Դիտել ողջ տարբերակը : Արտերկրում մեծացող երեխաների հայերենի պահպանման հարցը
Ուլուանա
28.10.2015, 03:44
Արտասահմանում ապրող ակումբցիներից շատերը երեխաներ ունեն, ու կարծում եմ՝ տվյալ խնդիրը բոլորի համար էլ այս կամ այն չափով ակտուալ է։ Ի՞նչ անել, որ օտարալեզու միջավայրում ապրելով՝ երեխան ոչ միայն սովորի խոսել ու գրել հայերեն, այլև իմացածը պահպանի ու նաև զարգացնի, այնպես, որ հայերենը նրա համար մայրենի լինի ու մնա, այսինքն՝ գոնե երկու մայրենիներից մեկը լինի։ Գիտեմ, որ շատ դժվար է, ու մարդկանց մեծ մասին դա չի հաջողվում։ Ցավոք, շրջապատումս բազմաթիվ են չհաջողված դեպքերը, ավելին՝ հաջողված դեպքերն ուղղակի հազվագյուտ են, ըստ իմ դիտարկումների։ Չեմ ուզում դատել կամ մեղադրել, բայց, ինչքանով ես եմ նկատել տարբեր ծանոթներիս տեսնելով, էն մարդիկ, որոնց երեխաները չեն խոսում հայերեն կամ վատ են տիրապետում հայերենին, հիմնականում առանձնապես ջանքեր չեն էլ գործադրել երեխաների հայերենը պահպանելու համար։
Պիտի խոստովանեմ, որ մինչև երեխա ունենալը ավելի շատ էի մեղադրում էդպիսի ծնողներին, որովհետև ավելի վատ էի պատկերացնում խնդրի լրջությունը։ Իրականում սա իսկապես շատ բարդ գործ է ու պահանջում է մշտական, հետևողական ջանքեր ու աշխատանք։ Երբ երեխայի համար հայերենի միակ աղբյուրը ծնողներն են կամ ընտանիքը, իսկ մնացած ամեն ինչն օտար լեզվով է, երեխան ինքնաբերաբար ավելի շատ հակվում է օտար լեզվին։ Շատ հայ ծնողներից եմ լսել, որ մանկապարտեզ կամ դպրոց գնալուն պես երեխան սկսում է տանն էլ անգլերեն խոսել, նույնիսկ ծնողների հայերեն հարցերին անգլերենով պատասխանել և այլն։ Ու երևի հենց էդ պահն է ամենանուրբն ու վճռականը, երբ ծնողները տեղի են տալիս, ու հետո արդեն ուշ է լինում։ Կամ իրենք էլ են սկսում անգլերեն խոսել երեխաների հետ, կամ պարզապես հաշտվում են էն փաստի հետ, որ իրենք հայերեն պիտի խոսեն, իսկ երեխան իրենց անգլերեն պատասխանի։ Ծնողներ էլ կան, որ հատուկ ուսուցիչ են վարձում, որ իրենց երեխային հայերեն սովորեցնի, բայց իրենք, Հայաստանի հայ լինելով, երեխայի հետ անգլերեն են խոսում։ Նման մոտեցումը ոչ մի կերպ չեմ հասկանում։ Բայց դե իրենք իրենց կյանքը։
Անձամբ ինձ համար շատ–շատ կարևոր է, որ երեխաներս գերազանց տիրապետեն հայերենին՝ որպես իրենց մայրենի լեզու, ու փորձում եմ ամեն ինչ անել, որ էդպես լինի։ Բայց արդեն զգում եմ, որ բարդ է, գնալով բարդանում է։ Ու մի թեթև բացթողումն անգամ կարող է ճակատագրական լինել էդ առումով։
Տղայիս հետ հենց սկզբից հայերեն ենք խոսել։ Մինչև նախամանկապարտեզ գնալը, որն անցյալ տարի էր, անգլերեն ընդհանրապես չգիտեր, բացի տառերից։ Մանկապարտեզում սկզբից դժվար էր, իհարկե, բայց շատ արագ սովորեց, հիմա, չասեմ գերազանց կամ սահուն, բայց բավական ազատ խոսում է անգլերեն։ Ճիշտ է, քերականական սխալներ է անում երբեմն, բառապաշարն էլ իր տարիքի անգլախոս երեխաների համեմատ դեռ աղքատիկ է, բայց ընդհանուր առմամբ նորմալ խոսում ու արտահայտվում է։ Հայերենից շատ լավ բառապաշար ունի, տարբեր մարդկանց կարծիքով, իր տարիքի երեխաներից անհամեմատ ավելի հարուստ։ Բայց վերջերս նկատում եմ, որ մեկ–մեկ որոշ հայերեն նախադասություններ կամ արտահայտություններ անգլերեն կառույցներով է ասում, մի քիչ էլ անգլերեն ակցենտով է սկսել նկատվել։ Ճիշտ է, ուղղելուց հետո ճիշտ է արտասանում, բայց դե խնդիրը կա, փաստորեն։ Ու գիտեմ, որ գնալով ավելի վառ է արտահայտվելու էդ ամենը, եթե հետևողական պայքար չտանենք էդ ուղղությամբ։ Երբ նոր էր սկսել մանկապարտեզ գնալ, երբեմն ինչ–որ բաներ անգլերեն էր ասում, բայց տանը խիստ դրվածք սահմանեցինք, որ իրար հետ միայն հայերեն պիտի խոսենք, բացառությամբ տնային անելիս կամ իրեն անգլերենի հետ կապված ինչ–որ բան բացատրելիս։ Հիմա տանը համարյա չի խոսում անգլերեն։ Նաև ամեն օր իր համար հայերեն գրքեր ենք կարդում։ Գրել դեռ չենք սկսել, բայց մի օր դա էլ կանենք։ Սկզբում, երբ նոր էր սկսում անգլերեն սովորել, մտածում էինք՝ խթանելու համար տանը մի քիչ հետը անգլերեն էլ խոսենք, բայց հետո մտածեցինք (կողքից էլ շատ լսեցինք), որ իմաստ չունի, անգլերենն էսպես թե էնպես սովորելու է. անգլերենին հաստատ վտանգ չի սպառնում, պետք է հնարավորինս հայերենի վրա կենտրոնանալ։
Կուզենայի, որ էս թեմայում բոլորը պատմեին իրենց փորձից։ Ենթադրում եմ, որ ակումբցիների մեջ պիտի որ էս հարցը կարևորողներ շատ լինեն։ Թե չէ՝ ԱՄՆ–ում, կոնկրետ իմ միջավայրում, ես ինձ էդ առումով ահագին մենակ եմ զգում, մի տեսակ կարծես նորմալ երևույթ համարվի հայերենի աստիճանական մոռացությունը, կարծես էդպես էլ պիտի լիներ։
Մի խնդրանք. ինձ համար սա շատ նուրբ թեմա է, ու շատ տհաճ կլինի կարդալ «մեկ ա, ինչ էլ անես, հայերենը մոռանալու ա, եթե ԱՄՆ–ում մնաք», «հայերենը կամաց–կամաց հետ ա գնալու, տենց էլ պիտի լինի, ու դա լրիվ նորմալ ա» կարգի կարծիքներ։ Հավատացեք, ես դրանցից լիքը լսել եմ ու մինչև կոկորդս կուշտ եմ։ Դրական ու հնարավորինս պրակտիկ բնույթի գրառումներ եմ ուզում։ Կարծում եմ՝ շատերի համար օգտակար կլինի։ Կոնկրետ տղայիս հետ կապված առայժմ ինչ–որ լուրջ անհանգստանալու վիճակ չեմ տեսնում, առնվազն ներկայումս կարծես թե ընդհանուր առմամբ վերահսկելի է իրավիճակը, բայց ինչքա՞ն ժամանակ էդպիսին կմնա, չգիտեմ։ Դրա համար փորձում ենք վերահսկողությունը չկորցնել ու աշխատել հայերենի ուղղությամբ, հուսով եմ՝ կհաջողվի։ Ամեն դեպքում գիտեմ, որ իմ ուզածը հնարավոր է, որովհետև կան կոնկրետ դրական օրինակներ, ցավոք, քիչ են, բայց կան։ Էնպես որ ավելի լավ է մտածել, թե ոնց հասնել դրան, ոչ թե բացասական օրինակներին նայելով՝ համակերպվել էն մտքի հետ, որ ոչինչ անել հնարավոր չէ։
Մի խոսքով՝ Ակումբի ծնողներ, խնդրում եմ, գրեք, ի՞նչ մեթոդներ եք կիրառում ձեր երեխաների հայերենի պահպանման ու զարգացման համար։ Ի՞նչ մեթոդներ, ձեր կարծիքով, չարժե կիրառել, որոնցում համոզվել եք սեփական կամ այլոց փորձի հիման վրա։ Մի խոսքով՝ եկեք էստեղ քննարկենք էս խնդիրը, փորձի փոխանակում անենք, խորհուրդներ, առաջարկներ ներկայացնենք։
Ծնողներին դիմելով եմ գրել, բայց ցանկացած մարդ էլ, իհարկե, կարող է խորհուրդներ ու առաջարկներ անել կամ պատմել ծանոթ մարդկանց փորձերից, եթե վերևում նշածս անցանկալի մոտեցումը ցույց չի տալու։
Ապրես Ուլուանա: Շատ կարևոր հարց ես քննարկում, գոնե ինձ համար:
Մեր փոքրիկը 1 տարեկան է դառնալու օրերս, ու դեռ չի խոսում:
Մենք էլ որոշել ենք, որ մայրը իր հետ խոսալու է միմիայն հայերեն: հոր խնդիրը մի քիչ բարդ է, քանի որ լինելով Հայաստանցի հայի զավակ, շատ քիչ գիտեր հայերեն ծնողների ախմախ խելքից: Ծնողները ռուսախոս էին:
Հիմա մենք ինչ որ անում ենք, անում ենք ինտուիցիայով: Ու ճիշտն ասած չգիտենք էլ թե դա ինչի կբերի:
Ընկերոջս երեխան 6 տարեկան է, ու քո նկարագրած վիճակն է: Տանը Միայն հայերեն են խոսում բոլորն էլ, իսկ երեխան արդեն անկախ իրենից դպրոցից տուն է բերում անգլերենը: Երբ որ արագ ինչ որ բան է ուզում ասել առանց մտածելու, մեջը անգլերեն բառեր է կոխում, մի տեսակ հայերեն բառը ինքը պետք է արհեստականորեն հիշի նոր ասի: Ասենք երբ ասում էր որ "խնձոր եմ ուզում" խնձոի տեղը օգտագործում էր անգլերենը:
....
հիմա ես էի մտածում թե ինչ պետք է անենք:
Տորոնտոյում բավականին շատ լիբանանցի հայեր կան, որոնք գաղթել են մոտ 40 տարի առաջ:
իրենց երեխաները ծնված լիւնելով Կանադայում մաքուր հայերեն են խոսում, առանց մտածելու: Պետք է փորձեմ իրենցից հարցուփորձ անեմ, թե ինչպես են իրենք վարվել:
Դա իմ իմացած լավագույն փորձն է, որը կարելի է կիրառել, քանի որ արդյունքը աչքիս առաջ է: Երեխաները անգլերեն խոսում են առանց պրոբլեմի:
Համարյա բոլորը գիտեն նաև արաբերեն: իսկ դպրոցում տիրաելեն են նաև ֆրանսերենի, ոնց որ ասենք մեր Հայասանյան դպրոցի աշակերտը ռուսերեն- էտ մակարդակով:
Ընդանրապես արևմտահայերի 99 տոկոսը շատ լավ հայերեն գիտի: Լինեն պարսկահայ թե սիրահայ:
Մի բան հաստատ գիտեմ, որ իրենց գերակշիռ մասը երեխաներին տալիս է հայկական դպրոց:
Այսեղ մի շատ լավ/ուժեղ դպրոց ունենք Կիլիկյայի թեմի եկեղեցուն կից: Անգամ օտարներն են այնտեղ հաճախում, այնքան լավն է այդ դպրոցի անունը: վատը այն է, որ պետությունը ոչ մի կոպեկով չի օգնում, ու լրիվ համայքի ու եկեղեուց ուսերին է դպրոցը:
բայց էլի հետաքրքիր է որ հայաստանցու երեխան այնտեղ հաճախելով էլի հայերենից կաղում է, իսկ արևմտահային ոչ: ի՞նչ ֆենոմեն է չեն կարողանում հասկանամ:
...
Եթե մի բան հասկացա , անպատճառ կգրեմ: Դու էլ կիսվիր քո ճանաչած մարդկանց փորձով:
Ձայնալար
28.10.2015, 10:29
Մտքիս երկու պրիմիտիվ բան ա գալի՝ տանը խոսել միայն հայերեն, հնարավորության դեպքում պարբերաբար Հայաստան բերել: Կարծում եմ, առաջի սերունդի համար առանձնապես խնդիր չկա, քանի դեռ ծնողների առաջին լեզուն հայերենն ա: Համենայնդեպս, իմ բազմաթիվ արտագաղթած մտերիմների երեխեքը հանգիստ խոսում են հայերեն: Խնդիրները սկսում են, երբ ծնողները տանը անգլերեն են փորձում խոսել, կամ իրանց կամ երեխեքի անգլերենը բացելու համար:
StrangeLittleGirl
28.10.2015, 11:16
Ծնող չեմ, բայց արի որպես կլինիկական լեզվաբան խոսեմ, որ մի քիչ ծանոթ եմ ոնց են էրեխեքը լեզու յուրացնում:
Նախ, տղայիդ ներկա իրավիճակի համար անհանգստանալու կարիք բացարձակապես չկա. երկլեզու էրեխեքն էդպես են լեզու սովորում: Սկզբում երկու լեզուները լավ խառնում են իրար, բայց հետո կամաց-կամաց ամեն ինչ իր տեղն է ընկնում: Երկրորդ, ճիշտ հակառակն եմ ասելու, ինչ մյուսները. բալանսավորված երկլեզու երեխա մեծացնելն էնքան մեծ խնդիր չի, ինչքան ծնողներն են ներկայացնում: Տվյալ դեպքում դուք մի մեծ առավելություն ունեք. երկուսդ էլ հայերենի լեզվակիր եք, այսինքն՝ երեխայի երկու ծնողներն էլ նույն լեզուն են խոսում:
Շատ կարևոր ա, որ շարունակեք տանը հայերեն խոսելն ու ընդհանրապես տանը անգլերենը մինիմումի հասցնեք, որ երեխայի ուղեղում տպավորվի, որ հայերենը տան լեզուն ա: Կարող ա ինչ-որ պահից անգլերենով դիմադրի, բայց հետո կհանձնվի: Մեկ էլ կարևոր ա, որ հայերենի նկատմամբ թշնամանք չձևավորի, այսինքն՝ միշտ հայերեն բաները հաճույքով արեք:
Լեզու սովորելիս մի ուրիշ կարևոր հանգամանք էլ կա, կոչվում ա՝ input: Ինչքան շատ լինի input-ը, էնքան լավ կտիրապետի լեզվին: Դրա համար ուղղակի աշխատեք հայերեն շատ-շատ լսացնել: Հայաստան գնացեք, երբ հնարավորություն կա, հայերեն խոսք, ասենք ռադիո-բան միացրեք, թող ֆոնին գնա:
Գրել-կարդալն ա մի քիչ խնդիր, բայց որ հետևողական լինեք, դա էլ կսովորացնեք:
Չգիտեմ՝ Ծովինարին գիտես, թե չէ: Հրաչ Մարտիրոսյանի աղջիկն ա: Իրա հայերենը Հայաստանի բնակչի հայերենից չի տարբերվում: Իրենց պատմությունը գիտեմ. որոշ ժամանակ համարյա զոռով բակից տուն էին բերում, որ հայերենի դասեր տան, որ գրի-կարդա: Հենց ֆեյսբուքում հայտնվեց, ավելի լավացավ հայերենը:
Ֆեյսբուքը պարտադիր չի, բայց հենց մի քիչ մեծանա, անպայման Արեգին գրանցեք ակումբում :))
Կասեի ամբողջ օրը տանը հայկական հեռուստաալիքներ ու սերիալներ միացրած թողեք, բայց էնքան անմակարդակ են դրանք, որ փոշմանեցի :(
StrangeLittleGirl
28.10.2015, 15:30
Ի դեպ, մի բան էլ ասեմ: Տվյալ երկրի լեզվով տանը երեխայի հետ խոսելը, երբ ծնողները լեզվակիր չեն, ամենավատ բանն է, որ կարող են ծնողներն անել երեխային, որովհետև երեխան ծնողներից ստանում է սխալ input տվյալ երկրի լեզվով ու չի ստանում input ծնողների մայրենի լեզվով: Արդյունքում՝ ոչ մի լեզու կարգին չի իմանում:
Սոնյայի «լեզուների» մասին արդեն էնքան են հարցրել, ու ես էլ էնքան եմ պատմել, որ արդեն հավեսս մի քիչ կորել է դրա մասին խոսելու:
Բայց դե որ նորից թեմա բացվեց, ես էլ գրեմ:
Ինքը 4 ու կես տարեկան է: Խոսում է երեք լեզվով՝ հայերեն, հինդի, գերմաներեն. բոլոր երեք լեզուներն էլ մայրենի են իր համար:
Ես միշտ հայերեն եմ հետը խոսել, հետո Հայաստան ենք գնում, մերոնք են էնտեղից գալիս: Նույնն էլ՝ պապան. ինքն էլ նույն ձևով միշտ հինդի է հետը խոսում, Հնդկաստան է տանում, էնտեղից են գալիս: Դե գերմաներենն էլ բնակականաբար էս երկրի լեզուն է, էսպես թե էնպես սովորելու էր: Ինքն էլ քանի որ մի տարեկանից մսուր էր գնում, հիմա էլ արդեն մանկապարտեզ, էդպես մյուս երկու լեզուների հետ զուգահեռ սովորել է:
Լեզուները չի խառնում, ու երեք լեզվով էլ իր տարիքի համար շատ լավ խոսում է: Հիմա երբեմն ստացվում է, որ երբ գերմանացիների հետ ենք լինում, ասենք՝ իր ընկերների հետ, բոլորս միասին գերմաներեն ենք խոսում, ու դա չի խանգարում, որ երբ մենակ լինենք, իրար հետ նորից հայերեն խոսենք:
Քանի որ ես ու իր պապան միասին միշտ անգլերեն ենք խոսել, ինքը նաև էդ լեզուն է անընդհատ լսել: Ու հիմա արդեն լրիվ հասկանում է, երբ ինչ-որ մեկի հետ անգլերեն եմ խոսում: Մի քանի բան էլ ինքն է փորձում ասել:
Ընդհանրապես, շատ հետաքրքրված է լեզուներով: Ուզում է ռուսերեն էլ հասկանալ, քանի որ ինձ երբեմն լսում է էդ լեզվով խոսելիս կամ մուլտիկ է նայում ռուսերեն. ինչ-որ բառեր է կրկնում, հարցնում: Քուրիկիս մոտ էլ որ տանում եմ՝ Իսպանիա, սկսում է իսպաներենից հարցուփորձ անել: Վերջերս պաղպաղակի տաղավարում կողքներս իսպաներեն էին խոսում, հասկացավ, որ իսպաներեն էր, թեև ոչ մի բառ չգիտի, զուտ հնչողությամբ:
Կարծում եմ, իր մոտ «կյանքի բերումով» շատ մեծ հետաքրքրություն կա լեզուների հանդեպ. մենք էլ կողքից զարգացնում ենք, ոնց կարող ենք:
Հայերենի համար բացարձակ չեմ մտահոգվում. ավելի լավ է խոսում, քան Հայաստանում մեծացող իր տարեքի շատ երեխաներ: Հիմա էլ արդեն գրել-կարդալ ենք սովորում: Ու քանի որ ցանկությունն ու հետաքրքրությունը իրենից է գալիս, ես կասեի՝ դուրս հորդում, համոզված եմ, որ էդպես էլ կշարունակի յուրացնել էդ լեզուն:
Ամեն դեպքում, եթե ծնողները երեխայի մոտ լավ ներդնում են իրենց մայրենի լեզուն, պիտի որ ամեն ինչ նորմալ լինի՝ անկախ երկրից: Անհանգստանալու պատճառ չկա:
Սոնյայի «լեզուների» մասին արդեն էնքան են հարցրել, ու ես էլ էնքան եմ պատմել, որ արդեն հավեսս մի քիչ կորել է դրա մասին խոսելու:
Բայց դե որ նորից թեմա բացվեց, ես էլ գրեմ:
Ինքը 4 ու կես տարեկան է: Խոսում է երեք լեզվով՝ հայերեն, հինդի, գերմաներեն. բոլոր երեք լեզուներն էլ մայրենի են իր համար:
Ես միշտ հայերեն եմ հետը խոսել, հետո Հայաստան ենք գնում, մերոնք են էնտեղից գալիս: Նույնն էլ՝ պապան. ինքն էլ նույն ձևով միշտ հինդի է հետը խոսում, Հնդկաստան է տանում, էնտեղից են գալիս: Դե գերմաներենն էլ բնակականաբար էս երկրի լեզուն է, էսպես թե էնպես սովորելու էր: Ինքն էլ քանի որ մի տարեկանից մսուր էր գնում, հիմա էլ արդեն մանկապարտեզ, էդպես մյուս երկու լեզուների հետ զուգահեռ սովորել է:
Լեզուները չի խառնում, ու երեք լեզվով էլ իր տարիքի համար շատ լավ խոսում է: Հիմա երբեմն ստացվում է, որ երբ գերմանացիների հետ ենք լինում, ասենք՝ իր ընկերների հետ, բոլորս միասին գերմաներեն ենք խոսում, ու դա չի խանգարում, որ երբ մենակ լինենք, իրար հետ նորից հայերեն խոսենք:
Քանի որ ես ու իր պապան միասին միշտ անգլերեն ենք խոսել, ինքը նաև էդ լեզուն է անընդհատ լսել: Ու հիմա արդեն լրիվ հասկանում է, երբ ինչ-որ մեկի հետ անգլերեն եմ խոսում: Մի քանի բան էլ ինքն է փորձում ասել:
Ընդհանրապես, շատ հետաքրքրված է լեզուներով: Ուզում է ռուսերեն էլ հասկանալ, քանի որ ինձ երբեմն լսում է էդ լեզվով խոսելիս կամ մուլտիկ է նայում ռուսերեն. ինչ-որ բառեր է կրկնում, հարցնում: Քուրիկիս մոտ էլ որ տանում եմ՝ Իսպանիա, սկսում է իսպաներենից հարցուփորձ անել: Վերջերս պաղպաղակի տաղավարում կողքներս իսպաներեն էին խոսում, հասկացավ, որ իսպաներեն էր, թեև ոչ մի բառ չգիտի, զուտ հնչողությամբ:
Կարծում եմ, իր մոտ «կյանքի բերումով» շատ մեծ հետաքրքրություն կա լեզուների հանդեպ. մենք էլ կողքից զարգացնում ենք, ոնց կարող ենք:
Հայերենի համար բացարձակ չեմ մտահոգվում. ավելի լավ է խոսում, քան Հայաստանում մեծացող իր տարեքի շատ երեխաներ: Հիմա էլ արդեն գրել-կարդալ ենք սովորում: Ու քանի որ ցանկությունն ու հետաքրքրությունը իրենից է գալիս, ես կասեի՝ դուրս հորդում, համոզված եմ, որ էդպես էլ կշարունակի յուրացնել էդ լեզուն:
Ամեն դեպքում, եթե ծնողները երեխայի մոտ լավ ներդնում են իրենց մայրենի լեզուն, պիտի որ ամեն ինչ նորմալ լինի՝ անկախ երկրից: Անհանգստանալու պատճառ չկա:
իմ կասկածներիս հիմքը մի շատ հին /կարդացել եմ վաղուց/ ճապոնական հետազոտությանը ծանոթանալու է եկել:
այնտեղ նրանք պնդում էին, որ երեխան մինչև 12 տարեկան ինչ լեզվով որ խուսում է, դա դառնում է իր մտածողության լեզուն: իսկ երբ որ լեզուները խառնվում են մինչ այդ տարիքը, ապա երեխայի մոտ մտածողական մասում տրավմա է առաջանում:
Դա կարող է արտահայտվել ակընհայտ, կամ լինել թաքուն:
StrangeLittleGirl
29.10.2015, 11:02
իմ կասկածներիս հիմքը մի շատ հին /կարդացել եմ վաղուց/ ճապոնական հետազոտությանը ծանոթանալու է եկել:
այնտեղ նրանք պնդում էին, որ երեխան մինչև 12 տարեկան ինչ լեզվով որ խուսում է, դա դառնում է իր մտածողության լեզուն: իսկ երբ որ լեզուները խառնվում են մինչ այդ տարիքը, ապա երեխայի մոտ մտածողական մասում տրավմա է առաջանում:
Դա կարող է արտահայտվել ակընհայտ, կամ լինել թաքուն:
Էդ շատ հին հետազոտությունը վաղուց հերքվել ա: Հիմա ասում են՝ երկլեզու էրեխեքն ավելի ճկուն մտածողություն ունեն, ավելի հեշտ են խնդիրներ լուծում:
Խնդիրներ առաջանում են, երբ ծնողները տանը խոսում են ոչ իրենց մայրենի լեզվով:
Մի հարց տամ բոլոր նրանց ովքեր ուզում են իրենց երեխաներին արտերկրում հայերեն խոսել/գրել/կարդալ սովորեցնել՝ ինչո՞ւ եք ուզում որ ձեր երեխան(երը) հայերենին տիրապետեն։ Հարցս պրովոկատիվ չէ, չնայած որ կարող է այդպիսին թվալ․ պարզապես հետաքրքիր է պատճառները լսել, և միգուցե համեմատել՝ զանազանության դեպքում։
Ինքս, արտերկրում մեծացող զավակների ծնող լինելով, երեխաների հայերենին տիրապետելու կապակցությամբ անհանգստության պատճառ չեմ տեսնում։ Ու կարծում եմ, որ տվածս հարցը կարող է բավականին ուղղորդող լինել այս կապակցությամբ իսկ ձեր անձնական պատասխանը՝ հանգստացնող։
StrangeLittleGirl
29.10.2015, 18:11
Մի հարց տամ բոլոր նրանց ովքեր ուզում են իրենց երեխաներին արտերկրում հայերեն խոսել/գրել/կարդալ սովորեցնել՝ ինչո՞ւ եք ուզում որ ձեր երեխան(երը) հայերենին տիրապետեն։ Հարցս պրովոկատիվ չէ, չնայած որ կարող է այդպիսին թվալ․ պարզապես հետաքրքիր է պատճառները լսել, և միգուցե համեմատել՝ զանազանության դեպքում։
Ինքս, արտերկրում մեծացող զավակների ծնող լինելով, երեխաների հայերենին տիրապետելու կապակցությամբ անհանգստության պատճառ չեմ տեսնում։ Ու կարծում եմ, որ տվածս հարցը կարող է բավականին ուղղորդող լինել այս կապակցությամբ իսկ ձեր անձնական պատասխանը՝ հանգստացնող։
Որպես պոտենցիալ արտերկրում երեխա մեծացնող ծնող ասեմ մի քանի պատճառ.
1. Իմ մայրենի լեզուն հայերենն է, հետևաբար ես իմ երեխայի հետ չեմ պատրաստվում ուրիշ լեզվով խոսել, այսինքն՝ իմ սխալ, օտար անգլերենը/դանիերենը կամ ինչ լեզու էլ լինի փոքր տարիքից մտցնել ուղեղը
2. Ինչու՞ երեխային զրկել երկլեզու/երկմշակույթ մեծանալու հրաշալի հնարավորությունից
3. Ես ունեմ ընտանիք, որի հետ կուզեի իմ երեխաները կարողանային նորմալ շփվել: Հայերեն չիմանալու դեպքում էդ հարցը բավական բարդանում է
Ու էստեղ հիշում եմ մորս մորաքրոջ թոռների տխուր փորձը. թոռներից մեկը Հոլանդիայում է ծնվել-մեծացել, մյուսը՝ Ռուսաստանում, երկուսն էլ կարգին հայերեն չգիտեն: Լավ, ասենք երբ մենք չենք կարողանում հետները շփվել, էլի ոչինչ. հեռու ազգական ենք: Բայց երկու աղջիկներն իրար զարմուհի են, ընդհանուր լեզու չունեն: Իսկ Հոլանդիայում մեծացած թոռը տատիկի հետ էլ չի կարողանում շփվել, որովհետև ընդհանուր լեզու չունեն: Չգիտեմ՝ ում համար ոնց, բայց ինձ համար իմ ընտանեկան կապերը շատ կարևոր են ու շատ կարևոր է, որ իմ երեխաներն իմ ընտանիքի հետ կապը չկորցնեն:
Մի հարց տամ բոլոր նրանց ովքեր ուզում են իրենց երեխաներին արտերկրում հայերեն խոսել/գրել/կարդալ սովորեցնել՝ ինչո՞ւ եք ուզում որ ձեր երեխան(երը) հայերենին տիրապետեն։ Հարցս պրովոկատիվ չէ, չնայած որ կարող է այդպիսին թվալ․ պարզապես հետաքրքիր է պատճառները լսել, և միգուցե համեմատել՝ զանազանության դեպքում։
Հասկանում եմ հարցի ենթատեքստը ու եթե ազնիվ լինեմ, ապա իմ տրամաբանությունն էլ նույնն հարցն է տալիս "ինչու՞"- համարելով ապացուցված փաստ, որ մեկ է, անգլիախոս, կամ կաթոլիկ երկրներում 90 տոկոս և ավելի դեպքում երրորդ սերունդից հետո ձուլված են:
Չկա երևացող մոտիվացիա պահպանել քո ուժը: իսկ ձուլման, կամ մինիմում ապազգային դարձնող տեխնալոգիաները աշխատում են հիանալի:
Ծնողների արածը նման է այն ձկան թփրտոցին, երբ արդեն իրենց բռնել են ցանցի մեջ:
Իսկ ենթագիտակցկան-զգայական մակարդակով լրիվ ուրիշ է:
StrangeLittleGirl
29.10.2015, 19:40
Հասկանում եմ հարցի ենթատեքստը ու եթե ազնիվ լինեմ, ապա իմ տրամաբանությունն էլ նույնն հարցն է տալիս "ինչու՞"- համարելով ապացուցված փաստ, որ մեկ է, անգլիախոս, կամ կաթոլիկ երկրներում 90 տոկոս և ավելի դեպքում երրորդ սերունդից հետո ձուլված են:
Չկա երևացող մոտիվացիա պահպանել քո ուժը: իսկ ձուլման, կամ մինիմում ապազգային դարձնող տեխնալոգիաները աշխատում են հիանալի:
Ծնողների արածը նման է այն ձկան թփրտոցին, երբ արդեն իրենց բռնել են ցանցի մեջ:
Իսկ ենթագիտակցկան-զգայական մակարդակով լրիվ ուրիշ է:
Էստեղ ես մի քիչ համաձայն չեմ: Էկեք վերանանք հայերենից, վերցնենք ընդհանրապես ծնողների ոչ մայրենի լեզվով միջավայրում մեծացող երեխաներին: Անկախ նրանից, թե որն է ծնողի մայրենի լեզուն, շատ ողջունելի է, երբ էդ լեզուն փոխանցում է երեխային, որովհետև երեխան ձրի, անջանք գիտելիք է ստանում, ձրի նոր հմտություն է ձեռք բերում, ինչը երբեք չես կարող ասել, թե կյանքում ինչին պետք կգա: Ինձ թվում ա՝ պետք չի մայրենի լեզուն փոխանցելը նմանացնել ձկան թպրտոցի: Պետք չի մտածել, թե ինչ-որ վեհ բան ենք անում հանուն մեր ազգի մեր երեխաներին հայ մեծացնելով: Դա պետք ա լինի բնական, պետք ա հարցը հակառակը լինի. իսկ ինչու՞ չսովորեցնեմ որ: Ի վերջո, դրանից երեխան մենակ շահում ա: Հետագայում թե ինքն ինչ կանի, հետ կգնա Հայաստան, թե կորոշի ինքն էլ Զիմբաբվեում կյանքը շարունակել, կամուսնանա հայի, թե ճապոնացու հետ, արդեն իրա գործն ա ու մեր իրավասությունների սահմաններում չի:
Ուլուանա
29.10.2015, 19:40
Սոնյայի «լեզուների» մասին արդեն էնքան են հարցրել, ու ես էլ էնքան եմ պատմել, որ արդեն հավեսս մի քիչ կորել է դրա մասին խոսելու:
Բայց դե որ նորից թեմա բացվեց, ես էլ գրեմ:
Ինքը 4 ու կես տարեկան է: Խոսում է երեք լեզվով՝ հայերեն, հինդի, գերմաներեն. բոլոր երեք լեզուներն էլ մայրենի են իր համար:
Ես միշտ հայերեն եմ հետը խոսել, հետո Հայաստան ենք գնում, մերոնք են էնտեղից գալիս: Նույնն էլ՝ պապան. ինքն էլ նույն ձևով միշտ հինդի է հետը խոսում, Հնդկաստան է տանում, էնտեղից են գալիս: Դե գերմաներենն էլ բնակականաբար էս երկրի լեզուն է, էսպես թե էնպես սովորելու էր: Ինքն էլ քանի որ մի տարեկանից մսուր էր գնում, հիմա էլ արդեն մանկապարտեզ, էդպես մյուս երկու լեզուների հետ զուգահեռ սովորել է:
Լեզուները չի խառնում, ու երեք լեզվով էլ իր տարիքի համար շատ լավ խոսում է: Հիմա երբեմն ստացվում է, որ երբ գերմանացիների հետ ենք լինում, ասենք՝ իր ընկերների հետ, բոլորս միասին գերմաներեն ենք խոսում, ու դա չի խանգարում, որ երբ մենակ լինենք, իրար հետ նորից հայերեն խոսենք:
Քանի որ ես ու իր պապան միասին միշտ անգլերեն ենք խոսել, ինքը նաև էդ լեզուն է անընդհատ լսել: Ու հիմա արդեն լրիվ հասկանում է, երբ ինչ-որ մեկի հետ անգլերեն եմ խոսում: Մի քանի բան էլ ինքն է փորձում ասել:
Ընդհանրապես, շատ հետաքրքրված է լեզուներով: Ուզում է ռուսերեն էլ հասկանալ, քանի որ ինձ երբեմն լսում է էդ լեզվով խոսելիս կամ մուլտիկ է նայում ռուսերեն. ինչ-որ բառեր է կրկնում, հարցնում: Քուրիկիս մոտ էլ որ տանում եմ՝ Իսպանիա, սկսում է իսպաներենից հարցուփորձ անել: Վերջերս պաղպաղակի տաղավարում կողքներս իսպաներեն էին խոսում, հասկացավ, որ իսպաներեն էր, թեև ոչ մի բառ չգիտի, զուտ հնչողությամբ:
Կարծում եմ, իր մոտ «կյանքի բերումով» շատ մեծ հետաքրքրություն կա լեզուների հանդեպ. մենք էլ կողքից զարգացնում ենք, ոնց կարող ենք:
Հայերենի համար բացարձակ չեմ մտահոգվում. ավելի լավ է խոսում, քան Հայաստանում մեծացող իր տարեքի շատ երեխաներ: Հիմա էլ արդեն գրել-կարդալ ենք սովորում: Ու քանի որ ցանկությունն ու հետաքրքրությունը իրենից է գալիս, ես կասեի՝ դուրս հորդում, համոզված եմ, որ էդպես էլ կշարունակի յուրացնել էդ լեզուն:
Ամեն դեպքում, եթե ծնողները երեխայի մոտ լավ ներդնում են իրենց մայրենի լեզուն, պիտի որ ամեն ինչ նորմալ լինի՝ անկախ երկրից: Անհանգստանալու պատճառ չկա:
Ռիփ, շատ լավ ա, իհարկե, որ Սոնյայի դեպքում ամեն ինչ տենց իդեալական ա ստացվել (սա հեգնելով չեմ ասում, էդ իրոք իդեալական ա, հատկապես նման բազմալեզվության պայմաններում), բայց դե իրա դեպքն, իմ կարծիքով, բացառություն ա, ոչ թե օրինաչափություն։ Եթե մենակ հետը հայերեն խոսելով էդ խնդիրը տենց հեշտ լուծվեր, ոնց որ դու ես ներկայացնում, իմ շրջապատում էդքան լիքը մարդիկ չէին լինի, ովքեր չնայած իրենց երեխաների հետ տանը միշտ միայն հայերեն են խոսել (համենայնդեպս, իրենց ասելով), բայց, մեկ ա, երեխաները քիչ–քիչ անցել են անգլերենի, ու հայերենը դարձել ա լավագույն դեպքում ինչ–որ լեզու, որին մի քիչ տիրապետում են, հա, լսելիս հասկանում են, բայց նորմալ չեն խոսում։ Տես, Սոնյայի դեպքում նույնիսկ Բյուրի ասած՝ տարբեր լեզուների՝ նորմա համարվող սկզբնական խառնելը չի եղել, ինչը ևս հուշում ա, որ դեպքը սովորական ու օրինաչափ չի։ Նենց որ պետք չի ներկայացնել, որ, իբր, խնդիրն իրականում գոյություն չունի, ես եմ հորինել։ Համենայնդեպս, բազմաթիվ մարդկանց փորձը ցույց ա տվել, որ երեխայի հետ միայն հայերեն խոսելը դեռ բավական չի. դա անհրաժեշտ, բայց ոչ բավարար պայման ա։ Ու լավ կլիներ, որ մնացած անհրաժեշտ կամ ցանկալի պայմաններն ու մեթոդներն էլ քննարկեինք էս թեմայում։
Էստեղ ես մի քիչ համաձայն չեմ: Էկեք վերանանք հայերենից, վերցնենք ընդհանրապես ծնողների ոչ մայրենի լեզվով միջավայրում մեծացող երեխաներին: Անկախ նրանից, թե որն է ծնողի մայրենի լեզուն, շատ ողջունելի է, երբ էդ լեզուն փոխանցում է երեխային, որովհետև երեխան ձրի, անջանք գիտելիք է ստանում, ձրի նոր հմտություն է ձեռք բերում, ինչը երբեք չես կարող ասել, թե կյանքում ինչին պետք կգա: Ինձ թվում ա՝ պետք չի մայրենի լեզուն փոխանցելը նմանացնել ձկան թպրտոցի: Պետք չի մտածել, թե ինչ-որ վեհ բան ենք անում հանուն մեր ազգի մեր երեխաներին հայ մեծացնելով: Դա պետք ա լինի բնական, պետք ա հարցը հակառակը լինի. իսկ ինչու՞ չսովորեցնեմ որ: Ի վերջո, դրանից երեխան մենակ շահում ա: Հետագայում թե ինքն ինչ կանի, հետ կգնա Հայաստան, թե կորոշի ինքն էլ Զիմբաբվեում կյանքը շարունակել, կամուսնանա հայի, թե ճապոնացու հետ, արդեն իրա գործն ա ու մեր իրավասությունների սահմաններում չի:
չեն կարող Չհամաձայնել: Սա հաստատ շատ ավելի առողջ տրամաբանություն-բանականություն է:
մենակ Թւումանյանի հեքիաթները խորությամբ հասկանալու համար 100 տոկոս արժի որ հայի մայրենին լինի հայերենը :
Ուլուանա
29.10.2015, 19:46
Մի հարց տամ բոլոր նրանց ովքեր ուզում են իրենց երեխաներին արտերկրում հայերեն խոսել/գրել/կարդալ սովորեցնել՝ ինչո՞ւ եք ուզում որ ձեր երեխան(երը) հայերենին տիրապետեն։ Հարցս պրովոկատիվ չէ, չնայած որ կարող է այդպիսին թվալ․ պարզապես հետաքրքիր է պատճառները լսել, և միգուցե համեմատել՝ զանազանության դեպքում։
Ինքս, արտերկրում մեծացող զավակների ծնող լինելով, երեխաների հայերենին տիրապետելու կապակցությամբ անհանգստության պատճառ չեմ տեսնում։ Ու կարծում եմ, որ տվածս հարցը կարող է բավականին ուղղորդող լինել այս կապակցությամբ իսկ ձեր անձնական պատասխանը՝ հանգստացնող։
Նենց չի, որ ես մինչև հիմա էդ հարցն ինձ չէի տվել։ Բյուրը շատ լավ թվարկել ա էն պատճառները, որոնք ինքս կգրեի, բայց մի պատճառ էլ ես ավելացնեմ թվարկվածին. ինձ համար նաև կարևոր ա, որ երեխան տիրապետի էն ազգի լեզվին, որին պատկանում ա (հա, ինձ համար կապ չունի, որ իր անձնագրում գրված ա ԱՄՆ քաղաքացի, ու ոչ մի ազգ նշված չի)։ Ճիշտ ա, ոչ մեկս էլ չգիտենք, թե վաղն ինչ կլինի, ինչքանով ինքը կպահպանի մեր տվածը ու կփոխանցի իր երեխաներին, եթե մնանք ԱՄՆ–ում, բայց ես ինձնից կախված ամեն ինչ ուզում եմ անել պահպանելու համար։
StrangeLittleGirl
29.10.2015, 19:50
Ռիփ, շատ լավ ա, իհարկե, որ Սոնյայի դեպքում ամեն ինչ տենց իդեալական ա ստացվել (սա հեգնելով չեմ ասում, էդ իրոք իդեալական ա, հատկապես նման բազմալեզվության պայմաններում), բայց դե իրա դեպքն, իմ կարծիքով, բացառություն ա, ոչ թե օրինաչափություն։ Եթե մենակ հետը հայերեն խոսելով էդ խնդիրը տենց հեշտ լուծվեր, ոնց որ դու ես ներկայացնում, իմ շրջապատում էդքան լիքը մարդիկ չէին լինի, ովքեր չնայած իրենց երեխաների հետ տանը միշտ միայն հայերեն են խոսել (համենայնդեպս, իրենց ասելով), բայց, մեկ ա, երեխաները քիչ–քիչ անցել են անգլերենի, ու հայերենը դարձել ա լավագույն դեպքում ինչ–որ լեզու, որին մի քիչ տիրապետում են, հա, լսելիս հասկանում են, բայց նորմալ չեն խոսում։ Տես, Սոնյայի դեպքում նույնիսկ Բյուրի ասած՝ տարբեր լեզուների՝ նորմա համարվող սկզբնական խառնելը չի եղել, ինչը ևս հուշում ա, որ դեպքը սովորական ու օրինաչափ չի։ Նենց որ պետք չի ներկայացնել, որ, իբր, խնդիրն իրականում գոյություն չունի, ես եմ հորինել։ Համենայնդեպս, բազմաթիվ մարդկանց փորձը ցույց ա տվել, որ երեխայի հետ միայն հայերեն խոսելը դեռ բավական չի. դա անհրաժեշտ, բայց ոչ բավարար պայման ա։ Ու լավ կլիներ, որ մնացած անհրաժեշտ կամ ցանկալի պայմաններն ու մեթոդներն էլ քննարկեինք էս թեմայում։
Ան, բայց հավատացնում եմ, իրոք էդ բոլոր մարդիկ մի քիչ սխալ են ներկայացնում իրավիճակը: Տենց դեպքերում հետաքրքիր ա էդ ընտանիքների էրեխեքի հետ խոսելը, իրենք ավելի ճիշտ են ասում: Օրինակ մի քանի տարի առաջ մի ութ տարեկանում Գերմանիա տեղափոխված հայի հետ հայերեն էի պարապում: Պատկերացրու, ութ տարեկան, արդեն եքա երեխա, Հայաստանում էլ երկու տարի դպրոց գնացած, հետևաբար հայերենը պահպանելն ընդհանրապես պիտի խնդիր չլիներ, բայց խայտառակ վատ էր խոսում: Որ հարցնում էի՝ ախր ոնց է, ասում էր, որ հենց սկսեց գերմաներեն խոսել, մամային արդեն գերմաներեն էր պատասխանում, մաման էլ տեղի էր տալիս, ինքն էլ էր անցնում գերմաներենի: Բայց պապան երբեք հետը գերմաներեն չէր խոսում: Ուղղակի էստեղ խնդիրն էն էր, որ մաման ու պապան բաժանվեցին, հոր հետ շփումը քչացավ, հետևաբար քչացավ նաև հայերեն խոսելը: Չգիտեմ՝ էդ տղայի մամային եթե հարցնես, ինչ կպատմի:
Ընդհանրապես, էս հարցերով Հրաչ Մարտիրոսյանին էլ կարող ես դիմել, ինքը շատ հաջող օրինակի պապա ա ու ինքն էլ ա նույնն ասում, որ ծնողները չափազանցնում են: Մի օրինակ էլ պատմեմ, հայերենի հետ չի կապված, բայց էլի նույն խնդիրն ա: Էս ֆրանսիացի կոլեգաս որ տեղափոխվեց Դանիա (ամուսինը դանիացի ա), տղան ընդհանրապես դանիերեն չգիտեր, մենակ ֆրանսերեն: Շատ արագ սովորեց դանիերեն ու մի քանի ամիս հետո հրաժարվեց մոր հետ ֆրանսերեն խոսել: Կոլեգաս հա գալիս, ասում էր՝ տղաս հետս ֆրանսերեն չի խոսում, ստիպված անցել եմ դանիերենի: Էդ դեպքից մի տարի ա անցել արդեն: Պարզվում ա՝ տղան շատ էլ լավ ֆրանսերեն խոսում ա տատիկ-պապիկի հետ, բայց մոր հետ չէ, որովհետև մայրը հետը դանիերեն ա խոսում:
StrangeLittleGirl
29.10.2015, 20:03
Ի դեպ, մի շատ կարևոր բան էլ ասեմ: Չնայած գիտեմ, որ Ուլուանան հաստատ էդպիսի բան չի անի, բայց ընդհանրապես լուրջ սխալ ա, որ շատ արտերկրում ապրող ծնողներ անում են: Երբեք չի կարելի էրեխեքի սխալները ծաղրել: Ուղղել՝ հա, բայց ծիծաղել, թե հայերենդ սենց չի, նենց ա, սենց չէ, նենց ես արտասանում և այլն, չի կարելի: Էս որևէ գիտական բան չեմ ասում, բայց շատ եմ նկատել իմ ազգականների մոտ, որ ձեռ են առնում իրենց էրեխեքին, արդյունքում՝ էրեխեքը թշնամաբար են տրամադրվում լեզվի նկատմամբ: Ու դրա ամենավառ օրինակներից մեկն իմ քեռու էրեխեքն են, որ Մոսկվայից տեղափոխվել են Երևան, եքա թինեյջերներ են, բայց հայերեն չեն խոսում էդ ձեռառնոցիների արդյունքում: Որ մորն ասեցի՝ աղջիկդ ինչու՞ հայերեն չի խոսում, ասեց՝ ախր որ խոսում ա, շատ խնդալու ա խոսում: Ու դա ասեց աղջկա ներկայությամբ:
1. Իմ մայրենի լեզուն հայերենն է, հետևաբար ես իմ երեխայի հետ չեմ պատրաստվում ուրիշ լեզվով խոսել, այսինքն՝ իմ սխալ, օտար անգլերենը/դանիերենը կամ ինչ լեզու էլ լինի փոքր տարիքից մտցնել ուղեղը
2. Ինչու՞ երեխային զրկել երկլեզու/երկմշակույթ մեծանալու հրաշալի հնարավորությունից
3. Ես ունեմ ընտանիք, որի հետ կուզեի իմ երեխաները կարողանային նորմալ շփվել: Հայերեն չիմանալու դեպքում էդ հարցը բավական բարդանում է
1. և 3․ կետերի համար երևիթե միջին խոսակցական մակարդակի իմացությունը հերիք է, արդյոք սա բավակա՞ն է։
2. առումով․ զրկել պետք չէ իհարկե, բայց սրա համար պայքարելը դժվար է։ Ինչ-որ չափով երկմշակույթ կարող է լինել և առանց լեզվին տիրապետելու, իսկ երկլեզվայնությունը՝ նորից, մայրենիին միջին խոսակցական մակարդակի տիրապետելն էլ է կարելի համարել երկլեզվայնություն։ Ես կլինիկական լեզվաբան չեմ, բայց երեխաներին մի քիչ դժվար է մոտիվացնել լեզու սովորել միայն լեզու սովորելու համար։
Պրակտիկ տեսանկյունից վերևը գրածներիդ բոլորի հետ համաձայն եմ, բայց ծնողներն էլ պիտի ուժեղ մոտիվացիա ունենան, որպեսզի երկար տարիների ընթացքում շարունակ սատարեն երեխաների հավասարակշռված երկլեզվայնության կազմավորմանն ու ամրապնդմանը։ Եվ տվածս հարցի շուրջ պարբերաբար մտածելը կարող է այդպիսի մոտիվացիայի անմար կրակ հանդիսանալ։
Ուլուանա
29.10.2015, 20:27
Ընկերոջս երեխան 6 տարեկան է, ու քո նկարագրած վիճակն է: Տանը Միայն հայերեն են խոսում բոլորն էլ, իսկ երեխան արդեն անկախ իրենից դպրոցից տուն է բերում անգլերենը: Երբ որ արագ ինչ որ բան է ուզում ասել առանց մտածելու, մեջը անգլերեն բառեր է կոխում, մի տեսակ հայերեն բառը ինքը պետք է արհեստականորեն հիշի նոր ասի: Ասենք երբ ասում էր որ "խնձոր եմ ուզում" խնձոի տեղը օգտագործում էր անգլերենը:
Չէ, իմ տղան տենց վիճակում չի. թու–թու–թու, դեռ չեմ նկատել, որ հայերեն բառերն արհեստականորեն գտնելու խնդիր ունենա։ Հատկապես առանց մտածելու հաստատ հայերենը կասի, ուղղակի նկատել եմ, որ եթե տվյալ բառի/երևույթի հետ վերջերս շատ ա առիթ ունեցած լինում առնչվելու մանկապարտեզում, նման դեպքերում ա անգլերեն բառը մեջ գցում հայերենի փոխարեն, թե չէ՝ ընդհանրապես չեմ նկատել, որ որևէ բան անգլերենով ավելի հեշտ ու արագ ասի։
Ընդանրապես արևմտահայերի 99 տոկոսը շատ լավ հայերեն գիտի: Լինեն պարսկահայ թե սիրահայ:
Մի բան հաստատ գիտեմ, որ իրենց գերակշիռ մասը երեխաներին տալիս է հայկական դպրոց:
Այսեղ մի շատ լավ/ուժեղ դպրոց ունենք Կիլիկյայի թեմի եկեղեցուն կից: Անգամ օտարներն են այնտեղ հաճախում, այնքան լավն է այդ դպրոցի անունը: վատը այն է, որ պետությունը ոչ մի կոպեկով չի օգնում, ու լրիվ համայքի ու եկեղեուց ուսերին է դպրոցը:
բայց էլի հետաքրքիր է որ հայաստանցու երեխան այնտեղ հաճախելով էլի հայերենից կաղում է, իսկ արևմտահային ոչ: ի՞նչ ֆենոմեն է չեն կարողանում հասկանամ:
Դիվի, չգիտեմ՝ ինչից ես ենթադրել, որ բոլոր սփյուռքահայերի մոտ նշածդ վիճակն ա։ Սիրիահայերի ու պարսկահայերի հետ կապված չեմ կարող ասել, բայց ԱՄՆ—ի հայերի մասին կարող եմ ասել, որ հեչ էլ տենց չի։ Երրորդ սերունդն արդեն լուրջ խնդիրներ ունի հայերենի հետ, չորրորդի մասին էլ չասեմ... Պարզ օրինակներ բերեմ, որ պատկերացնես։
Երբ նոր էինք տեղափոխվել Նյու Յորք, իմացանք, որ մեր փոքր քաղաքում հայկական եկեղեցի կա։ Մտածեցինք՝ լավ ա, ուրեմն ահագին հայեր կլինեն, գնանք, շփվենք։ Ես էլ էդ ժամանակ դեռ մշակութային շոկից լրիվ դուրս չեկած, հայի կարոտ վիճակում էի։ Գնացինք, ու նենց հիասթափվեցինք. ուրեմն արարողության ընթացքում մենակ մի պահ հայերենով հայր մերն ասեցին, մնացած ամեն ինչն անգլերեն էր, ավարտից հետո էլ որ արդեն մարդիկ իրար հետ շփվում էին, մենք էլ ուշադիր շուրջներս ուսումնասիրում ու ականջ էինք դնում, ու պատկերացրու, համարյա բոլորը խոսում էին ինչ–որ մարդկաց հետ, բայց էդ ամբողջ ընթացքում մի հատիկ հայերեն բառ չլսեցինք։ Ճիշտ ա, հետագայում, երբ ավելի մոտիկից շփումներ ունենալու առիթներ եղան, իմացանք, որ երկրորդ սերունդը նորմալ խոսում ա հայերեն, բայց, մեկ ա, մեծ մասամբ նախընտրում են անգլերեն շփվել իրար հետ, իսկ հաջորդ սերունդների վիճակն ուղղակի ահավոր ա։
Մի քիչ էլ չորրորդ սերնդից պատմեմ։ Մեր կողքի քաղաքում էլ հայկական եկեղեցի կա, որտեղ ամռանը ճամբար ա լինում, տղաս էլ անցած երկու ամառները հաճախել ա էնտեղի ճամբարը։ Քանի որ Ակումբում շատերը գիտեն տղայիս տարիքը, մտքովս չէր անցել, որ երևի ճիշտ կլինի՝ էս թեմայում էլ նշեմ ամեն դեպքում, շուտով հինգ տարեկան կլինի։ Ուրեմն էդ ճամբար հաճախողները բոլորը հայ երեխաներ են։ Հանգամանքների բերումով անցած ամռանը ես մոտ մի շաբաթ ամբողջ ընթացքում ներկա եմ եղել իրենց դասերին։ Նախ ասեմ, որ դասատուները խոսում էին հիմնականում անգլերեն, հազվադեպ կարող ա ինչ–որ հայրերեն բաներ ասեին, դե, տղաս էլ էն ժամանակ անգլերեն չգիտեր ընդհանրապես, իր համար էլ դա խնդիր էր, ու դասատուներն էլ արդարանում էին, որ ստիպված են անգլերենով վարել դասերը, որովհետև երեխաներից շատերը չեն հասկանում հայերեն։ Հայ երեխաների մասին ա խոսքը։ Կոնկրետ տղայիս խմբում մոտ 15 երեխաներից ընդամենը երեք հոգուց եմ հայերեն խոսք լսել էդ ամբողջ մի շաբաթվա ընթացքում, որոնցից մենակ մեկն էր, որ հիմնականում հայերեն էր խոսում, մեկն էլ նենց հազարից մեկ կարող ա ինչ–որ հայերեն բան ասեր, բայց զգացվում էր, որ հայերենն իր համար առաջին լեզու չի, անգլերենով ավելի հարմարավետ ա զգում իրեն։ Այ էդ ա վիճակը։ Իսկ դու ասում ես՝ արևմտահայերի իննսուն տոկոսը շատ լավ հայերեն գիտի։
Երբ նոր էինք տեղափոխվել Նյու Յորք, իմացանք, որ մեր փոքր քաղաքում հայկական եկեղեցի կա։
Շատ լավ ուղղորդում տվեցիր ինձ: Հիմա ես էլ համեմատեցի մի փաստ:
Մեր մոտ կան երկու կաթողիկոսություններից էլ եկեղեցի, ու ժողովուրդը խառը գնում է, ով որտեղ կարող է ու երբ որ ոնց հարմար է:
Հիմա համեմատեցի: Մեր- էջմիածնակնանները շատ են անցնում անգլերենի:
Իսկ կիլիկիայինը- երբեք չեմ լսել:
Անգամ տամ մեր էջմիածնամկանի սայթը մտիր հայիր: Ուղղակի զայրացած եմ, բայց չեմ հայտնում բարցրաձայն, քանի որ մի քիչ քաշվում եմ, հայերենը հասցված է մինիմումի:
https://www.facebook.com/dermyron?fref=ts
ու ինչն է հետաքրիքր, որ այդ Տեր Հայրը, լինելով Բեյրութցի, ավարտել է Էջմիածնի ճեմարանը, կինը զտարյուն Էջմիածնեցի է, իսկ երեխաները ծնվել ու մեծացել են Գերմանաիյում ու հայերեն տառերը չգիտեն: Աղջիկը խոսում է անգլերեն ակցենտով շատ աղքատիկ հայերեն , իսկ փոքրը- տղան, շատ ավելի վատ վիճակում է: Որ իրեն հարցրեցի իր երեխաների մասին, ասաց որ շատ մեծ սխալ են արել որ հայերեն չեն սովորեացրել, բայց իրա վարքը որ տեսնում են, չեմ զգում որ դա ասում է Իրականում:
Մեր մոտ նաև ջահելներին հավաքում են տարբեր հոգևոր հովիվներ, ու խոսում տարբերև հարցերից:
Եղել եմ դրանցից մեկում- որտեղ եղած բոլոր ջահելներին ճանաչում էի ու վստահ եմ ու բավարար գիտեն հայերեն: Բայց էլի հոգևոր հովիվը խոսում էր անգլերեն:
իսկ կլիլկիայի թեմում այդպես չէ: Միմիայն արևմտահայերեն:
...
մի դիտարկում էլ:
Ում որ ճանաչում եմ հայաստանցիներից:
Ուրեմն- հերիք է որ խմբի մեջ լինի որևէ արևմտահայ, բորլոր հայաստանցիները անխտիր անցնում են արևմտահայերենի: Ինչքան որ կարողանում են: Ճիշտ ա, նկատել եմ, որ շատ երևանցիներ սկսում են խոսալ լենինակայան բառապաշարով, ավտոմատ ենթադրելով որ դա արևմտահայերեն է :D
էլի սա մի ապացույց է, որ մեր հայաստանցիների մոտ սեփականը պահելու բնազդը շատ վատ է զարգացած, պայմանական ասած արևմտահայերի համեմատ: Իրանք էտ պահելու մեծ դպրոց են անցել, սփյուռքում, իսկ մեր մոտ դա բնական պատճառներով համարյա թե բացակայում է:
Հ.Գ. ա ասում եմ Կանադայի համար: հնարավոր է որ Նյու-Յորքում մի քիչ ուրիշ լինի
Ի դեպ, մի շատ կարևոր բան էլ ասեմ: Չնայած գիտեմ, որ Ուլուանան հաստատ էդպիսի բան չի անի, բայց ընդհանրապես լուրջ սխալ ա, որ շատ արտերկրում ապրող ծնողներ անում են: Երբեք չի կարելի էրեխեքի սխալները ծաղրել: Ուղղել՝ հա, բայց ծիծաղել, թե հայերենդ սենց չի, նենց ա, սենց չէ, նենց ես արտասանում և այլն, չի կարելի: Էս որևէ գիտական բան չեմ ասում, բայց շատ եմ նկատել իմ ազգականների մոտ, որ ձեռ են առնում իրենց էրեխեքին, արդյունքում՝ էրեխեքը թշնամաբար են տրամադրվում լեզվի նկատմամբ: Ու դրա ամենավառ օրինակներից մեկն իմ քեռու էրեխեքն են, որ Մոսկվայից տեղափոխվել են Երևան, եքա թինեյջերներ են, բայց հայերեն չեն խոսում էդ ձեռառնոցիների արդյունքում: Որ մորն ասեցի՝ աղջիկդ ինչու՞ հայերեն չի խոսում, ասեց՝ ախր որ խոսում ա, շատ խնդալու ա խոսում: Ու դա ասեց աղջկա ներկայությամբ:
հա, սա հաստատ: կինս ամաչում էր խոսալ հայերեն մի ժամանակ: Ես եմ իր "լեզուն բացել" ու հիմա հաստատ ինձանից ավելի մաքուր է խոսում ու գրում :D
Ան, հնարավոր է, որ լիքը մարդ կա, ով էդ խնդիրը ունի, բայց ես առավել քան համոզված եմ, որ կոնկրետ դու հաստատ Արեգի հայերենի համար անհանգստանալու բան չունես:
Նայիր, ինքը անգլերեն ավելի ուշ է սկսել սովորել, կարելի է ասել՝ վերջերս, լրիվ նորմալ է, որ նոր լեզուն իր միտքը զբաղեցնում է, ու երբեմն էդ լեզվով բառեր են խառնվում հայերենին: Նույնիսկ մենք՝ մեծերս ենք երբեմն հայերեն հարմար բառ գտնելու փոխարեն առաջինը ուրիշ լեզվով հիշում էդ բառը, ասենք՝ ռուսերեն, անգլերեն, բայց դա հո չի նշանակում, թե հայերեն վատ գիտենք, կամ դրանից տուժում է մեր հայերենի իմացությունը:
Նրանք պիտի անհանգստանան, ովքեր իրենց մայրենին լիովին չեն «տալիս» իրենց երեխաներին: Իսկ դու, համոզված եմ, էդ դեպքը չես:
Մի ընկերուհի ունեմ ռուս, ամեն անգամ հիացմուքնով ու բարի նախանձով ասում է՝ ախր էդ ոնց ես անում, որ Սոնյան էդքան լավ հայերեն գիտի: Ու իր ասելով՝ ինքն էլ նույնն է անում, բայց արդյունք չկա: Իրականում էդպես չի: Ինչքան իրենց տեսել եմ, երեխու հետ միշտ գերմաներեն է խոսել կամ կիսագերմաներեն-կիսառուսերեն. բա էդ երեխեն որտեղից պիտի ռուսերեն սովորեր: Ասում է՝ շաբաթ օրերը ռուսական դպրոց եմ տանում, էլի օգուտ չկա: Հա, բա դպրոցը ինչ պիտի անի, եթե մամայից լեզուն չի գալիս կամ գալիս է՝ եսիմ ինչ խառնած վիճակում:
Մի անհանգստացիր իզուր տեղը. դու էնքան ես Արեգի հետ զբաղվում, որ հնարավոր չի, հայերենը թույլ լինի մոտը: Նորից եմ ասում, էդ խնդիրը էն մարդիկ ունեն, ովքեր իերնց ասելով «ամեն ինչ անում են», բայց իրականում հեչ էլ չեն անում:
Մի հարց տամ բոլոր նրանց ովքեր ուզում են իրենց երեխաներին արտերկրում հայերեն խոսել/գրել/կարդալ սովորեցնել՝ ինչո՞ւ եք ուզում որ ձեր երեխան(երը) հայերենին տիրապետեն։ Հարցս պրովոկատիվ չէ, չնայած որ կարող է այդպիսին թվալ․ պարզապես հետաքրքիր է պատճառները լսել, և միգուցե համեմատել՝ զանազանության դեպքում։
Ինքս, արտերկրում մեծացող զավակների ծնող լինելով, երեխաների հայերենին տիրապետելու կապակցությամբ անհանգստության պատճառ չեմ տեսնում։ Ու կարծում եմ, որ տվածս հարցը կարող է բավականին ուղղորդող լինել այս կապակցությամբ իսկ ձեր անձնական պատասխանը՝ հանգստացնող։
Տեսիլք, էդ հարցը քննարկելը կարող է ահագին հետաքրքիր լինել, եթե ուղղակի ուզում ենք տեսակետներ փոխանակել, տեսնել՝ ով ինչ կարծիք ունի, ինչու է ուզում լեզուն երեխային փոխանցել, ում համար էդ հարցն ինչ նշանակություն ունի:
Բայց մի քիչ նաիվ է մտածել, որ էս հարցը նոր պիտի ինքներս մեզ տանք կամ էդ հարցը տալով նոր պիտի պարզենք, թե ինչ ենք ուզում: Դու լուրջ կարծո՞ւմ ես, որ դա նոր պիտի մտքներովս անցկացնենք ու պատասխանը նոր հայտնաբերենք ինքներս մեզ համա՞ր:
Դու լուրջ կարծո՞ւմ ես, որ դա նոր պիտի մտքներովս անցկացնենք ու պատասխանը նոր հայտնաբերենք ինքներս մեզ համա՞ր:
Նոր պիտի տրվի այդ հարցը թե չէ, կարևոր չէ։ Ըստ իս կարևոր է այդ հարցը նորից ու նորից ինքներս մեզ տանք։ Ու այո՛, այդ հարցի պատասխանը պիտի նոր ու նոր մեր և մեր երեխաների համար հայտնաբերենք։ Ու ինչո՞ւ ոչ, միգուցե այս զրույցի ընթացքում ուրիշերնի կարծիքները լսելով նաև այս հարցի մեր պատասխաններն էլ փոխվեն։
Ես կարծես թե հասկացա, թե որտեղից է առաջանում խնդիրը: Իրականում StrangeLittleGirl -ի ասածն է պրոբլեմի հիմքը:
Երբ ծնողները ինչ-ինչ պատճառով ամաչում են հայերն խոսալ, ասենք օտարների ներկայությամբ, մանավանդ այն դեպքերում, երբ օտար լեզվի անցնելու ոչ մի կարքի չկար:
Ասենք - երկու հայ են և մի ռուս:
Այդ երկու հայեից մեկոը մյուսից ջուր ուզելուց կարող է էլի օգտագործել ռուսերենը չնայած դրա կարիքը հեչ չկար ու էտ ռուսը սկի չի էլ նեղանա, իսկ եթե նեղանա, դա իր խնդիրն է:
Դա շատ արագ ֆիքսում է երեխայի զգայուն ուղեղը ու նկատում, իսկ երեխայի ուղեղը շատ ռացիոնալ է մտածում:
Ասածս էն է, որ մենակ անհրաժեշտության դեպքում պետք է անցնել օտար լեզվի: Ասենք եթե Անգլիայում ուզում ես անգլիացուն ինչ որ բան ասես: իսկ եթե Անգլիայում ուզում ես հայի հետ խոսաս, ապա պետք չի ձայնը իջացնել, խոսալ ինչ որ ճնշված ձայնով, այլ պետք է պահես քեզ անյպես, ինչպես կպահեիր ասենք Երևանում լեզվի առումով:
Այսիքն երեխաների մոտ մայրենի լեզվի առումով վստահության խնդիր կա:
Ուլուանա
30.10.2015, 00:44
Ան, հնարավոր է, որ լիքը մարդ կա, ով էդ խնդիրը ունի, բայց ես առավել քան համոզված եմ, որ կոնկրետ դու հաստատ Արեգի հայերենի համար անհանգստանալու բան չունես:
Նայիր, ինքը անգլերեն ավելի ուշ է սկսել սովորել, կարելի է ասել՝ վերջերս, լրիվ նորմալ է, որ նոր լեզուն իր միտքը զբաղեցնում է, ու երբեմն էդ լեզվով բառեր են խառնվում հայերենին: Նույնիսկ մենք՝ մեծերս ենք երբեմն հայերեն հարմար բառ գտնելու փոխարեն առաջինը ուրիշ լեզվով հիշում էդ բառը, ասենք՝ ռուսերեն, անգլերեն, բայց դա հո չի նշանակում, թե հայերեն վատ գիտենք, կամ դրանից տուժում է մեր հայերենի իմացությունը:
Նրանք պիտի անհանգստանան, ովքեր իրենց մայրենին լիովին չեն «տալիս» իրենց երեխաներին: Իսկ դու, համոզված եմ, էդ դեպքը չես:
Մի ընկերուհի ունեմ ռուս, ամեն անգամ հիացմուքնով ու բարի նախանձով ասում է՝ ախր էդ ոնց ես անում, որ Սոնյան էդքան լավ հայերեն գիտի: Ու իր ասելով՝ ինքն էլ նույնն է անում, բայց արդյունք չկա: Իրականում էդպես չի: Ինչքան իրենց տեսել եմ, երեխու հետ միշտ գերմաներեն է խոսել կամ կիսագերմաներեն-կիսառուսերեն. բա էդ երեխեն որտեղից պիտի ռուսերեն սովորեր: Ասում է՝ շաբաթ օրերը ռուսական դպրոց եմ տանում, էլի օգուտ չկա: Հա, բա դպրոցը ինչ պիտի անի, եթե մամայից լեզուն չի գալիս կամ գալիս է՝ եսիմ ինչ խառնած վիճակում:
Մի անհանգստացիր իզուր տեղը. դու էնքան ես Արեգի հետ զբաղվում, որ հնարավոր չի, հայերենը թույլ լինի մոտը: Նորից եմ ասում, էդ խնդիրը էն մարդիկ ունեն, ովքեր իերնց ասելով «ամեն ինչ անում են», բայց իրականում հեչ էլ չեն անում:
Հա, չեմ բացառում, որ գուցե մի քիչ սխալ են ներկայացնում իրավիճակը, ու իրականում միշտ հայերեն չեն խոսում երեխաների հետ։ Ամեն դեպքում նախատեսել էի, որ թեման ավելի ընդհանուր լիներ, հենց Արեգի հետ չկապվեր։ Կարծես թե Ակումբում շատ կան արտերկրում ապրող ծնողներ, բայց, չգիտես ինչի, չեն գրում։ Կարո՞ղ ա՝ մենակ խնդիր չունեցողներն են գրում էս թեմայում :))։ Հետո մենակ խոսելու վրա չկենտրոնանանք, նաև գրենք, թե ինչ ենք անում կամ ինչ կարելի ա անել, որ երեխաները նաև հետաքրքրություն ցուցաբերեն հայերենով գրականություն կարդալու, գրելու, հայկական մշակույթին ծանոթանալու, թեկուզ հեռվից հնարավորինս Հայաստանին ինտեգրվելու։
Ուլուանա
30.10.2015, 00:47
հա, սա հաստատ: կինս ամաչում էր խոսալ հայերեն մի ժամանակ: Ես եմ իր "լեզուն բացել" ու հիմա հաստատ ինձանից ավելի մաքուր է խոսում ու գրում :D
Էդ «գրում» բառը մի տեսակ կասկածելի ձևով շեշտեցիր։ Կարո՞ղ ա՝ կինդ էլ ա ակումբցի :))։
Էդ «գրում» բառը մի տեսակ կասկածելի ձևով շեշտեցիր։ Կարո՞ղ ա՝ կինդ էլ ա ակումբցի :))։
չէէ.. ինքը անգամ ֆեյսբուքցի չի... անգամ ադնակլասնիկում չկա... :o :D
ինքը պրակտիկ մարդ ա ;) :)
ես իմ գրելն էի ուզում շեշտել, որ կարծում եմ լիքը սխալներ եմ անում : անուշադրության սխալները չհաշված
Հա, չեմ բացառում, որ գուցե մի քիչ սխալ են ներկայացնում իրավիճակը, ու իրականում միշտ հայերեն չեն խոսում երեխաների հետ։ Ամեն դեպքում նախատեսել էի, որ թեման ավելի ընդհանուր լիներ, հենց Արեգի հետ չկապվեր։ Կարծես թե Ակումբում շատ կան արտերկրում ապրող ծնողներ, բայց, չգիտես ինչի, չեն գրում։ Կարո՞ղ ա՝ մենակ խնդիր չունեցողներն են գրում էս թեմայում :))։ Հետո մենակ խոսելու վրա չկենտրոնանանք, նաև գրենք, թե ինչ ենք անում կամ ինչ կարելի ա անել, որ երեխաները նաև հետաքրքրություն ցուցաբերեն հայերենով գրականություն կարդալու, գրելու, հայկական մշակույթին ծանոթանալու, թեկուզ հեռվից հնարավորինս Հայաստանին ինտեգրվելու։
մի բան հաստատ կարող եմ ասել: Հայրենիքը երեխայի ուղեղում ասոցիացիվ մեծություն է: եթե մենք էտ մեծությունը ներկայացնենք "կեղտոտ" /կապ չունի, ռեալությունն է թե մենք սխալվում ենք/, ապա իրանց մոտ զզվանքից ու խղճահարությունից բացի այլ ան չի առաջանա:
պետք ա խուսափել մանավանդ քաղ. "թեժ" քննարկումներից երեխաների ներկայությամբ, քանի որ այն միշտ ուղեկցվում է "գունավոր" եզրակացություններով:
Իմ վրա օրինակ Մեծ տպավորություն էր թողնում իմ պապիս հորինած /էն ժամաանկ ես չգիտեի որ հորիած են/ հեքիաթնման պատմությունները հայոց թագավորների շարքից: շատ էի սիրում ու ստիպում էի իրեն որ անընդհատ նույն պատմությունները կրկնել, որոնք արդեն իրանցի լավ գիտեի ու իրանց ուղղում էի եթե խառնում էր
StrangeLittleGirl
30.10.2015, 12:11
1. և 3․ կետերի համար երևիթե միջին խոսակցական մակարդակի իմացությունը հերիք է, արդյոք սա բավակա՞ն է։
2. առումով․ զրկել պետք չէ իհարկե, բայց սրա համար պայքարելը դժվար է։ Ինչ-որ չափով երկմշակույթ կարող է լինել և առանց լեզվին տիրապետելու, իսկ երկլեզվայնությունը՝ նորից, մայրենիին միջին խոսակցական մակարդակի տիրապետելն էլ է կարելի համարել երկլեզվայնություն։ Ես կլինիկական լեզվաբան չեմ, բայց երեխաներին մի քիչ դժվար է մոտիվացնել լեզու սովորել միայն լեզու սովորելու համար։
Պրակտիկ տեսանկյունից վերևը գրածներիդ բոլորի հետ համաձայն եմ, բայց ծնողներն էլ պիտի ուժեղ մոտիվացիա ունենան, որպեսզի երկար տարիների ընթացքում շարունակ սատարեն երեխաների հավասարակշռված երկլեզվայնության կազմավորմանն ու ամրապնդմանը։ Եվ տվածս հարցի շուրջ պարբերաբար մտածելը կարող է այդպիսի մոտիվացիայի անմար կրակ հանդիսանալ։
Իսկ ի՞նչ ա նշանակում խոսակցական մակարդակ: Երկու բառ իրար կապելն ու կենցաղային մի քանի բառ իմանալն էլ ա խոսակցական, քաղաքական բանավեճերի մասնակցելու ունակությունն էլ: Ու ի վերջո, եթե էդ խոսակցական հիմքը կա, եթե հայերենը մայրենի ա, հետագայում ոչ մի դժվարություն չի լինելու ավելի լավացնելու:
Մշակույթներն իհարկե տարբեր կերպ են սահմանվում, բայց կոնկրետ հայկական մշակույթի դեպքում ես լեզվից անջատ մշակույթ չեմ պատկերացնում ու մշակույթին կապվելու պարտադիր պայման եմ համարում լեզուն իմանալը: Կարող եմ իմ երկմշակույթ ընկերուհիներից մեկի օրինակը բերել, շատ հրաշալի ու հաջողված օրինակ է: Աղջկա մայրը անգլիացի է, հայրը՝ գերմանացի: Հիմա կասեք՝ հա՜, անգլիացի, անգլերեն, բա ոնց, անգլերենը պահելն էնքան հեշտ ա: Աղջիկը մեծացել է երկլեզու, կրթություն ստացել Գերմանիայում: Երբ հարցնում են՝ որտեղի՞ց ես, ասում է՝ կիսով չափ Գերմանիայից, կիսով չափ Անգլիայից: Ինքը խոստովանում է, որ իր գերմաներենը դոմինանտ է, որ իր ակադեմիական անգլերենը զիջում է բազմաթիվ ոչ լեզվակիրների անգլերենին: Բայց պարտադիր Զատիկին գնում է Անգլիա՝ էնտեղի ազգականների մոտ, իսկ Ծննդյան տոներին Գերմանիա՝ գերմանացի ընտանիքի մոտ:
Իսկ ինչու՞ չի կարող կիսով չափ հայ երեխան էլ էդպիսին լինել: Թե՞ հայ մշակույթն էդքան վատն ա, որ չարժե փոխանցել: Մեկը ես համարում եմ, որ լավ ու վատ, կարևոր ու ոչ կարևոր մշակույթ չկա: Ու եթե երեխան հնարավորություն ունի երկլեզու/երկմշակույթ մեծանալու, պետք չի էդ հնարավորությունից զրկել:
Վերջին պարբերության հետ կապված... Ընդհանրապես երեխա մեծացնելը մեծ մոտիվացիա ու ջանքեր ա պահանջում, կարծում եմ: Ու կարծում եմ, որ երեխան ինքն էլ կմոտիվացվի, եթե ի սկզբանե թշնամանք չսերմանվի ծնողներից/մշակույթներից մեկի նկատմամբ:
Վերադառնալով տեսիլքի հարցին. ինչու եմ ուզում, որ երեխաս հայերեն իմանա։
Ինքս ինձ էս հարցը տալու և պատասխանը գտնելուց հետո «ինսայթներ» ունենալու դեպքը չի, բայց եթե էս ուղղությամբ ենք ուզում տանել քննարկումը, ապա կգրեմ իմ պատասխանը։
Ես ուզում եմ, որ իմ երեխան ինքն իր մասին իմանա էն ամենը, ինչ հնարավոր է իմանալ։ Հայ «արմատները» իր ինքնության մի մասն են, ու ես ուզում եմ, որ ինքը իմանա դրանց մասին, քանի որ ամենայն հավանականությամբ, վաղ թե ուշ ինքն էլ է ունենալու իր արմատները ճանաչելու գիտակցված ցանկություն։ Իսկ լեզուն գլխավոր բանալին է դեպի էդ ճանաչողության դուռը։
Ու քանի որ ինքը Հայաստանում չի ապրում, որ մայրական մշակույթի մասին գիտելիքները օդի հետ փոխանցվել իրեն, ապա մնում եմ միայն ես, որ կարող եմ իր համար էդ դուռը բացել։
Ես չգիտեմ՝ ինքը մի օր որտեղ է լինելու, աշխարհի որ ծայրում, լինելու եմ ես իր կողքին, թե չէ, կամ ինչքան ժամանակ եմ լինելու. իմ ժամանակը հիմա է, ես ինչ կարող եմ, հիմա պիտի տամ, որ մի օր արդեն ինքնուրույն կարողանա շարունակել ինքն իրեն ճանաչելու ուղին։ Նույնն էլ վերաբերում է հայրական կողմին։ Մենք ուզում ենք փոխանցել իրեն իր ինքնության մասին գիտելիքները, և դա լիարժեք ձևով միայն լեզվի միջոցով է հնարավոր։
Ու ինքն ագահորեն վերցնում է դա մեզնից, նախ տարիքի պատճառով, դե էս տարիքում երեխեքը ամեն ինչ ճանաչելու ու սովորելու մեծ խթան ունեն, բացի դրանից նաև ոգևորվելով մեզնից եկող ոգևորությունից, քանի որ թեկուզ զուտ ինտուիտիվ մակարդակում, բայց հաստատ զգում է, թե մենք ոնց ենք սիրում մեր լեզուն ու մեր մշակույթը։ Ու էդ սերը վարակիչ է դառնում :)
Նաիրուհի
31.10.2015, 16:45
Էս թեման ինձ համար շատ կարևոր ու հետաքրքիր է, որովհետև ոնց որ թե հանգամանքները տանում են էն ուղղությամբ, որ ես էլ եմ երեխաներիս Հայաստանից դուրս մեծացնելու։
Ինձ մի բան էլ է հետաքրքիր։ Չնայած էստեղ ոնց որ թե բոլորը Երևանից են կամ երևանյան, այսինքն՝ գրականին հնարավորինս մոտ խոսվածք են օգտագործում տանը, հայերեն սովորեցնելը մի քիչ հեշտանում է։
Մեր դեպքում երկուսս էլ բարբառովներով ենք խոսում, որոնք իրար նման են, բայց գրականից շատ են տարբերվում (արևմտահայ բարբառներ են), ու հաստատ իրար հետ շարունակելու ենք բարբառով խոսել։ Էդ դեպքում ինչպե՞ս կարելի է գրականն էլ սովորեցնել երեխային, որ դժվար չլինի, չխառնի իրար։ Դա արդեն իսկ երկու լեզու սովորելու հետ կարելի՞ է համեմատել։
Ես օրինակներ գիտեմ, որ մեր գյուղից ընտանիքների երեխաներ, ովքեր Ռուսաստանում են մեծանում, ռուսերեն գիտեն ու մեր բարբառն են հասկանում, քիչումիչ էլ խոսում են, բայց գրական հայերենը հաճախ չեն էլ հասկանում։
Էս թեման ինձ համար շատ կարևոր ու հետաքրքիր է, որովհետև ոնց որ թե հանգամանքները տանում են էն ուղղությամբ, որ ես էլ եմ երեխաներիս Հայաստանից դուրս մեծացնելու։
Ինձ մի բան էլ է հետաքրքիր։ Չնայած էստեղ ոնց որ թե բոլորը Երևանից են կամ երևանյան, այսինքն՝ գրականին հնարավորինս մոտ խոսվածք են օգտագործում տանը, հայերեն սովորեցնելը մի քիչ հեշտանում է։
Մեր դեպքում երկուսս էլ բարբառովներով ենք խոսում, որոնք իրար նման են, բայց գրականից շատ են տարբերվում (արևմտահայ բարբառներ են), ու հաստատ իրար հետ շարունակելու ենք բարբառով խոսել։ Էդ դեպքում ինչպե՞ս կարելի է գրականն էլ սովորեցնել երեխային, որ դժվար չլինի, չխառնի իրար։ Դա արդեն իսկ երկու լեզու սովորելու հետ կարելի՞ է համեմատել։
Ես օրինակներ գիտեմ, որ մեր գյուղից ընտանիքների երեխաներ, ովքեր Ռուսաստանում են մեծանում, ռուսերեն գիտեն ու մեր բարբառն են հասկանում, քիչումիչ էլ խոսում են, բայց գրական հայերենը հաճախ չեն էլ հասկանում։
Կարա՞մ կարծիք հայտնեմ։
Ես մասնագետ չեմ, երեխեքս էլ երկլեզու չեն մեծացել, իրանք սկսել են երկրորդ ու երրորդ լեզու սովորել իմ նման՝ որպես պարտադիր մի բան, որը կյանքում պետք ա գալու հաստատ։ Բայց ես միշտ նախանձով եմ նայել երկլեզու ընտանիքներին։
Հա, շեղվեցի ․․․ ինչ էի ոզում ասեի ․․․․ Նաիրուհի ջան, իսկ ի՞նչ պարտադիր ա, որ քո ապագա երեխեքը գրական հայերենով խոսեն։ Ինձ թվում ա շատ էլ սիրուն ա, որ բարբառով խոսեն, հատկապես եթե քո ու երեխաներիդ ապագա հոր համար էտ բարբառը փաստացի մայրենին ա։ Էտ էլ ա չէ՞ ինքնության ու մշակույթի կարևր բաղկացուցիչ։ Ինձ օրինակ շատ դուր ա գալիս, երբ երեխեքը հենց իրանց բարբառով են խոսում ու արհեստականորեն չեն փորձում երևանյան գրականով խոսել, որը վերջին հաշվով քանաքեռի բարբառն ա։
Ուլուանա
31.10.2015, 19:18
Էս թեման ինձ համար շատ կարևոր ու հետաքրքիր է, որովհետև ոնց որ թե հանգամանքները տանում են էն ուղղությամբ, որ ես էլ եմ երեխաներիս Հայաստանից դուրս մեծացնելու։
Ինձ մի բան էլ է հետաքրքիր։ Չնայած էստեղ ոնց որ թե բոլորը Երևանից են կամ երևանյան, այսինքն՝ գրականին հնարավորինս մոտ խոսվածք են օգտագործում տանը, հայերեն սովորեցնելը մի քիչ հեշտանում է։
Մեր դեպքում երկուսս էլ բարբառովներով ենք խոսում, որոնք իրար նման են, բայց գրականից շատ են տարբերվում (արևմտահայ բարբառներ են), ու հաստատ իրար հետ շարունակելու ենք բարբառով խոսել։ Էդ դեպքում ինչպե՞ս կարելի է գրականն էլ սովորեցնել երեխային, որ դժվար չլինի, չխառնի իրար։ Դա արդեն իսկ երկու լեզու սովորելու հետ կարելի՞ է համեմատել։
Ես օրինակներ գիտեմ, որ մեր գյուղից ընտանիքների երեխաներ, ովքեր Ռուսաստանում են մեծանում, ռուսերեն գիտեն ու մեր բարբառն են հասկանում, քիչումիչ էլ խոսում են, բայց գրական հայերենը հաճախ չեն էլ հասկանում։
Այ, քո դեպքում տեսիլքի հարցը երևի ամենատեղինն ա։ Կարծում եմ՝ էս էն դեպքն ա, որ կախված ա նրանից, թե ինչի համար ես ուզում հայերեն իմանա, խոսի երեխադ։ Եթե զուտ իր ծնողներին հասկանալու, հետներն իրենց մայրենի լեզվով հաղորդակցվելու համար, ուրեմն նորմալ ա, որ հենց սկզբից բարբառը սովորի։ Բայց իր ազգի մշակույթին, գրականությանը և այլնին ծանոթանալու համար գրական հայերենը պետք ա։ Հատկապես որ ինքդ ես ասում, որ մարդկանց գիտես, ովքեր իրենց բարբառն են սովորել արտերկրում ապրելով, ու գրական հայերենը համարյա չեն հասկանում։ Եթե հայերենով կրթություն չի ստանալու երեխան, որտեղի՞ց պիտի սովորի գրական հայերենը, եթե ոչ տանը՝ ծնողներից։ Կարծում եմ՝ շատ բարդ կլինի։ Ես քո տեղը որ լինեի, երևի սենց կանեի. երեխայի հետ կխոսեինք միայն գրական հայերենով, իրար հետ էլ երեխայի ներկայությամբ կաշխատեինք էլի հնարավորինս գրական խոսել, իսկ առանձին եղած ժամանակ մեր բարբառով կխոսեինք։ Հակառակ դեպքում, դժվար թե երեխան գրական հայերեն սովորի։ Իսկ եթե գրական հայերենը չսովորի, ոչ էլ կկարդա որևէ բան, որովհետև իր համար դա ինչ–որ խրթին, տառապալից գործ ա լինելու, ասոցիացվելու ա տհաճության հետ ու վանելու ա։ Նույնիսկ գրական հայերեն սովորելու դեպքում են շատերը խուսափում կարդալուց, էլ ուր մնաց՝ նորմալ չտիրապետելով։
Կարա՞մ կարծիք հայտնեմ։
Ես մասնագետ չեմ, երեխեքս էլ երկլեզու չեն մեծացել, իրանք սկսել են երկրորդ ու երրորդ լեզու սովորել իմ նման՝ որպես պարտադիր մի բան, որը կյանքում պետք ա գալու հաստատ։ Բայց ես միշտ նախանձով եմ նայել երկլեզու ընտանիքներին։
Հա, շեղվեցի ․․․ ինչ էի ոզում ասեի ․․․․ Նաիրուհի ջան, իսկ ի՞նչ պարտադիր ա, որ քո ապագա երեխեքը գրական հայերենով խոսեն։ Ինձ թվում ա շատ էլ սիրուն ա, որ բարբառով խոսեն, հատկապես եթե քո ու երեխաներիդ ապագա հոր համար էտ բարբառը փաստացի մայրենին ա։ Էտ էլ ա չէ՞ ինքնության ու մշակույթի կարևր բաղկացուցիչ։ Ինձ օրինակ շատ դուր ա գալիս, երբ երեխեքը հենց իրանց բարբառով են խոսում ու արհեստականորեն չեն փորձում երևանյան գրականով խոսել, որը վերջին հաշվով քանաքեռի բարբառն ա։
Ապագա պապայի գրական հայերենը չգիտեմ՝ ոնց ա, բայց կոնկրետ Նաիրուհին հաստատ գրական խոսելու խնդիր չունի, ու իր գրական հայերենը բոլորովին արհեստական չի։ Նենց որ էդ խնդիրը չկա իրենց դեպքում։ Ի դեպ, մի բան էլ նոր մտքովս անցավ, չնայած չգիտեմ՝ ինչքանով ա հաջող միտք ու ինչ ազդեցություն կունենա, էդ առումով հետաքրքիր կլիներ ուրիշների կարծիքներն էլ լսել. գուցե պապան բարբառով խոսի, մաման՝ գրական։ Ուղղակի սա նույնը չի, ինչ օտար լեզվի դեպքում, դրա համար եմ մի քիչ կասկածում. օտարի դեպքում լրիվ տարբեր լեզուներ են, ու երեխան ընկալում ա որպես առանձին բաներ, իսկ նույն լեզվի տարատեսակների դեպքում կարող ա խառնելու հավանականությունը մեծանա, ու արդյունքում ոչ մեկին էլ նորմալ չտիրապետի, չգիտեմ։
Համենայնդեպս, էն սկզբում առաջարկածս տարբերակն, իմ կարծիքով, վատ չի. գրական հայերեն կսովորի, ձեզ էլ կողքից ինչ–որ չափով լսելով՝ պատկերացում կունենա բարբառի մասին, առնվազն կհասկանա։ Բոլոր երնեկներն էս դեպքում համատեղելը դժվար ա, բայց սա կարծես թե վատ տարբերակ չի տվյալ իրավիճակում։
StrangeLittleGirl
31.10.2015, 21:43
Կարծում եմ` պետք ա բարբառը սովորացնել, որովհետև ըստ էության դա ա ծնողների մայրենի լեզուն: Բայց նաև պետք չի գրականից իզոլացնել. թող լսի, տեսնի հայերեն հաղորդումներ-բաներ:
Ի դեպ, մի բան նոր մտքովս անցավ: Ինչ կարծիքի եք երկլեզու էրեխեք մեծացնող ծնողների համար օնլայն հարթակ ստեղծելու մասին: Էնտեց կարող ենք զանազան նյութեր տեղադրել, հաջողված պատմություններով կիսվել ու լիքը ուրիշ լավ բաներ անել:
Ուլուանա
31.10.2015, 21:47
Կարծում եմ` պետք ա բարբառը սովորացնել, որովհետև ըստ էության դա ա ծնողների մայրենի լեզուն: Բայց նաև պետք չի գրականից իզոլացնել. թող լսի, տեսնի հայերեն հաղորդումներ-բաներ:
Ի դեպ, մի բան նոր մտքովս անցավ: Ինչ կարծիքի եք երկլեզու էրեխեք մեծացնող ծնողների համար օնլայն հարթակ ստեղծելու մասին: Էնտեց կարող ենք զանազան նյութեր տեղադրել, հաջողված պատմություններով կիսվել ու լիքը ուրիշ լավ բաներ անել:
Լավ միտք ա։ Չնայած սա էլ ա հարթակ, էլի։ Ի՞նչ պակաս հարթակ ա :))։
Բայց որ առաջարկդ ավելի կոնկրետացնես, ավելի լավ կպատկերացնենք, թե ինչ ու ոնց կարելի ա անել։
Ուլուանա
31.10.2015, 21:49
Ես հենց էդ նպատակով էի թեման բացել, ճիշտն ասած։ Որ նյութեր տեղադրեն մարդիկ, պրակտիկ խորհուրդներ ու առաջարկներ անեն սեփական ու ուրիշների փորձից։
StrangeLittleGirl
31.10.2015, 21:49
Լավ միտք ա։ Չնայած սա էլ ա հարթակ, էլի։ Ի՞նչ պակաս հարթակ ա :))։
Բայց որ առաջարկդ ավելի կոնկրետացնես, ավելի լավ կպատկերացնենք, թե ինչ ու ոնց կարելի ա անել։
Կմտածեմ մի քիչ, կասեմ :) էստեղ մենակ քննարկումներ են, ավելի կենտրոնացված բանեմ ուզում
Ուլուանա
31.10.2015, 21:51
Կմտածեմ մի քիչ, կասեմ :) էստեղ մենակ քննարկումներ են, ավելի կենտրոնացված բանեմ ուզում
Վերևում մի քիչ առաջ գրեցի, որ ես թեման բացելիս հիմնականում կոնկրետ բաներ էլ հենց ակնկալել եմ ու գրել էլ էի դրա մասին։ Դրա համար մի քիչ լավ չեմ հասկանում, թե ինչով հարմար չի էս թեման։
StrangeLittleGirl
31.10.2015, 21:56
Վերևում մի քիչ առաջ գրեցի, որ ես թեման բացելիս հիմնականում կոնկրետ բաներ էլ հենց ակնկալել եմ ու գրել էլ էի դրա մասին։ Դրա համար մի քիչ լավ չեմ հասկանում, թե ինչով հարմար չի էս թեման։
Նայի, օրինակ խոսվեց հեռուստացույցի մասին ու ասվեց, որ չկան որակյալ հաղորդումներ: Կարելի ա բոլոր որակյալ օնլայն նյութերը մի տեղում հավաքել կամ նույնիսկ ստեղծել նոր նյութեր:
StrangeLittleGirl
31.10.2015, 21:57
Կամ ասենք նեթվորք ստեղծել ծնողների, որ իրար գտնեն նույն տարածքում ու էրեխեքին հանդիպացնեն, որ տնից դուրս էլ էրեխեքը հայերեն լսեն
Ուլուանա
31.10.2015, 21:59
Նայի, օրինակ խոսվեց հեռուստացույցի մասին ու ասվեց, որ չկան որակյալ հաղորդումներ: Կարելի ա բոլոր որակյալ օնլայն նյութերը մի տեղում հավաքել կամ նույնիսկ ստեղծել նոր նյութեր:
Հա, բայց դա էստեղ էլ կարելի ա դնել։ Էս տեսական քննարկումները սպառվող են, իմ կարծիքով, որոշ ժամանակ անց կսպառվեն, ու կարելի ա արդեն գործնականդ բանր դնել։ Իհարկե, ավելի ընդհանուր՝ օնլայն հարթակ ստեղծել միշտ էլ կարելի ա՝ անկախ էս թեմայից, էդ հեչ։ Ուղղակի ասածս էն ա, որ էս թեման անհամապատասխան տեղ չի էդ առաջարկիդ համար, նույնիսկ հակառակը՝ հենց ճիշտ տեղն ա :))
StrangeLittleGirl
31.10.2015, 22:02
Հա, բայց դա էստեղ էլ կարելի ա դնել։ Էս տեսական քննարկումները սպառվող են, իմ կարծիքով, որոշ ժամանակ անց կսպառվեն, ու կարելի ա արդեն գործնականդ բանր դնել։ Իհարկե, ավելի ընդհանուր՝ օնլայն հարթակ ստեղծել միշտ էլ կարելի ա՝ անկախ էս թեմայից, էդ հեչ։ Ուղղակի ասածս էն ա, որ էս թեման անհամապատասխան տեղ չի էդ առաջարկիդ համար, նույնիսկ հակառակը՝ հենց ճիշտ տեղն ա :))
Դե թեման մենակ քննարկումների համար ա, բայց գործնական բաների համար երևի առանձին հարթակ ա պետք:
Ապագա պապայի գրական հայերենը չգիտեմ՝ ոնց ա, բայց կոնկրետ Նաիրուհին հաստատ գրական խոսելու խնդիր չունի, ու իր գրական հայերենը բոլորովին արհեստական չի։ Նենց որ էդ խնդիրը չկա իրենց դեպքում։ Ի դեպ, մի բան էլ նոր մտքովս անցավ, չնայած չգիտեմ՝ ինչքանով ա հաջող միտք ու ինչ ազդեցություն կունենա, էդ առումով հետաքրքիր կլիներ ուրիշների կարծիքներն էլ լսել. գուցե պապան բարբառով խոսի, մաման՝ գրական։ Ուղղակի սա նույնը չի, ինչ օտար լեզվի դեպքում, դրա համար եմ մի քիչ կասկածում. օտարի դեպքում լրիվ տարբեր լեզուներ են, ու երեխան ընկալում ա որպես առանձին բաներ, իսկ նույն լեզվի տարատեսակների դեպքում կարող ա խառնելու հավանականությունը մեծանա, ու արդյունքում ոչ մեկին էլ նորմալ չտիրապետի, չգիտեմ։
Համենայնդեպս, էն սկզբում առաջարկածս տարբերակն, իմ կարծիքով, վատ չի. գրական հայերեն կսովորի, ձեզ էլ կողքից ինչ–որ չափով լսելով՝ պատկերացում կունենա բարբառի մասին, առնվազն կհասկանա։ Բոլոր երնեկներն էս դեպքում համատեղելը դժվար ա, բայց սա կարծես թե վատ տարբերակ չի տվյալ իրավիճակում։
Ես էլի պնդում եմ իմ ասածը: Հայերենի դեպքում, հաշվի առնելով որ փոքր ազգ ենք, աշխարհում պրոպանգանդիստական քիչ հնարավորություններ ունենք, որը տեսնելով ու էտ միջավայրում ապրելով, երեխան "վարակվի" իր ազակիցներով հպարտանալու ու իր ազգակիցների ամենամեծ արժեքը- լոզուն փայփայելու ձգտումով, պետք է այլ կերպ վարվել, քան մեծ ու համաշխարհային հարթակում հաղթող ազգերի դեպքում:
Տորոնտոյում էս 8 տարվա կյանքիս ընթացքում լիքը սենց օրինակներ ունեմ: Չինացիք մի քանի տարիներ առաջ խուսափում էին իրենց իդենտիֆիկացնել Չինաստանի հետ. ինքան էլ որ դա վրեքներից զռում էր ;): խոսում էին իրար հետ մարդաշատ վայրերում անգլերեն:
Հիմա, Չինաստանի առաջընթացին զուգահեռ, կտրուկ ավելացել է մարդաշատ վայրերում ԲԱՐՁՐ, նորմալ ձևի չինարենի օգտագործումը: շատ չերկարացնեմ... :)
...
հիմա քո ասածը դիտարկենք այս ասպեկտով:
Տան մեջ հայերենը պետք ա լինի հաղթող լեզու: Որ Երեխայի մեծ ներծծվի դրա հանդեպ վստահության զգացմունք:
լավ: ենթադրենք որ մայը խոսում է հայերեն, հայրը գերմաներերն, ու մայրը հաղթող է էտ "լեզվակռվում" :)
բայց դա իր հետ բերում է նաև հոր բնական լիդեռի դիրքի խարխլմանը, որը շատ վատ հետևանքներ կարող է ունենալ, /ուշադրություն/- հատկապես աղջիկ երեխաների հարմար, որոնց համար հայրը երկար տարիներ իդեալ է ըստ կյանքի բնական ընթացքի:
Ես կգերադասեի օրինակ որ էտ դեպքում մայրը խոսար բառբառով, իսկ հայրը լիներ հաղթողը ու "պարտադրել" գրականը:
Հասկանալի է որ "պարտադրել" և այլ բառերը օգտագործել եմ շեշտելու համար, և ոչ մի պատերազմ էլ չեմ ենթադրում :))
..
Բայց երևի տղայի համար էլ հակառակը, հաշվի առնելով որ տղայի համար էլ մայրն է իդեալ կանացիության :) ու կարող է- մայրը պետք է հաղթի
Իսկ ի՞նչ ա նշանակում խոսակցական մակարդակ: Երկու բառ իրար կապելն ու կենցաղային մի քանի բառ իմանալն էլ ա խոսակցական, քաղաքական բանավեճերի մասնակցելու ունակությունն էլ: Ու ի վերջո, եթե էդ խոսակցական հիմքը կա, եթե հայերենը մայրենի ա, հետագայում ոչ մի դժվարություն չի լինելու ավելի լավացնելու:
Մշակույթներն իհարկե տարբեր կերպ են սահմանվում, բայց կոնկրետ հայկական մշակույթի դեպքում ես լեզվից անջատ մշակույթ չեմ պատկերացնում ու մշակույթին կապվելու պարտադիր պայման եմ համարում լեզուն իմանալը: Կարող եմ իմ երկմշակույթ ընկերուհիներից մեկի օրինակը բերել, շատ հրաշալի ու հաջողված օրինակ է: Աղջկա մայրը անգլիացի է, հայրը՝ գերմանացի: Հիմա կասեք՝ հա՜, անգլիացի, անգլերեն, բա ոնց, անգլերենը պահելն էնքան հեշտ ա: Աղջիկը մեծացել է երկլեզու, կրթություն ստացել Գերմանիայում: Երբ հարցնում են՝ որտեղի՞ց ես, ասում է՝ կիսով չափ Գերմանիայից, կիսով չափ Անգլիայից: Ինքը խոստովանում է, որ իր գերմաներենը դոմինանտ է, որ իր ակադեմիական անգլերենը զիջում է բազմաթիվ ոչ լեզվակիրների անգլերենին: Բայց պարտադիր Զատիկին գնում է Անգլիա՝ էնտեղի ազգականների մոտ, իսկ Ծննդյան տոներին Գերմանիա՝ գերմանացի ընտանիքի մոտ:
Իսկ ինչու՞ չի կարող կիսով չափ հայ երեխան էլ էդպիսին լինել: Թե՞ հայ մշակույթն էդքան վատն ա, որ չարժե փոխանցել: Մեկը ես համարում եմ, որ լավ ու վատ, կարևոր ու ոչ կարևոր մշակույթ չկա: Ու եթե երեխան հնարավորություն ունի երկլեզու/երկմշակույթ մեծանալու, պետք չի էդ հնարավորությունից զրկել:
Վերջին պարբերության հետ կապված... Ընդհանրապես երեխա մեծացնելը մեծ մոտիվացիա ու ջանքեր ա պահանջում, կարծում եմ: Ու կարծում եմ, որ երեխան ինքն էլ կմոտիվացվի, եթե ի սկզբանե թշնամանք չսերմանվի ծնողներից/մշակույթներից մեկի նկատմամբ:
Միջին խոսակցական ի նկատի ունեի «էշին ցեխից հանելու» մակարդակի խոսակցական լեզու։ Կենցաղային զրույցներ տանելուն բավարար հմտություն, բայց գիր/գրականությունից շատ հեռու։
Համաձայն եմ, մշակութային ահագին ոլորտներ բացահայտելու համար լեզուն անփոխարինելի գործիք է, բայց նորից, մշակույթի տարբեր «ժանրեր» ու շերտեր կան։ Օրինակ համաշխարհային հայության մի մեծ տոկոսի համար Հայ Առաքելական Եկեղեցուն պատկանելը շատ ավելի շատ մշակութային կարևորություն ունի քան լեզվին տիրապետելը, բայց կան նաև այնպիսի հայեր, որոնց համար լեզուն կենսական նշանակություն ունի, իսկ եկեղեցին՝ ոչ այնքան։
Իմ իմացած խառը ընտանիքների գերակշռող մեծամասնությունը ավելի հայամետ է, և շատ դեպքերում նույնիսկ ի վնաս մյուս ծնողից ժառանգած էթնո-մշակությային ինքնության ձևավորմանը։ Այնպես որ քո հարցադրումը կոնկրետ ինձ մի քիչ խորթ է։ Ու իմ տեսած օրինակներից, այպես չէ որ միտումնավոր չեն փոխանցում, ուղղակի հավելյալ ջանք չեն գործադրում որպեսզի երեխային նեգրավեն իրենց մշակույթի մեջ։ Ինչ-որ չափով ծնողերը իրենք էլ են իրենց մշակույթից օտարացած՝ կենսա-կենցաղային խնդիրներով ծանրացած լինելու պատճառով։ Գործից տուն են գալիս, ուզում են մի քիչ ուղեղները անջատեն, հեռուստացույց նայեն, երեխաներին օգնեն արագ օտարալեզու դպրոցի տնայինները անել ու գնան պառկեն՝ հանգստանան։ Ու հայ մշակույթը վերածվում է տոնից-տոն հայ ազգականների հետ կենցաղային զրույցների մակարդակով շփում։
Ուլուանա
31.10.2015, 22:06
Կամ ասենք նեթվորք ստեղծել ծնողների, որ իրար գտնեն նույն տարածքում ու էրեխեքին հանդիպացնեն, որ տնից դուրս էլ էրեխեքը հայերեն լսեն
Է՜հ, հայեր շատ կան, հայեր գտնելը խնդիր չի, հայերենով հետաքրքրված հայերի գտնելն ա խնդիր :(։ Այսինքն՝ որ, ասենք, ինձ ու էս թեմայում արտահայտված ծնողների պես կարևորեն իրանց էրեխեքի հայերենի հարցը։ Ես որ կոնկրետ իմ շրջապատում (քիչ թե շատ մոտակայքում ապրողների շրջանում, որոնց հետ հանդիպելը հասանելի ա), չեմ նկատել տենց հայերի։ Մարդիկ իրար օնլայն բան են գրում ընդհանուր, կարդացողներն էլ բոլորը հայեր են, բայց անգլերեն են գրում համարյա բոլորը, իրար անգլերեն պատասխանում, էդ թվում նաև նրանք, ովքեր առանձնապես չեն փայլում անգլերենով, բայց իրանց կոտրտված անգլերենով էլ փորձում են հետ չմնալ, երևի պրեստիժի հարց ա, ինչ ա։ Ուֆ, ջղայնացա էլի, որ հիշեցի...
StrangeLittleGirl
31.10.2015, 22:09
Է՜հ, հայեր շատ կան, հայեր գտնելը խնդիր չի, հայերենով հետաքրքրված հայերի գտնելն ա խնդիր :(։ Այսինքն՝ որ, ասենք, ինձ ու էս թեմայում արտահայտված ծնողների պես կարևորեն իրանց էրեխեքի հայերենի հարցը։ Ես որ կոնկրետ իմ շրջապատում (քիչ թե շատ մոտակայքում ապրողների շրջանում, որոնց հետ հանդիպելը հասանելի ա), չեմ նկատել տենց հայերի։ Մարդիկ իրար օնլայն բան են գրում ընդհանուր, կարդացողներն էլ բոլորը հայեր են, բայց անգլերեն են գրում համարյա բոլորը, իրար անգլերեն պատասխանում, էդ թվում նաև նրանք, ովքեր առանձնապես չեն փայլում անգլերենով, բայց իրանց կոտրտված անգլերենով էլ փորձում են հետ չմնալ, երևի պրեստիժի հարց ա, ինչ ա։ Ուֆ, ջղայնացա էլի, որ հիշեցի...
Բա ասածս էդ ա: Քանի որ նման հարթակ չկա, նման հայերի գտնելը դժվար ա: Բայց ինչ գիտես Նյու Յորքի մի անկյունում մի ուրիշ հայ ծնող չկա, որ մտահոգված ա էդ հարցով: Եթե հարթակ լինի, ժամանակի ընթացքում էս խնդրով հետաքրքրված բոլոր ծնողները կհավաքվեն մի տեղում:
Է՜հ, հայեր շատ կան, հայեր գտնելը խնդիր չի, հայերենով հետաքրքրված հայերի գտնելն ա խնդիր :(։ Այսինքն՝ որ, ասենք, ինձ ու էս թեմայում արտահայտված ծնողների պես կարևորեն իրանց էրեխեքի հայերենի հարցը։ Ես որ կոնկրետ իմ շրջապատում (քիչ թե շատ մոտակայքում ապրողների շրջանում, որոնց հետ հանդիպելը հասանելի ա), չեմ նկատել տենց հայերի։ Մարդիկ իրար օնլայն բան են գրում ընդհանուր, կարդացողներն էլ բոլորը հայեր են, բայց անգլերեն են գրում համարյա բոլորը, իրար անգլերեն պատասխանում, էդ թվում նաև նրանք, ովքեր առանձնապես չեն փայլում անգլերենով, բայց իրանց կոտրտված անգլերենով էլ փորձում են հետ չմնալ, երևի պրեստիժի հարց ա, ինչ ա։ Ուֆ, ջղայնացա էլի, որ հիշեցի...
քաղքենիության հարց ա: աշխատում են որ արտաքինից չերեվա թե իրենք "անհաջողակ" են, չունեն էն "խռուստալի" բաժակներից, երեխան երաշժտական դպրոց ա գնում /մի ժամանակ քաղքենիական հաջողակության ցուցադրություն էր/ , հիմա էլ որ անգլերեն ա խոսում:
քաղքենու աչքերը երբեք չի կարողանում տեսնել, թե ինքը ինչքան ծիծաղելի է, երբ որ լինելով աբարանցի ու մինչ այդ պարած լինելով քոչարի, մեկ էլ սկսում ա պարել "մազուրկա", որ հանկարծ ուրիշները չմտածեն, որ...
Բա ասածս էդ ա: Քանի որ նման հարթակ չկա, նման հայերի գտնելը դժվար ա: Բայց ինչ գիտես Նյու Յորքի մի անկյունում մի ուրիշ հայ ծնող չկա, որ մտահոգված ա էդ հարցով: Եթե հարթակ լինի, ժամանակի ընթացքում էս խնդրով հետաքրքրված բոլոր ծնողները կհավաքվեն մի տեղում:
ես համոզված եմ, որ եթե ճիշտ աշխատանք տարվի քաղքենիների վրա, ապա էտ քաղքենիները կդառնան ամենամոլի հայերեն լեզուն սիրողները: իսկ դա բոլորին էլ ձեռնատու է:
Պետք ա իրանց ներշնչվի, որ Հայաստանը աշխարհի կենտրոնն է ու ամենահեռանկարային երկիրը ;)
Նաիրուհի
31.10.2015, 22:20
Կարա՞մ կարծիք հայտնեմ։
Նաիրուհի ջան, իսկ ի՞նչ պարտադիր ա, որ քո ապագա երեխեքը գրական հայերենով խոսեն։ Ինձ թվում ա շատ էլ սիրուն ա, որ բարբառով խոսեն, հատկապես եթե քո ու երեխաներիդ ապագա հոր համար էտ բարբառը փաստացի մայրենին ա։ Էտ էլ ա չէ՞ ինքնության ու մշակույթի կարևր բաղկացուցիչ։ Ինձ օրինակ շատ դուր ա գալիս, երբ երեխեքը հենց իրանց բարբառով են խոսում ու արհեստականորեն չեն փորձում երևանյան գրականով խոսել, որը վերջին հաշվով քանաքեռի բարբառն ա։
Իհարկե կարաս :)
Ես չեմ ուզում, որ պարտադիր գրական հայերենով խոսեն, բայց կուզեի, որ հասկանան, կարդան հայերեն, երգեր լսեն, մշակույթի հետ առնչվեն մի խոսքով։ Միշտ երազել եմ, որ երեխաներս իմ բարբառն իմանան, չնայած էն ժամանակ ավելի հեշտ էր, չէի մտածում, որ կարող է Հայաստանից դուրս ապրեմ, էստեղ հեշտ կլիներ բարբառը սովորեցնել, գրականն էլ կրթությամբ կսովորեր։ Բայց դե հա բա, մեր երեխեքը մեր բարբառների խառնուրդով են խոսելու հաստատ :))
...Կարծում եմ՝ էս էն դեպքն ա, որ կախված ա նրանից, թե ինչի համար ես ուզում հայերեն իմանա, խոսի երեխադ։ Եթե զուտ իր ծնողներին հասկանալու, հետներն իրենց մայրենի լեզվով հաղորդակցվելու համար, ուրեմն նորմալ ա, որ հենց սկզբից բարբառը սովորի։ Բայց իր ազգի մշակույթին, գրականությանը և այլնին ծանոթանալու համար գրական հայերենը պետք ա։ ...
Ես քո տեղը որ լինեի, երևի սենց կանեի. երեխայի հետ կխոսեինք միայն գրական հայերենով, իրար հետ էլ երեխայի ներկայությամբ կաշխատեինք էլի հնարավորինս գրական խոսել, իսկ առանձին եղած ժամանակ մեր բարբառով կխոսեինք։ Հակառակ դեպքում, դժվար թե երեխան գրական հայերեն սովորի։ Իսկ եթե գրական հայերենը չսովորի, ոչ էլ կկարդա որևէ բան, որովհետև իր համար դա ինչ–որ խրթին, տառապալից գործ ա լինելու, ասոցիացվելու ա տհաճության հետ ու վանելու ա։ Նույնիսկ գրական հայերեն սովորելու դեպքում են շատերը խուսափում կարդալուց, էլ ուր մնաց՝ նորմալ չտիրապետելով։
...Ի դեպ, մի բան էլ նոր մտքովս անցավ, չնայած չգիտեմ՝ ինչքանով ա հաջող միտք ու ինչ ազդեցություն կունենա, էդ առումով հետաքրքիր կլիներ ուրիշների կարծիքներն էլ լսել. գուցե պապան բարբառով խոսի, մաման՝ գրական։ Ուղղակի սա նույնը չի, ինչ օտար լեզվի դեպքում, դրա համար եմ մի քիչ կասկածում. օտարի դեպքում լրիվ տարբեր լեզուներ են, ու երեխան ընկալում ա որպես առանձին բաներ, իսկ նույն լեզվի տարատեսակների դեպքում կարող ա խառնելու հավանականությունը մեծանա, ու արդյունքում ոչ մեկին էլ նորմալ չտիրապետի, չգիտեմ։
Եսիմ, Ան, ուղղակի ես ինքս չեմ պատկերացնում, որ կարող եմ միշտ գրական խոսել, բարբառով խոսելն ինձ համար գրեթե ֆիզիկական պահանջ է, դժվար կլինի։
Ավելի Բյուրի ասածին եմ հակված, թող բարբառը սովորի, ես մտածում եմ՝ հնարավորինս գրական բառեր մտցնել բարբառի մեջ, քերականությունը թող բարբառային լինի, բայց էն օտար բառերը, որ մեր բարբառներում դեռ լիքն են, կարելի է հնարավորինս գրականով փոխարինել, իսկ գրել-կարդալ սովորելիս արդեն կմնա գրական հայերենի քերականությունը, որը պիտի որ բարդ չլինի։ Իսկ բարբառի շնորհիվ ահագին արևմտահայերեն կհասկանա ;)
Էնպես է ստացվել, որ ես էլ, պապան էլ հայ գրականություն շատ ենք սիրում, կարելի է թեկուզ բարբառով խոսելուն զուգահեռ գրական երեկոներ անել (հեքիաթներ, պոեզիա, պուճուր պատմություններ, Այվիի հեքաթները կկարդանք :)) ) երեխային հնարավորինս սովորեցնել գրական հայերենին, համ էլ հետաքրքրություն կառաջանա, եսիմ։
Էս էղավ լրիվ Կիկոսի մահը, յանիմ Հայաստանից գնացինք, ամուսնացանք, երեխեք ունեցանք, մի բան էլ դարդ եմ անում, թե ոնց պիտի հայերեն սովորեցնեմ :D
Ուլուանա
31.10.2015, 22:24
ես համոզված եմ, որ եթե ճիշտ աշխատանք տարվի քաղքենիների վրա, ապա էտ քաղքենիները կդառնան ամենամոլի հայերեն լեզուն սիրողները: իսկ դա բոլորին էլ ձեռնատու է:
Պետք ա իրանց ներշնչվի, որ Հայաստանը աշխարհի կենտրոնն է ու ամենահեռանկարային երկիրը ;)
Էհ, արդեն հեքիաթների շարքից բաներ ես ասում։ Դրա համար նախ պետք ա ինքս հավատամ, որ Հայաստանն աշխարհի կենտրոնն ա ու ամենահեռանկարային երկիրը։ Բայց հո տենց չի։
Ինչ վերաբերում ա քաղքենիներին, ապա ես քաղքենիների հետ գործ ունենալ չեմ ուզում՝ անկախ հայերենի նկատմամբ իրանց վերաբերմունքից։ Մարդ իսկի իր համար անհրաժեշտ բաներն անելու ժամանակ չունի, պիտի դնի քաղքենիներին դարձի բերելու վրա ժամանակ ու էներգիա ծախսի՞ տվյալ դեպքում։ Կողքից ինչքանով ստացվում ա, ձեռի հետ էլի անում ենք, բայց հատուկ դասընթացներ չեմ նախատեսում էդ կապակցությամբ :D։
Ու իմ տեսած օրինակներից, այպես չէ որ միտումնավոր չեն փոխանցում, ուղղակի հավելյալ ջանք չեն գործադրում որպեսզի երեխային նեգրավեն իրենց մշակույթի մեջ։ Ինչ-որ չափով ծնողերը իրենք էլ են իրենց մշակույթից օտարացած՝ կենսա-կենցաղային խնդիրներով ծանրացած լինելու պատճառով։ Գործից տուն են գալիս, ուզում են մի քիչ ուղեղները անջատեն, հեռուստացույց նայեն, երեխաներին օգնեն արագ օտարալեզու դպրոցի տնայինները անել ու գնան պառկեն՝ հանգստանան։ Ու հայ մշակույթը վերածվում է տոնից-տոն հայ ազգականների հետ կենցաղային զրույցների մակարդակով շփում։
Համաձայն եմ. չեմ կարծում, որ խոսքը միտումնավոր չփոխանցելու մասին է, իհարկե հնարավոր է, որ էդպիսի հատուկենտ դեպքեր էլ լինեն, բայց դա ավելի շատ բացառություն է: Խոսքն իսկապես հավելյալ ջանքեր չգործադրելու, էներգիա ու ժամանակ չներդնելու մեջ է:
Ու շատ դեպքերում մեղադրել էլ հնարավոր չի, որովհետև մարդիկ իսկապես չեն գտնում էդ ժամանակը: Բայց դե որ հետո ասում են՝ ամեն ինչ անում ենք, չի ստացվում, էդ արդեն ռեալիստական մոտեցում չի հարցին:
Վերադառնալով տեսիլքի հարցին. ինչու եմ ուզում, որ երեխաս հայերեն իմանա։
Ինքս ինձ էս հարցը տալու և պատասխանը գտնելուց հետո «ինսայթներ» ունենալու դեպքը չի, բայց եթե էս ուղղությամբ ենք ուզում տանել քննարկումը, ապա կգրեմ իմ պատասխանը։
Ես ուզում եմ, որ իմ երեխան ինքն իր մասին իմանա էն ամենը, ինչ հնարավոր է իմանալ։ Հայ «արմատները» իր ինքնության մի մասն են, ու ես ուզում եմ, որ ինքը իմանա դրանց մասին, քանի որ ամենայն հավանականությամբ, վաղ թե ուշ ինքն էլ է ունենալու իր արմատները ճանաչելու գիտակցված ցանկություն։ Իսկ լեզուն գլխավոր բանալին է դեպի էդ ճանաչողության դուռը։
Ու քանի որ ինքը Հայաստանում չի ապրում, որ մայրական մշակույթի մասին գիտելիքները օդի հետ փոխանցվել իրեն, ապա մնում եմ միայն ես, որ կարող եմ իր համար էդ դուռը բացել։
Ես չգիտեմ՝ ինքը մի օր որտեղ է լինելու, աշխարհի որ ծայրում, լինելու եմ ես իր կողքին, թե չէ, կամ ինչքան ժամանակ եմ լինելու. իմ ժամանակը հիմա է, ես ինչ կարող եմ, հիմա պիտի տամ, որ մի օր արդեն ինքնուրույն կարողանա շարունակել ինքն իրեն ճանաչելու ուղին։ Նույնն էլ վերաբերում է հայրական կողմին։ Մենք ուզում ենք փոխանցել իրեն իր ինքնության մասին գիտելիքները, և դա լիարժեք ձևով միայն լեզվի միջոցով է հնարավոր։
Ու ինքն ագահորեն վերցնում է դա մեզնից, նախ տարիքի պատճառով, դե էս տարիքում երեխեքը ամեն ինչ ճանաչելու ու սովորելու մեծ խթան ունեն, բացի դրանից նաև ոգևորվելով մեզնից եկող ոգևորությունից, քանի որ թեկուզ զուտ ինտուիտիվ մակարդակում, բայց հաստատ զգում է, թե մենք ոնց ենք սիրում մեր լեզուն ու մեր մշակույթը։ Ու էդ սերը վարակիչ է դառնում :)
Շնորհակալություն պատասխանիդ համար։ :) Շատ հոյակապ պատճառաբանություն է։ Չնայած որ, ըստ իս, մի քիչ վեհ, ու կարծում եմ, որ ավելի պրակտիկ պատճառներ էլ կունենաս։ Ու սա վատ իմաստով ի նկատի չունեմ։ Մի կոպիտ օրինակ բերեմ, որ միգուցե և ծիծաղելի թվա, բայց, հուսով եմ, ցույց կտա «վեհ» բառի օգտագործմանս երանգը։ Ասենք՝ զավակի ծնողը բժիշկ է, ու կարծում է որ դա լավագույն մասնագիտությունն է աշխարհի երեսին։ Ու չիմանալով թե ինքը վաղը ուր կլինի, փաքրուց բալիկին բժկական թեմայով է «բեռնում»։ Է՜լ փորձեր միջատների վրա, է՜լ տանում իր գործընկերների հետ ծանոթացնում, ձեռի հետ էլ տանը ամբողջ օրը բժշկական թեմաներով հաղորդումներ նայում/լսում, տնային գրադարանի մեծ մասն էլ բժշկական ուղվածտություն ունի։ Ու կարող ենք ասել որ զավակը մարդ լինելով, իր մարմնի մասին խորը գիտելիքներ զարգացնելը իր ինքնության մասն է, բժշկական մասնագիտության ձեռքբերումն էլ՝ բնական մի քայլ։ Բայց դե այդ բժիշկ ծնողը մի քիչ իդեալական է մտածում, կարծելով թե իր զավակը երջանկություն կգտնի ծնողների կողմից ընտրված մասնագիտության մեջ։
Հիմա, նույն ձևի, ազգային պատկանելիթյունը ահագին ինդիվիդուլ ընտրություն է ներկայիս գլոբալացված աշխհարհում։ Ու մենք որպես ծնող երեխայի այդ ընտրության մեջ ահռելի ներդրում ենք ունենում։ Հիմա կան ծնողներ, որոնք ասում են երեխայիս պիտի շրջապատեմ հայերենով (բժշկական նյութերով) և հայկականությամբ (բժշկությամբ), որևհետև հայ (բժիշկ) լինելը զիլ է։ Բայց գալու է մի պահ, երբ երեխան սկսելու է հարց տալ թե ինչու է հայ (բժիշկ) լինելը այդքան զիլ։ Ու հուսանք, որ այդ ծնողի բերած պատճառաբանությունները արձագանք կգտնեն նաև զավակի մոտ։ Բայց ծնողի մտադրությունները այս գործընթացի ընթացքում վեհ էին, և զավակի լավության վրա կենտրոնացած։
Ես, պրակտիկ մարդ լինելով, որևէ լեզվով գրագիտության մեջ էլ եմ պրակտիկ բաներ փնտրում։ Ու արտերկրում մեծացող զավակի համար կարծում եմ այդ պրակտիկությունը կայանում է իր ծնողներին լիովին ճանաչելու և հասկանալու մեջ։ Ու սա ահագին ուժեղ մոտիվացնող լծակ է երեխային երկլեզու մեծացնելու գործում։ Ու իմ տեսած լեզուն կորցրած երեխաների ընտանիքներում երեխան ծնողին հասկանալու պարագայում հայերենի իմացությունը շատ չի կարևորվել ինչ-ինչ պատճառներով։ Օրինակ ԱՄՆում եղեռնից մազապուրծ եղած հայության մեջ իրենց անցյալի ակտիվ ժխտում կար։ Ու ծնողների հայկականությունը փակի տակ էր։ Վերջին տասնամյակների քոչվորների մոտ էլ հայկականությունը ասացիացվում էր չկայացած պետականության հետ։ Իսկ եթե ծնողը ինքն է իր մեջ ժխտում այդ ինթնությունը, ապա երեխան էլ ծնողին հասկանլու գործում դրան կարևորությու չի տա։ Նույն ձևով բժիշկների երեխաները ավելի մեծ հավանականությամբ են դառնում բժիշկ, որևհետև ծնողներին հասկանալու գործում իրենք էլ են սեր ձևավորում այդ մասնագիտության նկատմամբ։
Ու չնայած որ չգիտեմ թե իմ զավակները ուր և ով կլինեն երբ մեծանան, բայց իրենց ծնողին հասկանալու համար այլընտրանք չեն ունենա հայերեն սովորել/չսովորելու հարցում։ Ու հուսով եմ որ իրենք հայ կլինեն ոչ միայն գենետիկ ժառանգության հետևանքով, այլ նաև ակտիվ ընտրությամբ, ինչով կարող են վարակվել նաև ինձանից։
Շնորհակալություն պատասխանիդ համար։ :) Շատ հոյակապ պատճառաբանություն է։ Չնայած որ, ըստ իս, մի քիչ վեհ, ու կարծում եմ, որ ավելի պրակտիկ պատճառներ էլ կունենաս։ Ու սա վատ իմաստով ի նկատի չունեմ։ Մի կոպիտ օրինակ բերեմ, որ միգուցե և ծիծաղելի թվա, բայց, հուսով եմ, ցույց կտա «վեհ» բառի օգտագործմանս երանգը։ Ասենք՝ զավակի ծնողը բժիշկ է, ու կարծում է որ դա լավագույն մասնագիտությունն է աշխարհի երեսին։ Ու չիմանալով թե ինքը վաղը ուր կլինի, փաքրուց բալիկին բժկական թեմայով է «բեռնում»։ Է՜լ փորձեր միջատների վրա, է՜լ տանում իր գործընկերների հետ ծանոթացնում, ձեռի հետ էլ տանը ամբողջ օրը բժշկական թեմաներով հաղորդումներ նայում/լսում, տնային գրադարանի մեծ մասն էլ բժշկական ուղվածտություն ունի։ Ու կարող ենք ասել որ զավակը մարդ լինելով, իր մարմնի մասին խորը գիտելիքներ զարգացնելը իր ինքնության մասն է, բժշկական մասնագիտության ձեռքբերումն էլ՝ բնական մի քայլ։ Բայց դե այդ բժիշկ ծնողը մի քիչ իդեալական է մտածում, կարծելով թե իր զավակը երջանկություն կգտնի ծնողների կողմից ընտրված մասնագիտության մեջ։
Հիմա, նույն ձևի, ազգային պատկանելիթյունը ահագին ինդիվիդուլ ընտրություն է ներկայիս գլոբալացված աշխհարհում։ Ու մենք որպես ծնող երեխայի այդ ընտրության մեջ ահռելի ներդրում ենք ունենում։ Հիմա կան ծնողներ, որոնք ասում են երեխայիս պիտի շրջապատեմ հայերենով (բժշկական նյութերով) և հայկականությամբ (բժշկությամբ), որևհետև հայ (բժիշկ) լինելը զիլ է։ Բայց գալու է մի պահ, երբ երեխան սկսելու է հարց տալ թե ինչու է հայ (բժիշկ) լինելը այդքան զիլ։ Ու հուսանք, որ այդ ծնողի բերած պատճառաբանությունները արձագանք կգտնեն նաև զավակի մոտ։ Բայց ծնողի մտադրությունները այս գործընթացի ընթացքում վեհ էին, և զավակի լավության վրա կենտրոնացած։
Ես, պրակտիկ մարդ լինելով, որևէ լեզվով գրագիտության մեջ էլ եմ պրակտիկ բաներ փնտրում։ Ու արտերկրում մեծացող զավակի համար կարծում եմ այդ պրակտիկությունը կայանում է իր ծնողներին լիովին ճանաչելու և հասկանալու մեջ։ Ու սա ահագին ուժեղ մոտիվացնող լծակ է երեխային երկլեզու մեծացնելու գործում։ Ու իմ տեսած լեզուն կորցրած երեխաների ընտանիքներում երեխան ծնողին հասկանալու պարագայում հայերենի իմացությունը շատ չի կարևորվել ինչ-ինչ պատճառներով։ Օրինակ ԱՄՆում եղեռնից մազապուրծ եղած հայության մեջ իրենց անցյալի ակտիվ ժխտում կար։ Ու ծնողների հայկականությունը փակի տակ էր։ Վերջին տասնամյակների քոչվորների մոտ էլ հայկականությունը ասացիացվում էր չկայացած պետականության հետ։ Իսկ եթե ծնողը ինքն է իր մեջ ժխտում այդ ինթնությունը, ապա երեխան էլ ծնողին հասկանլու գործում դրան կարևորությու չի տա։ Նույն ձևով բժիշկների երեխաները ավելի մեծ հավանականությամբ են դառնում բժիշկ, որևհետև ծնողներին հասկանալու գործում իրենք էլ են սեր ձևավորում այդ մասնագիտության նկատմամբ։
Ու չնայած որ չգիտեմ թե իմ զավակները ուր և ով կլինեն երբ մեծանան, բայց իրենց ծնողին հասկանալու համար այլընտրանք չեն ունենա հայերեն սովորել/չսովորելու հարցում։ Ու հուսով եմ որ իրենք հայ կլինեն ոչ միայն գենետիկ ժառանգության հետևանքով, այլ նաև ակտիվ ընտրությամբ, ինչով կարող են վարակվել նաև ինձանից։
Բժշկի օրինակդ, իմ կարծիքով, էնքան էլ տեղին չի, քանի որ ես իր համար մասնագիտություն չի, որ ընտրում եմ, և ոչ էլ անգամ ազգությունն եմ ընտրում. ես ընդամենը իրեն ցույց եմ տալիս իր «ինչից հունցված լինելը»: Դա ես չեմ ընտել, ոչ էլ ինքը. դա կա, փաստ է, իրականություն:
Հայ լինելը երբևէ զիլ չեմ կարծել, ոչ էլ թե դա սերմանելու եմ երեխայիս մեջ:
Ես միայն ուզում եմ, որ ինքը մի օր իր «ով լինելու» մասին պատասխաններ գտնելու ճանապարհը գտնի:
Եվ հա, ինձ էլ հասկանալու համար լեզուն շատ կարևոր է, բայց ինձ համար ավելի կարևորն էն է, որ առաջին հերթին ինքն իրեն հասկանա, ու իր ինքնությունը մութ անտառ չլինի: Ու դա էլ արդեն կօգնի, որ հասկանա նաև ինձ:
Բժշկի օրինակդ, իմ կարծիքով, էնքան էլ տեղին չի, քանի որ ես իր համար մասնագիտություն չի, որ ընտրում եմ, և ոչ էլ անգամ ազգությունն եմ ընտրում. ես ընդամենը իրեն ցույց եմ տալիս իր «ինչից հունցված լինելը»: Դա ես չեմ ընտել, ոչ էլ ինքը. դա կա, փաստ է, իրականություն:
Հայ լինելը երբևէ զիլ չեմ կարծել, ոչ էլ թե դա սերմանելու եմ երեխայիս մեջ:
Ես միայն ուզում եմ, որ ինքը մի օր իր «ով լինելու» մասին պատասխաններ գտնելու ճանապարհը գտնի:
Եվ հա, ինձ էլ հասկանալու համար լեզուն շատ կարևոր է, բայց ինձ համար ավելի կարևորն էն է, որ առաջին հերթին ինքն իրեն հասկանա, ու իր ինքնությունը մութ անտառ չլինի: Ու դա էլ արդեն կօգնի, որ հասկանա նաև ինձ:
Բժշկի մասնագիտությունը ավելի երկար պատմություն ունի քան հայերենը կամ հայ մշակույթը։ Հազար ու մի օրինակ կա երկրորդ սերնդում լեզուն մոռացած, բայց ինքնության հետ ոչ մի խնդիր չունեցող մարդկանց։ Մի ծանոթ ունեմ, ազգանունը ռուսերեն բառ է։ Որ ռուսերեն քչից շատից իմացող մարդը հաստատ կիմանա։ Հարցրեցի մի օր գիտի թե իր ազգանունը ինչ է նշանակում։ Ասեց․ դե ասում են թե նախնիներս հրեա են եղել, բայց որտեղից կամ ինչ՝ ո՞վ գիտի։ Երջանիկ մարդ է, ոչ մի վայրկյան չկասկածելով իր ամերիկացիության վրա։ Մարդ հունցված է տարբեր ֆունկցիաներ կրող բջիջներից։ Իսկ ազգային պատկանելիությունը և մշակութային ինքնությունը համեմատաբար արդի «նորամուծություններ» են։
Բժշկի մասնագիտությունը ավելի երկար պատմություն ունի քան հայերենը կամ հայ մշակույթը։ Հազար ու մի օրինակ կա երկրորդ սերնդում լեզուն մոռացած, բայց ինքնության հետ ոչ մի խնդիր չունեցող մարդկանց։ Մի ծանոթ ունեմ, ազգանունը ռուսերեն բառ է։ Որ ռուսերեն քչից շատից իմացող մարդը հաստատ կիմանա։ Հարցրեցի մի օր գիտի թե իր ազգանունը ինչ է նշանակում։ Ասեց․ դե ասում են թե նախնիներս հրեա են եղել, բայց որտեղից կամ ինչ՝ ո՞վ գիտի։ Երջանիկ մարդ է, ոչ մի վայրկյան չկասկածելով իր ամերիկացիության վրա։ Մարդ հունցված է տարբեր ֆունկցիաներ կրող բջիջներից։ Իսկ ազգային պատկանելիությունը և մշակութային ինքնությունը համեմատաբար արդի «նորամուծություններ» են։
Լավ, եթե նույնիսկ մի կողմ դնենք ազգային պատկանելությունը՝ որպես ինքնության մաս, ապա իմ աղջիկ լինելը հաստատ իր ինքնության մասն է, ես էլ իրեն տալիս եմ էն, ինչից ես եմ կազմված, ու լեզուն էլ դրա մեջ է:
Սենց ավելի պարզ կհնչի :)
Ի դեպ, ես ամեն տեղ էլ հենց «արմատներն» եմ նշել՝ որպես ինքնության մաս, այլ ոչ թե ազգային պատկանելությունը. ես իրեն կոնկրետ «ազգության» մեջ չեմ տեսնում, ոչ էլ փորձում եմ դասել որևէ ազգության:
Լավ, եթե նույնիսկ մի կողմ դնենք ազգային պատկանելությունը՝ որպես ինքնության մաս, ապա իմ աղջիկ լինելը հաստատ իր ինքնության մասն է, ես էլ իրեն տալիս եմ էն, ինչից ես եմ կազմված, ու լեզուն էլ դրա մեջ է:
Սենց ավելի պարզ կհնչի :)
Ի դեպ, ես ամեն տեղ էլ հենց «արմատներն» եմ նշել՝ որպես ինքնության մաս, այլ ոչ թե ազգային պատկանելությունը. ես իրեն կոնկրետ «ազգության» մեջ չեմ տեսնում, ոչ էլ փորձում եմ դասել որևէ ազգության:
Իմ ասածն էլ դա էր հենց։ Մենք հայ ենք, որևհետև մեր ծնողներն է հայ։ Ու ծնողին հասկանալով և իր միջոցով մշակույթին ծանոթանանալով ենք ազգա-մշակութային ինքնություն ձևավորում։ Ու այդ պարագայում ինձ շատ ավելի կարևոր է, որ իմ զավակը ինձ ճանաչի, քան թե իր վերացական «արմատները»։ Ու վերջինը, ըստ իս, հասանելի է միայն առաջինի միջոցով։
Լեզվին լիարժեք տիրապետում ես, երբ մտածում ես էդ լեզվով։
Արտերկրում ծնված երեխան չի մտածելու հայերեն. այդ մտքի հետ հաշտվել է պետք ու ընդունել որպես անխուսափելի։ Անգամ Հայաստանի բնակիչները, որոնք ընդամենը ռուսական դպրոց են գնացել, հայերեն չեն մտածում, ու բնականաբար հայերենին լիարժեք տիրապետել չեն կարող /ի դեպ, ռուսերենին էլ, մեծ մասամբ, լիարժեք չեն տիրապետում, քանի որ երկու լեզուներն էլ, իրավիճակի բերումով, թերի են մատուցվել։ Բայց դա այլ թեմա է/։
Լեզուն մայրենի դառնում է մի քանի հանգամանքների համակցությամբ, որոնցից հատկապես էական են.
1. Հիմնական տարրական կրթությունը այդ լեզվով ստանալը
2. Օրվա երկու-երրորդը այդ լեզվով խոսող բազմաբնույթ միջավայրում գտնվելը, ընդ որում ժողովրդական խոսքը պարտադիր պայման է՝ կենդանի լեզվի առանձնահատկություններին տիրապետելու համար
3. Այդ լեզվով գրականություն մշտապես կարդալը
4. Կարողանալ ստեղծագործել այդ լեզվով /ինքնաբուխ, ոչ մտովի–թարգմանաբար/
Իմ համեստ կարծիքով, արտերկրում բնակվողները լավագույնս կարող են ջանալ, որ երեխան հայերենին լավ տիրապետի այնքանով, որքանով որևէ այլ օտար լեզվի կարելի է տիրապետել։
Լեզվին լիարժեք տիրապետում ես, երբ մտածում ես էդ լեզվով։
Արտերկրում ծնված երեխան չի մտածելու հայերեն. այդ մտքի հետ հաշտվել է պետք ու ընդունել որպես անխուսափելի։ Անգամ Հայաստանի բնակիչները, որոնք ընդամենը ռուսական դպրոց են գնացել, հայերեն չեն մտածում, ու բնականաբար հայերենին լիարժեք տիրապետել չեն կարող /ի դեպ, ռուսերենին էլ, մեծ մասամբ, լիարժեք չեն տիրապետում, քանի որ երկու լեզուներն էլ, իրավիճակի բերումով, թերի են մատուցվել։ Բայց դա այլ թեմա է/։
Լեզուն մայրենի դառնում է մի քանի հանգամանքների համակցությամբ, որոնցից հատկապես էական են.
1. Հիմնական տարրական կրթությունը այդ լեզվով ստանալը
2. Օրվա երկու-երրորդը այդ լեզվով խոսող բազմաբնույթ միջավայրում գտնվելը, ընդ որում ժողովրդական խոսքը պարտադիր պայման է՝ կենդանի լեզվի առանձնահատկություններին տիրապետելու համար
3. Այդ լեզվով գրականություն մշտապես կարդալը
4. Կարողանալ ստեղծագործել այդ լեզվով /ինքնաբուխ, ոչ մտովի–թարգմանաբար/
Իմ համեստ կարծիքով, արտերկրում բնակվողները լավագույնս կարող են ջանալ, որ երեխան հայերենին լավ տիրապետի այնքանով, որքանով որևէ այլ օտար լեզվի կարելի է տիրապետել։
Անգլերենում կա մի բառ, որն լիովին արտահայտում է այս մոտեցումը՝ defeatism։ Չնայած՝ հիմա որ հայերեննով էլ մտածեմ, «պարտվողականություն» եզրն էլ վատ չի բնորոշում ամբողջ գրառումը։ Փաստա-տրամաբանական տեսանկյունից էլ այնքան բացեր կան դատողությունների մեջ, որ մանրամասնորեն մեկնաբանելն էլ մարդու չի գալիս։
Անգլերենում կա մի բառ, որն լիովին արտահայտում է այս մոտեցումը՝ defeatism։ Չնայած՝ հիմա որ հայերեննով էլ մտածեմ, «պարտվողականություն» եզրն էլ վատ չի բնորոշում ամբողջ գրառումը։ Փաստա-տրամաբանական տեսանկյունից էլ այնքան բացեր կան դատողությունների մեջ, որ մանրամասնորեն մեկնաբանելն էլ մարդու չի գալիս։
Իրականում սա կոչվում է ռեալիզմ, կամ հայերենով՝ իրատեսություն։
«Պարտվողականությունն» այստեղ անտեղին է, քանի որ պայքարն անիմաստ է. ինչի՞ն է պետք արտերկրում ծնված ու ապրող երեխային հայերենն ունենալ որպես մայրենի (:դառը սարկազմ). ծնողները, կարծես, իր փոխարեն արդեն արել են ընտրությունը։
Իրականում սա կոչվում է ռեալիզմ, կամ հայերենով՝ իրատեսություն։
«Պարտվողականությունն» այստեղ անտեղին է, քանի որ պայքարն անիմաստ է. ինչի՞ն է պետք արտերկրում ծնված ու ապրող երեխային հայերենն ունենալ որպես մայրենի (:դառը սարկազմ). ծնողները, կարծես, իր փոխարեն արդեն արել են ընտրությունը։
Սփյուռքի հայերի մեծամասնության համար այդ ընտրությունը առանց իրենց ներդրման էր արված։ Մյուսներից շատերն էլ այդ ընտրությունը չեն արել լեզվից օտարանալու մտադրությամբ։ Իսկ պետքության ինչությունը արդեն 4 էջ քննարկվել է։
Իրականում սա կոչվում է ռեալիզմ, կամ հայերենով՝ իրատեսություն։
«Պարտվողականությունն» այստեղ անտեղին է, քանի որ պայքարն անիմաստ է. ինչի՞ն է պետք արտերկրում ծնված ու ապրող երեխային հայերենն ունենալ որպես մայրենի (:դառը սարկազմ). ծնողները, կարծես, իր փոխարեն արդեն արել են ընտրությունը։
Բարեկամ, ողջույն բարեկամս :)
Նաև ողջունում եմ ռեալիստիկ գրառումդ: Իրականում, սա ինքանխաբեություն է: թփրտոց:
Ուլուանա
02.11.2015, 07:07
Բարեկամ, ողջույն բարեկամս :)
Նաև ողջունում եմ ռեալիստիկ գրառումդ: Իրականում, սա ինքանխաբեություն է: թփրտոց:
Իյա, տենց միանգամից համոզեց, հա՞։ Քանի կար՝ ոգևորված, հուսավառված գրում ու առաջարկներ էիր ակնկալում։ Այնինչ պարզվում ա՝ ընդամենը մեկ հոռետեսական գրառում, և ամբողջ ոգևորությունդ ակնթարթորեն հօդս ցնդեց...
Բարեկամ, ողջույն բարեկամս :)
Նաև ողջունում եմ ռեալիստիկ գրառումդ: Իրականում, սա ինքանխաբեություն է: թփրտոց:
Բարև հին բարեկամ :)
Իհարկե ինքնախաբեություն է /եթե ճիշտ եմ հասկանում, թե որը նկատի ունես/, ավելի ճիշտ՝ մոլորված վիճակ։
Իյա, տենց միանգամից համոզեց, հա՞։ Քանի կար՝ ոգևորված, հուսավառված գրում ու առաջարկներ էիր ակնկալում։ Այնինչ պարզվում ա՝ ընդամենը մեկ հոռետեսական գրառում, և ամբողջ ոգևորությունդ ակնթարթորեն հօդս ցնդեց...
Ոչ հաճելին, Ան, չի նշանակում հոռետեսական։
Մյուսներից շատերն էլ այդ ընտրությունը չեն արել լեզվից օտարանալու մտադրությամբ։
Իհարկե արել են. այլ մտադրությունների մեջ սա հետևանքային է՝ անկախ գիտակցել են, թե ոչ։
Բարեկամ, քո տեսակետը լիովին բացառում է երկլեզվության հնարավորությունը, ինչն արդեն իսկ աբսուրդ է։
Բարեկամ, քո տեսակետը լիովին բացառում է երկլեզվության հնարավորությունը, ինչն արդեն իսկ աբսուրդ է։
Երկլեզվությունը առանձնահատուկ շնորհ է, որոշակի տաղանդ, իսկ այստեղ խոսքը սովորական լեզվական ունակություններով էմիգրանտների մասին է։
Երկլեզվությունը առանձնահատուկ շնորհ է, որոշակի տաղանդ, իսկ այստեղ խոսքը սովորական լեզվական ունակություններով էմիգրանտների մասին է։
Ոչ միայն երկլեզվությունը, այլև եռլեզվությունը հատուկ տաղանդ չեն, ոչ էլ բնությունից տրված գերագույն շնորհ: Կարելի է ընդամենը բացել մի քանի հետազոտություն կարդալ, մինչև նմանատիպ համոզմունքին գալը:
Լեզուն հաջողությամբ փոխանցվում է երեխային լեզվակրից, եթե համապատասխան ջանքեր, ժամանակ ու էներգիա է ներդրվում:
Եթե անձնական օրինակը հակառակն է պնդում, ապա դա էլ չի կարելի ընդունել՝ որպես բացարձակ ճշմարտություն, և մյուսներին համոզել, թե «չլինող բան է», համակերպվեն:
Իրականությունը մի քիչ ավելի լայն տարածք է, քան անձնական կենսափորձի դաշտը:
Ու բազմալեզվությունն էլ աստծուց տրվող պարգև չի, այլ միանգամայն իրագործելի աշխատանքի արդյունք:
StrangeLittleGirl
02.11.2015, 14:30
Մայրենի լեզուն այն լեզուն է (կամ լեզուներն են), որոնք յուրացվում են մինչև հինգ տարեկան: Վերջակետ: Էստեղ երկրորդ կարծիք լինել չի կարող:
Դոմինանտ լեզուն այն լեզուն է, որով առավել հեշտ է արտահայտվում խոսացողը: Մայրենի լեզուներից մեկը կարող է դոմինանտ լինել, մյուսը՝ ոչ: Դոմինանտ կարող է լինել նաև ոչ մայրենի լեզուն:
Երկու, երեք, չորս մայրենի լեզվով երեխա մեծացնելը միանգամայն ռեալ է, գիտականորեն բազմիցս ցույց տրված ու որևէ կասկածի տեղիք չի տալիս: Դոմինանտությունն է խնդիր, որովհետև սովորաբար կրթության ու միջավայրի լեզուն է դառնում դոմինանտ: Ու հազվագյուտ բալանսավորված երկլեզուները հանդիպում են միայն երկլեզու միջավայրերում, էն էլ ոչ միշտ (Կանադա, Շվեյցարիա, Բելգիա):
Երկու, երեք, չորս մայրենի լեզվով երեխա մեծացնելը միանգամայն ռեալ է, գիտականորեն բազմիցս ցույց տրված ու որևէ կասկածի տեղիք չի տալիս:
Ըհն :)
Ոչ միայն երկլեզվությունը, այլև եռլեզվությունը հատուկ տաղանդ չեն, ոչ էլ բնությունից տրված գերագույն շնորհ: Կարելի է ընդամենը բացել մի քանի հետազոտություն կարդալ, մինչև նմանատիպ համոզմունքին գալը:
Լեզուն հաջողությամբ փոխանցվում է երեխային լեզվակրից, եթե համապատասխան ջանքեր, ժամանակ ու էներգիա է ներդրվում:
Եթե անձնական օրինակը հակառակն է պնդում, ապա դա էլ չի կարելի ընդունել՝ որպես բացարձակ ճշմարտություն, և մյուսներին համոզել, թե «չլինող բան է», համակերպվեն:
Իրականությունը մի քիչ ավելի լայն տարածք է, քան անձնական կենսափորձի դաշտը:
Ու բազմալեզվությունն էլ աստծուց տրվող պարգև չի, այլ միանգամայն իրագործելի աշխատանքի արդյունք:
Դե, էդ "անձնական կենսափորձի" մասին հեգնական պնդումդ չի համապատասխանում իրականությանը․ իմ համոզմունքը ծնվել է ավելի լայն տարածքի դիտարկման արդյունքում։ Իսկ դուք ուղղակի նայեք ձեր շուրջը․ քանի՞ հայ գիտեք արտերկրում ծնված կամ փոքր տարիքում տեղափոխված, որ հայերենը ԻՍԿԱՊԵՍ տիրապետում է մայրենիի մակարդակով։ Թեման փակված է։
Մայրենի լեզուն այն լեզուն է (կամ լեզուներն են), որոնք յուրացվում են մինչև հինգ տարեկան: Վերջակետ: Էստեղ երկրորդ կարծիք լինել չի կարող:
Դոմինանտ լեզուն այն լեզուն է, որով առավել հեշտ է արտահայտվում խոսացողը: Մայրենի լեզուներից մեկը կարող է դոմինանտ լինել, մյուսը՝ ոչ: Դոմինանտ կարող է լինել նաև ոչ մայրենի լեզուն:
Երկու, երեք, չորս մայրենի լեզվով երեխա մեծացնելը միանգամայն ռեալ է, գիտականորեն բազմիցս ցույց տրված ու որևէ կասկածի տեղիք չի տալիս: Դոմինանտությունն է խնդիր, որովհետև սովորաբար կրթության ու միջավայրի լեզուն է դառնում դոմինանտ: Ու հազվագյուտ բալանսավորված երկլեզուները հանդիպում են միայն երկլեզու միջավայրերում, էն էլ ոչ միշտ (Կանադա, Շվեյցարիա, Բելգիա):
Եթե առաջ է գալիս դոմինանտության-ոչ դոմինանտության հարցը, երևի սկսենք "մայրենիի" բնորոշումը տալուց։ Հակառակ դեպքում ես համարում եմ պարզապես մեկ այլ լեզվի իմացություն՝ այս կամ այն չափով, բայց ոչ մայրենիի խորությամբ ու ըմբռնողությամբ։
Ի դեպ, անգլերենում մայրենի - native՝ մյուս իմաստը բնիկն է, որը կապվում է բնակության տեղի ու միջավայրի հետ։ Ինչպես ասում են՝ I rest my case.
Դե, էդ "անձնական կենսափորձի" մասին հեգնական պնդումդ չի համապատասխանում իրականությանը․ իմ համոզմունքը ծնվել է ավելի լայն տարածքի դիտարկման արդյունքում։ Իսկ դուք ուղղակի նայեք ձեր շուրջը․ քանի՞ հայ գիտեք արտերկրում ծնված կամ փոքր տարիքում տեղափոխված, որ հայերենը ԻՍԿԱՊԵՍ տիրապետում է մայրենիի մակարդակով։ Թեման փակված է։
Ասածս հեգնական չէր, այլ լրիվ լուրջ:
Իսկ երկլեզու երեխաներ ճանաչելը բացարձակապես ֆանտաստիկայի ոլորտից չի. ու սա էլ եմ առանց հեգնանքի ասում:
StrangeLittleGirl
02.11.2015, 14:56
Դե, էդ "անձնական կենսափորձի" մասին հեգնական պնդումդ չի համապատասխանում իրականությանը․ իմ համոզմունքը ծնվել է ավելի լայն տարածքի դիտարկման արդյունքում։ Իսկ դուք ուղղակի նայեք ձեր շուրջը․ քանի՞ հայ գիտեք արտերկրում ծնված կամ փոքր տարիքում տեղափոխված, որ հայերենը ԻՍԿԱՊԵՍ տիրապետում է մայրենիի մակարդակով։ Թեման փակված է։
Ես մենակ երևույթի մասին գիտական հոդվածներ գիտեմ: Իսկ շուրջս նայելով էլ լիքը հայ էրեխեքի գիտեմ, որոնց մայրենիներից մեկը հայերենն ա, որովհետև ծնողները հետները հայերեն են խոսել:
Եթե առաջ է գալիս դոմինանտության-ոչ դոմինանտության հարցը, երևի սկսենք "մայրենիի" բնորոշումը տալուց։ Հակառակ դեպքում ես համարում եմ պարզապես մեկ այլ լեզվի իմացություն՝ այս կամ այն չափով, բայց ոչ մայրենիի խորությամբ ու ըմբռնողությամբ։
Մարդիկ լրիվ տարբեր մեխանիզմներով են սովորում լեզուն մինչև հինգ տարեկան (ըստ որոշ աղբյուրների, մինչև ութ կամ տասը) և դրանից հետո: Ըստ սահմանման, մայրենին հենց մինչև հինգ տարեկան յուրացված լեզուն է: Պարզապես մեկ այլ լեզվի իմացությունն էդ տարիքից հետո սովորածն է, ինչքան էլ լավ տիրապետեն լեզվին: Խորություն ու ըմբռնողականություն ասելով ի՞նչ ես հասկանում: Քերականությու՞ն, հնչյունաբանությու՞ն, բառապաշա՞ր, պրագմատիկա՞: Գիտությունը ցույց ա տալիս, որ մինչև հինգ տարեկան լեզու սովորելիս էս ամենում խնդիր չի լինում, բացի բառապաշարից, որովհետև մարդու բառապաշարն աճում ա տարիքի հետ:
Ես մենակ երևույթի մասին գիտական հոդվածներ գիտեմ: Իսկ շուրջս նայելով էլ լիքը հայ էրեխեքի գիտեմ, որոնց մայրենիներից մեկը հայերենն ա, որովհետև ծնողները հետները հայերեն են խոսել:
Մարդիկ լրիվ տարբեր մեխանիզմներով են սովորում լեզուն մինչև հինգ տարեկան (ըստ որոշ աղբյուրների, մինչև ութ կամ տասը) և դրանից հետո: Ըստ սահմանման, մայրենին հենց մինչև հինգ տարեկան յուրացված լեզուն է: Պարզապես մեկ այլ լեզվի իմացությունն էդ տարիքից հետո սովորածն է, ինչքան էլ լավ տիրապետեն լեզվին: Խորություն ու ըմբռնողականություն ասելով ի՞նչ ես հասկանում: Քերականությու՞ն, հնչյունաբանությու՞ն, բառապաշա՞ր, պրագմատիկա՞: Գիտությունը ցույց ա տալիս, որ մինչև հինգ տարեկան լեզու սովորելիս էս ամենում խնդիր չի լինում, բացի բառապաշարից, որովհետև մարդու բառապաշարն աճում ա տարիքի հետ:
Իսկ դու անկեղծորեն փորձե՞լ ես պարզել, թե էդ "լիքը հայ երեխաները" իրականում ինչ մակարդակով են տիրապետում էդ "մայրենի" հայերենը։ Հոդվածները մի բան են, իրական կյանքը՝ հաճախ լրիվ ուրիշ։ Քո պատկերացումները հիմնվում են կարդացածդ տեսության վրա, իմը՝ տարիների բազմաշերտ ու բազմատիրույթ դիտարկումների։
Լեզվի՝ մայրենիի մակարդակով խորությունը ես հասկանում եմ այդ լեզվով մտածողություն ունենալը, ինչի զարգացումը տվյալ դեպքում այսպես բռնել ու կանգնեցնել մինչև հինգ տարեկանը ու խոսել լեզվի տիրապետման խորության մասին, լուրջ չէ։
StrangeLittleGirl
02.11.2015, 15:15
Իսկ դու անկեղծորեն փորձե՞լ ես պարզել, թե էդ "լիքը հայ երեխաները" իրականում ինչ մակարդակով են տիրապետում էդ "մայրենի" հայերենը։ Հոդվածները մի բան են, իրական կյանքը՝ հաճախ լրիվ ուրիշ։ Քո պատկերացումները հիմնվում են կարդացածդ տեսության վրա, իմը՝ տարիների բազմաշերտ ու բազմատիրույթ դիտարկումների։
Լեզվի՝ մայրենիի մակարդակով խորությունը ես հասկանում եմ այդ լեզվով մտածողություն ունենալը, ինչի զարգացումը տվյալ դեպքում այսպես բռնել ու կանգնեցնել մինչև հինգ տարեկանը ու խոսել լեզվի տիրապետման խորության մասին, լուրջ չէ։
Ես հայ երեխաների մասին չեմ խոսում, ընդհանրապես երկլեզու երեխաների մասին եմ խոսում: Ու ի տարբերություն քո դիտարկումների, էդ հոդվածները գրվում են մանրամասն հետազոտությունների ու թեստերի վրա հիմնվելով: Ինչ վերաբերում ա որևէ լեզվով մտածելուն, ապա դա բացարձակապես բարդ բան չի, ինչքան ներկայացվում ա: Ես իմ աշխատավայրում անգլերեն եմ մտածում, մինչդեռ անգլերենը բնավ իմ մայրենի լեզուն չի, ոչ էլ առավելևս դոմինանտ:
StrangeLittleGirl
02.11.2015, 15:17
Հ.Գ. Իսկ եթե տեսածս օրինակներից ենք խոսում, իմ իմացած օրինակներից մեկը պատրաստվում ա գնալ Հայաստան բարձրագույն կրթություն ստանալու, մի քանի ուրիշները եկել են Հայաստան ու ապրում ու աշխատում են էնտեղ:
Հ.Գ. Իսկ եթե տեսածս օրինակներից ենք խոսում, իմ իմացած օրինակներից մեկը պատրաստվում ա գնալ Հայաստան բարձրագույն կրթություն ստանալու, մի քանի ուրիշները եկել են Հայաստան ու ապրում ու աշխատում են էնտեղ:
հայաստանից էլ հայերն են գրում ուրիշ երկիր և ապրում ու աշխատում են առանց էդ երկրի լեզվին առանձնապես տիրապետելու։ Թեման լեզուն մայրենիի մակարդակով տիրապետելն է։
Ես հայ երեխաների մասին չեմ խոսում․․․
Դե ուրեմն քո անձնական դիտարկմամբ առավել ևս չես կարող դատել նրանց՝ լեզվի տիրապետման "մայրենիության" մակարդակի մասին ։
StrangeLittleGirl
02.11.2015, 15:30
հայաստանից էլ հայերն են գրում ուրիշ երկիր և ապրում ու աշխատում են առանց էդ երկրի լեզվին առանձնապես տիրապետելու։ Թեման լեզուն մայրենիի մակարդակով տիրապետելն է։
Եթե դու խոսում ես native-like proficiency-ի մասին, ապա էս արտահայտությունը գործածվում ա ոչ մայրենի, հինգ տարեկանից հետո սովորած լեզուների մասին ու ենթադրում ա, որ native-like proficiency-ի կարելի ա հասնել նույնիսկ էն դեպքում, երբ լեզուն մայրենի չի, ուր մնաց մայրենի լիներ:
Ինչ վերաբերում ա որևէ լեզվով մտածելուն, ապա դա բացարձակապես բարդ բան չի, ինչքան ներկայացվում ա: Ես իմ աշխատավայրում անգլերեն եմ մտածում, մինչդեռ անգլերենը բնավ իմ մայրենի լեզուն չի, ոչ էլ առավելևս դոմինանտ:
Դե դու, եթե չեմ սխալվում, լեզվական հակումներ ունես։ Իսկ ի՞նչ անեն միջին վիճակագրական գաղթականները։
StrangeLittleGirl
02.11.2015, 15:33
Դե ուրեմն քո անձնական դիտարկմամբ առավել ևս չես կարող դատել նրանց՝ լեզվի տիրապետման "մայրենիության" մակարդակի մասին ։
Ախ մեռա ասելով:
Մինչև հինգ տարեկան = մայրենի, առաջին լեզու, L1
Հինգից հետո = ոչ մայրենի, երկրորդ լեզու, L2
Ու ես իմ դիտարկումներից չեմ խոսում, խոսում եմ գիտական հոդվածներից, որոնք, կներես, ինձ համար ավելի վստահելի են, քան քո անձնական դիտարկումները:
Եթե դու խոսում ես native-like proficiency-ի մասին, ապա էս արտահայտությունը գործածվում ա ոչ մայրենի, հինգ տարեկանից հետո սովորած լեզուների մասին ու ենթադրում ա, որ native-like proficiency-ի կարելի ա հասնել նույնիսկ էն դեպքում, երբ լեզուն մայրենի չի, ուր մնաց մայրենի լիներ:
Իհարկե անհնար չէ․ Բրոդսկին, Նաբոկովը հավասարապես ստեղծագործում էին անգլերեն ու ռուսերեն, ու ավելի պակաս նշանավորներն էլ կան հաստատ, որ կարողանում են հասնել բացարձակ մայրենի երկլեզվության, բայց դա կրկին ձիրքի և լեզվական հակումների հարց է։ Նույնն է, եթե պնդես, որ ցանկացած մեկին եթե շատ պարտադրես բարձրագույն մաթեմատիկա, անպայման կդառնա proficient մաթեմատիկոս։
StrangeLittleGirl
02.11.2015, 15:35
Դե դու, եթե չեմ սխալվում, լեզվական հակումներ ունես։ Իսկ ի՞նչ անեն միջին վիճակագրական գաղթականները։
Դա լեզվական հակումների հետ կապ չունի: Միջավայրից, հանգամանքներից կախված լիքը բաներ փոխվում են: Միջին վիճակագրական գաղթականը երևի ակադեմիական թեմաներից խոսելու ու դրանց մասին մտածելու կարիք երևի չունի:
Դա լեզվական հակումների հետ կապ չունի: Միջավայրից, հանգամանքներից կախված լիքը բաներ փոխվում են: Միջին վիճակագրական գաղթականը երևի ակադեմիական թեմաներից խոսելու ու դրանց մասին մտածելու կարիք երևի չունի:
Չունի, բայց ինչպես ամեն մարդ, ունի խոսելու կարիք, և շատ-շատերի մոտ, անկախ ջանքերից, չի հաջողվում ձեռք բերել երկլեզու մտածողության կարողություն․ դա միջին վիճակագրական ներդրված ունակություն չի, էլի։
Ախ մեռա ասելով:
Մինչև հինգ տարեկան = մայրենի, առաջին լեզու, L1
Հինգից հետո = ոչ մայրենի, երկրորդ լեզու, L2
Ու ես իմ դիտարկումներից չեմ խոսում, խոսում եմ գիտական հոդվածներից, որոնք, կներես, ինձ համար ավելի վստահելի են, քան քո անձնական դիտարկումները:
Էհ, թե որն է քո համար վստահելի՝ էդ հո էստեղ ոչ ոք չի վիճարկում․ ես ընդամենը գրում եմ իմ կարծիքը։
Երբ նոր էի եկել Գերմանիա, մի քանի տարի շարունակ մի հայ ընտանիքի էի այցելում: Ամուսինը հայ էր, կինը՝ իսպանացի, ու մի տղա ունեին, անունը՝ Արամ: Արամի մասին լիքը գրել եմ ժամանակին թե բլոգումս, թե Ակումբում: Հայրը գործի բերումով տանը քիչ էր լինում, ու ինձ կանչում էին, որ Արամի հետ հայերեն խոսեմ, որ լեզուն սովորի: Վեց ամսականից գիտեի Արամին ու շաբաթը մի քանի անգամ գնում էի մոտը՝ «խոսելու»: Իմ ճանաչած առաջին եռլեզու երեխան էր. երեք տարեկանում շատ լավ խոսում էր բոլոր երեք լեզուներով: Ու նենց հավես էր, որ ես իրեն «հայերեն տվողն» էի, դե չնայած հայրն ու հայ բարեկանրեն էլ կային կողքից: Իսկ սովորեցնելը էն էր, որ հետը խոսում էի տարբեր թեմաներով ու ամեն անգամ նոր բառապաշար օգտագործում: Նենց էր սովորում, լույսի արագությամբ:
Իր հորեղբայրն էլ Բուլղարիայում էր ապրում. էնտեղ էլ էր «խառը» ընտանիք, ու երեխաներն էլ ահագին մեծ էին՝ միջին դպրոցական տարիքում: Երբեմն տեսնում էի էդ երեխաներին, երբ հյուր էին գալիս Բուլղարիայից: Երբ խոսում էին, ընդհանրապես չէիր զգա, որ Հայաստանում չեն ծնվել-մեծացել, լրիվ մաքուր հայերեն էր: Ու հետն էլ կարդում գրում էին, էն դեպքում, որ երբևէ հայկական դպրոց ոտք դրած չկային: Արամն էլ նույն ձևով էր մեծանում: Հետո ինքն էլ սկսեց դպրոց գնալ, հիմա ինը տարեկան է: Վերջերս հանդիպել էի հետները, հետս խոսելիս ոչ մի գերմաներեն բառ չէր օգտագործում, միայն հայերեն ու շատ սիրուն հայերեն: Էն դեպքում, որ նույնսիկ մաման չի հայ, այլ միայն պապան:
Արամին գիտեի դեռ շատ վաղուց՝ մինչև Սոնյայի ծնվելը: Ու էդ ընտանիքը էնքան բնական դարձրեց ինձ համար էն միտքը, որ եռլեզվությունը լրիվ նորմալ է, երբ ամեն մեկն իր մայրենին է փոխանցում երեխային:
Ու հիմա որ Սոնյային եմ նայում, էնքան է հիշեցնում Արամին՝ իր տարիքում: Էդ նույն եռանդը ու հաճույքը, որով կլանում է լեզուները: Որովհետև մենք էլ նույն հաճույքով իրեն ենք փոխանցում: Ամեն օր նոր բառեր եմ տալիս իրեն, ոչ թե հատուկ «սովորեցնելով», այլ մի քանի անգամ տարբեր նախադասությունների մեջ նույն բառն օգտագործելով, որ կոնտեքստից հասկանա իմաստը: Մեկ էլ տեսնում եմ, ինքն էլ սկսեց օգտագործել: Ու հետո հոմանիշների վրա եմ շատ աշխատում, որ նույն միտքը տարբեր բառերով ու արտահայտություններով կարողանա ձևակերպել, որ լեզվի համուհոտն էլ զգա:
Չնայած «չհաջողված դեպքեր էլ» կան տեսադաշտումս, բայց ինձ դրական օրինակները էնքան ավելի բնական են թվում: Չէի էլ պատկերացնի, որ իմ դեպքում կարող է էդպես չլինել:
Գրել-կարդալու հանդեպ հետաքրքրությունն էլ ինքնիրեն եկավ՝ մոտ կես տարի առաջ: Մենք տանը լիքը հայերեն գրքեր ունենք մանկական, որոնք ինքը ընտրում բերում է, կարդում եմ իր համար: Հետո սկսեց հարցնել, թե ոնց եմ կարդում, ինչու ինքը չի կարող կարդալ, ու էդպես սկսեցինք տառերը սովորել: Հիմա կարողանում է հեշտ բառերը կարդալ ու փորձում է գրել: Քանի որ զուգահեռաբար նաև գերմաներեն գրել-կարդալ է սովորում, իրեն լեզուների «համեմատությունը» շատ հետաքրքրիր է թվում: Ասենք ամեն անգամ տառերի մեջ գտնում է S-ն ու ասում՝ սա գերմաներեն «ս» է, իսկ հայերեն՝ «տ»: Նույնն էլ U-ի դեպքում. սա հայերեն «ս» է, իսկ գերմաներեն «ու»:
Երկուսս էլ հաճույք ենք ստանում իր սովորելուց :)
Երբ նոր էի եկել Գերմանիա, մի քանի տարի շարունակ մի հայ ընտանիքի էի այցելում: Ամուսինը հայ էր, կինը՝ իսպանացի, ու մի տղա ունեին, անունը՝ Արամ: Արամի մասին լիքը գրել եմ ժամանակին թե բլոգումս, թե Ակումբում: Հայրը գործի բերումով տանը քիչ էր լինում, ու ինձ կանչում էին, որ Արամի հետ հայերեն խոսեմ, որ լեզուն սովորի: Վեց ամսականից գիտեի Արամին ու շաբաթը մի քանի անգամ գնում էի մոտը՝ «խոսելու»: Իմ ճանաչած առաջին եռլեզու երեխան էր. երեք տարեկանում շատ լավ խոսում էր բոլոր երեք լեզուներով: Ու նենց հավես էր, որ ես իրեն «հայերեն տվողն» էի, դե չնայած հայրն ու հայ բարեկանրեն էլ կային կողքից: Իսկ սովորեցնելը էն էր, որ հետը խոսում էի տարբեր թեմաներով ու ամեն անգամ նոր բառապաշար օգտագործում: Նենց էր սովորում, լույսի արագությամբ:
Իր հորեղբայրն էլ Բուլղարիայում էր ապրում. էնտեղ էլ էր «խառը» ընտանիք, ու երեխաներն էլ ահագին մեծ էին՝ միջին դպրոցական տարիքում: Երբեմն տեսնում էի էդ երեխաներին, երբ հյուր էին գալիս Բուլղարիայից: Երբ խոսում էին, ընդհանրապես չէիր զգա, որ Հայաստանում չեն ծնվել-մեծացել, լրիվ մաքուր հայերեն էր: Ու հետն էլ կարդում գրում էին, էն դեպքում, որ երբևէ հայկական դպրոց ոտք դրած չկային: Արամն էլ նույն ձևով էր մեծանում: Հետո ինքն էլ սկսեց դպրոց գնալ, հիմա ինը տարեկան է: Վերջերս հանդիպել էի հետները, հետս խոսելիս ոչ մի գերմաներեն բառ չէր օգտագործում, միայն հայերեն ու շատ սիրուն հայերեն: Էն դեպքում, որ նույնսիկ մաման չի հայ, այլ միայն պապան:
Արամին գիտեի դեռ շատ վաղուց՝ մինչև Սոնյայի ծնվելը: Ու էդ ընտանիքը էնքան բնական դարձրեց ինձ համար էն միտքը, որ եռլեզվությունը լրիվ նորմալ է, երբ ամեն մեկն իր մայրենին է փոխանցում երեխային:
Ու հիմա որ Սոնյային եմ նայում, էնքան է հիշեցնում Արամին՝ իր տարիքում: Էդ նույն եռանդը ու հաճույքը, որով կլանում է լեզուները: Որովհետև մենք էլ նույն հաճույքով իրեն ենք փոխանցում: Ամեն օր նոր բառեր եմ տալիս իրեն, ոչ թե հատուկ «սովորեցնելով», այլ մի քանի անգամ տարբեր նախադասությունների մեջ նույն բառն օգտագործելով, որ կոնտեքստից հասկանա իմաստը: Մեկ էլ տեսնում եմ, ինքն էլ սկսեց օգտագործել: Ու հետո հոմանիշների վրա եմ շատ աշխատում, որ նույն միտքը տարբեր բառերով ու արտահայտություններով կարողանա ձևակերպել, որ լեզվի համուհոտն էլ զգա:
Չնայած «չհաջողված դեպքեր էլ» կան տեսադաշտումս, բայց ինձ դրական օրինակները էնքան ավելի բնական են թվում: Չէի էլ պատկերացնի, որ իմ դեպքում կարող է էդպես չլինել:
Գրել-կարդալու հանդեպ հետաքրքրությունն էլ ինքնիրեն եկավ՝ մոտ կես տարի առաջ: Մենք տանը լիքը հայերեն գրքեր ունենք մանկական, որոնք ինքը ընտրում բերում է, կարդում եմ իր համար: Հետո սկսեց հարցնել, թե ոնց եմ կարդում, ինչու ինքը չի կարող կարդալ, ու էդպես սկսեցինք տառերը սովորել: Հիմա կարողանում է հեշտ բառերը կարդալ ու փորձում է գրել: Քանի որ զուգահեռաբար նաև գերմաներեն գրել-կարդալ է սովորում, իրեն լեզուների «համեմատությունը» շատ հետաքրքրիր է թվում: Ասենք ամեն անգամ տառերի մեջ գտնում է S-ն ու ասում՝ սա գերմաներեն «ս» է, իսկ հայերեն՝ «տ»: Նույնն էլ U-ի դեպքում. սա հայերեն «ս» է, իսկ գերմաներեն «ու»:
Երկուսս էլ հաճույք ենք ստանում իր սովորելուց :)
Մենք, կարծեմ, տարբեր բաներից ենք խոսում։ Եթե անցնենք անձնական դիտարկումներին, ապա միայն իմ անձնական դիտարկմամբ կարող եմ օրինակ բերել մոտ 150 երեխայի՝ արտերկրում ապրող, որոնք գրում–կարդում են հայերեն /շատ կամ քիչ սխալներով՝ հատկապես գրելը, իսկ ոմանց կարդալը նույնիսկ միանգամայն սահուն է/՝ հաճախելով շաբաթօրյա հայկական դպրոցներ, առանց մի բառ սխալվելու բեմից կարտասանեն Սասունցի Դավթի կարգի ծավալուն պոեմներ, ավելի շատ հայերեն երգ գիտեն, քան սովորական հայաստանցի երեխան։ ԲԱՅՑ... երբ լսում ես, էդ սահուն արտասանություններն ու ընթերցումները, չես կարող չնկատել, թե որքան սինթետիկ է նրանց հայերենի արտաբերումը, արտասանությունը, թեև անթերի տառակազմությամբ։ Երբ սովորական հայաստանյան լեզվով /նկատի ունեմ խոսքի արագությունն ու արտասանությունը/ հարց ես տալիս, հապաղում են, լսողությանը հարազատ չէ՝ միանգամից ընկալելու համար, պատասխաններն էլ ոչ ինքնաբուխ, այլ որոշակիորեն կառուցած–կազմած՝ հաճախ բառացի թարգմանաբար, ոչ բարդ նախադասություններ են, ու դա բնական է, հայերենը նրանց ՄԱՅՐԵՆԻՆ չէ։ Նրանք պարզապես գիտեն հայերեն։
Ոչ ոք չի վիճում, որ արտեկրում, որոշակի ջանքերի դեպքում, կարելի է հասնել հայերենի այս կամ այն չափով տիրապետման՝ արտերկրի մակարդակով լավ, բայց այն, որ դա չի կարող դառնալ մայրենի /առաջին գրառմանս մեջ նշած հանգամանքների բացակայության պատճառով/, ակնհայտ փաստ է։
Ի դեպ, փոքր տարիքում՝ մինչև 5-6 տարեկանը, նրանցից շատերը շատ լավ են խոսում հայերեն, անգամ համարյա չի տարբերվում հայաստանցոցուց, բայց հետո, երբ սկսում են ստանալ հիմնական կրթությունն այլ լեզվով, երբ հիմնական միջավայրը փոխվում է, ընկերները հայերեն չեն խոսում, իսկ իրենք ել ավելի քիչ են լինում հայախոս ծնողների կողքին օրվա ընթացքում, հայերենը սկսում է զիջել, ու զիջել զգալիորեն, անխուսափելիորեն։
Եթե էդ նշածդ բազմաթիվ երեխաները /ոչ հատուկ բացառություններ/ իջնեին հայաստանյան սովորական բակ, և ոչ ոք չնկատեր, որ նրանք տեղացի չեն /խոսքի կազմությամբ/, և եթե ավելի մեծ տարիքում բնագրով, ասենք, Րաֆֆի կարդալը կամ քեզ պես հայերեն բլոգ գրելը, մտքերը գրավոր/բանավոր արտահայտելը ոչ մի դժվարություն/տարբերություն չներկայացներ, էդ դեպքում կլինեիր իրավացի։
Եթե էդ նշածդ բազմաթիվ երեխաները /ոչ հատուկ բացառություններ/ իջնեին հայաստանյան սովորական բակ, և ոչ ոք չնկատի որ նրանք տեղացի չեն /խոսքի կազմությամբ/, և եթե ավելի մեծ տարիքում բնագրով Րաֆֆի կարդալը, մեկ էլ քեզ պես հայերեն բլոգ գրելը ոչ մի դժվարություն չներկայացներ, այդ դեպքում կլինեիր իրավացի ։
Ճիշտ ասած ինձ ավելի շատ հետաքրքիր է հենց լեզվամտածողութուան հարցը, և ոչ թե ինչ բառաաշար ունի կամ ինչպես է տիրապետում քերականութայնը:
Էն մի հատ ուկրաինայի դեպսան կար Հայաստանում: իմ կարծիքով ինքը ավելի լավ գիտի մեր քերականությունը քան ես, բայց դա ոչինչ չի նշանակում:
Ամեն մի օտարության մեջ ծնված ու մանկությունը անցկացրած երեխա ուրիշ մանկություն ունի, քան Հայաստանում մեծացած երեխան: Ավելին, ես մանկությունից մի ռուս ընկեր ունեի, իրա հետ էիքն մեծացե: Երևանում ու շատ մոտ էիքն, անունն էլ Վալերի է: Ունեին մի հատ էլ ռուս հարևան նորից Երևանում ծնված- Պավլիկը, ով ինձանից բավականին մեծ էր: Բայց կա Հայրենիքի , թաղի, քաղաքի գաղափարը: Նրանց համար մեր թաղի հողն ու ջուր, քարն ու ծառը, հարևանները ու փողոցները: Այ սրանք են հարազատ: Ու իրանց կոտրված հայերենով շատ ավելի հայ էին ու են /Վալերան մինչև հիմա ապրում է մեր փողոցում/ քան արտասահմանում տեղած իմ հայերնակիցները:
... ճիշտ է երեխաներին ուղարկել Երևանում դպրոց սովորելու:
... ճիշտ է երեխաներին ուղարկել Երևանում դպրոց սովորելու:
Էդ դեպքում էլ անիմաստ է դառնում արտագաղթողների պատճառը կամ պատճառաբանությունը, թե հեռանում են երեխաների լավ կրթության, պայծառ ապագայի համար։
Որտեղից որտեղ հասանք։ Լեզվին տիրապետելուց քննարկումը անցավ բակ-հարևան-փողոց գաղափարների։ Հայաստանում էլ բակից բակ հայերենը փոխվում է։ Էլ չեմ ասում Քաղաքից քաղաք կամ գյուղից գյուղ։ Որոշ բարեկամներիս այցելելիս լսողությունս սրելով ուղեղս էլ արագ աշխատացնելով հազիվ էի տեղական բարբառը ընկալում։ Իհարկե արտերկրում ծնողների զտված հայերենի միջավայրում մեծացող երեխաներն էլ փողոցային լեզվից հեռու կլինեն (չնայած իմ փորձից փողոցայինը ավելի հեշտ են յուրացնում արտերկրներում մեծացող երեխաները)։ Բայց եթե ծնողները ջանան, երեխաները կմեծանան ծավալուն բառապաշարով և անբիծ քերականությամբ սահուն հայերենով։ Իսկ դե մնացած շրջանային նրբերանգները կարող են մեծ տարիքում էլ արդեն ըստ իրենց ցանկության ձեռք բերել՝ Հայաստան այցելելով։
Իսկ լեզուն (և բարձրագույն մաթեմատիկան) սովորելու համար հատուկ օժտվածություն պետք չի։ Ցանկությունն (հետաքրքրությունն) ու ջանասիրությունը լրիվ հերիք են։ Դրանց սերմանումն էլ պիտի որ մտահոգվող ծնողների կարողությունների մեջ լիովին տեղավորվի։
Իսկ լեզուն (և բարձրագույն մաթեմատիկան) սովորելու համար հատուկ օժտվածություն պետք չի։
Սա արդեն նորություն էր։
/ևս մի անգամ նշեմ՝ խոսքը լեզուն մայրենիի պես տիրապետելու մասին է, ինչպես և մաթեմատիկան՝ մաթեմատիկոսի մակարդակում/
Սա արդեն նորություն էր։
/ևս մի անգամ նշեմ՝ խոսքը լեզուն մայրենիի պես տիրապետելու մասին է, ինչպես և մաթեմատիկան՝ մաթեմատիկոսի մակարդակում/
մարդու մտքին տեղ լինի, մաթեմատիկան էլ կարա մայրենիի նման սովորել, լեզուն էլ՝ «մաթեմատիկոսի մակարդակում» ;)
մարդու մտքին տեղ լինի, մաթեմատիկան էլ կարա մայրենիի նման սովորել, լեզուն էլ՝ «մաթեմատիկոսի մակարդակում» ;)
Մնում ա իմանալ «մտքին տեղ լինելը» ինչպես սովորել :)
Մնում ա իմանալ «մտքին տեղ լինելը» ինչպես սովորել :)
դրան չեն սովորում, դրանով կարելի է միայն վարակվել
Էդ դեպքում էլ անիմաստ է դառնում արտագաղթողների պատճառը կամ պատճառաբանությունը, թե հեռանում են երեխաների լավ կրթության, պայծառ ապագայի համար։
խոսքը դպրոցների մասին է: Ով որ երեխա է ուղարկում դպրոց Տորոնտոյում իմ շրջապատի հայ-ռուս-ուկրաինացի-վրացի-նեպալցի-հնդիկ-չնիացիներից, միանշանակ բոլորն էլ ասում են, որ իրենց երկրներում դպրոցները անհամեմատ ավելի լավն են և կրթական ծրագրերով և ընդանուր ուսուցչական մակարդակով:
Համալսարանների մասին այլ է: պոստսովետում բարձրագույն կրթությունը կարողացան միանգամից քանդել, չնայած հիմա էլ Մոսկվայի ֆիզտեխը ու միֆին հազար հատ հարվարդ փաթթած ունեն:
խոսքը դպրոցների մասին է: Ով որ երեխա է ուղարկում դպրոց Տորոնտոյում իմ շրջապատի հայ-ռուս-ուկրաինացի-վրացի-նեպալցի-հնդիկ-չնիացիներից, միանշանակ բոլորն էլ ասում են, որ իրենց երկրներում դպրոցները անհամեմատ ավելի լավն են և կրթական ծրագրերով և ընդանուր ուսուցչական մակարդակով:
Համալսարանների մասին այլ է: պոստսովետում բարձրագույն կրթությունը կարողացան միանգամից քանդել, չնայած հիմա էլ Մոսկվայի ֆիզտեխը ու միֆին հազար հատ հարվարդ փաթթած ունեն:
Էդ դեպքում առավելևս իմաստ չուներ տնով–տեղով տեղափոխվելն արտերկիր. համալսարանի տարիքում երեխան ինքնուրույն էլ կարող է իր ուսանողական կյանքը դասավորել դրսում։
StrangeLittleGirl
03.11.2015, 11:32
Ճիշտ ասած ինձ ավելի շատ հետաքրքիր է հենց լեզվամտածողութուան հարցը, և ոչ թե ինչ բառաաշար ունի կամ ինչպես է տիրապետում քերականութայնը:
Էն մի հատ ուկրաինայի դեպսան կար Հայաստանում: իմ կարծիքով ինքը ավելի լավ գիտի մեր քերականությունը քան ես, բայց դա ոչինչ չի նշանակում:
Ամեն մի օտարության մեջ ծնված ու մանկությունը անցկացրած երեխա ուրիշ մանկություն ունի, քան Հայաստանում մեծացած երեխան: Ավելին, ես մանկությունից մի ռուս ընկեր ունեի, իրա հետ էիքն մեծացե: Երևանում ու շատ մոտ էիքն, անունն էլ Վալերի է: Ունեին մի հատ էլ ռուս հարևան նորից Երևանում ծնված- Պավլիկը, ով ինձանից բավականին մեծ էր: Բայց կա Հայրենիքի , թաղի, քաղաքի գաղափարը: Նրանց համար մեր թաղի հողն ու ջուր, քարն ու ծառը, հարևանները ու փողոցները: Այ սրանք են հարազատ: Ու իրանց կոտրված հայերենով շատ ավելի հայ էին ու են /Վալերան մինչև հիմա ապրում է մեր փողոցում/ քան արտասահմանում տեղած իմ հայերնակիցները:
... ճիշտ է երեխաներին ուղարկել Երևանում դպրոց սովորելու:
Իսկ ի՞նչ ա լեզվամտածողությունը: Մի հատ սահմանեք էլի: Էսքան տարի ա կլինիկական լեզվաբանությամբ եմ զբաղվում, ոչ մի անգամ նման տերմինի չեմ հանդիպել: Միակ տեղը, որ տեսնում եմ, ռազմահայրենասիրական քննարկումներն են:
Որտեղից որտեղ հասանք։ Լեզվին տիրապետելուց քննարկումը անցավ բակ-հարևան-փողոց գաղափարների։ Հայաստանում էլ բակից բակ հայերենը փոխվում է։ Էլ չեմ ասում Քաղաքից քաղաք կամ գյուղից գյուղ։ Որոշ բարեկամներիս այցելելիս լսողությունս սրելով ուղեղս էլ արագ աշխատացնելով հազիվ էի տեղական բարբառը ընկալում։ Իհարկե արտերկրում ծնողների զտված հայերենի միջավայրում մեծացող երեխաներն էլ փողոցային լեզվից հեռու կլինեն (չնայած իմ փորձից փողոցայինը ավելի հեշտ են յուրացնում արտերկրներում մեծացող երեխաները)։ Բայց եթե ծնողները ջանան, երեխաները կմեծանան ծավալուն բառապաշարով և անբիծ քերականությամբ սահուն հայերենով։ Իսկ դե մնացած շրջանային նրբերանգները կարող են մեծ տարիքում էլ արդեն ըստ իրենց ցանկության ձեռք բերել՝ Հայաստան այցելելով։
Իսկ լեզուն (և բարձրագույն մաթեմատիկան) սովորելու համար հատուկ օժտվածություն պետք չի։ Ցանկությունն (հետաքրքրությունն) ու ջանասիրությունը լրիվ հերիք են։ Դրանց սերմանումն էլ պիտի որ մտահոգվող ծնողների կարողությունների մեջ լիովին տեղավորվի։
Համաձայն եմ: Լեզու սովորելու համար ընդամենը մի բան ա պետք. մարդ ծնվել (իհարկե չեմ խոսում զարգացման խնդիրներ ունեցող երեխաների մասին):
StrangeLittleGirl
12.12.2015, 17:29
Ինձ էստեղ մի ուրիշ բան սկսեց հուզել: Ասենք, երբ երեխայի ծնողներից մեկը հայ չի: Ստացվում ա, որ հայ ծնողը երեխայի հետ գաղտնի հաղորդակցության լեզու ա ունենում: Մի տեսակ անդուր ա: Ինձ ավելի շատ սկսեց հուզել իմ ապագա երեխայի հոր հայերեն իմանալը, քան երեխայի:
Երեկ մի 19 տարեկան հայ աղջկա հետ եմ ծանոթացել, որին ակումբցիներից մի քանիսն էլ գիտեն: Խոսում է էնպես, ինչպես խոսում են Հայաստանում ծնված մեծացած մարդիկ, հետն էլ՝ Լոռու ակցենտով, ծնողները Վանաձորից են: Ու ես համոզված էի, որ ինքն էլ է Վանաձորից և նոր է հայտնվել Եվրոպաներում: Էն էլ պարզվեց՝ նա ԵՐԲԵՔ Հայաստանում չի ապրել, ծնվել-մեծացել է Հոլանդիայում: Ոչ ոք ոչ մի տարբերություն չի գտնի իր ու վանաձորցի ուրիշ երիտասարդների խոսքի միջև, կարող եմ գրազ գալ:
Հետն էլ ընտիր գրում է: Համենայնդեպս ֆեյսբուքից կյանքում մտքովս չէր անցնի, որ ինքը Հայաստանում չի մեծացել:
Ու ամբողջը՝ ծնողների շնորհիվ:
Բա, հետո էլ ասում եք :)
StrangeLittleGirl
24.03.2016, 13:30
Երեկ մի 19 տարեկան հայ աղջկա հետ եմ ծանոթացել, որին ակումբցիներից մի քանիսն էլ գիտեն: Խոսում է էնպես, ինչպես խոսում են Հայաստանում ծնված մեծացած մարդիկ, հետն էլ՝ Լոռու ակցենտով, ծնողները Վանաձորից են: Ու ես համոզված էի, որ ինքն էլ է Վանաձորից և նոր է հայտնվել Եվրոպաներում: Էն էլ պարզվեց՝ նա ԵՐԲԵՔ Հայաստանում չի ապրել, ծնվել-մեծացել է Հոլանդիայում: Ոչ ոք ոչ մի տարբերություն չի գտնի իր ու վանաձորցի ուրիշ երիտասարդների խոսքի միջև, կարող եմ գրազ գալ:
Հետն էլ ընտիր գրում է: Համենայնդեպս ֆեյսբուքից կյանքում մտքովս չէր անցնի, որ ինքը Հայաստանում չի մեծացել:
Ու ամբողջը՝ ծնողների շնորհիվ:
Բա, հետո էլ ասում եք :)
Հա, էս թեմայում հենց իրա օրինակն էի անընդհատ բերում: Հայաստանի ջահելի ու իրա միակ տարբերությունն էն ա, որ ինքը ռոմանտիկ մտքերով ա լցված Հայաստանի հանդեպ: Նենց որ մարդու մտքին տեղ լինի :)
Հայտնի լեզվաբանի հետ կապ ունեցո՞ղ մարդ ա:
StrangeLittleGirl
24.03.2016, 14:26
Հայտնի լեզվաբանի հետ կապ ունեցո՞ղ մարդ ա:
Հրաչի աղջիկն ա:
Հրաչի աղջիկն ա:
Հա, էդ էի ուզում ճշտեի, ուղիղ չհարցրեցի: Բայց իրանց դեպքն ինչքան էլ որ ապացուցում ա, որ էդ հնարավոր ա, ինքն ամեն դեպքում բացառիկ դեպքերից ա, հեչ որ չէ Հրաչի լեզվաբան լինելու ու հայերենն ու Հայաստանը էդ աստիճան սիրելու պատճառով:
StrangeLittleGirl
24.03.2016, 14:53
Հա, էդ էի ուզում ճշտեի, ուղիղ չհարցրեցի: Բայց իրանց դեպքն ինչքան էլ որ ապացուցում ա, որ էդ հնարավոր ա, ինքն ամեն դեպքում բացառիկ դեպքերից ա, հեչ որ չէ Հրաչի լեզվաբան լինելու ու հայերենն ու Հայաստանը էդ աստիճան սիրելու պատճառով:
Հա բայց Ռիփն էս թեմայում հա էդ ա ասում, որ եթե երեխան տեսնի ծնողի սերը լեզվի նկատմամբ, ինչու պիտի չսովորի: Բացառիկ դեպք չի, շատ նորմալ դեպք ա. ծնողն ուզեցել ա, որ երեխան հայերեն իմանա, նենց ա արել, որ իմանա: Իսկ էն դեպքերում, որ ասում են՝ անհնար էր-բան, իրականում շատ չեն ուզեցել: Ես դեռ չեմ տեսել նենց դեպք, որ ծնողն ուզենա, հետևողական լինի, բայց երեխան չսովորի՝ լինի դա հայերեն, թե ուրիշ լեզու:
Հա բայց Ռիփն էս թեմայում հա էդ ա ասում, որ եթե երեխան տեսնի ծնողի սերը լեզվի նկատմամբ, ինչու պիտի չսովորի: Բացառիկ դեպք չի, շատ նորմալ դեպք ա. ծնողն ուզեցել ա, որ երեխան հայերեն իմանա, նենց ա արել, որ իմանա: Իսկ էն դեպքերում, որ ասում են՝ անհնար էր-բան, իրականում շատ չեն ուզեցել: Ես դեռ չեմ տեսել նենց դեպք, որ ծնողն ուզենա, հետևողական լինի, բայց երեխան չսովորի՝ լինի դա հայերեն, թե ուրիշ լեզու:
Հա, օք: Ես թեմայի բուն քննարկումը մոռացել էի: Լրիվ համաձայն եմ: Ուղղակի համոզված եմ, որ մեծ մասը տենց շատ մի չեն ուզում, ավելի շատ ինտեգրվել են ուզում, քանի ինքնություն պահել, ըստ իս:
StrangeLittleGirl
24.03.2016, 14:58
Հա, օք: Ես թեմայի բուն քննարկումը մոռացել էի: Լրիվ համաձայն եմ: Ուղղակի համոզված եմ, որ մեծ մասը տենց շատ մի չեն ուզում, ավելի շատ ինտեգրվել են ուզում, քանի ինքնություն պահել, ըստ իս:
Տենց էլ կա: Բայց հետո ինձ հետ, քեզ հետ կամ ուրիշների հետ խոսելիս արդարանում են, թե հնարավոր չէր: Նույն էդպիսի մեկին աչքովս եմ տեսել, թե ոնց էր հետս հայերեն խոսում, շուռ գալիս, երեխայի հետ տվյալ երկրի լեզվով խոսում, երբ երեխան դեռ շատ փոքր էր: Բայց երբ տասներկու տարեկանում երեխան հազիվ էր հայերեն խոսում, մայրն ասում էր՝ ամեն ինչ արեցինք, չստացվեց:
StrangeLittleGirl
31.03.2016, 12:08
Շատ հետաքրքիր, գիտական հիմքերով հոդված (http://www.huffingtonpost.com/kevin-wong2/raising-bilingual-childre_b_9558006.html) աչքովս ընկավ, որոշեցի կիսվել: Իհարկե, մոդելներն ԱՄՆ-ի համար են սարքված, բայց մյուս պետություններում էլ կիրառելի կլինի: Էստեղ պարզ ասվում ա, որ երկ- կամ բազմալեզու երեխա մեծացնելը ֆանտաստիկայի ժանրից չի, ուղղակի հետևողական աշխատանք ա պետք:
Երեկ մի 19 տարեկան հայ աղջկա հետ եմ ծանոթացել, որին ակումբցիներից մի քանիսն էլ գիտեն: Խոսում է էնպես, ինչպես խոսում են Հայաստանում ծնված մեծացած մարդիկ, հետն էլ՝ Լոռու ակցենտով, ծնողները Վանաձորից են: Ու ես համոզված էի, որ ինքն էլ է Վանաձորից և նոր է հայտնվել Եվրոպաներում: Էն էլ պարզվեց՝ նա ԵՐԲԵՔ Հայաստանում չի ապրել, ծնվել-մեծացել է Հոլանդիայում: Ոչ ոք ոչ մի տարբերություն չի գտնի իր ու վանաձորցի ուրիշ երիտասարդների խոսքի միջև, կարող եմ գրազ գալ:
Հետն էլ ընտիր գրում է: Համենայնդեպս ֆեյսբուքից կյանքում մտքովս չէր անցնի, որ ինքը Հայաստանում չի մեծացել:
Ու ամբողջը՝ ծնողների շնորհիվ:
Բա, հետո էլ ասում եք :)
Ոնց որ մի քիչ էլ լենինականյան ակցենտ ուներ ։)
Ոնց որ մի քիչ էլ լենինականյան ակցենտ ուներ ։)
Էդ որտե՞ղ լսեցիր ։)
Ծովի մասին չի՞ խոսքը, աշնանը երևանում էր ։)
Նաիրուհի
31.03.2016, 20:20
Ծովը որ մի երեք օր մեր տանը մնաց, գյումրիի ակցենտ զգացվեց ։Ճ բայց էդ երևի մեր ազդեցությունն էր։
Էս թեմայում շատ գրառում արեք, փորձ ունեցողներ, ես հիմիկվանից պատրաստվում եմ :(
Գաղթական
08.06.2016, 22:59
ըստ իս` ծառն ինչքան էլ հաստաբուն լինի, եթե արմատներից կտրես` չորացման է ենթակա..
մեր տանն օրինակ կտրականապես արգելվածա հայերենից բացի այլ լեզու օգտագործել..
ճիշտ է` երեխեքի համար (6.5 ու 4.5) մեկ-մեկ ավելի հարմար է այս կամ այն բառը, նախադասության մեջ, օտար լեզվով օգտագործել, բայց, անկախ ամեն ինչից, հայերենը չգրված օրենք է..
չիմանալու/չհիշելու դեպքում նախ հարցնում են` սա ինչպես կլինի հայերեն, ու նոր հետո միտքը ձևակերպում..
հոգեբաններն ասում են` միայն ուժով ցանկալի արդյունքի դժվար է հասնել.. պետք է շահագրգռես..
դրա համար փոքրիկ խորամանկություններ ենք օգտագործում, ինչպես ասենք ներշնչանքը, որ հայերեն լեզուն կարելի է օգտագործել որպես գաղտնի շփման միջոց..
ասենք` դուք երկու եղբայր իրար հետ դպրոցում հայերեն եք խոսում ու կողքից ոչ ոք չի հասկանում..
հետո` դուք առավելություն ունեք նրանց նկատմամբ, ովքեր ավելի քիչ լեզու գիտեն..
---
ինչպես տան հայկական միջավայրը, այնպես էլ` գեները իրենցն ասում են..
հիմա իրենք են պահանջում, որ, դասերն անելուց հետո իրենց հայրենասիրական տեսահոլովակների շարանը միացնենք..
մեծը, իր ձեռքով, շարֆը փաթաթում է գլխին, ասում է` ֆիդայի եմ, հրացանը վերցնում նստումա դիտելու.. դե փոքրն էլ իրենից լրիվ կրկնօրինակում է...
Գաղթական
08.06.2016, 23:33
մոռացա.
լողացնելուց կինս թողնում է մի քիչ չոփ-չոփ անեն, հետո է գործը ավարտին հասցնում..
անցած շաբաթ, որ չլսեցի ոնց էր փոքրը ցնցուղի տակ թլոշ-թլոշ <Հայեր Միացեք> երգում, քիչ մնաց աթոռից ընկնեմ...
Վերակենդանացնելով թեման :)
Մեզ մոտ էնպես է, որ Սոնյան ոչ մի դեպքում չի անցնում գերմաներենի, երբ ինձ հետ է խոսում (անգամ երբ պետք է լինում, ասենք՝ մենակ երկուսով չենք, ու մնացածները հայերեն չգիտեն): Ուրիշները լրիվ հակառակ խնդիրն ունեն. երեխաներն անգամ ծնոողների հետ նախընտրում են տվյալ երկրի լեզվով խոսել, անգամ երբ ծնողների մայրենին լավ հասկանում են:
Իսկ մենք լրիվ մնացել ենք հայերենի մեջ. մամայի հետ` ոչ մի գերմաներեն: Ու ես էդ կանոնը չեմ դրել, այսինքն՝ չեմ ստիպել իրեն կամ զգուշացրել, որ մենակ հայերեն խոսի հետս, ուղղակի ես ինքս հետը միշտ հայերեն եմ խոսել:
Ու հիմա, անկախ նրանից՝ քանի հոգով ենք, ովքեր են շուրջը, երբ ինքը ինձ է դիմում, դա լինում է մենակ հայերենով: Մեկ-մեկ երբ ուրիշ մարդկանց հետ ենք, ասենք՝ սեղանի շուրջ, սկսում եմ գերմաներեն խոսել, որ մյուսներն են ընդգրկվեն զրույցի մեջ, բայց ինքը միևնույն է ինձ հայերենով է պատասխանում: Նույնիսկ երբեմն նյարդայնանում է, թե՝ մամա, հայերեն խոսիր: Երբեմն ուղղակի անհարմար իրավիճակ է ստեղծվում, ոնց որ մյուսներին հատուկ դուրս թողնես զրույցից, բայց դե ինքը չի փոխում լեզուն, երբ մամայի հետ է: Պապան ասում է, որ նույնն էլ հինդիով է. ոչ մի դեպքում չի անցնում գերմաներենի, երբ պապայի հետ է՝ անկախ նրանից, թե կողքից ովքեր կան:
Ասեմ, որ գերմաներենի հետ խնդիր չունի. իր տարեկիցներին հավասար գերմաներեն է խոսում: Բայց դե լեզուն մեզ հետ ընդհանրապես չի փոխում:
Հինդիի մասին իհարկե դատել չեմ կարող, բայց դե հայերեն իր տարիքի համար ընտիր է խոսում: Ու շատ լայն բառապաշար ունի: Իհարկե պիտի նաև հաշվի առնենք, որ ինքն իր բնույթով շատախոս է. էդ լավ նպաստում է, որ լեզուն լավ զարգացնի: Հավանաբար նաև լավ լեզվական հակումներ ունի: Կարծում եմ, հետագա կյանքում լեզուներն իր ուժեղ կողմն են լինելու: Սկսել է նաև անգլերեն խոսել (միայն կողքից լսելով): Էդ արդեն չորրորդ լեզուն է...
Բայց պիտի խոստովանեմ, որ հեչ հեշտ չի շատախոս երեխա ունենալը :)) Ինքնաթիռում երբեմն թվում է, մեր կողքին նստած մարդիկ հիմա կամ մեզ են դուրս շպրտելու ինքնաթիռից կամ իրենք են դուրս թռնելու: Ընդհանրապես կողքից միշտ լայն աչքերով են նայում Սոնյայի «առանց շունչ քաշելու» խոսելուն: Մեկ-մեկ էլ ուղղակի խնդրում են, որ դադար տա :))
Ինձ շատ հուզող խնդիր։ Խնդիրը հեշտանում է, երբ հնարավորություն կա տարին մեկ անգամ Հայաստան տանել երեխաներին։ Երկու երեք շաբաթ հետո ոչ միայն բավականին լավացնում են հայերեն խոսելը, այլ հասկանում, գիտակցում հայերեն խոսելու, հաղորդակցվելու, հարազատների հետ շփվելու անհրաժեշտությունը։ Իմ պարագայում մի քիչ դժվար է, քանի որ ես եմ միայն հայերեն խոսում հետները, իսկ հոր հայերենը շատ վատ է ու նա գերադասում է անգլերեն շփվել երեխաների հետ։ Բացի դրանից ապրում ենք հայերից մեկուսացված քաղաքում, ստացվում է մեծամասամբ լսում ու խոսում են անգլերեն և միայն ես եմ մեծ ջանքերի գնով հայերեն խոսեցնում։ Շատ օգտակար խորհուրդներ լսեցի, շնորհակալություն։
Sent from my iPhone using Tapatalk
Excelիստ
29.10.2016, 15:36
Օտար երկրում ապրելով՝ հայերենի պահպանման հարցը, եզակի բացառություններով, ժամանակի հարց է միայն... 1 սերունդ, լավ 2 սերունդ, լաաաավ 3, եթե քարը տրաքի, ու ասիմիլացիա: Մնացածը գեղեցիկ խոսակցություններ են:
Օտար երկրում ապրելով՝ հայերենի պահպանման հարցը, եզակի բացառություններով, ժամանակի հարց է միայն... 1 սերունդ, լավ 2 սերունդ, լաաաավ 3, եթե քարը տրաքի, ու ասիմիլացիա: Մնացածը գեղեցիկ խոսակցություններ են:
Բայց փորձը ցույց է տալիս, որ ոչ քրիստոնեական երկրներում լա՜վ էլ սերնդեսերունդ պահպանվում է հայերենը։ Սիրիահայերն ու լիբանանահայերը օրինակ։ Այ իսկ Եվրոպա-Ամերիկա-Ռուսաստաններում՝ շատ արագ է ընթանում էդ ձուլման պրոցեսը, շատ անգամ արդեն 2րդ սերունդը հայերեն 10-15 բառ գիտի միայն։
Գաղթական
29.10.2016, 17:07
Բայց փորձը ցույց է տալիս, որ ոչ քրիստոնեական երկրներում լա՜վ էլ սերնդեսերունդ պահպանվում է հայերենը։ Սիրիահայերն ու լիբանանահայերը օրինակ։ Այ իսկ Եվրոպա-Ամերիկա-Ռուսաստաններում՝ շատ արագ է ընթանում էդ ձուլման պրոցեսը, շատ անգամ արդեն 2րդ սերունդը հայերեն 10-15 բառ գիտի միայն։
ճիշտա..
ու պատճառները մի քանիսը կարող են լինել..
բայց պարադոքսը նրանումա, որ, անգամ լեզուն կորցնելով ու մշակույթից փաստացի կտրվելով էլ՝ ազգային ինքնագիտակցությունը մեծ մասը չեն կորցնում, ակտիվ գործունեություն են ծավալում համայնքի ներսում ու ամենուր փառաբանում Հայաստան անունը...
այսինքն՝ բոլոր հիմքերը կան հույս ունենալու, որ եթե ինչ-որ հրաշքով վաղը Հայաստանը ասենք Իսրայելի պես երկիր դառնա, հայերն էլ՝ հրեաների պես, հետ կներգաղթեն պապերի հայրենիք...
էդ դեպքում լեզուն սովորելը մի մեծ պատմություն չի լինի...
StrangeLittleGirl
30.10.2016, 22:53
Օտար երկրում ապրելով՝ հայերենի պահպանման հարցը, եզակի բացառություններով, ժամանակի հարց է միայն... 1 սերունդ, լավ 2 սերունդ, լաաաավ 3, եթե քարը տրաքի, ու ասիմիլացիա: Մնացածը գեղեցիկ խոսակցություններ են:
Չգիտեմ՝ թեման ամբողջությամբ կարդացել եք, թե ոչ, բայց ոչ ոք «հայապահպանությունն» իր առաջ որպես խնդիր չի դրել։ Չեմ ուզում մյուսների անունից խոսել, բայց կոնկրետ իմ խնդիրն իմ երեխաներին պատշաճ կերպով հայերենը փոխանցելն է։ Թե կմեծանան, կատեն հայերենը, իրենց երեխաներին չեն փոխանցի, թե իրենց երեխաները կասիմիլացվեն, էդ արդեն իրենց խնդիրն է։ Բայց ես ուզում եմ, որ իմ երեխաները հայերեն իմանան այնքան, որ եթե ուզենան մի օր Հայաստանում բնակություն հաստատել, լեզուն խոչընդոտ չլինի։
Բավականին օգտակար հաղորդում է:
Արժե լսել:
https://soundcloud.com/armradio/02122017a-2
Նարինե Իսրայելյան-ի հաղորդումները պարբերաբար լսում եմ: Եզակի հայ գերազանց մասնագետներից է:
StrangeLittleGirl
05.12.2017, 22:16
Բավականին օգտակար հաղորդում է:
Արժե լսել:
https://soundcloud.com/armradio/02122017a-2
Նարինե Իսրայելյան-ի հաղորդումները պարբերաբար լսում եմ: Եզակի հայ գերազանց մասնագետներից է:
Առաջին նախադասություններն եմ լսել դեռ մենակ։ Մենակ էն պիտի ասեմ, որ էս կնիկն իրա գիտելիքների լուրջ ափդեյթի կարիք ունի։ Երեխան ձայների նկատմամբ ուշադիր ա ծնված օրվանից, տո ըստ վերջին տվյալների, նույնիսկ ներարգանդային կյանքից։
Ուլուանա
16.06.2018, 07:43
Թեման արթնացնենք խոր քնից :):
Էս թեման բացելիս ակնկալում էի, որ քննարկումները կզարգանան ոչ միայն «հնարավո՞ր է պահպանել, թե՞ ոչ» ուղղությամբ, այլև ավելի գործնական ու լավատեսական` ի՞նչ կարելի է անել, ի՞նչ օգտակար ու արդյունավետ միջոցներ կան, որ արժե կիրառել օտար երկրում մեծացող մեր երեխաների հայերենը պահպանելու և զարգացնելու համար: Ո՞վ ի՞նչ է անում էս ուղղությամբ: Շատ հետաքրքիր կլիներ փորձի փոխանակումը, քննարկումը: Ճիշտն ասած` դեռ հույս ունեմ, որ կլինեն նման քննարկումներ: Համենայնդեպս, որոշեցի գրել, թե անձամբ ես էդ նպատակով ինչ եմ անում տղայիս հետ, որն այժմ 7.5 տարեկան է: Գուցե ձեր մեջ լինեն մարդիկ, ովքեր իրենց համար էլ ինչ-որ օգտակար բաներ կգտնեն գրածներիս մեջ: Ինքս էլ ուրախ կլինեմ խորհուրդներ ու առաջարկներ լսել ու քննարկել:
Տղայիս հետ հայերենով զբաղվելու հետ կապված կոնկրետ ռեժիմ եմ սահմանել, թե շաբաթը քանի անգամ ինչ ու ինչքան պիտի անենք, ու աշխատում եմ հնարավորինս պահպանել էդ ռեժիմը, գլուխ չպահել: Իհարկե, երբեմն լինում են նաև խախտումներ, բայց աշխատում եմ դրանք մինիմալի հասցնել, որովհետև ինչպես ցանկացած այլ դեպքում, էս դեպքում էլ շեղումներից հետո նորից հունի մեջ ընկնելը բարդ է, իսկ երեխաների դեպքում` էլ ավելի:
Հիմա` ամեն ինչի մասին հերթով:
Խոսելու ու գրելու մասին
Տանը միմիայն հայերեն ենք խոսում, տղաս էլ, էդ խիստ դրվածքը լիարժեք ընդունած, միայն հայերեն է խոսում մեզ հետ, բայց մեկ-մեկ ինչ-որ անգլերեն բառեր խցկում է, երբ հայերեն տարբերակը չի հիշում կամ չի իմանում: Դե, շատ երևույթների, առարկաների ու հասկացությունների հետ առնչվում է կամ միայն անգլերենով, կամ հիմնականում անգլերենով, ու բնական է, որ նման դեպքերում առաջինն անգլերեն բառն է գալիս մտքին: Էդ ժամանակ միանգամից ասում ենք` հայերեն ասա, որպեսզի փորձի հայերեն համարժեքը հիշել, ասել: Շատ դեպքերում արագ հիշում ու ասում է, իսկ եթե ասում է` չգիտեմ, կամ` չեմ հիշում, մենք ենք ասում, որ ինքն էլ կրկնի, անհրաժեշտության դեպքում նաև օրինակներ, էդ բառով հայտնի, տարածված արտահայտություններ ենք ասում, որ ավելի լավ տպավորվի մեջը:
Մոտ երկու տարի է` Հայաստանից բերած դասագրքերով հետը հայերեն եմ պարապում: Սկզբում Այբբենարանից սկսեցինք, չնայած հայերենի տառերն ինքը դեռ 2.5 տարեկանից գիտեր, բայց դե տառերն իմանալն ու կարդալ իմանալն ահագին տարբեր բաներ են. էդ գրքով համ ավելի ամրապնդեց տառերի իմացությունը, համ էլ կարդալ սովորեց: Հիմա` ուսումնական տարվա սկզբից, պարապում ենք Հայաստանից բերած 2-րդ դասարանի Մայրենիի դասագրքով (համահեղինակներից մեկը Վաչագան Սարգսյանն է): Դասագիրքն ինձ ահագին դուր է գալիս: Ճիշտն ասած` վերջին ավելի քան 10 տարվա տարրական դասարանների դասագրքերին առանձնապես ծանոթ չեմ, որ կարողանամ համեմատել այլ դասագրքերի հետ, բայց բավական ինտերակտիվ, ըստ իս` կրեատիվությունը խթանող, ինքնուրույն մտածելուն նպաստող դասագիրք է, առաջադրանքները շատ բազմազան են ու հետաքրքիր, հաճախ` խաղերի վրա հիմնված: Ամեն դասի համար նախատեսված տեքստն էլ, որպես կանոն, երկար չէ, իսկ երկարները բաժանված են մասերի, այսինքն` շարունակությունը նախատեսված է հաջորդ դասի համար: Բոլոր գրավոր առաջադրանքնետը նույնպես տետրում գրում է: Ի դեպ, կարելի է ասել, հաճույքով է պարապում էս դասագրքով, թեև գրելու պահն էնքան էլ չի սիրում: Դասագրքով ներկայումս պարապում ենք շաբաթը երկու անգամ: Նախկինում ավելի շատ էի անում, բայց զգացի, որ շատ եմ ծանրաբեռնում, պակասեցրի:
Ժամանակ առ ժամանակ անցածը ստուգող գրավորներ եմ տալիս` թելադրություն, թեսթ:
Բացի դասագրքով պարապելուց, նաև հետևում եմ, որ շաբաթվա մեջ հինգ օր, օրական 3 էջ հայերեն գիրք կարդա: Էդ հինգից մի անգամը կարդում է ոչ գեղարվեստական գիրք. ներկայումս էլի Հայաստանից բերած, երեխաների համար նախատեսված գիտահանրամատչելի գիրք է` ամենատարբեր թեմաներով հետաքրքիր փաստեր ու տեղեկություններ պարունակող: Գունեղ, պատկերազարդ գիրք է, չձանձրացնող, հակիրճ, բայց ինֆորմատիվ նյութերով: Քանի որ գրքի նյութերն իրարից անկախ են, մեկը մյուսի շարունակություն չի, ամեն անգամ վերնագրերն աչքի անցկացնելով` տղաս ինքն է ընտրում իրեն էդ պահին հետաքրքրող թեման ու հենց դա էլ կարդում էդ օրը: Կարդալու ընթացքում պարզաբանում ենք հանդիպած անհասկանալի մասերը, եթե կան էդպիսիք, հարցերի միջոցով ամփոփում, որ համոզվեմ, որ ամեն ինչ հասկացել է: Էս գիրքն էլ է հաճույքով կարդում: Ոչ գեղարվեստականներն ավելի շատ է սիրում կարդալ: Որպես գեղարվեստական գիրք` երբեմն մանկական վիպակներ ենք վերցնում, երբեմն` առանձին կարճ հեքիաթներ: Մի ժամանակ գիրք կարդալու ընթացքում անծանոթ բառերը դուրս գրել էի տալիս, որ սովորեր, բայց զգացի, որ էդ մեթոդը մի տեսակ չի գործում. էդ պահին բացատրում էի, գրում էր, բայց կարճ ժամանակ անց մոռանում, եթե այլ ձևով տվյալ բառի հետ գործ չէր ունենում: Իսկ դրանից էլ ավելի առաջ էդ բառերով նախադասություններ կազմել էի տալիս, ինչը տղաս ուղղակի ատում էր, իսկ մտապահման առումով էլի առանձնապես արդյունավետ չէր: Ճիշտն ասած` էս նոր բառերի մտապահման ու յուրացման առումով դեռ արդյունավետ մեթոդ չեմ գտել, փնտրտուքի մեջ եմ: Ուրախ կլինեմ, եթե մեկը հուշի ինչ-որ արդյունավետ մեթոդ:
Գրավորը խթանելու համար էլ, բացի խաղերից, որոնց մասին շուտով կգրեմ, նաև աշխատում եմ հնարավորինս առիթներ ստեղծել, եղած առիթներն էլ անպայման օգտագործել, որ լրացուցիչ անգամ տղաս ինչ-որ բան հայերեն գրի, հայերեն գրելուն վարժվի, քանի որ ներկա պահին անգլերեն գրելն իր համար ավելի հեշտ է: Օրինակ, տղաս հաճախ է բացիկներ սարքում, սկզբում անգլերենով էր սարքում, ես էլ միշտ ասում էի, որ ինձ համար սարքելիս հայերեն գրի ինչ որ մեջը գրում է: Ինչ-որ պահից ասեցի, որ անգլերենով բացիկներ չեմ ընդունում, միայն հայերենով :)): Հիմա արդեն սովորություն է դարձել. ընտանիքի բոլոր անդամների համար բացիկները միայն հայերենով է սարքում: Նաև իր նկարածները հաճախ է տեքստերով «զարդարում» (ճիշտ է, սովորաբար տեքստերն են նկարներով զարդարում, բայց տղայիս մոտ հակառակն է), դե, մեծ մասամբ անգլերեն է գրում տեքստերը, բայց աշխատում եմ երբեմն առիթներ գտնել, որ հայերենով անի: Երբեմն հենց իր նախաձեռնությամբ էլ հայերեն է գրում:
Շարունակությունը` հաջորդ գրառման մեջ (էստեղ չտեղավորվեց ամբողջը, ստիպված բաժանեցի երկու մասի):
Ուլուանա
16.06.2018, 07:45
Սկիզբը` նախորդ գրառման մեջ:
Հիմա` ամենահավես մասը:
Խաղեր
Մի շարք խաղեր ունենք` ամենատարբեր բնույթի, որոնք խաղում ենք հաճախ: Ըստ սահմանածս ռեժիմի` շաբաթը առնվազն մեկ անգամ պիտի տղայիս հետ էդ խաղերից մեկը խաղամ, բայց գործնականում շատ ավելի հաճախ ենք խաղում, ուղղակի աշխատում եմ էնպես անել, որ անկախ ամեն ինչից` գոնե մեկ անգամն անպայման լինի:
Ընդհանրապես պետք է հաշվի առնել, որ ցանկացած հետաքրքիր խաղ կամ զվարճալի, հաճելի զբաղմունք արժե հենց սկզբից հայերենով ներկայացնել ու խաղալ, որպեսզի երեխայի մեջ դա տպավորվի որպես հենց հայերեն խաղ, թեկուզև էդ խաղը կարելի է նույն հեշտությամբ անգլերենով կամ այլ լեզվով էլ խաղալ: Բայց երբ հենց սկզբից խաղացվում է հայերենով, երեխայի համար էդ խաղն արդեն ասոցիացվում է հայերենի հետ, ու իր մտքով էլ չի անցնում, որ այն կարելի է նաև այլ լեզվով խաղալ: Դե, չի բացառվում, իհարկե, որ ինչ-որ պահից մտքով անցնի :)), բայց ընդհանուր առմամբ էդ ասոցիացիան, կարծում եմ, բավական ուժեղ է, ու դրանից պետք է օգտվել, քանի դեռ հնարավոր է:
Բառքամոցի
Սա բառախաղի տեսակ է, որ ընտանիքով, երբեմն էլ հարևաններով խաղում էինք մանկությանս տարիներին, հաճախ լամպի լույսի տակ: Հիմա իմ ու տղայիս սիրելի խաղերից է: Ընտրվում է մի երկար բառ, ամեն մեկս մեր թղթի վրա գրում ենք էդ բառը, որից հետո սահմանափակ ժամանակահատվածում էդ բառի մեջ եղած տառերով տակը գրում ենք նոր բառեր: Ժամանակը լրանալուն պես ամենաշատ բառեր գրած խաղընկերը կարդում է իր գրած բառերը, ու երբ տվյալ բառը երկուսի մոտ էլ լինում է, երկուսն էլ ջնջում են: Վերջում ամեն մեկը հաշվում է իր մոտ մնացած բառերը, այսինքն` նրանք, որոնք միայն ինքն է գրել, և ամենաշատ բառեր ունեցողը հաղթում է: Ես սովորաբար ամբողջ «ուժով» չեմ խաղում, որ մեկումեջ տղաս էլ հաղթի, բայց ինձ էնքան չեմ էլ թուլացնում, որ արխայնանա: Նաև աշխատում եմ շատ չգրել իր համար անծանոթ, չափից դուրս «փախած» բառեր, որ հուշտ չլինի, բայց ամեն անգամ առնվազն մի երկու` իր համար անծանոթ բառ գրում եմ, որ համ էլ նոր բառեր սովորի:
Զվարճալի «պատմություն» (խաղի իսկական անունը չգիտեմ)
Սա էլ խաղացել եմ թե՛ երեխա ժամանակ, թե՛ ուսանող ժամանակ և թե՛ Ակումբի հանդիպումներին: Թղթի կտորների վրա պատասխանում ենք հետևյալ հարցերին` ազատություն տալով մեր երևակայությանն ու հումորին. «Ո՞վ», «Ու՞մ հետ», «Ե՞րբ», «Որտե՞ղ», «Ի՞նչ էին անում», «Ո՞վ տեսավ և ասաց.», «– ...»: Ամեն հարցի պատասխանելուց հետո խաղընկերները փոխանակում են թղթերը, իսկ երկուսից ավել խաղընկերների դեպքում ամեն մեկն իր թուղթը փոխանցում է իր կողքի նստածին, կարևորն այն է, որ բոլորը նույն ուղղությամբ հանձնեն թղթերը, որ խառնաշփոթ չառաջանա: Էսպիսով, ամեն թղթի վրա ստացվում է տարբեր մարդկանց գրածներից կազմված պատմություն: Վերջին նախադասությունը գրելուց հետո մի հատ էլ են թղթերը փոխանցում, ու ամեն մեկը կարդում է իր մոտի թղթի պատմությունը: Արդյունքը սովորաբար չի հիասթափեցնում: Ծանոթ մարդկանց, հանրահայտ անձանց, երևակայական կերպարների, ինչու՞ չէ, նաև կենդանիների ներգրավելով ու նրանց զվարճալի ու տարօրինակ գործողություններ վերագրելով` բավական զավեշտալի ու հետաքրքիր պատմություններ ենք ստանում: Մեր դեպքում սովորաբար երկուսիս թղթերն էլ (կամ, եթե ավելի շատ մարդիկ են խաղում, իրենցն էլ) տղաս է կարդում: Դե, ինքը ցանկություն է հայտնում, որ բոլորինն ինքը կարդա, ես էլ, բնականաբար, չեմ մերժում, նույնիսկ ուրախ եմ լինում, որ լրացուցիչ կարդալու հնարավորություն է բացվել իր համար:
Էս խաղը, բացի հայերենով մտքեր ձևակերպելուն ու գրելուց, նաև նպաստում է ուրիշների ձեռագիրը հայերենով կարդալ սովորելուն, մի բան, որի առիթը մեզ մոտ շատ չի լինում:
Հոմանիշ, հականիշ
Էս խաղը երկու ձևով ենք խաղում: Մի դեպքում ես բառ եմ ասում, ինքը պիտի դրա հականիշն ասի, հետո ինքը բառ ասի, ես հականիշն ասեմ, ու էսպես շարունակ, մինչև հոգնենք կամ բառերը սպառվեն: Նույնն անում ենք նաև հոմանիշներով: Մյուս դեպքում խաղում ենք իմ սարքած հոմանիշների ու հականիշների դոմինոներով: Առաջինի առավելությունն այն է, որ խաղն ավելի տեմպով է առաջ գնում, քանի որ բանավոր է: Երկրորդի առավելությունն էլ այն է, որ լրացուցիչ կարդալու առիթ է լինում, նաև պետք եղած բառը փնտրել-գտնելու ձգտումն է լինում: Նաև կոնկրետ տղայիս դեպքում նկատել եմ, որ դոմինոյովին շատ ավելի լուրջ է վերաբերվում ու ավելի հետևողական խաղում, իսկ բանավոր խաղալու դեպքում հեշտությամբ կարող է շեղվել, ինչի հետևանքով խաղը սովորաբար երկար չի տևում:
Բառեր վերջին տառով
Մեկը բառ է ասում, մյուսը դրա վերջին տառով ուրիշ բառ է ասում, էնքան, մինչև ինչ-որ մեկն այլևս չկարողանա բառ ասել: Մի քանի տարի առաջ սա խաղում էինք առանց սահմանափակումների: Հիմա երբեմն խաղում ենք միայն գոյականներով, երբեմն էլ միայն միավանկ բառերով: Ավելի ուշ կսկսենք նշված երկու սահմանափակումները միաժամանակ կիրառել:
Կռահել բառը
Սա այն է, երբ մեկը բառ է պահում ու բառի տառերի քանակով վանդակներ նկարում` դրանցում նշելով բառի առաջին ու վերջին տառերը, իսկ մյուսը պիտի սահմանափակ քանակով տառեր ասելուց հետո արդեն կռահի պահված բառը: Սրա կանոնները տարիքի ու հմտությունների զարգացմանը զուգընթաց փոփոխվել են` հեշտագույնից կամաց-կամաց բարդանալով: Կռահելու դեպքում կռահողն է բառ պահում, իսկ չկռահելու դեպքում` նորից նույն մարդը: Երբեմն պայմանավորվում ենք, որ կոնկրետ խոսքի մաս պիտի պահենք կամ պահելու դեպքում նախապես ասում ենք, թե ինչ խոսքի մաս է: Հիմնականում գոյականներ կամ ածականներ ենք պահում:
«Այլ կերպիկ»
Էս խաղն անցած ամռանն եմ Հայաստանից առել: Ինչքան նկատել եմ, Հայաստանում լավ հայտնի խաղ է արդեն, ինչքան գրախանութ կամ խաղալիքների ու խաղերի խանութ մտել եմ, ամեն տեղ եղել է: Ի դեպ, սրա մեծերի համար նախատեսվածն էլ կա` «Այլ կերպ», բայց դրան ծանոթ չեմ: Խաղը հիմնված է շատերիս հայտնի «Մտքի բլոտ» կոչվող խաղի սկզբունքի վրա: Ընդհանրապես նախատեսված է առնվազն չորս հոգով խաղալու համար, որպեսզի թիմերով մրցեն: Բայց քանի որ մեր դեպքում չորս խաղացող ճարելը բարդ է, մենք հիմնականում երկուսով ենք խաղում` մեկս մյուսի դեմ: «Այլ կերպիկը» երկու տարիքային խմբերի համար է նախատեսված` մեկը 4-8 տարեկանների համար, մյուսը` 8-14 տարեկանների: Խաղաքարտերից ամեն մեկն ունի երկու կողմ. մի կողմը 4-8 տարեկանների համար է, վրան` երկու նկար, ամեն մեկի տակ` համապատասխան բառը, օրինակ` մողեսի նկար, տակը գրված` մողես, մյուս կողմի վրա չորս բառ է գրված: Դե, մենք առայժմ առաջին խմբինն ենք խաղում: Խաղի մեջ կա նաև ավազի ժամացույց: Մեկը խաղաքարը քաշում է ու փորձում դիմացինին բառերի, բացատրությունների միջոցով հասկացնել, թե ինչ է պատկերված իր ձեռքում եղած քարտի վրա: Բացատրությունը սկսելուն պես ավազի ժամացույցը գործի է դրվում, ու դիմացինը պիտի մինչև ավազի սպառվելը, որը տևում է մեկ րոպե, հնարավորինս շատ բառեր փորձի կռահել, որից հետո մյուս խաղացողն է խաղաքարտ քաշում: Բառը ներկայացնելու հարցում կան որոշակի սահմանափակումներ, օրինակ, չի կարելի օգտագործել բառի թարգմանություններ կամ մատնացույց անել տվյալ իրը, ինչպես նաև չի թույլատրվում բառերը տառ առ տառ ասել կամ նշել տառերի քանակը տվյալ բառում: Կարելի է օգտագործել բացատրություններ, նկարագրություններ, զգացողություններ, ասոցիացիաներ, ժեստեր, դիմախաղ, ձայներ, հոմանիշներ, հականիշներ: Ասեմ, որ ավազի ժամացույցի առկայությունը խաղին ահագին հավես տեմպ է տալիս, ստիպում հնարավորինս արագ մտածել ու կողմնորոշվել թե՛ բառը բացատրելիս, թե՛ կռահել փորձելիս: Էս խաղն էլ է տղաս շատ սիրում ու միշտ հավեսով խաղում է:
Ոնց որ թե էսքանը: Ուրիշ մտահղացումներ էլ ունեմ մոտ ապագայի համար, բայց դրանց մասին` հետո:
Իսկ արտերկրում ապրող երեխաներին հայերեն սովորեցնելու իմաստն ու նպատակը ո՞րն ա։
Կարծում եք, նրանք ավելի հաջողակ ու երջանիկ կլինեն հայերեն իմանալով, քան առանց դրա՞։
Թե՞ պատրաստում եք Հայաստան վերադառնալու։
Թե՞ ուղղակի ուզում եք, որ ձեր երեխան ծանոթ լինի նրան, ինչ ձեզ հարազատ ա։
Իսկ արտերկրում ապրող երեխաներին հայերեն սովորեցնելու իմաստն ու նպատակը ո՞րն ա։
Կարծում եք, նրանք ավելի հաջողակ ու երջանիկ կլինեն հայերեն իմանալով, քան առանց դրա՞։
Թե՞ պատրաստում եք Հայաստան վերադառնալու։
Թե՞ ուղղակի ուզում եք, որ ձեր երեխան ծանոթ լինի նրան, ինչ ձեզ հարազատ ա։
Արէա ջան, լիքը պատճառներով։
Առաջինը, չեմ պատկերացնում, որ չկարողանամ երեխայիս հետ իմ մայրենի լեզվով խոսել. շատ պարզ ու հասարակ պատճառ։ Երկրորդ, բնազդային պահանջ է մոտս գիտելիքներս փոխանցել երեխայիս, ու լեզուն դրա մեջ ահռելի մաս է գրավում։ Երրորդ, լեզուն դեպի մշակույթ տանող դուռն է. ինչո՞ւ զրկել երեխային իր ինքնության մաս կազմող մշակույթը ճանաչելուց։
Ու դեռ մի հինգ ուրիշ պատճառ էլ կարող եմ նշել։ Բայց էսքանը հերիք է։
Ուլուանա
16.06.2018, 08:18
Իսկ արտերկրում ապրող երեխաներին հայերեն սովորեցնելու իմաստն ու նպատակը ո՞րն ա։
Կարծում եք, նրանք ավելի հաջողակ ու երջանիկ կլինեն հայերեն իմանալով, քան առանց դրա՞։
Թե՞ պատրաստում եք Հայաստան վերադառնալու։
Թե՞ ուղղակի ուզում եք, որ ձեր երեխան ծանոթ լինի նրան, ինչ ձեզ հարազատ ա։
Տվածդ հարցերը թեմայի սկզբից բավական մանրամասն քննարկվել են էջերով:
Ձեր մոտ մի քիչ էմոցիոնալ ա էս հարցը, զգում եմ որ մի քանի բան էլ գրեմ կռիվ ա ստացվելու ))
Ես չեմ հասկանում, թե ինչ են շահում էն եզդի երեխաները, ովքեր, Հայաստանում ապրելով, ծնողների հետ իրենց լեզվով են խոսում, իրենց երգերն են երգում, իրենց սովորույթներն են պահպանում։ Իմ կարծիքով ավելի շատ տուժում են, քան շահում։
Անձամբ ես, եթե որոշում կայացնեմ Հայաստանից հեռանալու, ամեն ինչ կանեմ երեխաներիս մաքսիմալ ինտեգրելու տվյալ հասարակությունում, ու կոտրելու օտարության զգացումը, ոչ թե անընդհատ Հայաստանի մասին խոսելով ավելի խորացնելու։ Օտար լեզու սովորեցնելիս էլ, տվյալ երկրում առավել տարածված երկու երեք լեզու կսովորեցնեմ, ոչ թե կծանրաբեռնեմ մի լեզվով, որով միայն տատիկ պապիկի հետ ա խոսելու։
Երեխաներին դաստիարակալիս, պետք ա նրանց տալ գիտելիքներ, հմտություններ, որոնք իրենց են պետք գալու, ոչ թե ձեզ։
Բայց լավ, սրտի մոտ մի ընդունեք գրառումս, ուղղակի կարծիք ասեցի :)
Արէա ջան, ծնողի մայրենի լեզուն սովորելը ինչով պիտի խանգարի երեխայի ինտեգրմանը ուրիշ երկրում։ Մեզ մոտ ընդհանրապես էդպիսի խնդիր չկա։
Օտար լեզու սովորեցնելիս էլ, տվյալ երկրում առավել տարածված երկու երեք լեզու կսովորեցնեմ, ոչ թե կծանրաբեռնեմ մի լեզվով, որով միայն տատիկ պապիկի հետ ա խոսելու։
Երեխաներին դաստիարակալիս, պետք ա նրանց տալ գիտելիքներ, հմտություններ, որոնք իրենց են պետք գալու, ոչ թե ձեզ։
Բայց լավ, սրտի մոտ մի ընդունեք գրառումս, ուղղակի կարծիք ասեցի :)
Բայց ինչ գիտես երեխայիդ հետագայում հայերենը պետք չի գալու? Դու որոշել ես հեռանալ Հայաստանից ու ապրել X երկրում, իսկ ինքն էլ կարող ա որոշի գա Հայաստանում ապրի ու քո ինադու տատիկ պապիկի հորդորով փորձի լինել Հայստանի հանրապետության վարչապետ:P
Բայց ինչ գիտես երեխայիդ հետագայում հայերենը պետք չի գալու? Դու որոշել ես հեռանալ Հայաստանից ու ապրել X երկրում, իսկ ինքն էլ կարող ա որոշի գա Հայաստանում ապրի ու քո ինադու տատիկ պապիկի հորդորով փորձի լինել Հայստանի հանրապետության վարչապետ:P
Եթե ես իրեն անընդհատ դավադիտ չանեմ Հայաստանի մասին պատմություններով, ինչի՞ պիտի ուզի գա Հայաստան ապրելու։ Կարող ա Նորվեգիայի վարչապետ ա դառնում։
Եթե ես իրեն անընդհատ դավադիտ չանեմ Հայաստանի մասին պատմություններով, ինչի՞ պիտի ուզի գա Հայաստան ապրելու։ Կարող ա Նորվեգիայի վարչապետ ա դառնում։
Որովհետև իր ա ծնողը հայ ա ու կարող ա առանց քո դավադիտ անելու էլ Հայաստանը շատ սիրում ա:
Դե հա կարա լինի մաև Նորվեգիա կամ Ֆրանսիա, չգիտես չէ?, բայց քանի որ ծնողը հայ ա հետևաբար հավանականությունը մի փոքր մեծ ա:
Որովհետև իր ա ծնողը հայ ա ու կարող ա առանց քո դավադիտ անելու էլ Հայաստանը շատ սիրում ա:
Դե հա կարա լինի մաև Նորվեգիա կամ Ֆրանսիա, չգիտես չէ?, բայց քանի որ ծնողը հայ ա հետևաբար հավանականությունը մի փոքր մեծ ա:
Հայաստանը սիրում ա, որովհետև ծնողը հա՞յ ա։ Էդ ո՞նց։
Եթե իմ ծնողը ուզբեկ լիներ, բայց ես ծնված լինեի իտալիայում, ու ուզբեկստանի մասին առանձնապես բան չիմանայի, սիրելու էի ուզբեկստանն ու ուզեի գնալ ուզբեկստանում ապրե՞լ։
Հայաստանը սիրում ա, որովհետև ծնողը հա՞յ ա։ Էդ ո՞նց։
Եթե իմ ծնողը ուզբեկ լիներ, բայց ես ծնված լինեի իտալիայում, ու ուզբեկստանի մասին առանձնապես բան չիմանայի, սիրելու էի ուզբեկստանն ու ուզեի գնալ ուզբեկստանում ապրե՞լ։
Ինչ որ տարօրինակ միտք արտահայտեցի?, եթե հենց հիմա իմանամ, որ ծնողներիցս մեկը արմատներով ուզբեկա ապա մյուս հերթական արձակուրդիս անպայման կգնամ Ուզբեկստան: Ես էդպես կվարվեի, դու դա չէիր անի, Մոնթե անունով մեկն էլ ապրելով ԱՄՆ ում ու Հայաստանի մասին առանձնապես բան չիմանալով ավելի չափահաս տարիքում կհետաքրքրվեր, կիմանար, կսիրեր ու կզոհվեր էն երկրում ու երկրի համար, որտեղ չէր ծնվել ու չէր ապրել:
Ինչ որ տարօրինակ միտք արտահայտեցի?, եթե հենց հիմա իմանամ, որ ծնողներիցս մեկը արմատներով ուզբեկա ապա մյուս հերթական արձակուրդիս անպայման կգնամ Ուզբեկստան: Ես էդպես կվարվեի, դու դա չէիր անի, Մոնթե անունով մեկն էլ ապրելով ԱՄՆ ում ու Հայաստանի մասին առանձնապես բան չիմանալով ավելի չափահաս տարիքում կհետաքրքրվեր, կիմանար, կսիրեր ու կզոհվեր էն երկրում ու երկրի համար, որտեղ չէր ծնվել ու չէր ապրել:
Ես գնամ հայաստանից, բայց երեխայիս նախապատրաստեմ, որ պետք եղած դեպքում գա հայաստանի համար զոհվելո՞ւ։ Է հենա չէի գնա։
Խոսակցությունը դրա մասին չէր, Գայլ, իզուր ես թեման շեղում։ Իզուր ես ինձ ու քեզ Մոնթեի ընկերակցությամբ հակադրում։
Թարգենք երևի։ Ես ուրիշ բան էի գրում, ուրիշ տոնայնությամբ, բայց հիմա պիտի սկսենք կռիվ անել, թեման հարամենք։
Մարդիկ փորձով են կիսվում, հետաքրքիր ա իրենց էս թեման, ոչ մի խնդիր չկա։
Ուղղակի կարծիք ասեցի, որ պետք չի երեխաներին ծանրաբեռնել գիտելիքներով, որոնք ոչ թե իրենց են պետք, այլ ձեզ։ Ու էդ կարծիքն էլ ընդամենը իմ սուբյեկտիվ կարծիքն ա, որի հետ շատերը կարող են համաձայն չլինել։
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 09:53
Ուլունայի գրառմանը մանրամասն կպատասխանեմ, երբ կոմպ լինի ձեռիս տակ: Հիմա մենակ ասեմ, որ ընտիր գործ եք անում:
Իսկ Արէայի հարցին պատասխանեմ: Մի պահ վերանանք հայերենից, այլ խոսենք առաջին սերնդի իմիգրանտ ծնողների երեխաների մասին:
Ցանկացած ծնող իրա երեխային կարա մենակ էն լեզուն լիարժեք փոխանցի, որի լեզվակիր ա: Այսինքն, եթե ծնողի մայրենի լեզուն հայերենն ա, ինքը իրա երեխային, էն էլ փոքր տարիքից, լեզվակրի ֆրանսերեն չի կարա սովորացնի:
Հետո, ոնց որ արդեն նշվեց, ծնողի լեզուն չի խանգարում երեխայի ինտեգրացիային: Հայերենի հարցին կարելի ա նայել նաև ոչ ռազմահայրենասիրական տեսանկյունից. ընդհանրապես երկլեզու լինելը լավ բան ա, ու չգիտես հայերենի կարիքն ինչ կոնտեքստում կլինի: Հայերեն իմանալն էլ երեխային չի խանգարի Նորվեգիայի վարչապետ դառնալ:
Իսկ տատիկ-պապիկի հետ հաղորդակցվել կարողանալը քիչ չի, պետք չի էդ գործոնն արհամարհել: Մենք սաղս մեր մանկությունից տատիկ-պապիկների հետ կապված լիքը հիշողություններ ունենք: Ինչո՞ւ մեր երեխաներին զրկենք դրանից:
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 09:54
Ես գնամ հայաստանից, բայց երեխայիս նախապատրաստեմ, որ պետք եղած դեպքում գա հայաստանի համար զոհվելո՞ւ։ Է հենա չէի գնա։
Խոսակցությունը դրա մասին չէր, Գայլ, իզուր ես թեման շեղում։ Իզուր ես ինձ ու քեզ Մոնթեի ընկերակցությամբ հակադրում։
Թարգենք երևի։ Ես ուրիշ բան էի գրում, ուրիշ տոնայնությամբ, բայց հիմա պիտի սկսենք կռիվ անել, թեման հարամենք։
Մարդիկ փորձով են կիսվում, հետաքրքիր ա իրենց էս թեման, ոչ մի խնդիր չկա։
Ուղղակի կարծիք ասեցի, որ պետք չի երեխաներին ծանրաբեռնել գիտելիքներով, որոնք ոչ թե իրենց են պետք, այլ ձեզ։ Ու էդ կարծիքն էլ ընդամենը իմ սուբյեկտիվ կարծիքն ա, որի հետ շատերը կարող են համաձայն չլինել։Արէա ջան, էդ գիտելիքներն իրանց էլ են պետք: Հեչ որ չէ երկլեզու երեխայի ուղեղն ավելի ճկուն ա, ու երկլեզվությունն օգնելու ա հետագայում դպրոցական ու համալսարանական նյութն ավելի հեշ յուրացնելուն:
Ես գնամ հայաստանից, բայց երեխայիս նախապատրաստեմ, որ պետք եղած դեպքում գա հայաստանի համար զոհվելո՞ւ։ Է հենա չէի գնա։
Խոսակցությունը դրա մասին չէր, Գայլ, իզուր ես թեման շեղում։ Իզուր ես ինձ ու քեզ Մոնթեի ընկերակցությամբ հակադրում։
Թարգենք երևի։ Ես ուրիշ բան էի գրում, ուրիշ տոնայնությամբ, բայց հիմա պիտի սկսենք կռիվ անել, թեման հարամենք։
Մարդիկ փորձով են կիսվում, հետաքրքիր ա իրենց էս թեման, ոչ մի խնդիր չկա։
Ուղղակի կարծիք ասեցի, որ պետք չի երեխաներին ծանրաբեռնել գիտելիքներով, որոնք ոչ թե իրենց են պետք, այլ ձեզ։ Ու էդ կարծիքն էլ ընդամենը իմ սուբյեկտիվ կարծիքն ա, որի հետ շատերը կարող են համաձայն չլինել։
Արէա ջան մտքերս մի փոխի, ընդամենն ասացի, որ հա կարա լինի ու էդ սերն էնքան մեծ կարա լինի, որ չտեսած երկրի համար գա կռվի կամ բարեգործություն անի կամ չգիտեմ ինչ: Շառլ, Քրքորյան, Մոնթե ոչ մեկ չի ծնվել Հայաստանում, բայց երեքն էլ ազգային հերոսներ են: Նենց, որ ասածիս մեջ տարօրինակ բան չկար:
Արէա ջան, էդ գիտելիքներն իրանց էլ են պետք: Հեչ որ չէ երկլեզու երեխայի ուղեղն ավելի ճկուն ա, ու երկլեզվությունն օգնելու ա հետագայում դպրոցական ու համալսարանական նյութն ավելի հեշ յուրացնելուն:
Բայց ավելի ռացիոնալ չի՞, երեխայի համար ավելի օգտակար չի՞, ասենք անգլիալեզու միջավայրում ֆրանսերեն ու գերմաներեն սովորեցնել, քան էդքան ժամանակ ծախսել, ու ծանրաբեռնել երեխայի ուղեղը հայերեն սովորեցնելով։
Երեխային, ապագայում առավել հաջողակ լինելու համար, ո՞րն ավելի օգտակար կլինի։
Ես համաձայն եմ, որ եթե ամեն ինչ բնական ա ստացվում, ու երեխան ծնողի հետ հեշտությամբ շփվում ա հայերեն, դա հրաշալի ա, հենց քո ասած եկլեզվության տեսանկյունից։ Բայց ես ինչքան հասկանում եմ էս թեմայից, դա էդքան էլ բնական ու հեշտ չի ստացվում, ու հատուկ պարապմունքներ, հատուկ վարժություններ են պետք դրա համար, հատուկ ժամեր են հատկացվում դրան։ Կարծում եմ էդ ժամերը ավելի արդյունավետ կարելի ա ծախսել, հենց երեխային օգտակար լինելու տեսանկյունից։
Բայց ավելի ռացիոնալ չի՞, երեխայի համար ավելի օգտակար չի՞, ասենք անգլիալեզու միջավայրում ֆրանսերեն ու գերմաներեն սովորեցնել, քան էդքան ժամանակ ծախսել, ու ծանրաբեռնել երեխայի ուղեղը հայերեն սովորեցնելով։
Երեխային, ապագայում առավել հաջողակ լինելու համար, ո՞րն ավելի օգտակար կլինի։
Ես համաձայն եմ, որ եթե ամեն ինչ բնական ա ստացվում, ու երեխան ծնողի հետ հեշտությամբ շփվում ա հայերեն, դա հրաշալի ա, հենց քո ասած եկլեզվության տեսանկյունից։ Բայց ես ինչքան հասկանում եմ էս թեմայից, դա էդքան էլ բնական ու հեշտ չի ստացվում, ու հատուկ պարապմունքներ, հատուկ վարժություններ են պետք դրա համար, հատուկ ժամեր են հատկացվում դրան։ Կարծում եմ էդ ժամերը ավելի արդյունավետ կարելի ա ծախսել, հենց երեխային օգտակար լինելու տեսանկյունից։
Չգիտեմ ուրիշների մոտ ոնց, բայց ես հատուկ ջանքեր չեն գործադրում։ Մեզ մոտ բնական է ստացվում։ Գրելն էլ ինքնուրույն է սովորել, տետրը վերցրած ամբողջ օրը գրում-մրում է, վերջերս էլ մի պատմվածք է սկսել գրել շնիկի մասին ։) Ոչ էլ ասում եմ` հայերեն գրի կամ հայերեն խոսիր։ Ուղղակի միշտ հետը հայերեն եմ խոսել ու գրքեր կարդացել։
Նույնն էլ պապայի լեզուն։ Բնականից եռալեզու է մեծացել` հայերեն, հինդի, գերմաներեն։
Հիմա էլ սկսել է անգլերեն խոսել` էլի մենակ կողքից լսելով ու անգլիալեզու երեխաների հետ ակտիվ շփվելով։
Մեզ մոտ լեզվի հարցը երբևէ խնդիր չի եղել։
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 10:15
Բայց ավելի ռացիոնալ չի՞, երեխայի համար ավելի օգտակար չի՞, ասենք անգլիալեզու միջավայրում ֆրանսերեն ու գերմաներեն սովորեցնել, քան էդքան ժամանակ ծախսել, ու ծանրաբեռնել երեխայի ուղեղը հայերեն սովորեցնելով։
Երեխային, ապագայում առավել հաջողակ լինելու համար, ո՞րն ավելի օգտակար կլինի։
Ես համաձայն եմ, որ եթե ամեն ինչ բնական ա ստացվում, ու երեխան ծնողի հետ հեշտությամբ շփվում ա հայերեն, դա հրաշալի ա, հենց քո ասած եկլեզվության տեսանկյունից։ Բայց ես ինչքան հասկանում եմ էս թեմայից, դա էդքան էլ բնական ու հեշտ չի ստացվում, ու հատուկ պարապմունքներ, հատուկ վարժություններ են պետք դրա համար, հատուկ ժամեր են հատկացվում դրան։ Կարծում եմ էդ ժամերը ավելի արդյունավետ կարելի ա ծախսել, հենց երեխային օգտակար լինելու տեսանկյունից։Երբ ժամանակը գա, երեխան էդ լեզուները սենց թե նենց կսովորի, եթե դպրոցը դասեր տրամադրում ա կամ եթե ուզում ա: Ու երբեք դրանք մայրենիի մակարդակի չի իմանա:
Երեխային երկրորդ մայրենի լեզու փոխանցելը բացառիկ բան ա, ու անհեռատես ա էն ծնողը, որն էդ հնարավորությունը բաց ա թողնում: Իսկ տանը նման վարժությունները թույլ են տալիս, որ լեզուն ոչ միայն ամրապնդվի, այլև չկորի: Մայրենի լեզուն շատ հեշտ կորում ա օտար միջավայրում:
Հետո, իմացած լեզուների քանակը չի որոշում երեխայի հաջողակ լինել-չլինելը: Բայց վաղ երկլեզու (երկու մայրենի լեզու) ունենալն առնվազն պայմանավորում ա հետագայում թե՛ ուսման մեջ, թե՛ աշխատանքում ավելի ճկուն լինելը:
Ի վերջո, երեխայի հաջողակ լինելը կարևորագույն նպատակը չի: Էսօրվա աշխարհում կամաց-կամաց սկսում են շեշտադրել երջանիկ լինելը, որովհետև հաջողակ լինելու ճնշումները նաև լիքը հոգեկան խնդիրների ա բերում:
Ու նաև. էսօրվա աշխարհում որևէ լեզվի լեզվակիր լինելը հմտություն ա համարվում: Գործատուն հայտարարություն ա գրում, թե էսինչ լեզվի լեզվակիր ա պետք: Ու էդ հմտությունը, ցավոք, մարզել հնարավոր չի որոշակի տարիքից հետո:
Ես ընդամենը ուզում էի դա պարզել։
Երբ երեխաներին հայերեն եք սովորեցնում, մտածում եք, որ դա իրենց համար օգտակար ա, որ ապագայում պետք կգա առավել հաջողակ, ու որպես հետևանք առավել երջանիկ լինելու համար, թե ուղղակի ձեր էմոցիոնալ կապվածությունը հայաստանին ու հայերենին պրոյեկտում եք ձեր երեխաների վրա, կարծելով թե էն ինչ ձեր համար թանկ ա, ավտոմատ ձեր երեխաների համար էլ պիտի թանկ լինի։
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 10:55
Ես ընդամենը ուզում էի դա պարզել։
Երբ երեխաներին հայերեն եք սովորեցնում, մտածում եք, որ դա իրենց համար օգտակար ա, որ ապագայում պետք կգա առավել հաջողակ, ու որպես հետևանք առավել երջանիկ լինելու համար, թե ուղղակի ձեր էմոցիոնալ կապվածությունը հայաստանին ու հայերենին պրոյեկտում եք ձեր երեխաների վրա, կարծելով թե էն ինչ ձեր համար թանկ ա, ավտոմատ ձեր երեխաների համար էլ պիտի թանկ լինի։Չի բացառվում, որ էմոցիոնալ կապը դեր ունի կամ որոշ ծնողների համար հենց դա ա երեխային հայերեն սովորեցնելու առաջնային շարժիչ ուժը: Անկախ ամեն ինչից երեխան մենակ շահում ա դրանից:
Գաղթական
16.06.2018, 11:16
ՈՒլուանա հարգանքներս:
Նախանձեցի ջանասիրությանդ )))
բուն թեմայով ասելու բան չունեմ, բայց էն ծանրաբեռնելու պահը հետաքրքրեց․․․ փաստորեն որ երեխային արտադասարանային ինչ-որ բան ես սովորեցնում, այն էլ խաղերով և իրեն հետաքրքիր այլ միջոցներով, դա ծանրաբեռնում է համարվո՞ւմ
Ուլուանա
16.06.2018, 16:58
Էհ, իսկ ես դեռ հույսով սպասում եմ, որ թեմայի քննարկումները «ի՞նչ իմաստ ունի» ու «ինչքանո՞վ է հնարավոր» արդեն ծեծված հարցադրումներից կվերածվեն ավելի գործնական ու կոնկրետ մեթոդների ու մոտեցումների քննարկման: Հիշեցնեմ, որ թեման բացել եմ հենց էդ նպատակով, ոչ թե հայերենի պահպանման իմաստն ու հնարավոր-անհնարին լինելը պարզելու: Ասածս, իհարկե, չի նշանակում, թե նման կարծիքներ արտահայտելը թեմայում չի թույլատրվում, բայց չի էլ ողջունվում, քանի որ նման գրառումները թեմային, ըստ էության, չեն ծառայում ու չեն օգնում լուծել թեմայում բարձրացված հիմնական խնդիրը, այլ միայն շեղում են դրանից:
Ուլուանա
16.06.2018, 17:06
Ան, բայց հավատացնում եմ, իրոք էդ բոլոր մարդիկ մի քիչ սխալ են ներկայացնում իրավիճակը: Տենց դեպքերում հետաքրքիր ա էդ ընտանիքների էրեխեքի հետ խոսելը, իրենք ավելի ճիշտ են ասում: Օրինակ մի քանի տարի առաջ մի ութ տարեկանում Գերմանիա տեղափոխված հայի հետ հայերեն էի պարապում: Պատկերացրու, ութ տարեկան, արդեն եքա երեխա, Հայաստանում էլ երկու տարի դպրոց գնացած, հետևաբար հայերենը պահպանելն ընդհանրապես պիտի խնդիր չլիներ, բայց խայտառակ վատ էր խոսում: Որ հարցնում էի՝ ախր ոնց է, ասում էր, որ հենց սկսեց գերմաներեն խոսել, մամային արդեն գերմաներեն էր պատասխանում, մաման էլ տեղի էր տալիս, ինքն էլ էր անցնում գերմաներենի: Բայց պապան երբեք հետը գերմաներեն չէր խոսում: Ուղղակի էստեղ խնդիրն էն էր, որ մաման ու պապան բաժանվեցին, հոր հետ շփումը քչացավ, հետևաբար քչացավ նաև հայերեն խոսելը: Չգիտեմ՝ էդ տղայի մամային եթե հարցնես, ինչ կպատմի:
Ընդհանրապես, էս հարցերով Հրաչ Մարտիրոսյանին էլ կարող ես դիմել, ինքը շատ հաջող օրինակի պապա ա ու ինքն էլ ա նույնն ասում, որ ծնողները չափազանցնում են: Մի օրինակ էլ պատմեմ, հայերենի հետ չի կապված, բայց էլի նույն խնդիրն ա: Էս ֆրանսիացի կոլեգաս որ տեղափոխվեց Դանիա (ամուսինը դանիացի ա), տղան ընդհանրապես դանիերեն չգիտեր, մենակ ֆրանսերեն: Շատ արագ սովորեց դանիերեն ու մի քանի ամիս հետո հրաժարվեց մոր հետ ֆրանսերեն խոսել: Կոլեգաս հա գալիս, ասում էր՝ տղաս հետս ֆրանսերեն չի խոսում, ստիպված անցել եմ դանիերենի: Էդ դեպքից մի տարի ա անցել արդեն: Պարզվում ա՝ տղան շատ էլ լավ ֆրանսերեն խոսում ա տատիկ-պապիկի հետ, բայց մոր հետ չէ, որովհետև մայրը հետը դանիերեն ա խոսում:
Բյուր, եկել եմ ասեմ, որ էս ասածիցդ հետո ամբողջ ընթացքում հատուկ ուշադրություն եմ դարձրել էս հարցի վրա, ու պիտի խոստովանեմ, որ դու ճիշտ էիր. իմ շրջապատում ինչքան հայ ծնողներ գիտեմ, ոչ մեկն էլ իր երեխայի հետ անընդհատ ու հետևողականորեն հայերեն չի խոսում, նույնիսկ նրանք, ովքեր անընդհատ պնդում են, թե տանը մենակ հայերեն են խոսում, որ երեխաների վրա ջղայանում են, երբ անգլերեն են խոսում, բայց, մեկ ա, ինչքան էլ ասեն, օգուտ չկա: Բազմիցս ականջովս եմ լսել բոլոր էդ ասողներից, թե ոնց են պարբերաբար անգլերեն բառեր ու արտահայտություններ մեջ գցում երեխայի հետ խոսելիս, կամ նույնիսկ ինչ-որ բաներ հենց անգլերենով են ասում, երբեմն հենց իրենք են անգլերենով սկսում խոսակցությունը, ոչ թե երեխայի անգլերենին են անգլերենով պատասխանում: Բայց եթե իրանց լսես, իրոք կստացվի, որ խեղճերն ամեն ինչ անում են, բայց երեխաները, մեկ ա, անգլերենի են անցնում: Չգիտեմ, երևի իրանք էլ չեն զգում, բայց փաստն էն ա, որ իրանց ներկայացրածն իսկապես էնքան էլ չի համապատասխանում իրականությանը:
Ի դեպ, էստեղի շաբաթօրյա հայկական դպրոցի մասին էլ կպատմեմ շուտով, դե, Արեգն արդեն մի տարի ա` հաճախում ա:
Իսկ արտերկրում ապրող երեխաներին հայերեն սովորեցնելու իմաստն ու նպատակը ո՞րն ա։
Կարծում եք, նրանք ավելի հաջողակ ու երջանիկ կլինեն հայերեն իմանալով, քան առանց դրա՞։
Թե՞ պատրաստում եք Հայաստան վերադառնալու։
Թե՞ ուղղակի ուզում եք, որ ձեր երեխան ծանոթ լինի նրան, ինչ ձեզ հարազատ ա։
Արէա ջան, գրածդ կամ դառը հեգնանք է արտահայտում կամ մեղադրանքի պես մի բան, կամ երկուսը միասին։ Եվ էս տեսակետը առաջին անգամ չեմ լսում, ու դրա մեջ ճշմարտության մաս կա։
Բայց մի բան ասեմ։ Ասածիդ մեջ երկու առանցքային բառ ես օգտագործել․ հաջողակն ու երջանիկը, իսկ դրանք նույն բանը չեն, հաճախ՝ լրիվ տարբեր․
հաջողակությունը պարտադիր չի ենթադրում երջանիկ լինել, ու երջանիկները ոչ միշտ են հաջողակ լինում կյանքում։
Այո, գուցեև դու ճիշտ ես, տվյալ հասարակարգում հաջողակ լինելու շանսերը ավելի մեծ են, երբ ավելի լիարժեք ու անմնացորդ ես ինտեգրված, իսկ ընտանիքիդ պարտադրած լեզուն ու մշակույթը կարող են խանգարել էդ անմնացորդությանը։ Ու եթե մարդն իր երեխաների համար զուտ հաջողակությունն է հետապնդում, ապա լեզու-մեզու պահպանել-փոխանցելը իմաստ չունի։
Իսկ ի՞նչ ա երջանկությունը․ ներդաշնակություն ինքդ քո հետ, առաջին հերթին։ Իսկ դրա նախադրյալներից մեկը, ըստ իս, արմատներ ունենալն է։ Իսկ արմատներիդ հետ կապվում ես առաջին հերթին լեզվի միջոցով։ Եթե լեզուն չգիտես, մնացած բոլոր կապերը սուտ են, անիրական, երևակայական։
Եթե ուզում ես երեխադ երջանիկ լինի, գոնե ստեղծիր նրա համար սեփական արմատը զգալու հնարավորությունը, եթե կտրել ես նրան հայրենիքից։
Ուլուանա
16.06.2018, 17:17
ՈՒլուանա հարգանքներս:
Նախանձեցի ջանասիրությանդ )))
Գաղթական ջան, ճիշտն ասած` ես հիմնականում տանն եմ ու կարող եմ ինձ թույլ տալ էդքան ժամանակ հատկացնել հայերենին, բայց պարզ ա, որ աշխատող ծնողներն, ինչքան էլ մեծ ցանկություն ունենան, գործնականում չեն կարող նշածս բոլոր բաները կամ թեկուզ դրանց մեծ մասը հասցնել, բայց մտածեցի` խաղերն ավելի մատչելի ու ավելի հարմար միջոցներ են, նաև ահագին արդյունավետ, որոնք ցանկացած ծնող էլ ցանկության դեպքում քիչ թե շատ կարող ա անել: Մենք, օրինակ, դրանց մի մասը` էն բանավորները, հաճախ խաղում ենք ճանապարհին կամ ինչ-որ տեղ սպասելիս, այսինքն` երբեմն դրանց վրա նույնիսկ հատուկ լրացուցիչ ժամանակ չի ծախսվում, էլի: Նենց որ դուք էլ փորձեք :):
Ճիշտն ասած` էս նոր բառերի մտապահման ու յուրացման առումով դեռ արդյունավետ մեթոդ չեմ գտել, փնտրտուքի մեջ եմ: Ուրախ կլինեմ, եթե մեկը հուշի ինչ-որ արդյունավետ մեթոդ:
Ես վաղուց արդեն ուզում եմ գրառում անել հայերեն ուսուցանելու մեթոդների մասին, որոնք մշակել և կիրառում եմ արդեն ավելի քան երկու տարի և արդյունավետության որոշակի գնահատականներ ունեմ։ Մեթոդներից մեկը, որը կարծես հայտնաբերածներիցս ամենանշանակալիցն է, հենց նոր բառերի մտապահման մեթոդն է, որի մասին առանձին գրառում եմ պատրաստվում անել։ Նույնիսկ մտքովս անցել է /կիասալուրջ/ պատենտավորել այդ մեթոդը :))
Դրա և այլ դիտարկումներիս մասին շուտով առանձին կգրեմ։
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 17:23
Բյուր, եկել եմ ասեմ, որ էս ասածիցդ հետո ամբողջ ընթացքում հատուկ ուշադրություն եմ դարձրել էս հարցի վրա, ու պիտի խոստովանեմ, որ դու ճիշտ էիր. իմ շրջապատում ինչքան հայ ծնողներ գիտեմ, ոչ մեկն էլ իր երեխայի հետ անընդհատ ու հետևողականորեն հայերեն չի խոսում, նույնիսկ նրանք, ովքեր անընդհատ պնդում են, թե տանը մենակ հայերեն են խոսում, որ երեխաների վրա ջղայանում են, երբ անգլերեն են խոսում, բայց, մեկ ա, ինչքան էլ ասեն, օգուտ չկա: Բազմիցս ականջովս եմ լսել բոլոր էդ ասողներից, թե ոնց են պարբերաբար անգլերեն բառեր ու արտահայտություններ մեջ գցում երեխայի հետ խոսելիս, կամ նույնիսկ ինչ-որ բաներ հենց անգլերենով են ասում, երբեմն հենց իրենք են անգլերենով սկսում խոսակցությունը, ոչ թե երեխայի անգլերենին են անգլերենով պատասխանում: Բայց եթե իրանց լսես, իրոք կստացվի, որ խեղճերն ամեն ինչ անում են, բայց երեխաները, մեկ ա, անգլերենի են անցնում: Չգիտեմ, երևի իրանք էլ չեն զգում, բայց փաստն էն ա, որ իրանց ներկայացրածն իսկապես էնքան էլ չի համապատասխանում իրականությանը:
Ի դեպ, էստեղի շաբաթօրյա հայկական դպրոցի մասին էլ կպատմեմ շուտով, դե, Արեգն արդեն մի տարի ա` հաճախում ա:Ան, ստեղ մի խնդիր էլ կա, որի մասին վերջերս եմ սկսել մտածել ու գրականություն կարդալ: Ըստ էության, ծնողներն իրենք էլ են լեզուն կորցնում արերկրում ապրելով, ու իրանց համար էլ ա գնալով դժվարանում հայերեն խոսելը: Հետևաբար, երեխային օտար լեզվով պատասխանելը պայմանավորված ա նաև իրանց համար դրա՝ ավելի հեշտ լինելով:
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 17:25
Ես վաղուց արդեն ուզում եմ գրառում անել հայերեն ուսուցանելու մեթոդների մասին, որոնք մշակել և կիրառում եմ արդեն ավելի քան երկու տարի և արդյունավետության որոշակի գնահատականներ ունեմ։ Մեթոդներից մեկը, որը կարծես հայտնաբերածներիցս ամենանշանակալիցն է, հենց նոր բառերի մտապահման մեթոդն է, որի մասին առանձին գրառում եմ պատրաստվում անել։ Նույնիսկ մտքովս անցել է /կիասալուրջ/ պատենտավորել այդ մեթոդը :))
Դրա և այլ դիտարկումներիս մասին շուտով առանձին կգրեմ։Ես քո փորձի լուրջ կարիքն ունեմ: Էստեղ հայկական դպրոց ա բացվում, ու ինձ կանչել են համակարգելու: Պիտի մի կերպ գործը գլուխ հանեմ:
Գաղթական
16.06.2018, 17:30
Գաղթական ջան, ճիշտն ասած` ես հիմնականում տանն եմ ու կարող եմ ինձ թույլ տալ էդքան ժամանակ հատկացնել հայերենին, բայց պարզ ա, որ աշխատող ծնողներն, ինչքան էլ մեծ ցանկություն ունենան, գործնականում չեն կարող նշածս բոլոր բաները կամ թեկուզ դրանց մեծ մասը հասցնել, բայց մտածեցի` խաղերն ավելի մատչելի ու ավելի հարմար միջոցներ են, նաև ահագին արդյունավետ, որոնք ցանկացած ծնող էլ ցանկության դեպքում քիչ թե շատ կարող ա անել: Մենք, օրինակ, դրանց մի մասը` էն բանավորները, հաճախ խաղում ենք ճանապարհին կամ ինչ-որ տեղ սպասելիս, այսինքն` երբեմն դրանց վրա նույնիսկ հատուկ լրացուցիչ ժամանակ չի ծախսվում, էլի: Նենց որ դուք էլ փորձեք :):
Հա, ճիշտ ես իհարկե:
Մեզ մոտ էլ խնդիրը մի քիչ այլ է:
Նենցա, որ կինս ինքը մեծացելա Հայաստանից դուրս ու իր ծնողները տանը ոչ հայերեն լեզու են պահել, ոչ՝ մշակույթ:
Հայերենին ավելի լավ սկսելա տիրապետել ու հայկականն ուսումնասիրել՝ մեր ամուսնությունից հետո:
Բայց դեռ էլի բաներ կան, որ կատարյալ չեն:
Չնայած էս ամեն ինչին՝ ինքն էլա խստորեն տանը հայերեն լեզուն պահում:
Դե ես ինքս մեծ մասամբ տանը չեմ լինում գործի եմ գնում, երբ երեխեքը դեռ քնած են ու հետ եմ գալիս, երբ արդեն քնած են ))
Իսկ կինս ընտրելա աշխատանքից դուրս գա մինչև երեխեքը մի քիչ ավելի մեծանան:
ՈՒ հիմա, որ նայում եմ, երեխեքը նույն քերականական ու խոսակցական սխալներն են անում ինչ մայրը + դրան գումարելով սեփականները ))
Հետաքրքիր է, որ մենք ոչ շաբաթօրյա դպրոց ենք գնում, ոչ հատուկ վարժանքներ ենք անում, բայց Սոնյան մաքուր հայերեն է խոսում, գրում ու կարդում՝ դեռ հետն էլ հաշվի առնելով, որ օրվա մեծ մասը գերմանալեզու միջավայրում է անցկացնում։
Երևի էն էլ ազդեցություն ունի, որ Հայաստան ենք հաճախ գնում կամ տատիկ-պապիկն են երբեմն գալիս։
Ու հա, ծնողի կողմից երեխայի հետ լեզուն մաքուր ու հետևողականորեն օգտագործելը ամենակարևոր բաներից մեկն է, որովհետև իմ կողմից փաստորեն մեծամասամբ մենակ էդ ներդրումն է եղել։
Արէա ջան, գրածդ կամ դառը հեգնանք է արտահայտում կամ մեղադրանքի պես մի բան, կամ երկուսը միասին։ Եվ էս տեսակետը առաջին անգամ չեմ լսում, ու դրա մեջ ճշմարտության մաս կա։
Բայց մի բան ասեմ։ Ասածիդ մեջ երկու առանցքային բառ ես օգտագործել․ հաջողակն ու երջանիկը, իսկ դրանք նույն բանը չեն, հաճախ՝ լրիվ տարբեր․
հաջողակությունը պարտադիր չի ենթադրում երջանիկ լինել, ու երջանիկները ոչ միշտ են հաջողակ լինում կյանքում։
Այո, գուցեև դու ճիշտ ես, տվյալ հասարակարգում հաջողակ լինելու շանսերը ավելի մեծ են, երբ ավելի լիարժեք ու անմնացորդ ես ինտեգրված, իսկ ընտանիքիդ պարտադրած լեզուն ու մշակույթը կարող են խանգարել էդ անմնացորդությանը։ Ու եթե մարդն իր երեխաների համար զուտ հաջողակությունն է հետապնդում, ապա լեզու-մեզու պահպանել-փոխանցելը իմաստ չունի։
Իսկ ի՞նչ ա երջանկությունը․ ներդաշնակություն ինքդ քո հետ, առաջին հերթին։ Իսկ դրա նախադրյալներից մեկը, ըստ իս, արմատներ ունենալն է։ Իսկ արմատներիդ հետ կապվում ես առաջին հերթին լեզվի միջոցով։ Եթե լեզուն չգիտես, մնացած բոլոր կապերը սուտ են, անիրական, երևակայական։
Եթե ուզում ես երեխադ երջանիկ լինի, գոնե ստեղծիր նրա համար սեփական արմատը զգալու հնարավորությունը, եթե կտրել ես նրան հայրենիքից։
Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք :)
Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։
Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։
Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։
Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու :)
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։
Ուլուանա
16.06.2018, 17:44
Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք :)
Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։
Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։
Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։
Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու :)
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։
Հա, Արէա ջան, մարդիկ տարբեր ընկալումներ ու պատկերացումներ ունեն ինչպես էս հարցի, էնպես էլ շատ ու շատ այլ հարցերի հետ կապված: Արդեն իմացանք, որ դու տենց ես ընկալում, ու քեզ համար անհասկանալի ու նաև արհեստական ա հակառակ մոտեցումը: Ուղղակի դու էլ փորձի հասկանալ, որ ամեն մարդ իր պատճառներն ու պատկերացումներն ունի դրա վերաբերյալ, ու զուտ որովհետև դրանք քոնի հետ չեն բռնում, դեռ չի նշանակում, թե սխալ են կամ անիմաստ:
Ի դեպ, մեջբերածդ գրառման հեղինակը ես չեմ, այլ Բարեկամը :)):
Ուլուանա
16.06.2018, 17:48
Ան, ստեղ մի խնդիր էլ կա, որի մասին վերջերս եմ սկսել մտածել ու գրականություն կարդալ: Ըստ էության, ծնողներն իրենք էլ են լեզուն կորցնում արերկրում ապրելով, ու իրանց համար էլ ա գնալով դժվարանում հայերեն խոսելը: Հետևաբար, երեխային օտար լեզվով պատասխանելը պայմանավորված ա նաև իրանց համար դրա՝ ավելի հեշտ լինելով:
Գիտեմ, Բյուր, ես չեմ մեղադրում էդ ծնողներին խոսքի մեջ անգլերեն օգտագործելու համար, պարզ ա, որ միջավայրն ահագին ազդում ա, ու մարդ ակամա սկսում ա արդեն տվյալ միջավայրի լեզվով մտածել շատ դեպքերում: Ես ընդամենը փաստն էի արձանագրում, որ իրականում իրանք սխալ են ներկայացնում իրավիճակը:
Հա, Արէա ջան, մարդիկ տարբեր ընկալումներ ու պատկերացումներ ունեն ինչպես էս հարցի, էնպես էլ շատ ու շատ այլ հարցերի հետ կապված: Արդեն իմացանք, որ դու տենց ես ընկալում, ու քեզ համար անհասկանալի ու նաև արհեստական ա հակառակ մոտեցումը: Ուղղակի դու էլ փորձի հասկանալ, որ ամեն մարդ իր պատճառներն ու պատկերացումներն ունի դրա վերաբերյալ, ու զուտ որովհետև դրանք քոնի հետ չեն բռնում, դեռ չի նշանակում, թե սխալ են կամ անիմաստ:
Ի դեպ, մեջբերածդ գրառման հեղինակը ես չեմ, այլ Բարեկամը :)):
Ես արդեն ընկալել եմ, ու Գայլին էլ խնդրեցի դադարեցնել թեմայից դուրս զրույցը, որպեսզի ձեր թեման չփչացնենք։
Էլ չեմ գրի, ներողություն ։)
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 17:51
Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք :)
Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։
Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։
Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։
Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու :)
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։Արէա ջան, հլը արի սենտիմենտալ ու գիտական մասերը մի կողմ թողնենք: Ծնողը ո՞նց ա մեծացնում էրեխեքին: Իրա փորձն ու գիտելիքները փոխանցելով, չէ՞: Դու լեզվին նայի որպես գիտելիք ու փորձ, որը ծնողը երեխային փոխանցում ա անկախ ազգությունից: Ու դա երեխայի աշխարհը հարստացնում ա:
Նայի, իմ նախնիներն էլ են զանազան տեղերից էղել, բայց ես ոչ մի աշխարհագրական տեղ չեմ կարոտում (ոչ նույնիսկ Հայաստանը, որտեղ կյանքիս մեծ մասն ա անցել): Բայց իմանալով նախնիներիս մասին՝ հետաքրքրություն կա էդ տեղերի նկատմամբ: Ես գիտեմ, որ մի օր մի արձակուրդ Կեսարիայում կանցկացնեմ, ու դա ինձ համար ավելի շատ բան կասի, քան ասենք կամայական եվրոպական քաղաք: Էդ իմ ինքնության մասն ա, ու ինձ դուր ա գալիս, որ հարուստ ինքնություն ունեմ: Էրեխեքին զրկելով դրանից՝ իրենց կանգնացնում ես լիքը հարցերի առաջ: Դեռ ոչ մի հայ (ու այլազգի) երեխաների չգիտեմ, որ մեծանալով իրենց ծնողներին մեղադրել են հայերեն (կամ այլ լեզու) սովորեցնելու մեջ: Բայց գիտեմ շատերի, որոնք մեղադրում են չսովորեցնելու մեջ: Եթե մեծանա, ու լեզուն պետք չգա, վնաս չի, եթե մեկ ա իմանա: Բայց եթե ուզենա լեզուն իմանալ ու չիմանա, էդ ժամանակ արդեն ոչինչ չես կարա հետ բերես:
Մի օրինակ բերեմ, որ հասկանալի լինի, որ խոսքը մենակ հայերի մասին չի: Մի գերմանացի ընկերուհի ունեմ, ազգանունը Դզվանկովսկի ա: Զռռում ա, որ գերմանական չի: Բայց իրա Ձվանկովսկի պապիկը միշտ գերմանացի ա ներկայացել ու էրեխեքին չի ասել, թե որտեղից են: Ու հետո էդ ընկերուհուս հայրը, հիմա էլ ընկերուհիս ընկած փորձում են պարզել, թե որտեղից ա էդ ազգանունը: Բնական ա, Լեհաստանում պետք ա փնտրել: Բայց լեհերեն չգիտեն, գնում են ու բախվում տուպիկի: Ու հիմա իրանք ինքնության խնդրի առաջ են կանգնած: Իրանք չգիտեն՝ ով են: Արդյոք սա ուզու՞մ ենք մեր երեխաների համար:
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 17:52
Գիտեմ, Բյուր, ես չեմ մեղադրում էդ ծնողներին խոսքի մեջ անգլերեն օգտագործելու համար, պարզ ա, որ միջավայրն ահագին ազդում ա, ու մարդ ակամա սկսում ա արդեն տվյալ միջավայրի լեզվով մտածել շատ դեպքերում: Ես ընդամենը փաստն էի արձանագրում, որ իրականում իրանք սխալ են ներկայացնում իրավիճակը:Չէ, չեմ ասում մեղադրում ես: Ուղղակի իրանք էլ խնդիր ունեն, որի մասին չգիտեն: Պետք ա դրանից սկսել, բայց դե սա լրիվ նոր թեմա ա, գիտությունը նոր ա սկսում սրանով զբաղվել:
Ուլուանա
16.06.2018, 18:02
Ես արդեն ընկալել եմ, ու Գայլին էլ խնդրեցի դադարեցնել թեմայից դուրս զրույցը, որպեսզի ձեր թեման չփչացնենք։
Էլ չեմ գրի, ներողություն ։)
Նեղացած տոն եմ տեսնում գրածիդ մեջ, որը մի քիչ անհասկանալի ա: Թեմայի նպատակը հստակ ներկայացրել եմ առաջին գրառման մեջ, բայց չնայած դրան` քննարկվել ա նաև էն հարցը, որը դու բարձրացրիր, ու էդ դեպքում հարց ա առաջանում, եթե քեզ էդ հարցն իրոք հետաքրքրում էր («ի՞նչ իմաստ ունի»-ն), ինչի՞ չես կարդացել թեմայի սկզբի քննարկումները, էնտեղ շատ մանրամասն խոսվել ա դրա մասին, եթե կարդացած լինեիր, էդ հարցը նորից չէիր տա, որովհետև քո հարցին ի պատասխան ինչ որ ասվեց վերջին էջերում, նախորդ էջերում շատ ավելի հանգամանալից արդեն քննարկվել էր մարդկանց կողմից: Ու ստացվում ա, որ քո գրառման նպատակը ոչ թե էդ հարցերի պատասխանը պարզելն էր, այլ հայերենի պահպանմամբ զբաղվողների արածի անիմաստությունը դեմքներին շպրտելը:
Նեղացած տոն եմ տեսնում գրածիդ մեջ, որը մի քիչ անհասկանալի ա: Թեմայի նպատակը հստակ ներկայացրել եմ առաջին գրառման մեջ, բայց չնայած դրան` քննարկվել ա նաև էն հարցը, որը դու բարձրացրիր, ու էդ դեպքում հարց ա առաջանում, եթե քեզ էդ հարցն իրոք հետաքրքրում էր («ի՞նչ իմաստ ունի»-ն), ինչի՞ չես կարդացել թեմայի սկզբի քննարկումները, էնտեղ շատ մանրամասն խոսվել ա դրա մասին, եթե կարդացած լինեիր, էդ հարցը նորից չէիր տա, որովհետև քո հարցին ի պատասխան ինչ որ ասվեց վերջին էջերում, նախորդ էջերում շատ ավելի հանգամանալից արդեն քննարկվել էր մարդկանց կողմից: Ու ստացվում ա, որ քո գրառման նպատակը ոչ թե էդ հարցերի պատասխանը պարզելն էր այլ հայերենի պահպանմամբ զբաղվողների արածի անիմաստությունը դեմքներին շպրտելը:
Ազնիվ խոսք նեղացած չեմ :))
Առաջին գրառումը չեմ կարդացել, վերնագրից դատելով կարծեցի թե կարելի ա քննարկել նաև պահել-չպահելու հարցը, էս սխալիս համար էլ եմ ներողություն խնդրում։
Ոչ մեկի դեմքին բան չեմ շպրտում, հասկացա որ սա շատ սրտամոտ ու ցավոտ թեմա ա շատերի համար, ներողություն եմ խնդրում եթե անզգուշությամբ վիրավորել եմ ինչ-որ մեկին։
Նախորդ գրառումները չեմ կարդացել։ Ներողություն :)
Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք :)
Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։
Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։
Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։
Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու :)
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։
Արէա ջան, բնական է, որ այդպես կարող ես մտածել, բայց ասեմ՝ դա ընդամենը ենթադրությունդ է, իսկ իրականում լիքը ուրիշ գործոններ կան, որոնց մասին երևի չես կարող լիարժեք տեղյակ լինել, եթե չապրես դրսում ու մաշկովդ զգացած չլինես "արմատներ" կոչվածի տարբեր շերտերն ու փուլերը և՛ քո, և՛ երեխաներիդ առումով, առանց որևէ ձևականության ու արհեստականության։
Էդ առումով անկեղծորեն կիսվեմ սեփական փորձառությամբ, եթե կհետաքրքրի։
Ես արդեն մոտ տասնհինգ տարի է, ինչ ապրում եմ հայրենիքից մոտ տասնհինգ հազար կիլոմետր հեռու։ Տղաս երկու տարեկան էր, երբ հեռացանք, աղջիկս դրսում է ծնվել։ Տանը խոսում ենք հայերեն, քանի որ դա մեր բնական ձևն է։ Բայց քանի որ ես մշտապես ֆուլ-թայմ աշխատել եմ, երեխաներս օրվա մեծ մասը դրսում են եղել, անգլախոս միջավայրում, իրականում տանը գործնականում մի քանի ժամ էինք միայն լինում միասին ու շփվում, ու դա էլ հապճեպ, տնային գործերը հասցնելու ռեժիմում, համարյա երբեք այնպես չի եղել, որ հնարավորություն ունենամ երեխաներիս հետ նստեմ ու զբաղվեմ լրացուցիչ աշխատանքներով, որոնցից մեկն էլ հայերենի գրագիտություն սովորեցնելն է։ Հեռավորության պատճառով հայրենիք այցելեն էլ, ցավոք, հաճախ չէր ստացվում․ երեք տարին մեկ, մի չորս-հինգ շաբաթով առավելագույնը։ Երեխաներս երկուսն էլ գնացել և գնում են տեղի շաբաթօրյա հայկական դպրոց, որից լեզվի ուսումնառության առումով օգուտ համարյա չի եղել, միակ նշանակալից օգուտը հայ ընկերների ձեռքբերումն է սովորաբար լինում։ Արդյունքում երեխաները տասը տարուց ավել շաբաթօրյա դպրոց հաճախելուց հետո կարդում են մի կերպ, կարդացածը մեծ մասամբ չեն հասկանում, գրավոր խոսքին տիրապետում են շատ ցածր մակարդակում, եթե առհասարակ տիրատեպում են, ինքնուրույն բանավոր խոսքում դժվարանում են անգամ պարզագույն նախադասություններ կազմել, իսկ մտքերը հայերեն նորմալ արտահայտելու մասին չեմ էլ խոսում։ Սա ընդհանուր պատկերն է, բացառություններով իհարկե։
Ասեմ՝ երեխաներս այդ բացառությունների մեջ չէին, և երբ տղաս իր սովորական, ամենօրյա հանրակրթական դպրոցի ավարտական քննություններից մեկը ընտրեց հայերենը որպես օտար լեզու /հայերենը բարեբախտաբար առաջարկվում էր օտար լեզուների մեջ/, ավելի ճիշտ՝ ոչ թե ինքն ընտրեց, այլ ես՝ հավատացնելով, որ ինքը բավարար գիտի, քննությունն արդեն պատրաստի ունի գրպանում, ինչու՞ չօգտվի, իրականում ես մեղանչում էի ճշմարտության առաջ, որովհետև տղայիս հայերենի մակարդակն այն չէր, ինչ կուզենայի, և ես "նենգաբար" ցանկացա օգտագործել առիթը, որ լեզուն նորմալ սովորի, քանի որ մեկ էլ երբ դրա առիթը կլիներ, իր հետագա կյանքում է՛լ ավելի ծանրաբեռնված կլիներ ուսմամբ, աշխատանքով, պլյուս՝ ցանկություն էլ երևի թե դժվար ունենար /ինչպես և այդ պահին էլ չուներ/։
Բայց համոզեցի։
Երկու տարի առաջ սկսեցինք կանոնավոր պարապել հայերեն․ ամեն երկրորդ օրը, մեկ ժամ։ Ոչ կարդալ էր կարգին կարողանում, ոչ տառերն էր հիշում նորմալ, բառապաշարն էլ սահմանափակ էր ահագին, խոսքի երևի յոթանասուն տոկոսն էր միայն հայերեն բառեր, երբեմն՝ է՛լ ավելի քիչ։ Դրան գումարած, տղաս ինքնուրույն, չազդվող մտածելակերպ ունի։ Հայրենասիրություն-բան նրան խոսքով չես ներշնչի։ Ընդհակառակը, դա հակառակ ազդեցությունն է ունենում, մանավանդ որ, ինչպես նկատեցիր, ոչ մի հուշա-էմոցիոնալ կապվածություններ չունի, իսկ թութակությունն իրեն հատուկ չի, ու նման բաներն իրեն ավելի հիասթափեցնում ու ներվայնացնում էին։
Հիմա չեմ ուզում մտնել մեր դասընթացի մանրամասների մեջ, բայց քանի անգամ ափսե եմ կոտրել բարկությունից ու հուսահատությունից՝ իր կամակորության առիթով, քանի որ մերժում էր մի բառ ավել գրել, ասես հատուկ սաբոտաժ էր անում դասը, դիտավորյալ չէր սովորում, ու հայտարարում էր, որ հենց հանձնի վերջացնի քննությունը, մեկընդմիշտ մոռանալու ա հայերենը։ Ընդ որում, նա, ի տարբերությունում էստեղ շատերի, երբեք կուրորեն չի ընդունել սփյուռքում տարածված գաղափարախոսությունը, որ հայն ու հայերենը լավ են ու լավն են։ Միշտ թերահավատորեն ա վերաբերվել․ իսկ ո՞վ ասաց։ Եվ հային ու հայերենին նայել է որպես օբյեկտիվորեն գոյություն ունեցող մի սովորական ագզ, առանց սուբյեկտիվ ընկալումներիԼ
Բայց ես համառորեն շարունակում էի լեզուն ուսուցանել։ Ու տես թե ինչ տեղի ունեցավ, հենց անցավ էն շեմը, որ սկսեց տիրապետել լեզվին, զգալ լեզուն, երբ որ հայտնաբերեց իր համար հայերենը, սկսեց գնահատել այն, սկզբում զուտ որպես հետաքրքիր, հարուստ լեզու, հետո երբ էդ լեզվի միջոցով իրեն ծանոթացրի հայկական ֆիլմերին ու գրականությանը, դուռ բացվեց դեպի մշակույթ, ու իրեն սկսեց դուր գալ, որ ինքը արմատներ ունի, մի բան, որի մասին առաջ գաղափար չուներ ու, ըստ երևույթին, կարիքն էլ չուներ։
Երևի սա լավագույն բաներից մեկն էր, որ ես, կարծում եմ, արել եմ երեխայիս համար․ իրեն հայտնաբերել տալ սեփական արմատները, ազգային ինքնության ծնունդ հարուցել իր մեջ, ու դա ընդամենը լեզվի՝ պատշաճ մակարդակով տիրապետման շնորհիվ, իր հավելյալ ածանցյալներով - ծանոթացում մշակույթին, պատմությանը, իրականությանը և այլն։
Ինձ թվում ա՝ սա շատ կարևոր բան ա կյանքում՝ արմատի գտնելն ու գիտակցումը, անկախ ամեն ինչից՝ հաջողություններից ու երջանկությունից, ու նրանք, ովքեր դա չունեն, ուղղակի տեղյակ չեն դրա կարևորության մասին։
Ուլուանա ջան, կներես, էս էլ գրեմ, ու էլ չեմ գրի։ Ուղղակի կարծիք եմ ասում, պատկերացրեք, գուցե ապագայում ձեր երեխաներն էլ էսպես մտածեն, հիմիկվանից պատրաստվեք, թե ինչ պիտի պատասխանեք :)
Ես ուղղակի չեմ պատկերացնում էդ ինքնություն, արմատներ, գեներ կոչվածը։
Մորական կողմս Մշից ա, հորականս՝ Խոյից, բայց ես ոչ մի էմոցիոնալ զգացողություն չունեմ էդ վայրերի, էդ բարբառների ու սովորույթների նկատմամբ։
Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը ու ավելի շատ՝ հայերեն լեզուն, բայց սիրում եմ որովհետև հազար ու մի հիշողություն ու զգացողություն ունեմ դրանց հետ կապված։
Ես երբ Երևանից երկար ժամանակ բացակայում եմ, կարոտից մեռնում եմ, բայց կարոտում եմ ոչ թե շենքերն ու փողոցները, այլ կարոտում եմ իմ զգացողություններն ու հիշողությունները էդ շենքերի ու փողոցների հետ կապված։
Ու եթե էս ծնված չլինեի էստեղ, մանկությունս էստեղ անցած չլիներ, չեմ պատկերացնում թե ինչը պիտի ինձ ստիպեր հարազատություն զգալ էս վայրերի նկատմամբ։
Բացի նրանից, որ ծնողներս հետևողականորեն արհեստական հարազատության զգացողություն սերմանեին իմ մեջ։
Իրենց հիշողություններն ու զգացողություններն արհեստականորեն փոխանցեին ինձ։
Ու ես չեմ հասկանում թե դրանից ես ինչ պիտի շահեի, բացի արհեստական կարոտից, ու հետագայում գուցե հիասթափությունից։
Սա էմոցիոնալ կողմի մասին։
Բայց Բյուրը հետաքրքիր բան ասեց, որ երկլեզու երեխաներին ավելի հեշտ կլինի այլ լեզուներ սովորել, սա ինձ համոզեց, ու կարծում եմ, որ միայն սրա համար, եթե մանավանդ դա առանձնապես մեծ ջանքեր չի պահանջում, արժի երեխաներին հայերեն սովորացնել։
Բայց էդ ինքնություն, արմատներ, բան մի քիչ կեղծ ու սենտիմենտալ ա ինձ թվում։
Հ.Գ. Կռիվ չանեք էլի հետս, հազարից մեկ եմ բան գրում՝ ագրեսիվ ռեակցիայից աշխատունակությունս ընկնում ա, հազար հատ գործ ունեմ անելու :)
Ընդունեք որպես կարծիք, կամ անտեսեք, անցեք։
Քանի սա գրում էի արդեն մի քանի այլ կարծիքներ էլ ավելացվեցին, բայց քանի որ արդեն գրել էի, սա էլ տեղադրեմ․․․ միգուցե սա էլ հետաքրքրի։
Արէա ջան, հետդ կռիվ չեմ անում, բայց մի կարծիք էլ ես հայտնեմ, որը թերևս քոնին հակառակ կլինի։ Բայց մի քիչ սենտիմենտալ հեռվից սկսեմ։ Հայրս նույն ռեժիմով էր աշխատում, ինչ Գաղթականը մի քիչ վերևը նկարագրեց․ առավոտյան որ զարթնում էինք, արդեն գործի էր, երեկոյան էլ պառկում էինք՝ դեռ գործի էր։ Ահագին հաճախ էլ գործուղումների էր լինում։ Ու լավ էլ երջանիկ մեծանում էինք, բարեբախտաբար՝ սիրող ընտանիքում։ Բայց հորս փաստորեն ահագին երկար ընդհանրապես չեմ ճանաչել։ Հետո արդեն որոշ չափով կայացածս տարիքում սովետը չիք եղավ, ու մութ ու ցուրտ և դրանց հաջորթած տարիներին հայրս երկար հատվածներով անգործ էր։ Ու իմ կայացմանը այդքան երևի ոչինչ չի նպաստել, ինչքան այդ համընդհանուր փլուզումը, որովհետև դրա շնորհիվ ճանաչեցի հորս։ Իսկապես ճանաչեցի, այն աստիճան, որ դրանից ոչ շատ ուշ սկսված տարիների անջատման ընթացքում միշտ կողքս եմ զգացել ծնողներիս։
Հիմա իմ երեխաները Հայաստանում էլ մեծանան, արտերկրում էլ մեծանան, այլ մոլորակում էլ մեծանան, ջանալու եմ նենց անել, որ ճանաչեն իրենց ծնողներին։ Իսկ դրա մի ահռելի մասը ու դրան նպաստող առանցքային պայմաններից մեկը ծնողների լեզուն իմանալն է։ Ու դա ինձ համար բացարձակ էլ արհեստական չի, ինչքան էլ շրջակա միջավայրը այդ լեզվով չի խոսում։ Արդյունավետություն, հաջողակություն և այլն երկրորդական են այս հարցում ինձ համար․․․ բնականաբար ինչքան շատ բան իմանան երեխաները, լեզուներն էլ հետը, այնքան ավելի լավ․․․ բայց լեզուն առաջին հերթին մշակույթի մեջ ոտքդ դնելն է, իսկ իմ ըմբռնումով, մշակույթը սկսվում է հենց ծնողներից, երբ իրենք կան։ Ու սրա մասերից է նաև այն, որ ես ջանալու եմ երեխաներիս տալ այն ամենը, ինչ ես ունեմ/գիտեմ/հասկանում եմ։ Իրենք էլ իրավասու են դրանից օգտվել կամ ժխտել, բայց չտալը, թե ինչ է դժվար է կամ հետագայում կարող է անիմաստ լինել, կարծում եմ մի քիչ անհեռատեսական է։ Հա, եթե չինարեն իմանայի, էդ էլ կփորձեի փոխանցել, եթե գեղարվեստոական սուլել իմանայի, դա էլ կփորձեի փոխանցել։ Իսկ եթե երեխաները հետագայում ասեն՝ բա պե՞տք էր, կասեմ՝ դա արդեն ձեր գործն է, իմ գործը տալն էր․․․
Ու թող ների ինձ Ուլուանան․․․ կարծում ես այս տիպի զրույցներն էլ են շատ կարևոր, քանի որ հա՛մ ոգևշնչում են, հա՛մ էլ անելիքն են որոշում․․․ ի վերջո տարբեր մարդիկ տարբեր մտադրություններով են լեզուն փոխանցում զավակներին, ինչից մեթոդներն էլ կարող են իրարից տարբերվող լինել։
Քանի սա գրում էի արդեն մի քանի այլ կարծիքներ էլ ավելացվեցին, բայց քանի որ արդեն գրել էի, սա էլ տեղադրեմ․․․ միգուցե սա էլ հետաքրքրի։
Արէա ջան, հետդ կռիվ չեմ անում, բայց մի կարծիք էլ ես հայտնեմ, որը թերևս քոնին հակառակ կլինի։ Բայց մի քիչ սենտիմենտալ հեռվից սկսեմ։ Հայրս նույն ռեժիմով էր աշխատում, ինչ Գաղթականը մի քիչ վերևը նկարագրեց․ առավոտյան որ զարթնում էինք, արդեն գործի էր, երեկոյան էլ պառկում էինք՝ դեռ գործի էր։ Ահագին հաճախ էլ գործուղումների էր լինում։ Ու լավ էլ երջանիկ մեծանում էինք, բարեբախտաբար՝ սիրող ընտանիքում։ Բայց հորս փաստորեն ահագին երկար ընդհանրապես չեմ ճանաչել։ Հետո արդեն որոշ չափով կայացածս տարիքում սովետը չիք եղավ, ու մութ ու ցուրտ և դրանց հաջորթած տարիներին հայրս երկար հատվածներով անգործ էր։ Ու իմ կայացմանը այդքան երևի ոչինչ չի նպաստել, ինչքան այդ համընդհանուր փլուզումը, որովհետև դրա շնորհիվ ճանաչեցի հորս։ Իսկապես ճանաչեցի, այն աստիճան, որ դրանից ոչ շատ ուշ սկսված տարիների անջատման ընթացքում միշտ կողքս եմ զգացել ծնողներիս։
Հիմա իմ երեխաները Հայաստանում էլ մեծանան, արտերկրում էլ մեծանան, այլ մոլորակում էլ մեծանան, ջանալու եմ նենց անել, որ ճանաչեն իրենց ծնողներին։ Իսկ դրա մի ահռելի մասը ու դրան նպաստող առանցքային պայմաններից մեկը ծնողների լեզուն իմանալն է։ Ու դա ինձ համար բացարձակ էլ արհեստական չի, ինչքան էլ շրջակա միջավայրը այդ լեզվով չի խոսում։ Արդյունավետություն, հաջողակություն և այլն երկրորդական են այս հարցում ինձ համար․․․ բնականաբար ինչքան շատ բան իմանան երեխաները, լեզուներն էլ հետը, այնքան ավելի լավ․․․ բայց լեզուն առաջին հերթին մշակույթի մեջ ոտքդ դնելն է, իսկ իմ ըմբռնումով, մշակույթը սկսվում է հենց ծնողներից, երբ իրենք կան։ Ու սրա մասերից է նաև այն, որ ես ջանալու եմ երեխաներիս տալ այն ամենը, ինչ ես ունեմ/գիտեմ/հասկանում եմ։ Իրենք էլ իրավասու են դրանից օգտվել կամ ժխտել, բայց չտալը, թե ինչ է դժվար է կամ հետագայում կարող է անիմաստ լինել, կարծում եմ մի քիչ անհեռատեսական է։ Հա, եթե չինարեն իմանայի, էդ էլ կփորձեի փոխանցել, եթե գեղարվեստոական սուլել իմանայի, դա էլ կփորձեի փոխանցել։ Իսկ եթե երեխաները հետագայում ասեն՝ բա պե՞տք էր, կասեմ՝ դա արդեն ձեր գործն է, իմ գործը տալն էր․․․
Ու թող ների ինձ Ուլուանան․․․ կարծում ես այս տիպի զրույցներն էլ են շատ կարևոր, քանի որ հա՛մ ոգևշնչում են, հա՛մ էլ անելիքն են որոշում․․․ ի վերջո տարբեր մարդիկ տարբեր մտադրություններով են լեզուն փոխանցում զավակներին, ինչից մեթոդներն էլ կարող են իրարից տարբերվող լինել։
Հա, էդ մի այլ՝ ոչ պակաս կարևոր պատճառը լեզուն փոխանցելու․ որ երեխայիդ հետ նույն մակարդակում շփվել կարողանաս, ինքն էլ՝ քո հետ։
Այն, որ Արէան ակնարկում էր, թե մեզ հարազատ բանը փաթաթում ենք երեխայի վզին, ինչ ա, թե մեզ ա հարազատ, մենք ենք կարոտում, բայց ոչ ինքը, իրականում դրանով ստեղծում ենք այն կամուրջը, որով միայն հնարավոր կլինի լիարժեք կապ /bond/ ունենալ միմյանց հետ։
Մի օրինակ բերեմ, որ հասկանալի լինի, որ խոսքը մենակ հայերի մասին չի: Մի գերմանացի ընկերուհի ունեմ, ազգանունը Դզվանկովսկի ա: Զռռում ա, որ գերմանական չի: Բայց իրա Ձվանկովսկի պապիկը միշտ գերմանացի ա ներկայացել ու էրեխեքին չի ասել, թե որտեղից են: Ու հետո էդ ընկերուհուս հայրը, հիմա էլ ընկերուհիս ընկած փորձում են պարզել, թե որտեղից ա էդ ազգանունը: Բնական ա, Լեհաստանում պետք ա փնտրել: Բայց լեհերեն չգիտեն, գնում են ու բախվում տուպիկի: Ու հիմա իրանք ինքնության խնդրի առաջ են կանգնած: Իրանք չգիտեն՝ ով են: Արդյոք սա ուզու՞մ ենք մեր երեխաների համար:
Ճիշտն ասած ինձ թվում է այս ազգային ինքնություն գաղափարը մի քիչ շատ ա ծեծված։ Ասենք ես մի 4 սերունդ որ հետ եմ գնում, բոլոր ճյուղերում ամեն ինչ ընդհատվում ա, քանի որ բոլորն էլ որբացած են եղել կամ հարկադրաբար վտարված իրենց ծննդավայրերից։ Ու ի՞նչ, խնդրի առաջ պիտի կանգնե՞մ։ Լիքը մարդ էլ գիտեմ, որ Հայաստանում մեծանալով կարգին հայերեն չգիտեն, ու ոչ էլ ուզում են իմանալ, հետո էլ գնում են Ռուսաստաններ-Եվրոպա, ու մի կաթիլ ինքնության խնդիր չեն ունենում։ Իսկ էն ով ունենում ա, շատ էլ լավ գտնում ա՝ լինի դա լեզու սովորելով, թե իրեն ավելի հարազատ ինքնություն ապահովող երկիր տեղափոխվելով։ Ասելս է՝ այդ identity crisis-ի մեջ էթնիկ կոմպոնենտը շաաաաաաաաաաատ քիչ մաս ա կազմում։
Ուլուանա
16.06.2018, 18:52
Ի դեպ, երեխաներին մայրենի լեզուն փոխանցելու հետ կապված բազմաթիվ դեպքեր գիտեմ, որ ծնողներն ահավոր փոշմանել են, որ ժամանակին չեն փոխանցել, հետո շատ են ուզեցել, բայց արդեն ուշ ա եղել, բնականաբար, իսկ էն դեպքերում, երբ փորձում են հիմնավորել, թե ինչի չեն փոխանցել, պարզ զգացվում ա, որ ընդամենը փորձում են իրենք իրենց արդարացնել նախ և առաջ սեփական աչքերում, իրականում շատ էլ լավ գիտեն, որ սխալ են արել:
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 18:58
Ճիշտն ասած ինձ թվում է այս ազգային ինքնություն գաղափարը մի քիչ շատ ա ծեծված։ Ասենք ես մի 4 սերունդ որ հետ եմ գնում, բոլոր ճյուղերում ամեն ինչ ընդհատվում ա, քանի որ բոլորն էլ որբացած են եղել կամ հարկադրաբար վտարված իրենց ծննդավայրերից։ Ու ի՞նչ, խնդրի առաջ պիտի կանգնե՞մ։ Լիքը մարդ էլ գիտեմ, որ Հայաստանում մեծանալով կարգին հայերեն չգիտեն, ու ոչ էլ ուզում են իմանալ, հետո էլ գնում են Ռուսաստաններ-Եվրոպա, ու մի կաթիլ ինքնության խնդիր չեն ունենում։ Իսկ էն ով ունենում ա, շատ էլ լավ գտնում ա՝ լինի դա լեզու սովորելով, թե իրեն ավելի հարազատ ինքնություն ապահովող երկիր տեղափոխվելով։ Ասելս է՝ այդ identity crisis-ի մեջ էթնիկ կոմպոնենտը շաաաաաաաաաաատ քիչ մաս ա կազմում։
Էստեղ ազգային չի, այլ շատ կոնկրետ մի բան. ընկերուհուս պապան չգիտի իրա պապան ով ա, իսկ իմանալու համար ուրիշ լեզու ա պետք սովորել, որ պապան չի սովորացրել իրան: Ընկերուհիս ասում էր՝ ժամանակ ունենա, լեհերեն սովորի, գնա արխիվները փորփրելու: Բայց ժամանակ չկա: Էդ ժամանակը փոքր ժամանակ պիտի իրա պապային հատկացնեին:
Ճիշտն ասած ինձ թվում է այս ազգային ինքնություն գաղափարը մի քիչ շատ ա ծեծված։ Ասենք ես մի 4 սերունդ որ հետ եմ գնում, բոլոր ճյուղերում ամեն ինչ ընդհատվում ա, քանի որ բոլորն էլ որբացած են եղել կամ հարկադրաբար վտարված իրենց ծննդավայրերից։ Ու ի՞նչ, խնդրի առաջ պիտի կանգնե՞մ։ Լիքը մարդ էլ գիտեմ, որ Հայաստանում մեծանալով կարգին հայերեն չգիտեն, ու ոչ էլ ուզում են իմանալ, հետո էլ գնում են Ռուսաստաններ-Եվրոպա, ու մի կաթիլ ինքնության խնդիր չեն ունենում։ Իսկ էն ով ունենում ա, շատ էլ լավ գտնում ա՝ լինի դա լեզու սովորելով, թե իրեն ավելի հարազատ ինքնություն ապահովող երկիր տեղափոխվելով։ Ասելս է՝ այդ identity crisis-ի մեջ էթնիկ կոմպոնենտը շաաաաաաաաաաատ քիչ մաս ա կազմում։
Իրականում ազգային ինքնության կարիք չես ունենում, եթե էդ ինքնությունը քո մեջ երբեք չես զգացել՝ լինի դաստիարակության կամ այլ ձեռքբերման ճանապարհով։ Ու լիքը մարդ էս մոլորակի վրա ապրում ու հեռանում ա առանց դրա կարքի ու դրա բացակայությունից տառապելու։ Բայց։ Բայց երբ որ դա ունենում ես, նոր գնահատում ես, թե ինչ ունես, ու որ առավել ես նրանցից, ովքեր չունեն, չնայած որ նրանք, ովքեր չունեն, էդպես էլ չեն իմանալու, որ ինչ-որ բան պակաս ունեն։
Ես էստեղ գենետիկ հայեր գիտեմ երրորդ սերնդի, որ պապերն ու ծնողները հայերեն չեն սովորեցրել, որ ավելի լավ ինտեգրվեն լոկալ հասարակությանը։ Էդ գենետիկ հայերը գիտեն, որ հայ են, բայց առանձնապես փույթները չի ու ինքնության սով էլ չեն զգում, ապրում են, էլի։ Ճիշտ նույն ձևով, որ մի շատ համով պտուղ լինի աշխարհում, որից տեղյակ չես, դրա համար կարիքն էլ չես զգում, բայց նա, ով կերել ա, գիտի թե դա ի'նչ ֆրուկտ ա :)
Էստեղ ազգային չի, այլ շատ կոնկրետ մի բան. ընկերուհուս պապան չգիտի իրա պապան ով ա, իսկ իմանալու համար ուրիշ լեզու ա պետք սովորել, որ պապան չի սովորացրել իրան: Ընկերուհիս ասում էր՝ ժամանակ ունենա, լեհերեն սովորի, գնա արխիվները փորփրելու: Բայց ժամանակ չկա: Էդ ժամանակը փոքր ժամանակ պիտի իրա պապային հատկացնեին:
եթե ժամանակ չի կարում գտնի ուրեմն այնքան էլ մեծ պահանջ չի, ու խնդիրն էլ մեծ չի․․․
Իրականում ազգային ինքնության կարիք չես ունենում, եթե էդ ինքնությունը քո մեջ երբեք չես զգացել՝ լինի դաստիարակության կամ այլ ձեռքբերման ճանապարհով։ Ու լիքը մարդ էս մոլորակի վրա ապրում ու հեռանում ա առանց դրա կարքի ու դրա բացակայությունից տառապելու։ Բայց։ Բայց երբ որ դա ունենում ես, նոր գնահատում ես, թե ինչ ունես, ու որ առավել ես նրանցից, ովքեր չունեն, չնայած որ նրանք, ովքեր չունեն, էդպես էլ չեն իմանալու, որ ինչ-որ բան պակաս ունեն։
Ես էստեղ գենետիկ հայեր գիտեմ երրորդ սերնդի, որ պապերն ու ծնողները հայերեն չեն սովորեցրել, որ ավելի լավ ինտեգրվեն լոկալ հասարակությանը։ Էդ գենետիկ հայերը գիտեն, որ հայ են, բայց առանձնապես փույթները չի ու ինքնության սով էլ չեն զգում, ապրում են, էլի։ Ճիշտ նույն ձևով, որ մի շատ համով պտուղ լինի աշխարհում, որից տեղյակ չես, դրա համար կարիքն էլ չես զգում, բայց նա, ով կերել ա, գիտի թե դա ի'նչ ֆրուկտ ա :)
Կներես, բայց սա արդեն լրիվ ուրիշ տեղ ա տանում զրույցը․․․ լիքը բան կա որ ես չունեմ, ու չեմ էլ ունենալու, ինչքան էլ որ ջանամ կամ մեջիցս ճղվեմ, ու կան բաներ, որ կարամ ունենամ բայց չեմ ունենալու, որովհետև այնքան էլ չեմ կարևորում կամ կյանքս ուղղակի չի հերիքի․․․ բայց դա չի նշանակում թե սրանք մեծ խնդիր են իրենցից ներկայացնում։ Ու ֆրուկտներն էլ տարբեր են լինում․․․ հիմա իրենք քո ֆրուկտից չեն կերել, բայց դու էլ՝ իրենց։ Նենց որ․․․ էլի, խնդիր չկա։
Յոհաննես
16.06.2018, 19:14
Հազար ներողություն,որ խառնվում եմ ձեր քննարկումներին,բայց էս թեմայի մասին վերջերս ահագին մտածել եմ ու հետաքրքիր է նաև ձեր կարծիքը լսել,քանի որ էստեղ արտասահմանում ապրող անդամներ ունենք։
Ի՞նչ կարծիք ունեք օնլայն դասընթացների մասին,եթե նման դասընթացներ լինեն,որի միջոցով ձեր երեխաները կսովորեն հայերեն լեզուն և կտեղեկանան հայկական մշակույթի մասին(չնայած լեզուն էլա մշակույթի տարր ։Դ )
StrangeLittleGirl
16.06.2018, 19:16
Շատ լավ :) երևի Ուլուանան ավելի մանրամասն կպատասխանի էս հարցին, բայց ժամանակին քննարկել ենք էս հարցը
Հազար ներողություն,որ խառնվում եմ ձեր քննարկումներին,բայց էս թեմայի մասին վերջերս ահագին մտածել եմ ու հետաքրքիր է նաև ձեր կարծիքը լսել,քանի որ էստեղ արտասահմանում ապրող անդամներ ունենք։
Ի՞նչ կարծիք ունեք օնլայն դասընթացների մասին,եթե նման դասընթացներ լինեն,որի միջոցով ձեր երեխաները կսովորեն հայերեն լեզուն և կտեղեկանան հայկական մշակույթի մասին(չնայած լեզուն էլա մշակույթի տարր ։Դ )
կան արդեն (https://www.avc-agbu.org/en/.html)․․․ ու իմ իմանալով ահագին էլ հաջողակ են
մի հատ էլ փոքրերի համար կար, ու դուրս էլ ահագին գալիս էր իրենց զարգացման ուղին, բայց ցավոք սրտի չդիմացան․․ (https://playlandarmenia.com/)․
Ուլուանա
16.06.2018, 19:22
Հազար ներողություն,որ խառնվում եմ ձեր քննարկումներին,բայց էս թեմայի մասին վերջերս ահագին մտածել եմ ու հետաքրքիր է նաև ձեր կարծիքը լսել,քանի որ էստեղ արտասահմանում ապրող անդամներ ունենք։
Ի՞նչ կարծիք ունեք օնլայն դասընթացների մասին,եթե նման դասընթացներ լինեն,որի միջոցով ձեր երեխաները կսովորեն հայերեն լեզուն և կտեղեկանան հայկական մշակույթի մասին(չնայած լեզուն էլա մշակույթի տարր ։Դ )
Ընդհանրապես գաղափարին, բնականաբար, շատ լավ եմ վերաբերվում: Այլ հարց ա, թե դրանք ինչ մակարդակ ու արդյունավետություն կունենան:
Յոհաննես
16.06.2018, 19:22
կան արդեն (https://www.avc-agbu.org/en/.html)․․․ ու իմ իմանալով ահագին էլ հաջողակ են
սրա մասին գիտեմ,բայց ոնց քցում բռնում եմ,ավելի հետաքրքիր բան եմ մտածել ։Դ հուսամ հավեսս չի կորի ու էս միտքը կիրագործեմ ։Դ
Ուլուանա
16.06.2018, 19:24
կան արդեն (https://www.avc-agbu.org/en/.html)․․․ ու իմ իմանալով ահագին էլ հաջողակ են
Մի քիչ նայեցի, փաստորեն, անգլախոսների համար ա, ոչ թե հայերեն իմացող, բայց զարգացնել ցանկացողների:
Նախագծի նպատակն է անգլախոս երեխաներին և պատանիներին հնարավորություն տալ սովորել հայոց լեզուն` այբուբենից մինչև միջին մակարդակ:
Հետևաբար մեզ էս պահին չի հետաքրքրում ու հուսով եմ` չի էլ հետաքրքրի :)): Բայց ընդհանրապես շատ լավ ա, իհարկե, որ սենց բաներ կան:
Ուլուանա
16.06.2018, 19:26
սրա մասին գիտեմ,բայց ոնց քցում բռնում եմ,ավելի հետաքրքիր բան եմ մտածել ։Դ հուսամ հավեսս չի կորի ու էս միտքը կիրագործեմ ։Դ
Էհ, տենց որ նայենք, ես էլ եմ ահագին հետաքրքիր բան մտածել, էն ա, որ ժամանակ չեմ գտնում իրագործելու համար :)): Չնայած նախատեսում եմ ամեն դեպքում, միշտ կա պլաններում, ուղղակի չգիտեմ` երբ կհաջողվի կյանքի կոչել:
Ուլուանա
16.06.2018, 20:14
...Հիմա չեմ ուզում մտնել մեր դասընթացի մանրամասների մեջ, բայց...
Ախր ինչի՞ չես ուզում մտնել, բա հենց էդ մանրամասներն են կարևոր :)): Իհարկե, այլ հարց ա, որ կոնկրետ էդ գրառման մեջ տեղին չէր էդ մանրամասների մեջ մտնելը, բայց ընդհանրապես շատ էլ տեղին ա էս թեմայում և ես անհամբեր սպասում եմ քո ուսուցման մանրամասներին :P:
Գաղթական
16.06.2018, 21:31
Քանի որ սենց անկեղծ զրույց բացվեց՝ երեխեքին հայերենը սովորեցնելու անհատական մոտիվների մասին, ես էլ իմ փայն ասեմ..
Հայրենասիրություն, ավանդապաշտություն, արմատների կարևորում..
էս ամենից ես էլ իմ չափաբաժինն ունեմ:
Բայց մայրենի լեզուս ու մշակույթս իմ երեխեքին փոխանցելու մի ավելի կարևոր պատճառ էլ ունեմ, չեմ վախենա դա անվանել՝ կյանքիս չափ կարևոր:
Մեր գերդաստանը Էրգրում եղելա շատ նշանավոր ու շատ մեծ:
Էս գերդաստանի առանձին անդամների մասին նաև լեգենդներ են պատմել նրանց ծննդավայրից շատ հեռու էլ ու մինչև այսօր էլ տեղ-տեղ պատմում են:
Իմ ուղիղ նախնին՝ պապուս հայրն է գաղթել Արևմտյան Հայաստանից Արևելյան:
Քանի որ իրենց քաղաքի նշանավոր մարդկանցից է եղել, պատվի հարց է համարել օգնել բոլոր համաքաղաքացիներին անվտանգ լքել բնակավայրը՝ նահանջելով հարձակվող թուրքական կանոնավոր բանակի դեմ:
Մի քանի տղամարդկանցով կրակը պահել են, մինչև բոլորը դուրս են եկել:
Իսկ պապուս հայրն՝ իր ընտանիքով, վերջինն է լքել բնակավայրը:
Թեև 15 երեխա են ունեցել՝ ընդհանուր առմամբ, բայց մեծ մասը մահացել են համաճարակներից ու ջարդերի տարիներին:
Արդեն Արևելյան Հայաստանում մեծացրել են 4 դուստր ու 3 որդի:
3-ն էլ հետագայում գնացել են Հայրենական պատերազմ ու 2-ը հետ են եկել:
Իսկ 3-րդ եղբորից, ի դեպ, ոչ սև թուղթ է եկել, ոչ էլ՝ մարմինն են գտել:
Կարծիք ու հույս կար, որ գերի ընկնելով կենդանի է մնացել ու հետագայում հետ չի եկել հայրենիք, քանի որ էն ժամանակ գերությունից շատ վերադարձողների «հայրենիքի դավաճան» պիտակով Սիբիր էին աքսորում:
Ամեն դեպքում՝ սրանից հետո պապս, իսկ հետագայում էլ հայրս՝ ողջ գիտակցական կյանքն էդ մարդուն ու նրա հավանական սերունդներին են փնտրել:
Սա այն աստիճան կարևոր է եղել, որ ես ինքս էլ էդ մարդու անունն եմ կրում վրաս:
Հենց էսպիսի մթնոլորտում եմ ես ծնվել ու մեծացել՝ ամբողջ կյանքում աշխարհում ամենակարևոր բանը համարելով ընտանիքն ու դրա հետ կապված ամեն ինչ:
Ընդ որում՝ ես մարդկային կյանքի հավերժականությունն ու հարատևությունը տեսնում եմ սերունդների միջև անխափան կապով, որ գեներով գալիս է հազարամյակների խորքից ու դեռ էդքան էլ պիտի շարունակվի:
ՈՒ էս սերնդե-սերունդ կապն ու կամուրջը ես ամենավատ երազում էլ չեմ կարող պատկերացնել՝ մայրենի լեզվի ու հարազատ մշակույթի սահմաններից դուրս:
Ճիշտ է՝ իմ կյանքը մի քիչ այլ ընթացք է ստացել:
Հայաստանից մեկնել եմ օտար երկիր ուսումը շարունակելու ու էդ ուսման ընթացքում խնդիրներ են առաջացել, որոնց պատճառով չեմ վերադարձել՝ միայնակ մնալով դրսերում:
Բայց միշտ ու ամեն վայրկյան ինձ վրա պատասխանատվություն եմ զգացել իմ նախնիներից ինձ հասած ու իմ վրա դեմ առած գերդաստանին անխափան շարունակություն տալ ու իմ սերունդների համար էլ պայմաններ ապահովել, որ իրենց նախնիների երբեմնի փառքի մասին տեղեկանան մայրենի լեզվով:
ՈՒ ինչու էի սկզբից գրել, որ սա կյանքիս չափ կարևոր էր ինձ համար, քանի որ պապս ունեցել էր մեկ որդի ու մեկ դուստր, հայրս էլ՝ մեկ որդի ու 3 դուստր, ու այսպիսով էդ ահռելի մեծ գերդաստանն ու ազգանունը շարունակող փաստորեն միայն ես էի մնացել...
..մինչև 2 որդիներիս ծնվելն իհարկե ))
ըսբես բաներ..
Ուլուանա
16.06.2018, 22:14
Ի դեպ, հայերենի պահպանման դրդապատճառների ու նպատակների մասին էսքան խոսվեց, ու էս թեմայում երևի բոլորի նշած դրդապատճառներն էլ իմ դեպքում առկա են, բայց մի ուրիշն էլ կա, որի մասին կարծես չեմ գրել. ինձ համար հայերենի պահպանումը նաև գլոբալ նշանակություն ունի, ավելի կոնկրետ` հայապահպանության հարց է նաև, քանի որ առնվազն ինձ համար հայ լինելը նախ և առաջ լեզվով է որոշվում, ոչ թե, օրինակ, կրոնով կամ բոլոր ազգային ավանդույթներին հետևելով: Լեզուն էս հարցում առաջնային եմ համարում: Ու էս առումով ինձ ոչ միայն հենց իմ երեխաների հայ մնալն է հուզում, այլև ընդհանրապես արտերկրում ապրող բոլորի: Պարզ է, որ բոլորի համար պատասխանատու չեմ, բայց գոնե ինձնից կախվածն ուզում եմ անել` ձուլման դեմ պայքարի շրջանակներում: Գիտեմ, հիմա կասեք` վաղ թե ուշ բոլորն էլ ձուլվելու են, վերանան-գնան, բայց դե ի՞նչ արած, եթե, մեկ է, պիտի լինի, թող գոնե ուշ լինի, ոչ թե վաղ, ու նաև ես իմանամ, որ ես լումա չեմ ունեցել էդ ձուլման գործում, դե, չհաշված Հայաստանից հեռանալս, ինչն, իհարկե, դրա հիմքն է, ցավոք:
StrangeLittleGirl
17.06.2018, 00:51
Վերջապես հասա կոմպին։ Հիմա մանրամասն անդրադառնամ մեթոդներին՝ պատասխանելով Ուլուանայի ծավալուն գրառմանը։
Նախ էն պահը, որ Արեգը մեկումեջ անգլերեն բառեր ա խառնում։ Դուք ահագին լավ եք անում, որ դրա հայերենն ասում եք ու կրկնել տալիս։ Հիմնականում էս պահն ա, որ խանգարում ա երեխաների՝ ծնողների լեզուն յուրացնելուն, երբ ալարում են ուղղել, հեշտ ա դառնում դրսի լեզվով բառեր մտցնելը, չեն փորձում ուղեղում ծնողների լեզվին համարժեքը գտնել։ Ընդ որում, սա մենակ երեխաներին չի վերաբերում։ Մեծահասակներն էլ արտերկրում ապրելով հենց սենց են կորցնում իրենց մայրենի լեզուն։ Ու անգամ իրենց երկրացիների հետ շփվելը չի օգնում, որովհետև անընդհատ խոսքի մեջ տվյալ երկրի լեզվի բառերն են խցկում, քանի որ գիտեն՝ երկուսն էլ մեկ ա հասկանում են։ Ու էդպես մայրենի լեզուն չի մարզվում, մանրից կորում ա։ Սա նենց մի բան ա, որ իմ սեփական մաշկի վրա եմ շատ սուր զգում․ ամեն անգամ հայերեն խոսելը, եթե կենցաղային խոսակցությունից անցնում ա, ինձ համար ահագին բարդ ա դառնում։ Այսինքն, մենակ խոսելը չէ, գրելն էլ։ Դրա համար վերջերս սկսել եմ շատ գրել, որ շատ հետ չընկնեմ։ Դա ահավոր մի բան ա ու ահագին ջանք ա պահանջում պահպանելու համար։
Հիմա նոր բառերը յուրացնելու վարժությունների մասին։ Ընդհանրապես, վիճակագրորեն պետք ա, որ նույն բառն առնվազն երկու-երեք անգամ ոչ շատ մեծ ինտերվալներով հանդիպի, որ յուրացվի։ Դե կրկնելն էլ կարևոր ա, որ նաև ակտիվ բառապաշար մտնի։ Դրա համար կարամ առաջարկեմ, որ նոր բառերը քեզ մոտ ցուցակագրես ու փորձես խոսքիդ մեջ տարբեր կոնտեքստներում գործածել։ Մի այլ տարբերակ էլ խաղի տեսքով կարամ առաջարկեմ։ Երկու խումբ քարտեր ես սարքում․ մեկի վրա բառն ես գրում, մյուսի վրա՝ նախադասություններ բառերը բաց թողած։ Ու հիշողություն խաղն եք խաղում, բայց էն տարբերությամբ, որ պետք ա հավաքել բառը իրեն համապատասխան նախադասությամբ։ Սենց էնքան կկրկնի, որ կմեխվի ուղեղում։
Ու էլի ասեմ, որ իրոք շատ ապրեք, որ սենց լավ զբաղվում եք Արեգի հայերենով։ Արտերկրում Հայաստանում մեծացող երեխայի մակարդակի հայերեն իմացող երեխա մեծացնելը գրեթե անհնար մի բան ա։ Իհարկե, կարելի ա ապահովել մինիմալ մակարդակով, որ հետո եթե ուզենա գնալ Հայաստանում ապրել, շատ չդժվարանա։ Էս առումով Ծովինարն իմ իմացած միակ դեպքն ա, որ իրոք գրեթե չի տարբերվում Հայաստանում մեծացած էրեխեքից, բայց նույն Ծովինարն էլ ծնողների հետևողական աշխատանքի արդյունք ա։ Վստահ եմ, որ Արեգն էլ կլինի էդ հաջողված դեպքերից։ Կարծում եմ՝ լավ կլինի, որ նաև մեթոդական ձեռնարկ գրեք ծնողների համար, որ մատների արանքով չնայեն երեխաների հայերենին։
Ուլուանա
17.06.2018, 01:55
Վերջապես հասա կոմպին։ Հիմա մանրամասն անդրադառնամ մեթոդներին՝ պատասխանելով Ուլուանայի ծավալուն գրառմանը։
Նախ էն պահը, որ Արեգը մեկումեջ անգլերեն բառեր ա խառնում։ Դուք ահագին լավ եք անում, որ դրա հայերենն ասում եք ու կրկնել տալիս։ Հիմնականում էս պահն ա, որ խանգարում ա երեխաների՝ ծնողների լեզուն յուրացնելուն, երբ ալարում են ուղղել, հեշտ ա դառնում դրսի լեզվով բառեր մտցնելը, չեն փորձում ուղեղում ծնողների լեզվին համարժեքը գտնել։ Ընդ որում, սա մենակ երեխաներին չի վերաբերում։ Մեծահասակներն էլ արտերկրում ապրելով հենց սենց են կորցնում իրենց մայրենի լեզուն։ Ու անգամ իրենց երկրացիների հետ շփվելը չի օգնում, որովհետև անընդհատ խոսքի մեջ տվյալ երկրի լեզվի բառերն են խցկում, քանի որ գիտեն՝ երկուսն էլ մեկ ա հասկանում են։ Ու էդպես մայրենի լեզուն չի մարզվում, մանրից կորում ա։ Սա նենց մի բան ա, որ իմ սեփական մաշկի վրա եմ շատ սուր զգում․ ամեն անգամ հայերեն խոսելը, եթե կենցաղային խոսակցությունից անցնում ա, ինձ համար ահագին բարդ ա դառնում։ Այսինքն, մենակ խոսելը չէ, գրելն էլ։ Դրա համար վերջերս սկսել եմ շատ գրել, որ շատ հետ չընկնեմ։ Դա ահավոր մի բան ա ու ահագին ջանք ա պահանջում պահպանելու համար։
Հիմա նոր բառերը յուրացնելու վարժությունների մասին։ Ընդհանրապես, վիճակագրորեն պետք ա, որ նույն բառն առնվազն երկու-երեք անգամ ոչ շատ մեծ ինտերվալներով հանդիպի, որ յուրացվի։ Դե կրկնելն էլ կարևոր ա, որ նաև ակտիվ բառապաշար մտնի։ Դրա համար կարամ առաջարկեմ, որ նոր բառերը քեզ մոտ ցուցակագրես ու փորձես խոսքիդ մեջ տարբեր կոնտեքստներում գործածել։ Մի այլ տարբերակ էլ խաղի տեսքով կարամ առաջարկեմ։ Երկու խումբ քարտեր ես սարքում․ մեկի վրա բառն ես գրում, մյուսի վրա՝ նախադասություններ բառերը բաց թողած։ Ու հիշողություն խաղն եք խաղում, բայց էն տարբերությամբ, որ պետք ա հավաքել բառը իրեն համապատասխան նախադասությամբ։ Սենց էնքան կկրկնի, որ կմեխվի ուղեղում։
Շնորհակալ եմ, անպայման կփորձեմ էդ ձևը, հետո կգրեմ արդյունքի մասին :)։
Ու էլի ասեմ, որ իրոք շատ ապրեք, որ սենց լավ զբաղվում եք Արեգի հայերենով։ Արտերկրում Հայաստանում մեծացող երեխայի մակարդակի հայերեն իմացող երեխա մեծացնելը գրեթե անհնար մի բան ա։ Իհարկե, կարելի ա ապահովել մինիմալ մակարդակով, որ հետո եթե ուզենա գնալ Հայաստանում ապրել, շատ չդժվարանա։ Էս առումով Ծովինարն իմ իմացած միակ դեպքն ա, որ իրոք գրեթե չի տարբերվում Հայաստանում մեծացած էրեխեքից, բայց նույն Ծովինարն էլ ծնողների հետևողական աշխատանքի արդյունք ա։ Վստահ եմ, որ Արեգն էլ կլինի էդ հաջողված դեպքերից։
Շնորհակալ եմ :)։ Հա, ես էլ եմ կարծում, որ առանց ջանքերի, ինքնահոսի թողնելու դեպքում շատ-շատ` երեխան կենցաղային մակարդակի մինիմումն ապահովի, բայց, ասենք, հայերենով հանգիստ գիրք կարդալուն, նորմալ գրելուն դժվար թե տիրապետի։
Կարծում եմ՝ լավ կլինի, որ նաև մեթոդական ձեռնարկ գրեք ծնողների համար, որ մատների արանքով չնայեն երեխաների հայերենին։
Չէ, մեթոդական գիրք գրելու համար ինձ բավականաչափ կոմպետենտ չեմ համարում, բայց հուսով եմ` ոչ հեռավոր ապագայում կհաջողվի էդ հարցով հետաքրքրված մի խումբ կամավորներով ինչ-որ օգտակար բան նախաձեռնել։
Չէ, մեթոդական գիրք գրելու համար ինձ բավականաչափ կոմպետենտ չեմ համարում, բայց հուսով եմ՛ ոչ հեռավոր ապագայում կհաջողվի էդ հարցով հետաքրքրված մի խումբ կամավորներով ինչ-որ օգտակար բան նախաձեռնել։
Մի գրի մեթոդական գիրք: Ուղղակի օրագրի ձևուվ քո համար գրի: Մի օր դա կարող ա դառնա մեթոդական գիրք: Չդառնա՝ ջայնամ: Բայց որ չգրես, ընթացքում լիքը բան մոռացվում ա:
Ուլուանա
17.06.2018, 02:07
Մի գրի մեթոդական գիրք: Ուղղակի օրագրի ձևուվ քո համար գրի: Մի օր դա կարող ա դառնա մեթոդական գիրք: Չդառնա՝ ջայնամ: Բայց որ չգրես, ընթացքում լիքը բան մոռացվում ա:
Դե, էս ա (https://www.akumb.am/showthread.php/66792-%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4-%D5%B4%D5%A5%D5%AE%D5%A1%D6%81%D5%B8%D5%B2-%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB-%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%B0%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%A8/page9)` ամփոփ գրել եմ, էլի: Գրառումիցս հետո էնքան էջերով քննարկում գնաց, արդեն կորավ գրառումս :)), չգիտեմ` կարդացել ես, թե չէ:
Դե, էս ա (https://www.akumb.am/showthread.php/66792-%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4-%D5%B4%D5%A5%D5%AE%D5%A1%D6%81%D5%B8%D5%B2-%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB-%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%B0%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%A8/page9)` ամփոփ գրել եմ, էլի: Գրառումիցս հետո էնքան էջերով քննարկում գնաց, արդեն կորավ գրառումս :)), չգիտեմ` կարդացել ես, թե չէ:
ՉԷ, ճիշտն ասած :ճ
Կկարդամ անպայման: Բայց ես խոսոում էի ամեն նոր քայլդ ինքդ քո համար գրելը, դրանց արդյունքների արձանագրումը:
Ուլուանա
17.06.2018, 02:25
ՉԷ, ճիշտն ասած :ճ
Կկարդամ անպայման: Բայց ես խոսոում էի ամեն նոր քայլդ ինքդ քո համար գրելը, դրանց արդյունքների արձանագրումը:
Հա՜: Էդ էլ կարելի ա: Ուղղակի էնքան բաներ կան, որ կարելի ա, բայց ժամանակ չկա, ցավոք :)): Բայց կփորձեմ: Տեսնենք:
Մի աշխատանքային պատմություն՝ թեմայով:
Մի քանի օր առաջ շեֆս եկավ, թե՝ քեզ համար հայ կլիենտ ունեմ, եկել էր մեզ մոտ խորհրդատվության, դու տեղում չէիր:
Եվ մի թուղթ մեկնեց՝ վրան հեռախոսահամար ու սիրուն ձեռագրով գրված. «Խնդրում եմ զանգահարել ինձ՝ հանդիպման համար օր ու ժամ պայմանավորվելու նպատակով, հարգանքներով՝ Մ...»:
Զանգեցի ու խոսելաձևից միանգամից մտածեցի, թե լավ զգացվում է, որ թարմ-թարմ Հայաստանից եկած է, դեռ լրիվ մաքուր է հայերենը, առանց գերմաներեն բառեր մեջ գցելու: Հետն էլ ոնց որ տեղական երևանյան խոսելաձև ունենար: Բայց շատ չխոսեցինք, կարճ պայմանավորվեցինք հանդիպման համար:
Էսօր եկել էր մոտս, լրիվ երևանյան աղջիկ՝ տեղական հայերենով:
Հարցրեցի՝ Հայաստանում ինչո՞վ ես զբաղվել: Սա էլ թե՝ ես Հայաստանում չեմ ապրել, Հունաստանից եմ եկել. էնտեղ ենք ապրել ընտանիքով: Մի ձև անակնկալի եկա: Հետո խոսակցությունը տարանք հայերենի կողմը, թե ոնց է էսպես հայերեն խոսում ու գրում, որ թեթև տարբերություն անգամ չի զգացվում: Ինքն էլ ասեց, որ պապան տանը հարցը միշտ խիստ է դրել, ու իրենք տանը ոչ մի բառ հունարեն չեն խոսել: Հունական դպրոց է գնացել, շաբաթ օրերն էլ՝ հայկական: Ու տանն էլ հետը լիքը զբաղվել են հայերեն գրել-կարդալով:
Իսկականից որ չասեր, մտքովս կյանքում չէր անցնի, թե էս աղջիկը հենց նոր Հայաստանից դուրս եկած չի:
Լրիվ իրական, թարմ դեպք:
Մի աշխատանքային պատմություն՝ թեմայով:
Մի քանի օր առաջ շեֆս եկավ, թե՝ քեզ համար հայ կլիենտ ունեմ, եկել էր մեզ մոտ խորհրդատվության, դու տեղում չէիր:
Եվ մի թուղթ մեկնեց՝ վրան հեռախոսահամար ու սիրուն ձեռագրով գրված. «Խնդրում եմ զանգահարել ինձ՝ հանդիպման համար օր ու ժամ պայմանավորվելու նպատակով, հարգանքներով՝ Մ...»:
Զանգեցի ու խոսելաձևից միանգամից մտածեցի, թե լավ զգացվում է, որ թարմ-թարմ Հայաստանից եկած է, դեռ լրիվ մաքուր է հայերենը, առանց գերմաներեն բառեր մեջ գցելու: Հետն էլ ոնց որ տեղական երևանյան խոսելաձև ունենար: Բայց շատ չխոսեցինք, կարճ պայմանավորվեցինք հանդիպման համար:
Էսօր եկել էր մոտս, լրիվ երևանյան աղջիկ՝ տեղական հայերենով:
Հարցրեցի՝ Հայաստանում ինչո՞վ ես զբաղվել: Սա էլ թե՝ ես Հայաստանում չեմ ապրել, Հունաստանից եմ եկել. էնտեղ ենք ապրել ընտանիքով: Մի ձև անակնկալի եկա: Հետո խոսակցությունը տարանք հայերենի կողմը, թե ոնց է էսպես հայերեն խոսում ու գրում, որ թեթև տարբերություն անգամ չի զգացվում: Ինքն էլ ասեց, որ պապան տանը հարցը միշտ խիստ է դրել, ու իրենք տանը ոչ մի բառ հունարեն չեն խոսել: Հունական դպրոց է գնացել, շաբաթ օրերն էլ՝ հայկական: Ու տանն էլ հետը լիքը զբաղվել են հայերեն գրել-կարդալով:
Իսկականից որ չասեր, մտքովս կյանքում չէր անցնի, թե էս աղջիկը հենց նոր Հայաստանից դուրս եկած չի:
Լրիվ իրական, թարմ դեպք:
Ի դեպ, էստեղ Հունաստանից մեկն էլ կա, նոր են տեղափոխվել, խոսում ա մաքուր հայաստանյան հայերենով, մենակ երբեմն արտահայտությունների արանքներում կարող ա մի տեսա հնչողությամբ "էէ" դնի /անգլերենի hmm-ին համարժեք, բայց ընդհանուր առմամբ՝ ոչ մի տարբերություն։
Կա-չկա սա ինչ-որ հունահայկական սինդրոմ ա :))
Լեզվաբաններն ասում են հայերենին ամենամոտ լեզուն հունարենն ա։ Կարող ա դա կապ ունի )
StrangeLittleGirl
18.06.2018, 16:05
Լեզվաբաններն ասում են հայերենին ամենամոտ լեզուն հունարենն ա։ Կարող ա դա կապ ունի )
Չկա տենց բան :) Էդ մի հարյուր տարի առաջ էր, երբ հայերենն ու հունարենը մի ճյուղի տակ էին դրել։ Հետո պարզեցին, որ հայերենն ու հունարենն իրարից նույնքան տարբեր են, ինչքան ասենք հայերենն ու անգլերենը, սարքեցին երկու առանձին ճյուղ։
Հետո, լեզուների նմանությունը չի նպաստում, որ մյուսը կորստի չենթարկվի։ Էս կորստի թեմաներն առաջինը հենց սկսել են շոշափվել գերմաներենից, երբ Անգլիայում ապրող գերմանացին կորցնում ա գերմաներենը։
Չկա տենց բան :) Էդ մի հարյուր տարի առաջ էր, երբ հայերենն ու հունարենը մի ճյուղի տակ էին դրել։ Հետո պարզեցին, որ հայերենն ու հունարենն իրարից նույնքան տարբեր են, ինչքան ասենք հայերենն ու անգլերենը, սարքեցին երկու առանձին ճյուղ։
Հետո, լեզուների նմանությունը չի նպաստում, որ մյուսը կորստի չենթարկվի։ Էս կորստի թեմաներն առաջինը հենց սկսել են շոշափվել գերմաներենից, երբ Անգլիայում ապրող գերմանացին կորցնում ա գերմաներենը։
Մի քանի տեղ կարդացել էի դրա մասին, բայց երևի հին ինֆո ա ուրեմն։
Չկա տենց բան :) Էդ մի հարյուր տարի առաջ էր, երբ հայերենն ու հունարենը մի ճյուղի տակ էին դրել։ Հետո պարզեցին, որ հայերենն ու հունարենն իրարից նույնքան տարբեր են, ինչքան ասենք հայերենն ու անգլերենը, սարքեցին երկու առանձին ճյուղ։
սա չի հակասում նրան, որ հունարենը հայերենին ամենամոտիկն ա :D
Ուլուանա
19.06.2018, 05:12
«Այլ կերպիկ»
Էս խաղն անցած ամռանն եմ Հայաստանից առել: Ինչքան նկատել եմ, Հայաստանում լավ հայտնի խաղ է արդեն, ինչքան գրախանութ կամ խաղալիքների ու խաղերի խանութ մտել եմ, ամեն տեղ եղել է: Ի դեպ, սրա մեծերի համար նախատեսվածն էլ կա` «Այլ կերպ», բայց դրան ծանոթ չեմ: Խաղը հիմնված է շատերիս հայտնի «Մտքի բլոտ» կոչվող խաղի սկզբունքի վրա: Ընդհանրապես նախատեսված է առնվազն չորս հոգով խաղալու համար, որպեսզի թիմերով մրցեն: Բայց քանի որ մեր դեպքում չորս խաղացող ճարելը բարդ է, մենք հիմնականում երկուսով ենք խաղում` մեկս մյուսի դեմ: «Այլ կերպիկը» երկու տարիքային խմբերի համար է նախատեսված` մեկը 4-8 տարեկանների համար, մյուսը` 8-14 տարեկանների: Խաղաքարտերից ամեն մեկն ունի երկու կողմ. մի կողմը 4-8 տարեկանների համար է, վրան` երկու նկար, ամեն մեկի տակ` համապատասխան բառը, օրինակ` մողեսի նկար, տակը գրված` մողես, մյուս կողմի վրա չորս բառ է գրված: Դե, մենք առայժմ առաջին խմբինն ենք խաղում: Խաղի մեջ կա նաև ավազի ժամացույց: Մեկը խաղաքարը քաշում է ու փորձում դիմացինին բառերի, բացատրությունների միջոցով հասկացնել, թե ինչ է պատկերված իր ձեռքում եղած քարտի վրա: Բացատրությունը սկսելուն պես ավազի ժամացույցը գործի է դրվում, ու դիմացինը պիտի մինչև ավազի սպառվելը, որը տևում է մեկ րոպե, հնարավորինս շատ բառեր փորձի կռահել, որից հետո մյուս խաղացողն է խաղաքարտ քաշում: Բառը ներկայացնելու հարցում կան որոշակի սահմանափակումներ, օրինակ, չի կարելի օգտագործել բառի թարգմանություններ կամ մատնացույց անել տվյալ իրը, ինչպես նաև չի թույլատրվում բառերը տառ առ տառ ասել կամ նշել տառերի քանակը տվյալ բառում: Կարելի է օգտագործել բացատրություններ, նկարագրություններ, զգացողություններ, ասոցիացիաներ, ժեստեր, դիմախաղ, ձայներ, հոմանիշներ, հականիշներ: Ասեմ, որ ավազի ժամացույցի առկայությունը խաղին ահագին հավես տեմպ է տալիս, ստիպում հնարավորինս արագ մտածել ու կողմնորոշվել թե՛ բառը բացատրելիս, թե՛ կռահել փորձելիս: Էս խաղն էլ է տղաս շատ սիրում ու միշտ հավեսով խաղում է:
Նոր նկատեցի, որ «Այլ կերպիկի» մասին գրելիս որոշ մանրամասներ մոռացել էի նշել: Չգիտեմ` ինչքանով է կարևոր, ամեն դեպքում ավելացնեմ: Խաղաքարտի մի կողմին, որը նախատեսված է 4-8 տարեկանների համար, համապատասխան նկարների հետ ներկայացված բառերը բավական պարզ բառեր են, հիմնականում կոնկրետ առարկաներ են, ինչպես նաև այս կամ այն մասնագիտությունը ներկայացնող մարդիկ, էնպիսիք, որ էդ տարիքի ցանկացած երեխա կիմանա: Իսկ 8-14 տարեկանների համար նախատեսված կողմին գրված չորս բառերն ավելի բարդ են և բացի կոնկրետ առարկաներից, ներառում են նաև վերացական գոյականներ, հավաքական գոյականներ, հայտնի մարդկանց անուններ (գրական, պատմական անձանց), տեղանուններ և այլն: Ավելացնեմ, որ արտերկրում ապրող բոլոր երեխատեր մարդկանց խորհուրդ կտամ Հայաստան այցելելու դեպքում առնել էս խաղից, որ տանը երեխաների հետ խաղաք :): Կարծում եմ` նաև շատ լավ նվեր կարող է լինել:
Նոր նկատեցի, որ «Այլ կերպիկի» մասին գրելիս որոշ մանրամասներ մոռացել էի նշել: Չգիտեմ` ինչքանով է կարևոր, ամեն դեպքում ավելացնեմ: Խաղաքարտի մի կողմին, որը նախատեսված է 4-8 տարեկանների համար, համապատասխան նկարների հետ ներկայացված բառերը բավական պարզ բառեր են, հիմնականում կոնկրետ առարկաներ են, ինչպես նաև այս կամ այն մասնագիտությունը ներկայացնող մարդիկ, էնպիսիք, որ էդ տարիքի ցանկացած երեխա կիմանա: Իսկ 8-14 տարեկանների համար նախատեսված կողմին գրված չորս բառերն ավելի բարդ են և բացի կոնկրետ առարկաներից, ներառում են նաև վերացական գոյականներ, հավաքական գոյականներ, հայտնի մարդկանց անուններ (գրական, պատմական անձանց), տեղանուններ և այլն: Ավելացնեմ, որ արտերկրում ապրող բոլոր երեխատեր մարդկանց խորհուրդ կտամ Հայաստան այցելելու դեպքում առնել էս խաղից, որ տանը երեխաների հետ խաղաք :): Կարծում եմ` նաև շատ լավ նվեր կարող է լինել:
Փոքր երեխաների համար այլկերպիկը գուցե կիրառելի ա սփյուռքահայերի դեպքում, բայց սփյուռքում մեծացած պատանեկան հասակի երեխաների դեպքում էն մյուս՝ ավելի մեծերի տարբերակը վախենամ, որ չաշխատի․ էդ քարտերի ինֆորմացիան գրական դեմքեր, պատմական կերպարներ են մեծ մասամբ լինում, կամ ինչ-որ հայաստանյան լոկալ ինֆո, որոնց սփյուռքահայ երեխաները ծանոթ չեն։
Ուլուանա
19.06.2018, 06:51
Փոքր երեխաների համար այլկերպիկը գուցե կիրառելի ա սփյուռքահայերի դեպքում, բայց սփյուռքում մեծացած պատանեկան հասակի երեխաների դեպքում էն մյուս՝ ավելի մեծերի տարբերակը վախենամ, որ չաշխատի․ էդ քարտերի ինֆորմացիան գրական դեմքեր, պատմական կերպարներ են մեծ մասամբ լինում, կամ ինչ-որ հայաստանյան լոկալ ինֆո, որոնց սփյուռքահայ երեխաները ծանոթ չեն։
Ճիշտն ասած` ընդհանուր նայել եմ քարտերը, տենց ինչ-որ շատ տեղայնացված ինֆո չնկատեցի: Նախ պատմական դեմքերն ու գրական կերպարները, որոնց մասին ես էլ էի նշել, ահագին փոքր թիվ են կազմում ընդհանուրի մեջ, բացի դրանից, տենց ինչ-որ փախած դեմքեր չէին, այլ իսկապես հայտնի մարդկանց անուններ, որ Հայաստանի մասին տարրական ինֆորմացիա ունենալու դեպքում պիտի որ խնդիր չառաջանա: Գուցե հազվագյուտ բաներ լինեն, որ սփյուռքահայ երեխաները չիմանան, բայց, էլի եմ ասում, հիմնականում հասանելի ինֆորմացիա ա, ինչքան նկատել եմ:
Ճիշտն ասած` ընդհանուր նայել եմ քարտերը, տենց ինչ-որ շատ տեղայնացված ինֆո չնկատեցի: Նախ պատմական դեմքերն ու գրական կերպարները, որոնց մասին ես էլ էի նշել, ահագին փոքր թիվ են կազմում ընդհանուրի մեջ, բացի դրանից, տենց ինչ-որ փախած դեմքեր չէին, այլ իսկապես հայտնի մարդկանց անուններ, որ Հայաստանի մասին տարրական ինֆորմացիա ունենալու դեպքում պիտի որ խնդիր չառաջանա: Գուցե հազվագյուտ բաներ լինեն, որ սփյուռքահայ երեխաները չիմանան, բայց, էլի եմ ասում, հիմնականում հասանելի ինֆորմացիա ա, ինչքան նկատել եմ:
Եսիմ, ես խաղացել եմ էդ խաղը ընկներներիս հետ ու ահագին "տեղական" ինֆո կար մեկումեջ։
StrangeLittleGirl
19.06.2018, 10:20
Բայց լա՞վ չի տեղական ինֆոն: Էդ դեպքում երեխան լրացուցիչ բաներ կսովորի:
Ուլուանա
19.06.2018, 18:39
Բայց լա՞վ չի տեղական ինֆոն: Էդ դեպքում երեխան լրացուցիչ բաներ կսովորի:
Հա, էդ եղած տեղական ինֆոն էնպիսին ա, որ սենց թե նենց արժե իմանալ: Դե, ես բոլորը չեմ նայել, բայց, ասենք, մարզերի անուններ էին, գլխավոր քաղաքների, Հովհաննես Թումանյանի անունը տեսա: Մի խոսքով` ինչ-որ փախած ինֆորմացիա չի, էլի :)):
Բայց լա՞վ չի տեղական ինֆոն: Էդ դեպքում երեխան լրացուցիչ բաներ կսովորի:
Հարցը լավ ու վատը չի։ Խաղի ֆորմատն էնպիսին ա, որ դա մեկանգամյա խաղ ա, ու չես իմանա, թե ինչ հարց ա ընկնելու, որ նախապես պատրաստվես։ Օրինակ, եթե Վարդան Մամիկոնյան ա գրված քարտի վրա, ու երեխան չգիտի դա ով ա ու դու էլ բացատրում ես, խաղի իմաստը կորում ա։
Ուլուանա
20.06.2018, 19:34
Հարցը լավ ու վատը չի։ Խաղի ֆորմատն էնպիսին ա, որ դա մեկանգամյա խաղ ա, ու չես իմանա, թե ինչ հարց ա ընկնելու, որ նախապես պատրաստվես։ Օրինակ, եթե Վարդան Մամիկոնյան ա գրված քարտի վրա, ու երեխան չգիտի դա ով ա ու դու էլ բացատրում ես, խաղի իմաստը կորում ա։
Ո՞նց ա մեկանգամյա: Նախ խաղաքարտերն ահագին շատ են, բացի դրանից, նույնիսկ եթե բոլորն արդեն օգտագործվել են, կարելի ա կրկնել, ի՞նչ խնդիր կա: Նույն բանը կարելի ա տարբեր կերպ բացատրել, նաև ամեն անգամ բացատրելու հարցում կատարելագործվել: Ուսուցողական տեսակյունից նույնիսկ լավ ա:
Ճիշտն ասած` ընդհանուր նայել եմ քարտերը, տենց ինչ-որ շատ տեղայնացված ինֆո չնկատեցի: Նախ պատմական դեմքերն ու գրական կերպարները, որոնց մասին ես էլ էի նշել, ահագին փոքր թիվ են կազմում ընդհանուրի մեջ, բացի դրանից, տենց ինչ-որ փախած դեմքեր չէին, այլ իսկապես հայտնի մարդկանց անուններ, որ Հայաստանի մասին տարրական ինֆորմացիա ունենալու դեպքում պիտի որ խնդիր չառաջանա: Գուցե հազվագյուտ բաներ լինեն, որ սփյուռքահայ երեխաները չիմանան, բայց, էլի եմ ասում, հիմնականում հասանելի ինֆորմացիա ա, ինչքան նկատել եմ:
Սփյուռքահայ երեխաները կարող ա ավելի լավատեղյակ լինեն:
«որ թվականին է ընդունվել քրիստոնեությունը?», «երբ է եղել Ավարայրի ճակատամարտը?», «որ թվականին է Մաշտոցը ստեղծել տառերը?» էս հարցերի պատասխանին մարդիկ չեն տիրապետում, խնդալու ա չէ? Էնքան մարդուց եմ սխալ պատասխան, որ էլ ասելու չի, ախր ոմց կարա համալսարան ավարտածը չիմանա: Համալսարան ավարտելը կապ չունի, բայց դե որ գիտես դիպլոմ ունի քիչ ա մնում ասես դիպլոմդ կեր:
Տենց համալսարան ավարտած մեկին հարցրեցի Սասունցի Դավիթը, որերորդ դարի թագավորա?:D ասաց չգիտեմ պատմությունից թույլ եմ:D
Ո՞նց ա մեկանգամյա: Նախ խաղաքարտերն ահագին շատ են, բացի դրանից, նույնիսկ եթե բոլորն արդեն օգտագործվել են, կարելի ա կրկնել, ի՞նչ խնդիր կա: Նույն բանը կարելի ա տարբեր կերպ բացատրել, նաև ամեն անգամ բացատրելու հարցում կատարելագործվել: Ուսուցողական տեսակյունից նույնիսկ լավ ա:
Հետաքրքրությունը կորում ա, Ան։ Էդ դեպքում դառնում ա ոչ թե խաղ, այլ դաս։
Ուլուանա
21.06.2018, 05:59
Հետաքրքրությունը կորում ա, Ան։ Էդ դեպքում դառնում ա ոչ թե խաղ, այլ դաս։
Եսիմ, Ան, կհամաձայնեի, եթե ընդհանուր մի 20 քարտ լիներ, բայց ախր 200 քարտ կա: Էդքանը հո տենց մանրամասն չե՞ն հիշելու: Մինչև հասնես էդ նույնին, էն նախորդներն էլ ո՞վ ա հիշողը: Գուցե եթե ժամերով խաղան, ամբողջը միանգամից խաղան, բայց դե մենք ժամերով չենք խաղում, ու լավ ա սենց :)): Բայց, էլի եմ ասում, նույնիսկ նույն խաղաքարտին հանդիպելու դեպքում կարելի ա նույն բառը լիքը տարբեր ձևերով բացատրել:
Ուլուանա
21.06.2018, 06:03
Սփյուռքահայ երեխաները կարող ա ավելի լավատեղյակ լինեն:
«որ թվականին է ընդունվել քրիստոնեությունը?», «երբ է եղել Ավարայրի ճակատամարտը?», «որ թվականին է Մաշտոցը ստեղծել տառերը?» էս հարցերի պատասխանին մարդիկ չեն տիրապետում, խնդալու ա չէ? Էնքան մարդուց եմ սխալ պատասխան, որ էլ ասելու չի, ախր ոմց կարա համալսարան ավարտածը չիմանա: Համալսարան ավարտելը կապ չունի, բայց դե որ գիտես դիպլոմ ունի քիչ ա մնում ասես դիպլոմդ կեր:
Տենց համալսարան ավարտած մեկին հարցրեցի Սասունցի Դավիթը, որերորդ դարի թագավորա?:D ասաց չգիտեմ պատմությունից թույլ եմ:D
Նայած որտեղի սփյուռքահայ էրեխեքը: Կոնկրետ մեր մոտի էրեխեքի հայերենն ու տեղեկացվածության աստիճանն էնքան տխուր ա, որ չեմ զարմանա, եթե հայկական դպրոցն ավարտեն, բայց նշածդ բաները չիմանան, չնայած ընդհանուր առմամբ, ինչքան նկատել եմ, պատմական փաստերին ավելի շատ ա ուշադրություն դարձվում, քան լեզվին, քան լեզվին:
Նայած որտեղի սփյուռքահայ էրեխեքը: Կոնկրետ մեր մոտի էրեխեքի հայերենն ու տեղեկացվածության աստիճանն էնքան տխուր ա, որ չեմ զարմանա, եթե հայկական դպրոցն ավարտեն, բայց նշածդ բաները չիմանան, չնայած ընդհանուր առմամբ, ինչքան նկատել եմ, պատմական փաստերին ավելի շատ ա ուշադրություն դարձվում, քան լեզվին, քան լեզվին:
Ոչ միայն տեղյակ չեն, այլև հետաքրքիր չի տեղեկանալ։ Ու դա հասկանալի ա։ Եթե հայրենիքի հետ իրական կապ չկա, նման բաները հետաքրքրություն չեն ներկայացնում, օտար են ու խրթին, և ամենակարևորը՝ անիմաստ են դառնում։
Ուլուանա
21.06.2018, 07:12
Ոչ միայն տեղյակ չեն, այլև հետաքրքիր չի տեղեկանալ։ Ու դա հասկանալի ա։ Եթե հայրենիքի հետ իրական կապ չկա, նման բաները հետաքրքրություն չեն ներկայացնում, օտար են ու խրթին, և ամենակարևորը՝ անիմաստ են դառնում։
Կապ չունենալու դեպքում` հա, օտար են, անհետաքրքիր, անիմաստ ու խրթին: Բայց եթե կապ կա, հաճախակի այցելում են, շփվում են Հայաստանի հետ, էնքան էլ տենց չի:
Կապ չունենալու դեպքում` հա, օտար են, անհետաքրքիր, անիմաստ ու խրթին: Բայց եթե կապ կա, հաճախակի այցելում են, շփվում են Հայաստանի հետ, էնքան էլ տենց չի:
Էդ հետաքրքրությունը շարունակաբար ա պետք սերմանել ու զարգացնել, կենցաղային մակարդակում, առօրեական մանր-մունր բաներով անգամ, որպեսզի իրական կապ առաջանա։ Բայց դա պետք ա անել երեխայի հասկացողության մակարդակում, էնպես, որ ինքն իրեն դրա մասը զգա, էդ դեպքում դրանցով հետաքրքրվելն իմաստ ա ձեռք բերում երեխայի համար
StrangeLittleGirl
21.06.2018, 13:50
Էստեղ (http://theconversation.com/why-its-okay-for-bilingual-children-to-mix-languages-97448?utm_source=twitter&utm_medium=twitterbutton) մի հետաքրքիր հետազոտության մասին ա գրված ճապոներեն֊անգլերեն երկլեզու երեխաների վրա կատարված։ Հեղինակը պնդում ա, որ մի լեզվից մյուսին անցումը կամ խառնելն էդքան էլ վատ բան չի, այսինքն՝ հաղորդակցության լրացուցիչ գործիք ա դառնում։ Բայց ամեն դեպքում իրա հետ էնքան էլ համաձայն չեմ։ Այսինքն, ինքը ճիշտ ա ասում լրացուցիչ գործիքի մասին, բայց կարծում եմ՝ խառնելը նպաստում ա, որ մի լեզվով նույն բանն անելն ավելի դժվար դառնա։
StrangeLittleGirl
25.06.2018, 13:15
կան արդեն (https://www.avc-agbu.org/en/.html)․․․ ու իմ իմանալով ահագին էլ հաջողակ են
Հաջողակ լինելու մասին չգիտեմ, բայց անցյալ շաբաթ մենք մի լավ փորփրեցինք էս դասընթացները։ Ուրեմն նախ դրանք վճարովի են, ու դու գրանցման բավական ուշ փուլում ես դրա մասին իմանում։ Հետո, դասընթացների գները ոչ մի տեղ գրված չեն, որ որոշես՝ որ տարբերակն ես վերցնում կամ ընդհանրապես արժե վերցնել, թե չէ։ Հիմա գրանցվել ենք ու սպասում ենք, թե ինչ գին կուղարկեն։ Բայց դա արդեն ահագին վատ տպավորություն ա թողնում։
Մի խոսքով, նորից անդրադառնալով Յոհանի հարցին. հայերենի որակյալ ու մատչելի/անվճար օնլայն դասերի պահանջարկ իրոք կա։
Հաջողակ լինելու մասին չգիտեմ, բայց անցյալ շաբաթ մենք մի լավ փորփրեցինք էս դասընթացները։ Ուրեմն նախ դրանք վճարովի են, ու դու գրանցման բավական ուշ փուլում ես դրա մասին իմանում։ Հետո, դասընթացների գները ոչ մի տեղ գրված չեն, որ որոշես՝ որ տարբերակն ես վերցնում կամ ընդհանրապես արժե վերցնել, թե չէ։ Հիմա գրանցվել ենք ու սպասում ենք, թե ինչ գին կուղարկեն։ Բայց դա արդեն ահագին վատ տպավորություն ա թողնում։
Մի խոսքով, նորից անդրադառնալով Յոհանի հարցին. հայերենի որակյալ ու մատչելի/անվճար օնլայն դասերի պահանջարկ իրոք կա։
Չգիտեմ հիմա ոնց ա, որ նոր էր բացվել, լավ փորփրել էի՝ ահագին ադեկվատ էր երևացել։ Գներն էլ ինչքան հիշում եմ ափաշքյարա գրած էր։ Բայց երևի սովորողների թվերի խնդիր ունեն, ու միգուցե գները որոշում են նրանով թե ինչքան մարդ կհավաքվի։ Սրանք լրիվ լուրջ օնլայն դասեր են, այսինքն մարդ կա, որ տնայիններ ա ստուգում, հարցերի ա պատասխանում, բան, այսինքն կադրերի ծախսեր ունեն, ու դրա գնի տակից պիտի կարողանան դուրս գալ։ Որ նոր էին սկսել ոնցոր գները $150-500 կարգի էին, կախված կուրսի երկարությունից։ (6-15 շաբաթ էր, ինչ էր)։
Ճիշտն ասած ես Յոհանի միտքն էլ էի հասկացել որպես կոմերցիոն մի հարթակ․․․ ու անվճար լուրջ բան կազմակերպելը մի քիչ անիրական ա, կարծում եմ։ Հեն ա playlandarmenia-ն էլ փորձեց, ու սկզբից լուրջ ֆինանսավորում ունեին, բայց չկարողացան տակից դուրս գալ։ Իրենց խաղերով ահագին խաղացել էի, հոյակապ հարթակ էր, բայց փորձում էին սոց բաներ էլ մեջը մտցնեին (որ երեխաները խաղալուց իրար հետ շփվեին) ու գովազդ կար մեջը, բայց դե հայկական գովազդային շուկան երևի այնքան փոքր ա, ու երեխաներին ուղղված գովազդն իրեն երևի չարդարացրեց․․․ մի խոսքով, բարդ ա հայերենի փոքր շուկայի համար կոմերցիոն սկզբունքներով սենց բաներ կազմակերպելը։ Գյուլբենկյան հիմնադրամը սենց բաներ ֆինանսավորում ա, միգուցե այդ եղանակով կարելի կլինի փորձել ինչ-որ օնլայն հարթակ ստեղծել, բայց լուրջ դասեր, որ ուսուցիչներ ներգրավի․․․ եսիմ, միգուցե առցանց թյութըրինգի միջոցով, ոնցոր ասենք մարդիկ սկայպով եվրոպա-ամերիկաներից չինացի աշակերտներին լեզու-մեզու են սովորացնում։ Այ սա կարող ա լավ գործել․․․ Հայաստանում էլ ուսանողների համար կողքից եկամուտ տալ։ Ստեղծել դասընթացը, ու անհատական աշակերտներին կցել թյութըրների հետ, ովքեր կօգնեն այդ դասընթացը հաղթահարել․․․ Յոհան, գրի՞ ես առնում։ :))
StrangeLittleGirl
25.06.2018, 18:51
Չգիտեմ հիմա ոնց ա, որ նոր էր բացվել, լավ փորփրել էի՝ ահագին ադեկվատ էր երևացել։ Գներն էլ ինչքան հիշում եմ ափաշքյարա գրած էր։ Բայց երևի սովորողների թվերի խնդիր ունեն, ու միգուցե գները որոշում են նրանով թե ինչքան մարդ կհավաքվի։ Սրանք լրիվ լուրջ օնլայն դասեր են, այսինքն մարդ կա, որ տնայիններ ա ստուգում, հարցերի ա պատասխանում, բան, այսինքն կադրերի ծախսեր ունեն, ու դրա գնի տակից պիտի կարողանան դուրս գալ։ Որ նոր էին սկսել ոնցոր գները $150-500 կարգի էին, կախված կուրսի երկարությունից։ (6-15 շաբաթ էր, ինչ էր)։
Ճիշտն ասած ես Յոհանի միտքն էլ էի հասկացել որպես կոմերցիոն մի հարթակ․․․ ու անվճար լուրջ բան կազմակերպելը մի քիչ անիրական ա, կարծում եմ։ Հեն ա playlandarmenia-ն էլ փորձեց, ու սկզբից լուրջ ֆինանսավորում ունեին, բայց չկարողացան տակից դուրս գալ։ Իրենց խաղերով ահագին խաղացել էի, հոյակապ հարթակ էր, բայց փորձում էին սոց բաներ էլ մեջը մտցնեին (որ երեխաները խաղալուց իրար հետ շփվեին) ու գովազդ կար մեջը, բայց դե հայկական գովազդային շուկան երևի այնքան փոքր ա, ու երեխաներին ուղղված գովազդն իրեն երևի չարդարացրեց․․․ մի խոսքով, բարդ ա հայերենի փոքր շուկայի համար կոմերցիոն սկզբունքներով սենց բաներ կազմակերպելը։ Գյուլբենկյան հիմնադրամը սենց բաներ ֆինանսավորում ա, միգուցե այդ եղանակով կարելի կլինի փորձել ինչ-որ օնլայն հարթակ ստեղծել, բայց լուրջ դասեր, որ ուսուցիչներ ներգրավի․․․ եսիմ, միգուցե առցանց թյութըրինգի միջոցով, ոնցոր ասենք մարդիկ սկայպով եվրոպա-ամերիկաներից չինացի աշակերտներին լեզու-մեզու են սովորացնում։ Այ սա կարող ա լավ գործել․․․ Հայաստանում էլ ուսանողների համար կողքից եկամուտ տալ։ Ստեղծել դասընթացը, ու անհատական աշակերտներին կցել թյութըրների հետ, ովքեր կօգնեն այդ դասընթացը հաղթահարել․․․ Յոհան, գրի՞ ես առնում։ :))
Դե նայի, մենք հատուկ ասինխրոն դասերն էինք ընտրել առանց կրեդիտների (այսինքն, առանց որևէ մեկի ստուգելու ու առանց ուսանողների քանակից կախվածության), բայց որևէ տեսակի գնի առաջարկ մեզ չեն ուղարկել։ Իսկ անվճարի պահով. էսօրվա օրով լիքը օնլայն անվճար դասընթացներ կան, էդ թվում՝ լեզուների, որոնցից շատերի որակը բավական բարձր ա, ու ասենք լրացուցիչ ծառայություններ վճարովի առաջարկվում են։ AGBU֊ն որ էդպես աներ, շատ լավ կլիներ։ Իսկ սենց վճար են ուզում մի բանի համար, որ դու սկի գաղափար չունես ինչ որակի ա, համն էլ չես տեսել ու չգիտես՝ էդ դասընթացից ինչն ա քեզ պետք, ինչը չէ։ Ու որ ամենավատն ա, սկի չգիտես էլ ինչքան են ուզում։
Սկայփով հայերենի դասընթացներ հիմա էլ կան, բայց դրանցից հրաժարվեցինք մի շարք պատճառներով։ Թե կուզես, քեզ առանձին կասեմ։
Հետաքրքիր կլիներ տեսնել, թե հիմա՝ մի քանի տարի անց, ում մոտ անց ինչ թարմացումներ կան էս թեմայում։
Ի՞նչ վիճակում է արտերկրում մեծացող/մեծացած ձեր երեխաների հայերենի հարցը։
Իմ աղջիկը (13 տ․) դեռ որ բացառապես հայերեն է հետս խոսում, երբ երկուսով ենք։ Գրել-կարդալ էլ գիտի, բայց ակտիվ չի գործածում․ հետաքրքիրն էն է, որ երբ պետք է լինում՝ թե գրում է, թե կարդում, լեզուն ամուր նստած է մոտը։
Ինձ թվում է, ծնողների հետևողական դերն իհարկե մեծ է էս հարցում, բայց մենակ դրանով չի պայմանավորված։
Օրինակ՝ քույրս նույն կերպ հետևում է լեզվին, բայց իր տղան հայերեն չի խոսում, թեև հասկանում է։
Կարծում եմ, ամեն դեպքում ուրիշ գործոններ էլ կան։
Մեր դեպքում հաստատ լեզվական գենետիկ նախադրյալների դերն էլ է մեծ եղել (առավելապես՝ պապայի կողմից), որոնք ընկնելով բարենպաստ հողի վրա (փոքրուց մի քանի լեզուներով է մեծացել), լավ զարգացել են։
Հիմա հինգ լեզու գիտի, ու լեզուներ սովորում է՝ առանց հատուկ ջանքերի․ սպունգի նման քաշում է լսածը։ Դպրոցում մնացած առարկաների համար լիքը ջանք պիտի գործադրի, որ գոնե միջին մակարդակում մնա, իսկ լեզուները գերազանց են, ու գիտեմ, որ հատուկ չի նստում-սովորում։
Բացի դրանից, կարծում եմ, Հայաստանի ու հայաստանաբնակների/հայերի հետ կապն էլ իր դերն ունի։ Էստեղի ապրող ուրիշ հայերի հետ կապեր չունենք, բայց Հայաստան ամեն տարի այցելում ենք, երբ փոքր էր՝ տարին մի քանի անգամ, բացի դրանից իմ ընտանիքի անդամների, հատկապես՝ մամայիս ու աղջկաս միջև կապը շատ ամուր է․ ինձնից անկախ էլ, լիքը շփվում են՝ իրար զանգելով։ Ինձ թվում է, դա էլ ահագին մեծ դեր ունի։
Հետո ես հայերենը շատ-շատ եմ սիրում, ու լեզվի հանդեպ սերը մամայիցս է ինձ անցել, հնարավոր է, որ աղջկաս էլ ինձնից/մեզնից է անցել։
Նաև երևի սա էլ նշանակություն ունի, որ մեր երկուսիս կապը ու իրար հետ հարաբերությունները ուժեղ և ինտենսիվ են, և հայերենն էլ մեր մտերմության մի կարևոր մասն է։ Ես իրեն փոքր ժամանակվանից ասում էի՝ «դու իմ մի մասնիկն ես», ինչ-որ ժամանակից սկսած՝ ինքն էլ սկսեց նույնը կրկնել․ երևի երկուսիս համար էլ անբնական կլիներ, որ իրար մասնիկ լինելով՝ հայերեն չշփվեինք։
... երևի երկուսիս համար էլ անբնական կլիներ, որ իրար մասնիկ լինելով՝ հայերեն չշփվեինք։
Համաձայն եմ, շատ։
Երեկ բարեկամներով հավաքված էինք, ինչ որ պահի հենց էս թեման սկսեց քննարկվել, ու նկատեցինք, որ ոնց որ թե Ռուսաստանում երեխաներն ամենաարագն են մոռանում սեփական լեզուն։ Պատճառները չեմ պատկերացնում, բայց դեպք պատմեցին, որ ընտանիքը փախել, եկել ա Հայաստան, ու երեխեն չի կարում ԲՈւՀ ընդունվի, որտև հայերեն չգիտի։ Ասում ա, մտածում էինք, թող ռուսերենը լավ սովորի, հայերենը տենց պետք չի գալու։ Ու «տեսա՞ր ինչ եղավ» :D
Ընդ որում ընտեղ շատ դեպքերում անգելրենն էլ եսիմ ոնց չեն սովորում։ Արդյունքում երեխեն մենակ մի լեզու ա իմանում :D
One_Way_Ticket
18.03.2024, 23:45
Պատճառները չեմ պատկերացնում
Ռուսաստանը աշխարհի ամենաԱՆտոլերանտ երկրներից մեկն է ուրիշ լեզվով խոսողների համար։ Լավ է դա թե վատ, ուրիշ հարց է։ Ռուսաստանից բողոքող հայերը կես րոպե առաջ կամ հետո նաև Գերմանիաներից են բողոքում, որտեղ կողք բոլորը թուրքերեն են խոսում։
Ուլուանա
20.03.2024, 21:28
Հետաքրքիր կլիներ տեսնել, թե հիմա՝ մի քանի տարի անց, ում մոտ անց ինչ թարմացումներ կան էս թեմայում։
Ի՞նչ վիճակում է արտերկրում մեծացող/մեծացած ձեր երեխաների հայերենի հարցը։
Արեգը շարունակում է ազատ խոսել, կարդալ ու գրել հայերեն: Բավական հարուստ բառապաշար ունի` կենցաղային մակարդակից անհամեմատ բարձր: Էդ հարցում, կարծում եմ, մեծ դեր ունի նաև էն հանգամանքը, որ 5 տարեկանից սկսած` անգլերեն գրքերին զուգահեռ միշտ կարդացել է նաև հայերեն գրքեր` և՛ գեղարվեստական, և՛ ճանաչողական: Նաև միշտ հետը պարապել ենք Հայաստանից բերած` իր տարիքին (դասարանին) համապատասխան դասագրքերով: Համենայնդեպս, էն, որ ինքը Հայաստանում շփվում է երեխաների հետ, ու ոչ ոքի մտքով չի անցնում, որ ինքը Հայաստանից չի, կարծում եմ, ամենաբարձր գնահատականն է:
Երկու տարի առաջ մտածեցինք, որ տարբեր առումներով ավելի նպատակահարմար ու արդյունավետ կլինի, եթե արդեն մասնավոր պարապել տանք հայերենը: Մենք, իհարկե, շարունակում ենք տանը հայերեն խոսել, հայերենով լիքը խաղեր խաղալ, հայերեն գրքեր կարդալ տալ, բայց կարծում եմ` պարապելը հայերենի ուսուցիչներն ավելի լավ կանեն: Dasa2 օնլայն դպրոցի մասին ահագին դրական կարծիքներ էի լսել, որոշեցինք իրենց դիմել: Հիմա շատ լավ ուսուցչուհի ունի` ընտրիր մեթոդիկայով, ու հավեսով պարապում է օնլայն: Երբ նոր պիտի սկսեին պարապելը, նախօրոք օնլայն հանդիպեցինք, ընդհանուր ծանոթացանք: Նպատակը համ մեր պահանջներն ու ակնկալիքները պարզելն էր, համ էլ Արեգի հայերենի մակարդակի մասին գոնե մոտավոր պատկերացում կազմելը, որպեսզի ուսուցչուհին իմանար` ինչից սկսի, ոնց անցկացնի առաջին դասը: Չնայած ասեցինք, որ ինքն ազատ խոսում է ու նաև գրել-կարդալ գիտի վաղուց, բայց, ըստ, երևույթին, ուսուցչուհին, իր ունեցած փորձից ելնելով` ամեն դեպքում լավ չէր պատկերացրել Արեգի հայերենի մակարդակը: Առաջին դասի ժամանակ շատ զարմացել էր, ասեց` էն, ինչ ես նախատեսել էի ամբողջ դասին իր հետ անելու համար, 5 րոպեում արեց-պրծավ, չէի սպասում էսպիսի մակարդակ: Ասեց` ես էսպիսի աշակերտ դեռ չեմ ունեցել, չեմ էլ կարող պատկերացնել, թե ինչ տիտանական աշխատանք եք արել իր հետ, որ ԱՄՆ-ում ապրելով` էսքան լավ գիտի հայերեն: Ու ամեն անգամ զարմանում էր, որ Արեգն էսինչ կամ էնինչ բառը գիտի: Ասում է` ես իմ դպրոցի աշակերտներին էլ (որոնք նույն Արեգի տարիքին են) եմ պատմել Արեգի մասին, ու երբ ինչ-որ բան սխալ են անում կամ չեն իմանում, երբեմն ասում եմ` այ, Արեգը դա հաստատ ճիշտ կաներ կամ կիմանար: )))
Հայերենից բացի, նաև նկարչություն է օնլայն պարապում Dasa2-ով: Մի անգամ նկարչության ուսուցչուհին ինչ-որ կենդանու նկար էր ցույց տվել Արեգին, որ նայելով նկարեր, ասեց` անգլերեն sea otter ա, հայերենը չգիտեմ... Ջրա՞րջ էր, ջրաքի՞ս, թե՞ ինչ: Արեգը միանգամից ասեց` ջրասամույր: Ես ինքս էլ չգիտեի, տեղում ինտերնետով բառարան նայեցի, ստուգեցի, պարզվեց` իրոք ջրասամույր է հայերեն: Թե որտեղից գիտեր` չգիտեմ, բայց հաճելի էր, ինչ խոսք: )))
Մեր ընտանիքում էլ, ոնց որ նախկինում էր, էլի խստիվ արգելված է անգլերեն խոսելը, թեև Արեգի դեպքում դրա կարիքն արդեն վաղուց չկա. արդեն գիտակցված մոտեցում է ցուցաբերում էդ հարցի նկատմամբ ու չի էլ փորձում անգլերեն խոսել` բացառությամբ էն դեպքերի, երբ ինչ-որ բառի հայերեն համարժեքը չի իմանում կամ չի հիշում: Նման դեպքերում սովորաբար հարցնում է, թե էսինչ բառը հայերեն ոնց է: Ոչ միայն ինքը չի խոսում, այլև փոքր եղբորը միշտ դիտողություն է անում, եթե անգլերեն որևէ բան է ասում. մեր օրինակին հետևելով` ասում է` էսինչը (ինչ-որ անգլերեն բառ) չգիտեմ` ինչ ա, ես անգլերեն չեմ հասկանում, հայերեն ասա, կամ` մենք էս տանը մենակ հայերեն ենք խոսում, չգիտե՞ս: ))
Դավիթը (7 տարեկան) էլի նորմալ խոսում է հայերեն, թեև էդ հարցում Արեգից բավական հետ է, այսինքն` նույն տարիքում Արեգն ավելի հարուստ բառապաշար ու ավելի սահուն խոսք ուներ: Երևի նրանից է, որ Արեգը շատ ավելի ուշ է սկսել խոսել, դրա համար իրենով ավելի շատ ենք զբաղվել, հատկապես խոսքի զարգացմամբ, իսկ Դավիթը շատ շուտ է խոսել սկսել, իր դեպքում շատ բաներ հեշտությամբ ու ինքնըիրեն են եղել, մենք էլ էդ առումով մի քիչ արխայնացել ենք ու նույնքան շատ ջանք չենք թափել իր հետ: Բայց դե էլի լավ է, համենայնդեպս, մենք միայն հայերեն ենք խոսում իրար հետ, իր հետ ոչ ոք անգլերեն չի խոսում ընտանիքում, ինքն էլ գիտի, որ եթե անգլերեն բան ասի, արձագանք չի ստանալու, ու հիմնականում հայերեն է խոսում: Հիմա իր մոտ էն փուլն է, որ փորձում է դպրոցից բերած անգլերենն առաջ տանել նաև տանը, բայց դե մենք էլ ինտենսիվ դիմադրում ենք: Քանի որ Արեգի հետ մի անգամ արդեն անցել ենք էս փուլի միջով, արդեն պատկերացում ունեմ` ինչու է էդպես, ինչ պիտի անենք, որ հաղթահարվի, ու մոտավորապես ինչքան ժամանակից կանցնի: Մի երկու տարուց, կարծում եմ, իր դեպքում էլ արդեն գիտակցված մոտեցում կլինի, էլ չի փորձի անգլերեն խոսել. կարևորը` ընտանիքում դրա համար նպաստավոր պայմաններ բացարձակապես չկան, մնացածը ժամանակի հարց է: Հայերեն գրել-կարդալ էլ գիտի վաղուց (ես հետը կանոնավոր կերպով պարապում եմ դասագրքով, պլյուս` խաղեր-մաղեր): Մինչև վերջերս ինքը միայն մեր ընտանեկան բանավոր հայերեն խաղերին էր մասնակցում, քանի որ գրավորը դեռ վարժ չէր, վերջերս սկսել է նաև բառքամոցիին ու մյուս գրավոր խաղերին էլ մասնակցել ու շատ սիրում է էդ խաղերը: Կարծում եմ` դա էլ է լավ մոտիվացիա եղել, որ ձգտի գրավոր հմտությունները բարելավել: