ հեռու չգնանք։

Երկրին խելացի ու արդյունավետ կառավարում ա պետք։ Իսկ սզբի համար թալանի ու կոռուպցիայի դեմն առնելա ա պետք, ու շատ կտրուկ։ Ու հնարավոր չի առանց բաշիբոզուկի ․․․ բայց, Սաշիկի ոռը փեդ կոխելը շատ ավելի օգտակար միջոցառում կլինի Հայաստանի համար, քան Ալիևի հետ համաձայնության գալը։ Հնարավոր ա, որ մեր մոտ չի ստացվելու ոչ մի բան, քանի որ մենք պոռոտախոս, լոպազ ու անտաղանդ ժողովուրդ ենք։ Բայց եթե մենք տենց անտաղանդ ենք, Ղարաբաղի հարցը ուզում ա քսան անգամ լուծված լինի, մենք էլի կմնանք նույն չմո երկիրը։ Այսինքնս, Ղարաբաղ տուտ նիպրիչոմ, քանի որ միջազգային փորձը նաև ցույց ա տալիս, որ լիքը երկրներ, որոնք ոչ մեկի հետ չեն պատերազմում, սահմանները բաց են, սաղի հետ բարիդրացի են, բայց մեկա անասսսսուն երկրներ են։

Հիմա, կոնկրոտ քայլ ես ուզում, պետք ա Սաշիկի ոռը փեդ կոխել։ Բավականաչափ կոնկրե՞տ ա։ Կարամ նաև փեդի հաստությունն ու երկարությունը կոնկրետացնեմ։

[Chuk]

Ախպեր, լավ դու մենակդ պայքարել ես, մենք քեզ բրախել ենք, հետդ չենք պայքարել, բան դուրս չի եկել։ Կներես, քաք ենք կերել։ Հիմա ի՞նչ ես ուզում անես, սաղիցս մու՞ռ ես հանում, ուզում ես տաս թուրքերի ձեռը՞։ :D Ընգեր, խնդրում եմ, մի արա տենց բան։ Մենք բոլորս կոլեկտիվ ներողություն ենք խնդրում, որ մեր պատճառով Լևոնն ու Դոդը իրար հետ չկարացան երկիրը դրախտ սարքեն։ Դեմները լիքը ժամանակ կա, կարան էլի փորձեն։
Ես ՔԵԶ շատ-շատ փաղաքշակամ քֆուր տամ։ Իսկ ասելիքս էն ա, որ պաթոսը մի կողմ թող, հանգիստ կբացատրեմ ինչն ինչոց ա։


Sent from my A0001 using Tapatalk

[Տրիբուն]

Ես ՔԵԶ շատ-շատ փաղաքշակամ քֆուր տամ։ Իսկ ասելիքս էն ա, որ պաթոսը մի կողմ թող, հանգիստ կբացատրեմ ինչն ինչոց ա։


Sent from my A0001 using Tapatalk

Ապեր, կարաս կոշտ քֆուր էլ տաս ․․․ :D

[Գաղթական]

Այ հենց սենց բաներ չեմ ուզում ստեղ կարդալ: Հարատև խարան, երկիր-դրախտավայր, էներգիա, պահանջատեր, բան-ման: Մեկն էլ ասում էր, որ մենք դարերով սովոր ենք ստրուկ լինելու, թե ինչ, արդեն չեմ հիշում: Էս կետ չի: Հոգի չենք կանչում, էլի: Հարցս էլ էնքան էլ հռետորական չի: Այսինքն հենց կակռազ բացարձակ հռետորական չի. ես հիմա ուզում եմ կոնկրետ, շատ կոնկրետ քայլեր տեսնել կամ անել:

է կոնկրետ քայլ ասողին ասվումա հեքիաթ ես պատմում, բա ինչ ասենք..

շատ կոնկրետ քայլեր`
- դադարել միայն սեփական փորի մասին մտածել ու լծվել պետականաշինության գործին
- ամեն գնով հասնել Եվրոպական շուկա շահավետ առևտրային ծրագրերով մուտք գործելուն ու բոլորին համոզելուն, որ դա մեր ԵՏՄ ախմախութ... կներեք` անդամությանը չի վնասում..
- շարունակել Արցախի խնդրի շուրջ Ադրբեջանի հետ երկխոսությունը` հարցը ձգձգելով, բայց փորձելով երևան բերել միջազգայնորեն ընդուված զսպող մեխանիզմներ` առճակատման վտանգը չեզոքացնող կամ, առնվազն, նվազագույնի հասցնող
- ձեռքի հետ` ոչ պաշտոնական Երևանի, բայց լուրջ կշիռ ունեցող հայկական կառույցի միջոցով միջազգային դատարաններում կասկածի տակ դնել Ադրբեջանի նկրտումները Արցախ, ՈՒտիք ու Նախիջևան հայկական տարածքների հանդեպ (ու սրա համար կան լիքը իրավարար հիմքեր, ասենք օրինակ հենց իր Ադրբեջանի սահմանադրությունը, որով ինքն իրեն Ադրբեջանի առաջին հանրապետության իրավահաջորդա ճանաչու` ի նկատի չունենալով, որ Արցախը դրա մաս երբեք չի կազմել ու երբեք Արցախը սուվերեն Ադրբեջանի մաս չի կազմել, էլ ինչ տարածքային ամբողջություն)
- նախորդ կետի գոնե թեթև հաջողության դեպքում, փոխզիջման ջատագովները կարող են հանգիստ խղճով ասենք Նախիջևանը փոխզիջել ծեծված 7 շրջաններին
- բուն Ադրբեջանի ներսում ասենք ՌՖ կամ Իրանի քաղաքացի հանդիսացող ոչ հայազգի վարձկանների ձեռքերով խոշոր անհանգիստ ալիքներ հրահրել անխղճորեն ճնշված ու ոտնահարված ազգային փոքրամասնությունների շրջանում, մասնավորապես` լեզգինների ու թալիշների, էնպես, որ ազերիների ուշադրությունը երկար ժամանակով շեղվի մեզնից ու մեր սերժիկներից

առայժù այսքանը

[Վիշապ]

Հա, իհարկե: Նայեք, ես ստեղ ախր չեմ ասում, որ ճիշտը հանձնվել ա, բանակը ցրելը, եսիմինչ: Ընդհանրապես չեմ խորանում ՀԱԿ-ի փաստարկների մեջ, մենակ ասում եմ, որ իրենք խոսում են ղարաբաղյան հարցի ինչ-ինչ, բայց կոնկրետ քայլերի մասին: Իմ ասածն էն ա, տղեք, որ ախր ձեր գրածները հեչ համոզիչ չեն: Բացի «հզոր Հայաստան կառուցելուց» դեռ ուրիշ բան չեմ կարդացել: Եթե սխալվում եմ, ուղղեք ինձ:

Ես անձամբ «հզոր Հայաստան կառուցել» գոնե վերջերս չեմ ասել: Ես վապշէ սկսել եմ կասկածել, որ մենք նորմալ պետություն կառուցելու ունակ ժողովոուրդ ենք:
Մենք շատ-շատ կարանք մեր բալկոնները առաջ տանք, կամ դռան դեմը մետլախ խփենք :Ճ
Իմ ասածն ընդհամենը էն ա, որ կարելի է հավայի չարագացնել գրողի ծոցը գնալը «փոխզիջումներ» խաղալով (կամ քյանդրբազություններ անելով), կարելի է մի քիչ էլ դիմադրել, մարդ ես, կարող ա մի երկու թեթև պատերազմից ու մարտահրավերներից հետո վերջնականապես խելքի գանք:
Չնայած անիմաստ էլ քննարկում ենք, էս պահին ունենք մենակ ճառեր ու բարի ցանկություններ: Բանակցողներն ու փոխզիջողները վայթե չեն երևում, ինչպես որ չեն երևում հզոր Հայաստան կառուցողները:
Կներեք ճոռո-ճոռո խոսելու համար, Տրիբունի ասած, կարաք քրֆեք էլ, եթե դա կօգնի :Ճ

[Ծլնգ]

Ծլնգ ջան, բայց նաև ասեմ, որ դիտողություններից ավելի հետաքրքիր կլինի հարցի մասին քո դիրքորոշմանը ծանոթանալ:

Ի՞նչ հարց, «Պատերա՞զմ, թե՞ խաղաղություն» հարցը՞։ Ասեմ. իմ դիրքորոշումը խաղաղությունն ա, իսկ խաղաղությունը պարտվողական քաղաքականությամբ չեն նվաճում։ Քանի գլխիս քար չեք սկսել գցել, բացատրեմ պարտվողական բառիս օգտագործումը։

Պարտվողական է ներկայիս Հայաստանում որպես քարոզարշավի պլատֆորմ ընտրել «փոխզիջումը»։ Սա փորձն էլ է ցույց տալիս, ինչքան էլ վրեքներդ մայկա չճղեք։
Պարտվողական է հարցդրման այն եղանակը, որը ելքի միմիայն երկու իրար հակադրվող ճանապարհ է ենթադրում։ Աշխարհը բինար չէ, բացի խաղաղությունից ու պատերազմից գոյություն ունի նաև «խաղաղություն պատերազմի վտանգի ներքո», «պատերազմ հանուն խաղաղության», «խաղաղություն պատերազմից առաջ» և այլն...
Պարտվողական է պնդելը, թե պատերազմող երկրի ղեկավարին կարանք համոզենք, երբ քո էլէկտորատին համոզելու լուրջ խնդիրներ ունես։
Պարտվողական է ասել «ժամանակը մեր կողմը չի» ու առաջարկել միակողմանի զիջումներ, անունը դնելով փոխզիջում, ու հետն էլ թուր թափահարել, թե եթե մեզ խաղաղություն չտան, գյոռմամիշ կանենք։ Թե գյոռմամիշ անող ես, էլ ինչո՞ւ ես զիջումներ անում։
Պարտվողական է համարել, որ դու զիջելու հողեր ունես։ Փաստորեն ասում ենք՝ հա, լավ էլ ագրեսոր ենք եղել, խալխի հող ենք ձեռներից ապօրինաբար պոկել։
Պարտվողական է համարել, որ քո երկրի ներքին հարցերը լուծելու համար պիտի ոխերիմ թշնամուդ զիջումներ անես։
Պարտվողական է Հայաստանի Հանրապետությունում քաղաքական բազառ սարքել Արցախի Հանրապետության տարածքի մեջ մտնող հողերը։
...


Բայց էլի ասեմ, չեմ սիրում սենց զրույցներ (https://www.akumb.am/showthread.php/10353-%D4%B9%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D6%81-%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BD-%D5%A2%D5%A1%D5%B5%D6%81-%D5%B0%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%84%D6%80%D6%84%D5%AB%D6%80-%D5%AF%D5%A1%D5%B4-%D5%AF%D5%A1%D6%80%D6%87%D5%B8%D6%80-%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80?p=2549111&viewfull=1#post2549111), որևհետև շատ արագ սրանք դառնում են բազառ-վակզալ։ Համբերությունս էլ չի հերիքում դրածդ բոլոր հոդվածները կարդալ՝ դրանցում տարրական տրամաբանության պակասի պատճառով։ Մի քիչ դժվար եմ մարսում նյութեր, որոնց հիմքում ունկնդրին/ընթերցողին մանիպուլացնելն է՝ բինար հարցադրումներով, անհիմն եզրակացություններով և անտրամաբանական վարկածներով։ Հա, ասելու ես «էլ ինչ խոսամ հետդ, որ չես կարդացել», ես էլ ասեմ, որ ինձ զոռով ստիպելով կարդացել եմ դրածներիցդ «երկուսուկեսը», բայց հեչ մոտս ցանկություն չկա այդ անհեթեթությունները կետ առ կետ վերլուծելու (ոնց որ քո մոտ ցանկություն չկա, ասենք, Լիոնի ասածներին կետ առ կետ անդրադառնալ)։ Ու հա, այս զրույցը ինձ համար սկզբունքային չէ, որ դնեմ բազառվեմ, քանի որ հարյուր ԼՏՊ էլ սկսի պոռալ այս հարմոնիայով, ոչմիթիզհող էլ չի վերադարձվելու։ Կարծում եմ, որ ավելի շուտ քաղաքացիական պատերազմ կսկսվի Հայաստան-Արցախում, քան հող կվերադարձվի։ Իսկ այդ դեպքում վայն եկել բոլորիս տարել ա՝ վերադարձնենք հողեր, թե չէ։


Ծը՛-լը՞նգ

Հա՞ ջան։ Հիմա էլ, որ Հայկօն չասի մենակ «երգիրը երգիր է պետք սարքել» վերացական առաջարկ են անում, մի երկու թանձրացական առաջարկ անեմ։

Պետք է ստեղծել ոչ թե ազգ-բանակ, այլ բանակ-ազգ։ Այսինքն ոչ թե ազգովի բանակվենք, այլ բանակը ազգասեր դարձնենք։ Որ բանակային հեղինակությունները լինեն ոչ թե իր ազգակից զինվորին ամենաշատ ճնշողները, այլ իր «թույլ» կողակիցներին սիրտ տվողները ու ազգանվեր բարոյականություն ցույց տվողները։ Սա ո՞նց արվի։ Հետևողականորեն ռազմաուսումնական գործընթացներով, զինակոչիկներին պոզիտիվ բրեյնվոշինգով, զինվորականների սոցիալական կարգավիճակի բարձրացմամբ, արցաղյան ազատագրական պայքարի ներեթիվի ներմուծմամբ քաղաքացիական կյանքի բոլոր շերտերը (սկսած մանկական նկարազարդ գրքերից, վերջացրած ծերերի համար թեմատիկ թզբեխներով), և այլն։
Թարգել այն մտածելակերպը, թե երգիրը երգիր սարքելու համար պետք է վերևից սկսել։ Ամեն նոր ընտրություններին ազգովի մտածում ենք՝ էս ա, էս ղեկավարությանը Սիկտիվկար ուղարկենք, ու կսկսենք ազգովի «ուտել-խմելը (https://www.akumb.am/showthread.php/67068-%D5%8F%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4?p=2538270&viewfull=1#post2538270)»։ Կոնկրետ խնդիրներ բարձրացրու, ու դրան լուծումներ փորձիր տալ։ Թե չէ «Սաշիկի ոռը փեդ կոխելը» նույն կարգի դեմագոգիա է, ինչ «պիտի փոխզիջենք, որ բարգավաճենք» զառանցանքը։
Թե Ալիև համոզող ազգ ենք, մի քիչ ավելի լայն մտածենք... համոզենք Թրամփը գա մեզ նախագահ, որ հայ-ադրբեջանական հպման գծով մեկ պատ կառուցի, ու Ադրբեջանին էլ պարտադրի ծախսերը քաշել... համ էլ ասում են Պուտինի հետ լավ լեզու գտնող տղա ա։ :D
Դաթարի՛ր Ծլնգի գրածները բանի տեղ դնել, ու «երբ քնելուց առաջ գլուխդ բարձին ես դնում, մի քիչ մտածիր քո ազգի մասին»։ Ու վաբշե, սերմանիր «ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country» մտածելակերպ։

[Տրիբուն]

Այ լօվե Ծլնգ !!!

[Արէա]

Ոչ պարտվողական ա տարեկան 50 000 արտագաղթ ունեցող, 6 միլիարդ արտաքին պարտք ունեցող դատարկվող ու աղքատ երկրում հավայի ազգ-բանակ-ազգ-հզոր-հայրենիք-բարձր-բարոյախրատական ցնդաբանությունները շաբաթական երկու զոհի ուղեկցությամբ, պարտվողական ա էս ամեն ինչից մի ելք գտնելու ջանքերը։
Ոչ պարտվողական ա Ալիևի դեմ խաղ չկա, դրա հետ խոսալ չի լինի, խաբեն, գցեն, կարս-էրզրում, հայոց պատմություն, վայ մեր գլխին ճառերը, պարտվողական ա թշնամուդ բանակցությունների սեղան քարշ տալու, ու դիվանագիտական ողջ արսենալով խաղաղություն պարտադրելու ջանքերը։
Դե գնացեք, է։

[Ծլնգ]

Ոչ պարտվողական ա տարեկան 50 000 արտագաղթ ունեցող, 6 միլիարդ արտաքին պարտք ունեցող դատարկվող ու աղքատ երկրում հավայի ազգ-բանակ-ազգ-հզոր-հայրենիք-բարձր-բարոյախրատական ցնդաբանությունները շաբաթական երկու զոհի ուղեկցությամբ, պարտվողական ա էս ամեն ինչից մի ելք գտնելու ջանքերը։
Ոչ պարտվողական ա Ալիևի դեմ խաղ չկա, դրա հետ խոսալ չի լինի, խաբեն, գցեն, կարս-էրզրում, հայոց պատմություն, վայ մեր գլխին ճառերը, պարտվողական ա թշնամուդ բանակցությունների սեղան քարշ տալու, ու դիվանագիտական ողջ արսենալով խաղաղություն պարտադրելու ջանքերը։
Դե գնացեք, է։
Աչքիս (ծլնգալիքիս) վրա։ Իսկ դուք շարունակեք «կուխնիս կռանթը ծորըմ ա, գնամ տանս հիմքը կուվալդով քանդեմ, որ ծորալը թարգի» գաղափարախոսությունները...

[Տրիբուն]

Ծլնգը մի գրառումով «Պատերազմ թե խաղաղություն» կոնցեպտը փռեց արևին չորանալու։ Իմ համար էս թեման փակված ա։

Եթե էս բաժնում ակտուալ քննարկելու ու քչից շատից զբաղվելու բան կա, գալող ընտրություններ են։ Ցուցակները էսօրվանից վերջնական պարզ են լինելու։ Բաժնի ղեկավարությունը կարա վաղվանից թեմա բացի, իրա քվեարկությունով, թաշա խուստով, բանով։ Համ էլ առաջին անգամ ենք էս նոր համակարգով ընտրելու, տենանք ինչն ինչոց ա։

[Հայկօ]

Հա՞ ջան։ Հիմա էլ, որ Հայկօն չասի մենակ «երգիրը երգիր է պետք սարքել» վերացական առաջարկ են անում, մի երկու թանձրացական առաջարկ անեմ։

Պետք է ստեղծել ոչ թե ազգ-բանակ, այլ բանակ-ազգ։ Այսինքն ոչ թե ազգովի բանակվենք, այլ բանակը ազգասեր դարձնենք։ Որ բանակային հեղինակությունները լինեն ոչ թե իր ազգակից զինվորին ամենաշատ ճնշողները, այլ իր «թույլ» կողակիցներին սիրտ տվողները ու ազգանվեր բարոյականություն ցույց տվողները։ Սա ո՞նց արվի։ Հետևողականորեն ռազմաուսումնական գործընթացներով, զինակոչիկներին պոզիտիվ բրեյնվոշինգով, զինվորականների սոցիալական կարգավիճակի բարձրացմամբ, արցաղյան ազատագրական պայքարի ներեթիվի ներմուծմամբ քաղաքացիական կյանքի բոլոր շերտերը (սկսած մանկական նկարազարդ գրքերից, վերջացրած ծերերի համար թեմատիկ թզբեխներով), և այլն։
Թարգել այն մտածելակերպը, թե երգիրը երգիր սարքելու համար պետք է վերևից սկսել։ Ամեն նոր ընտրություններին ազգովի մտածում ենք՝ էս ա, էս ղեկավարությանը Սիկտիվկար ուղարկենք, ու կսկսենք ազգովի «ուտել-խմելը (https://www.akumb.am/showthread.php/67068-%D5%8F%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4?p=2538270&viewfull=1#post2538270)»։ Կոնկրետ խնդիրներ բարձրացրու, ու դրան լուծումներ փորձիր տալ։ Թե չէ «Սաշիկի ոռը փեդ կոխելը» նույն կարգի դեմագոգիա է, ինչ «պիտի փոխզիջենք, որ բարգավաճենք» զառանցանքը։
Թե Ալիև համոզող ազգ ենք, մի քիչ ավելի լայն մտածենք... համոզենք Թրամփը գա մեզ նախագահ, որ հայ-ադրբեջանական հպման գծով մեկ պատ կառուցի, ու Ադրբեջանին էլ պարտադրի ծախսերը քաշել... համ էլ ասում են Պուտինի հետ լավ լեզու գտնող տղա ա։ :D
Դաթարի՛ր Ծլնգի գրածները բանի տեղ դնել, ու «երբ քնելուց առաջ գլուխդ բարձին ես դնում, մի քիչ մտածիր քո ազգի մասին»։ Ու վաբշե, սերմանիր «ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country» մտածելակերպ։



Ծլնգ, չափազանց շատ տառեր են ու չափազանց քիչ կոնկրետ առաջարկներ: Պլյուս՝ գրածդ վտանգավոր չափի մոտենում ա տոտալիտարիզմի: Անձամբ ես ինձ նույնքան կամ նույնիսկ ավելի վատ կզգամ տենց ռազմաշունչ գաղափարախոսությամբ ու կարծիքների ու տրամադրությունների համընդհանուր վերահսողություն ունեցող երկրում, ինչքան հիմա եմ զգում՝ ստեղ:

Հա, ու որ ճիշտ հասկանաք ինձ. ես ստեղ չեմ եկել ու պահանջում, որ ինձ հենց հիմա մի հատ ճշգրիտ քայլերի ցուցակ տաք, թե ոնց ա կարելի Հայաստանը քաքի մեջից հանել: Ես ուղղակի կողքից նկատում եմ, որ դուք խնձորը խնձորի հետ չեք համեմատում: Մի կողմից կոնկրետ քայլերի առաջարկներ են, մյուս կողմից՝ ռազմահայրենասիրական լոլո:

Ես նաև առաջարկում եմ լիալուսնի ժամանակ ազգովի յարխուշտա պարել Խոր Վիրապի շուրջ, լիցքավորվել տիեզերական էներգիայով, էդ էներգիան լրիվ ուղղորդել դեպի թել պանիրը համաշխարհային արժեք հռչակելու գործը, տարեկան քսան ախուլյարդ տոննա թել պանիր արտահանել ալամ աշխարհ, էդ փողերով երկու հատ մեծ փեդ առնել ու մեկը հատկացնել Սաշիկին, մյուսն էլ՝ Ալիևին: Էս նույնիսկ ավել կոնկրետ ա, քան «պիտի սենց լինի, պիտի նենց լինի» շարադրանքները:

Էլի եմ ասում, խնձորը խնձորի հետ, թե չէ անհետաքրքիր ա: Հիմա պարզ ա, որ ոչ մեկդ էլ չեք նստելու ստեղ հակադարձ քաղաքական ծրագիր երկնեք, բայց դե ես ասում եմ էն, ինչ թեման կադալուց աչք ա ծակել:

[Շինարար]

Ծլնգ, չափազանց շատ տառեր են ու չափազանց քիչ կոնկրետ առաջարկներ: Պլյուս՝ գրածդ վտանգավոր չափի մոտենում ա տոտալիտարիզմի: Անձամբ ես ինձ նույնքան կամ նույնիսկ ավելի վատ կգամ տենց ռազմաշունչ գաղափարախոսությամբ ու կարծիքների ու տրամադրությունների համընդհանուր վերահսողություն ունեցող երկրում, ինչքան հիմա եմ զգում՝ ստեղ:

Հա, ու որ ճիշտ հասկանաք ինձ. ես ստեղ չեմ եկել ու պահանջում, որ ինձ հենց հիմա մի հատ ճշգրիտ քայլերի ցուցակ տաք, թե ոնց ա կարելի Հայաստանը քաքի մեջից հանել: Ես ուղղակի կողքից նկատում եմ, որ դուք խնձորը խնձորի հետ չեք համեմատում: Մի կողմից կոնկրետ քայլերի առաջարկներ են, մյուս կողմից՝ ռազմահայրենասիրական լոլո:

Ես նաև առաջարկում եմ լիալուսնի ժամանակ ազգովի յարխուշտա պարել Խոր Վիրապի շուրջ, լիցքավորվել տիեզերական էներգիայով, էդ էներգիան լրիվ ուղղորդել դեպի թել պանիրը համաշխարհային արժեք հռչակելու գործը, տարեկան քսան ախուլյարդ տոննա թել պանիր արտահանել ալամ աշխարհ, էդ փողերով երկու հատ մեծ փեդ առնել ու մեկը հատկացնել Սաշիկին, մյուսն էլ՝ Ալիևին: Էս նույնիսկ ավել կոնկրետ ա, քան «պիտի սենց լինի, պիտի նենց լինի» շարադրանքները:

Էլի եմ ասում, խնձորը խնձորի հետ, թե չէ անհետաքրքիր ա: Հիմա պարզ ա, որ ոչ մեկդ էլ չեք նստելու ստեղ հակադարձ քաղաքական ծրագիր երկնեք, բայց դե ես ասում եմ էն, ինչ թեման կադալուց աչք ա ծակել:

Հայկ ջան, բայց Էդ փոխզիջումը ոչ մի լուծման չի տանում։ Ռազմահայրենասիրական ոգևորության կամ բանակ ազգ թե ազգ բանակ ոգով բաների հետ ես էլ համաձայն չեմ, բայց Էդ փոխզիջումից հետո օդ են որևէ տեսակի երաշխիքները էսօրվա անհաստատ աշխարհում։ Մեզ կուլ են տալու։ Փորձեք գրողը տանի բայց սա ճակատագրական փորձ ա, հետդարձի ճանապարհ չի լինելու։ Ես քաղաքական վերլուծաբան չեմ ուզում զզվում եմ քաղաքականությունից։ Երկար բարակ կարող ա մտածեմ կարողանային քո ասած լիքը տառեր գրեմ ոնց դու ես անում, բայց ձեր ասած երաշխիքները օդ են եւ ոնց քաքի մեջ էինք տենց ավելի խորն ենք ընկղմվելու։

[Շինարար]

Ասեք խնդալու ա էջերով բուլշիթ դ ել եւ ֆորումային քննարկումից համարժեք պատասխաններ ուզել։ Գրականություն բաժնի գրառումներն էլ ձեր մոտեցմամբ գիտական հոդվածներ են լինելու։

[Հայկօ]

Հայկ ջան, բայց Էդ փոխզիջումը ոչ մի լուծման չի տանում։ Ռազմահայրենասիրական ոգևորության կամ բանակ ազգ թե ազգ բանակ ոգով բաների հետ ես էլ համաձայն չեմ, բայց Էդ փոխզիջումից հետո օդ են որևէ տեսակի երաշխիքները էսօրվա անհաստատ աշխարհում։ Մեզ կուլ են տալու։ Փորձեք գրողը տանի բայց սա ճակատագրական փորձ ա, հետդարձի ճանապարհ չի լինելու։ Ես քաղաքական վերլուծաբան չեմ ուզում զզվում եմ քաղաքականությունից։ Երկար բարակ կարող ա մտածեմ կարողանային քո ասած լիքը տառեր գրեմ ոնց դու ես անում, բայց ձեր ասած երաշխիքները օդ են եւ ոնց քաքի մեջ էինք տենց ավելի խորն ենք ընկղմվելու։

Մեր ասած երաշխիքները՞: Ի՞նչ «մեր», Շին: Ես ի՞նչ եմ, ՀԱԿ խոսնա՞կ, թե՞ կուսակցական անդամ: Հիմա՞ ով ա իրոք ասում՝ ով մեզ հետ չի, մեր դեմ ա: Թարգեք, էլի, ախպոր պես: Ես ասում եմ. ուզում եմ Հայաստանում նորմալ քաղաքական երկխոսություն ու բանավեճ տեսնել, ոչ թե էս: Էս յա եղած, յա չեղած, ինձ համար մեկ ա: Չեմ քննարկում, թե երաշխիքները օդ են, թե չէ, չեմ ասում՝ եկեք հանձնենք պրծնենք, ու չեմ էլ կարծում, թե «կուվալդը առած տան հիմք ենք քանդում»: Գնա՞մ էս թեմայից, ինչ անեմ:

[Հայկօ]

Էս էլ, ձեր խաթր, մեջբերում եմ ՀՀԿ-ի պաշտոնական էջից (http://www.hhk.am/hy/program/): Մեր իշխող կուսակցության պաշտոնական ծրագրի առաջին կետերն են: Թվում ա, թե խնդալու են, բայց մինչև մենք խնդում ենք, իրենք իրենցին հասել են. ամբողջ երկրով անտանելի ներծծված ենք հենց սրանով, զռռում ա: Մի հատ կարդացեք, էլի, մի ալարեք:

ՀՀԿ ԾՐԱԳԻՐ
ՀԻՄՆԱԴՐՈՒՅԹՆԵՐ


Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը (ՀՀԿ) ազգային պահպանողական կուսակցություն է, որի նպատակներն ու գործունեությունը բխում են Ազգի և Հայրենիքի հավիտենության գաղափարներից: Հայության բնօրրանը Հայկական բարձրավանդակն է, որը Հայոց անփոխարինելի հայրենիքն է
Հայոց գերագույն նպատակը, որ իմաստավորումն է իր գոյության, հարատևումն է Հայրենիքում, հաստատումը իր կենսական ուժի, ստեղծագործ հանճարի ու ազատ կամքի: Այդ նպատակի իրագործման գրավականը Հայ ազգային գաղափարախոսությունն է, որում էական տեղ ունի Գարեգին Նժդեհի ուսմունքը
Իր առաքելության գիտակցումն ունեցող յուրաքանչյուր ազգ, ելնելով սեփական աշխարհընկալումից, սահմանում է իր արժեքների համակարգը, նպատակներն ու իղձերը, նախանշում իր հարատևման ռազմավարությունը, որոնց տեսաբանված ամբողջությունը հանդես է գալիս իբրև տվյալ ազգի գաղափարախոսություն: Հայ ազգային գաղափարախոսությունը կառուցվում է հայոց արժեհամակարգի ու պատմամշակութային փորձի զուգակցումով` ազգային և համամարդկային արժեքների համադրմամբ: Այն պետք է ամրապնդի հայության հավատը սեփական ուժերի ու ապագայի նկատմամբ և իբրև գաղափարախոսական համակարգ` մշտապես զարգացում ապրի
Մենք հավատում ենք, որ գոյություն ունի Աստծո կողմից մարդուն տրված բարոյական նորմերի հաստատուն համակարգ, որին հետևելը ինչպես անհատի, այնպես էլ հասարակության սրբազան պարտքն է
Ազգերի մշակութային մերձեցում (բայց ոչ ձուլում), գիտատեխնիկական, տնտեսական միավորում (և ոչ մեկուսացում), այսինքն` հոգևոր-մշակութային ինքնատիպություն և քաղաքակրթական ընդհանրություն. այսպես ենք մենք հասկանում աշխարհի բնական կարգը, այսպիսին է ազգայինի և համամարդկայինի մեր ընկալումը
Աստծո կամոք մենք արարվել ենք որպես հայեր, հետևապես` մեր և Արարչի միջև հարատև կապն ապահովվում է Հայ տեսակը հավիտենականացնելու ճանապարհով: Այս ելակետն ունենալով` Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը մեր պատմության հեթանոսական և քրիստոնեական ժամանակաշրջաններն արժևորում է ազգայինի առաջնայնության սկզբունքով:


Մնացած կետերը սրանցից շատ տարբեր չեն, ու հա, մինչև հիմա ՀԱԿ-ի դիրքորոշմանը հակադարձ ասված ամեն ինչ սրանցից համարյա ոչ մի բանով չի տարբերվում:

[Ծլնգ]

Ծլնգ, չափազանց շատ տառեր են ու չափազանց քիչ կոնկրետ առաջարկներ: Պլյուս՝ գրածդ վտանգավոր չափի մոտենում ա տոտալիտարիզմի: Անձամբ ես ինձ նույնքան կամ նույնիսկ ավելի վատ կգամ տենց ռազմաշունչ գաղափարախոսությամբ ու կարծիքների ու տրամադրությունների համընդհանուր վերահսողություն ունեցող երկրում, ինչքան հիմա եմ զգում՝ ստեղ:

Ի՞նչ տոտալիտարիզմ, այ Հայկօ ջան։ Ինչքան ասում եմ իմ գրածները բանի տեղ մի դիր, ինքդ քո երկրի մասին մտածիր, դու ասում ես տոտալիտարիզմ։ Էն որ «բանագը բանագ չի», կարծում եմ ոչ մեկս էլ չենք առարկում։ Էն որ ունեցել ենք հաղթանակ, որով արժի ու պիտի պարծենանք, նորից դժվար ա անտեսել։ Իմ մնացած ասելիքները էն էր, որ այդ պլատֆորմի մեջ տրամաբանություն չկա, ու ոչ էլ քաղաքական ուժ կա։ Իսկ թե մտքերը ոնց են կառուցվում, արդեն ինքը մտածողը պիտի որոշի։ Իսկ զինվորականը չունի մտածելու ընդհանրապես։ Ցանկացած երկրի բանակ, նույնիսկ ամենա-ոչ-տոտալիտար երկրների, տոտալիտար հիերարխիկ կառույց է։ Զինվորականը երկրի սեփականությունն է, և չի կարող ունենալ սեփական կարծիք քաղաքական գզվրտոցի վերաբերյալ։ Բարձր ժողովրդավարությամբ երկրներում զինվորականների ընտրության իրավունքի հարցն էլ այնքան էլ պարզ չի, հենց օրինակ ԱՄՆ-ում շատերը գտնում են, որ զինվորականները չպիտի մասնակցեն ընտրություններին։ Սրա պատճառով է նաև, որ ազգ-բանակ կոնցեպտը բավականին վտանգավոր է, քանի որ բերում է ռազմական պետականության։ Իմ ասած բանակ-ազգը բառախաղ էր, որի հիմքում բանակը ազգին ծառայացնելն է, ոչ թե Սաշիկների օլիգարխիկ կառույցին նպաստելը։

Խնձոր ոչ այս կողմը կա, ոչ էլ այն։ Էդ փոխզիջումները անկապ պոռոցի ա, նույն ձևի կարամ ասեմ՝ Սաշիկների ոռը փեդ կոխի... մեկ ա ո՛չ փոխզիջող կա, ոչ էլ փեդ կոխող։

Իսկ կոնկրետ առաջարկներ

թքել քաղաքականության վրա, զարգացման այս փուլում Հայաստանում քաղաքականություն չկա։
զարգացնել շրջանները ներքևից վերև. ստեղծել ամուր կրթական համակարգ, որ շրջանների դպրոցների շրջանավարտները ոչ թե Երևանի տուֆտա բուհերը համարեն իրենց երազանքների գագաթնակետը, այլ մտածեն արտասահմաններում կրթություն ստանալու մասին։ Կասեք որ սա ուղեղների արտահոսքի ա բերում, բայց ավելի լավ է ուղեղների արտահոսք, որոնք արտերկրներից սրտացավությամբ կմասնակցեն Հայաստանի զարգացման հարցերին, քան թե երկար ռուբլու հետևից ռուսաստաններում չոլ եկող կիսակիրթ պառկետ խփողներ բուծելը։
ստեղծել քաղաքացիական անհնազանդության ճկուն համակարգ, որը ամեն մի թարս խոսացած դատավորի կհանի արևին կփռի, Տրիբունի ասած, ամեն մի կոպեկ վերցնող գայիշնիկի նկարները ամբողջ համացանցով ու քաղաքի ստոլբերով կտարածի, ամեն մի դպրոցում «երեխուն մասնավոր պարապել ա պետք» ասող ուսուցչի տռուսիկը գլխին կքաշի։
երիտասարդներին կրթել, կրթել ու նորից կրթել պետականության կորստի վտանգների մասին։
դիվանագիտական կադրեր պատրաստել, թեկուզ պետական ատյաններից դուրս։
լայնատարած ֆինանսական կրթվածությանը ուղղված գործընթացներ սկսել, որպեսզի բնակչության «ունեցվածի կուտակման» (wealth accumulation) մակարդակը բարձրանա. երկրում ունեցվածք ու սեփականություն ունեցողները ավելի սրտացավ են այդ երկրի համար, ոչ թե ամեն մի քաղաքական ալեկոծության ժամանակ ճամպրուկ են հավաքում։
վերը նկարագրված կետերի կոնկրետ իրականացումների համար հայցել ֆինանսավորում ներքին և արտաքին «սրտացավ» բարերարներից, ու այդ դրամը ծառայեցնել այդ համակարգերի բարելավան արագացմանը։
լցվել համբերատարությամբ. երգիրը երգիր չի դառնալու դեռ մի մեկուկես սերունդ էլ։


Ու այս ցանկի և ոչ մի կետի համար էլ պետք չի երկրի ղեկին կանգնած լինել, կամ չինովնիկի պաշտոն ունենալ։ Իսկ քաղաքական բանավեճերը անկապություն են, քանի դեռ 5000 դրամով ձայնը ծախողների հերթ ա ամեն ընտրություններին։ Լոլո-մոլո իմ ասածների մեջ չկա, բայց «ժամանակը մեր կողմը չի» բանաձևը կոպիտ ասած տգիտություն ա։ Նախ, ժամանակը հակառակորդի կողմն էլ չի, քանի անյտեղ նոր սերունդներ են մեծանում, որոնք երբեք Արցախի հետ ոչ մի կապ չեն ունեցել, ու հաստատ իրանց կամքով չեն գնա մի երկու թիզ «չուժոյ» հողի համար արյուն թափեն։ Բայց մյուս կողմից էլ, ուզո՞ւմ ես ժամանակը քո կողմը լինի, լծվի մի որևէ երկիրը զարգացնող համակարգի (իմ ասածների չէ, դու քո համար մտածիր), ու աննկուն առաջ քշի։ Թե չէ պարտվողական քաղաքականություն խաղալը հաստատ այդ ժամանակը մեր կողմից չի դարձնում։

Էսքան բան իմ ակումբային քաղաքական արշավանքներից։ ;)

[Շինարար]

Էս էլ, ձեր խաթր, մեջբերում եմ ՀՀԿ-ի պաշտոնական էջից (http://www.hhk.am/hy/program/): Մեր իշխող կուսակցության պաշտոնական ծրագրի առաջին կետերն են: Թվում ա, թե խնդալու են, բայց մինչև մենք խնդում ենք, իրենք իրենցին հասել են. ամբողջ երկրով անտանելի ներծծված ենք հենց սրանով, զռռում ա: Մի հատ կարդացեք, էլի, մի ալարեք:

ՀՀԿ ԾՐԱԳԻՐ
ՀԻՄՆԱԴՐՈՒՅԹՆԵՐ


Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը (ՀՀԿ) ազգային պահպանողական կուսակցություն է, որի նպատակներն ու գործունեությունը բխում են Ազգի և Հայրենիքի հավիտենության գաղափարներից: Հայության բնօրրանը Հայկական բարձրավանդակն է, որը Հայոց անփոխարինելի հայրենիքն է
Հայոց գերագույն նպատակը, որ իմաստավորումն է իր գոյության, հարատևումն է Հայրենիքում, հաստատումը իր կենսական ուժի, ստեղծագործ հանճարի ու ազատ կամքի: Այդ նպատակի իրագործման գրավականը Հայ ազգային գաղափարախոսությունն է, որում էական տեղ ունի Գարեգին Նժդեհի ուսմունքը
Իր առաքելության գիտակցումն ունեցող յուրաքանչյուր ազգ, ելնելով սեփական աշխարհընկալումից, սահմանում է իր արժեքների համակարգը, նպատակներն ու իղձերը, նախանշում իր հարատևման ռազմավարությունը, որոնց տեսաբանված ամբողջությունը հանդես է գալիս իբրև տվյալ ազգի գաղափարախոսություն: Հայ ազգային գաղափարախոսությունը կառուցվում է հայոց արժեհամակարգի ու պատմամշակութային փորձի զուգակցումով` ազգային և համամարդկային արժեքների համադրմամբ: Այն պետք է ամրապնդի հայության հավատը սեփական ուժերի ու ապագայի նկատմամբ և իբրև գաղափարախոսական համակարգ` մշտապես զարգացում ապրի
Մենք հավատում ենք, որ գոյություն ունի Աստծո կողմից մարդուն տրված բարոյական նորմերի հաստատուն համակարգ, որին հետևելը ինչպես անհատի, այնպես էլ հասարակության սրբազան պարտքն է
Ազգերի մշակութային մերձեցում (բայց ոչ ձուլում), գիտատեխնիկական, տնտեսական միավորում (և ոչ մեկուսացում), այսինքն` հոգևոր-մշակութային ինքնատիպություն և քաղաքակրթական ընդհանրություն. այսպես ենք մենք հասկանում աշխարհի բնական կարգը, այսպիսին է ազգայինի և համամարդկայինի մեր ընկալումը
Աստծո կամոք մենք արարվել ենք որպես հայեր, հետևապես` մեր և Արարչի միջև հարատև կապն ապահովվում է Հայ տեսակը հավիտենականացնելու ճանապարհով: Այս ելակետն ունենալով` Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը մեր պատմության հեթանոսական և քրիստոնեական ժամանակաշրջաններն արժևորում է ազգայինի առաջնայնության սկզբունքով:


Մնացած կետերը սրանցից շատ տարբեր չեն, ու հա, մինչև հիմա ՀԱԿ-ի դիրքորոշմանը հակադարձ ասված ամեն ինչ սրանցից համարյա ոչ մի բանով չի տարբերվում:

մթամ ինչ, նենց ես ասում, ոնց որ ակումբցիքով գնացել ենք հանրապետական ենք ընտրել:

[Հայկօ]

մթամ ինչ, նենց ես ասում, ոնց որ ակումբցիքով գնացել ենք հանրապետական ենք ընտրել:

Չէ իհարկե, Շին, եթե տենց ասելու լինեի, տենց էլ կասեի:

Ընդհանրապես՝ էս թեմայում ծայրահեղացումները շատ շատ են: Ես էլ դրանից զերծ չեմ:

[Lion]

Միայն երբ ինքնագիտակցությունդ կգա նրան, որ ասես՝ «հակաճառել եմ»։ Հակառակ դեպքում քո մասին կասեմ էն, ինչ մտածում եմ, երիտասարդ ( տես՝ չասեցի ջահել)

Sent from my A0001 using Tapatalk

Այսինքն ինչ, վիրավորանքով սպառնում ես և ուզում ես ստիպել, որ ես իմ կարծիքը փոխեմ? Արտակ, ուշքի արի, դու լուրջ տղա ես, էս ինչ մի էմիոցիաների ես տրվել...??

[Chuk]

Այսինքն ինչ, վիրավորանքով սպառնում ես և ուզում ես ստիպել, որ ես իմ կարծիքը փոխեմ? Արտակ, ուշքի արի, դու լուրջ տղա ես, էս ինչ մի էմիոցիաների ես տրվել...??

Չէ, ուղղակի քանի դեռ քեզ թվում է, որ հինգերորդ դասարանի մակարդակի գրառմամբ «ջախջախել ես» իմ բերած հոդվածները, ես ղժժալու եմ, կներես :))

[Շինարար]

Չէ իհարկե, Շին, եթե տենց ասելու լինեի, տենց էլ կասեի:

Ընդհանրապես՝ էս թեմայում ծայրահեղացումները շատ շատ են: Ես էլ դրանից զերծ չեմ:

Հայկ, ամբողջ խնդիրն էդ ա, որ ՀԱԿ–ը, էս պահին միակ ընդդիմությունը, որին ուզում ենք հավատացած լինենք, որը քիչ թե շատ հույս ա ներշնչում իր ընդդիմություն լինելու մեջ, ՀՀԿ-ին չի հակադրվում մարսելի ծրագրով: 27 տարի տանջված, սմքած, բռնաբարված ժողովդրին եկել ասում են փոխզիջումներ, հասարակ ժողովրդի լեզվով՝ հողեր տանք Ադրբեջանին, դրանից հետո ինչո՞վ ա լավ լինելու, սոցիալի՞զմ ա հաստատվելու, էլ թալան չի՞ լինելու, ախր սկի երաշխիք չկա, որ էլ չեն կրակելու: Համակարգը փոխելուց, աշխատելաոճը փոխելուց, իրանց կենսակերպով վստահություն ներշնչելուց խոսան թող: Անունն էլ դրել են քաղաքական երկխոսություն, ես գեղացի տղա՝ ներողություն, ոչ քաղաքականն եմ հասկանում, ոչ երկխոսությունը:



Հանրապետականը մի կողմից քո ցույց տվածով իր էջում գրել ա Հայկական բարձրավանդակ, սրբազան, հարատև, Աստված, քրիստոնեություն, մարդիկ ասում են՝ հաաաա, մյուս կողմից էլ ասում ա՝ հինգ հազար դրամ, առ գնա ընտրի, ասում ա՝ գնա ընտրի՝ թե չէ գործից դիմում գրի դուրս արի, ասում ա՝ գնա ընտրի շենքիդ վերելակը սարքեմ, ասումա ՝ գնա ընտրի ես քու սենցն ու նենցը և այլն: Փոխզիջումդ թալանի դեմը ո՞նց ա առնում, կեղեքման դեմը ոնց առնում, ի՞նչ արժեհամակարգ ա բերում, ի՞նչ գաղափարներ ենք բերում, օլիգարխների դեմը առնո՞ւմ ենք, թե՞ չէ, նվազագույն աշխատավարձի շեմը ինչքան ենք բարձրացնում, պարտադրու՞մ ենք որ ֆիրմաները գերշահույթներ ունենալու փոխարեն նորմալ աշխատավարձեր տան իրանց աշխատակազմին, մոնոպոլիաների դեմն առնո՞ւմ ենք, ո՞նց ենք դա անում: Հողերը տալուց հե՞շտ բան: Ասում ա՝ ինձ ընտրի, հողերը հետ տամ: Հա բա, էսա ընտրում եմ, սպասի հողը քաղհանեմ ու վազելով գնամ ընտրատեղամաս:

[Հայկօ]

Օկ, ուրիշ հարց բարձրացնեմ: Որո՞նք են էն երաշխիքները, որոնց լինելու դեպքում կարելի կլինի խոսել փոխզիջումների-բանի մասին, ու կա՞ն ընդհանրապես տենց բաներ: Առաջինը դե պարզ ա. էնքան աժդահա, հզոր, հուժկու ենք լինում, որ հարևանները վախենան ծպտուն հանել: Իսկ ուրի՞շ:

[Տրիբուն]

Օկ, ուրիշ հարց բարձրացնեմ: Որո՞նք են էն երաշխիքները, որոնց լինելու դեպքում կարելի կլինի խոսել փոխզիջումների-բանի մասին, ու կա՞ն ընդհանրապես տենց բաներ: Առաջինը դե պարզ ա. էնքան աժդահա, հզոր, հուժկու ենք լինում, որ հարևանները վախենան ծպտուն հանել: Իսկ ուրի՞շ:

Բայց դու ինչ բարի տղա ես։ Պարտադիր ուզում ես ինչ-որ պահի ինչ-որ բան փոխզիջած լինես։ :D Քանի՞ թուրք գիտես, որ ուզում ա Մուշն ու Սասունը քեզ փոխզիջի։ Ռազմահայրենասեր արիացիություն չեմ անում, հարց եմ տալիս, որ քո պես հետաքրությունս բավարարեմ - քանի՞ հարուստ, հզոր, ուժեղ երկիր գիտես, որը մեկ էլ կանգնել ա ու հայտարարել ա․ «բարև ձեզ, ես զգում եմ, որ արդեն ժամանակն ա, որ ձեզ պիտի փոխզիջեմ»։ Օրինակ՝ Ֆրանսիան կանգնում ա ու Էլզասն ու Լոթարինգիան վերադարձնում ա Գերմանիային։

[Lion]

Չէ, ուղղակի քանի դեռ քեզ թվում է, որ հինգերորդ դասարանի մակարդակի գրառմամբ «ջախջախել ես» իմ բերած հոդվածները, ես ղժժալու եմ, կներես :))

Է ղժժա, հաջող ղժժոց - ես էլ միմատաբար ենթադրում էի, թե այս թեման լուրջ քննարկման համար է...

Չէի ենթադրում նաև որ դու, այն էլ հավակնելով լուրջ քննարկման ու այդ նպատակով նույնիսկ թեմա բացելով, ոչ միայն կխուսափես դրանից, այլև կփորձես չարաշահել դիսկուսիաներում կիրառվող, սակայն, զուտ ինքն իրեն, առանց փաստարկների, աբսուրդ պրիյոմը, որը կոչվում է սարկազմ: Սարկազմ կոչվածը չափի մեջ կիրառելի է, մանավանդ համեմված փաստարկներով, սակայն զուտ ինքն իրեն, իսկ այստեղ հենց այդ վիճակն է, դրա կիրառությունը ուղղակի ցույց է տալիս, որ կիրառողն այլ ասելու բան չունի:

[Mephistopheles]

Ժողովուրդ, ես փեզ կոնկրետ երկու հարց եմ տալիս...

1. Հայաստանը ինչի՞ ա մասնակցում բանակցություններին (ղարաբաղի հետ), ո՞րն ա մեր շահը էս բանակցություններում.

2. եթե ընտրվեց ձեր ուզած իշխանությունը, ասիք "այ էս ա դիս իզ իթ, ախպեր..." հայաստանը պետք ա՞ դուրս գա բանակցություններից ...

[Chuk]

Է ղժժա, հաջող ղժժոց - ես էլ միմատաբար ենթադրում էի, թե այս թեման լուրջ քննարկման համար է...

Չէի ենթադրում նաև որ դու, այն էլ հավակնելով լուրջ քննարկման ու այդ նպատակով նույնիսկ թեմա բացելով, ոչ միայն կխուսափես դրանից, այլև կփորձես չարաշահել դիսկուսիաներում կիրառվող, սակայն, զուտ ինքն իրեն, առանց փաստարկների, աբսուրդ պրիյոմը, որը կոչվում է սարկազմ: Սարկազմ կոչվածը չափի մեջ կիրառելի է, մանավանդ համեմված փաստարկներով, սակայն զուտ ինքն իրեն, իսկ այստեղ հենց այդ վիճակն է, դրա կիրառությունը ուղղակի ցույց է տալիս, որ կիրառողն այլ ասելու բան չունի:

Լիոն ջան, ճիշտ ես: Ինչքան էլ գրածներդ անլուրջ համարեմ, իմ կողմից նման ռեակցիան անլուրջ վերաբերմունք ա: ԱՎելի լավ ա անտեսեմ, քան էդպես արձագանքեմ: Էնպես որ ներողություն տոնիս համար:

[Lion]

էսքանից էն կողմ բամ չեմ կարդում։ Երբ դուխդ, համարձակությունդ կհերիքի, քո մակարդակին համապատասխան մեկի հետ բանավեճ կկազմակերպեմ, էնպես, որ բոլորը նայել ու դատել կարողանան։

Բայց ես վստահ պնդում եմ, որ դու էդքան դուխ չունես։

[Chuk]

Կազմակերպի :ճ

Sent from my A0001 using Tapatalk

[Lion]

Կազմակերպեցի, չստացվեց - ղժժալու ձգտումը ու վախը պարտությունից գերակշռեց...

[Chuk]

Մի սադրիր, չեմ ուզում էլի գրառումներիդ գնահատական տալ :ճ

Sent from my A0001 using Tapatalk