Հայկօ
28.09.2013, 23:32
Պարոն հանձնաժողովի նախագահ, խոսքս սկսելուց առաջ հարկ եմ համարում զգուշացնել ձեզ, որ իմ ցուցմունքների մեծ մասը կարող է ծայրահեղ տհաճ և անգամ նողկալի թվալ ունկնդիրների համար: Ես ստիպված եմ լինելու խոսել մարդու բնույթի այնպիսի կողմերի մասին, որոնք հազվադեպ են քննարկվում լայն հասարակության մեջ և, անկասկած, նախատեսված չեն Կոնգրեսի հատուկ հանձնաժողովի առջև բարձրաձայնելու համար: Վախենամ սակայն, որ այս անգամ դուք ստիպված պիտի լինեք դիմանալ ու մինչև վերջ լսել ինձ: Երբեմն գալիս է մի ժամանակ, երբ հարկավոր է լինում պատռել երեսպաշտության դիմակը, և հիմա հասունացել է հենց այդ պահը:
Ջենթլմեններ, մենք բոլորս գիշատիչների սերունդներ ենք: Դատելով ձեր դեմքերի արտահայտությունից՝ ներկաներիդ մեծամասնությունը չգիտի այդ տերմինի նշանակությունը: Դա բնավ զարմանալի չէ, քանի որ այդ բառը մեզ է հասել մի լեզվից, որ արդեն երկու հազար տարի է՝ գործածությունից դուրս է եկել ու մոռացվել է: Թերևս ավելի ճիշտ կլինի, եթե այսուհետ խուսափեմ ամեն տեսակ էվֆեմիզմներից ու փորձեմ ծայրաստիճան ազնիվ ու ուղղախոս լինել՝ ընդհուպ մինչև կոպտության աստիճան, անգամ եթե ստիպված լինեմ այնպիսի բառեր օգտագործել, որոնք անընդունելի են կիրթ հասարակության մեջ: Թույլ տվեք նախապես ներողություն խնդրել, եթե իմ խոսքերը վիրավորական հնչեն ինչ-որ մեկի համար:
Ընդամենը մի քանի հարյուրամյակ առաջ գրեթե բոլոր մարդկանց ամենասիրելի կերակուրը միսն էր, կամ, այլ կերպ ասած, սպանված կենդանիների մարմինը: Քավ լիցի, ես չեմ փորձում նողկանք առաջացնել ձեր մեջ. այն, ինչ ասացի, պարզ ճշմարտություն է, որ կարող եք հեշտությամբ ստուգել՝ վերցնելով պատմության ցանկացած գիրք...
Իհարկե, պարոն նախագահ, իհարկե, ես պատրաստ եմ սպասելու, մինչև սենատոր Իրվինգի սիրտը դադարի խառնել: Մենք՝ պրոֆեսիոնալներս, երբեմն մոռանում ենք, թե հասարակ մարդիկ ինչպես կարող են արձագանքել այս տեսակ հայտարարություններին: Այսուհանդերձ՝ ստիպված եմ զգուշացնել հանձնաժողովին, որ սա բնավ էլ ամենասարսափելի բանը չէր, որ այսօր կհնչի այս սրահում: Ջենթլմեններ, եթե ձեզնից որևէ մեկը նույնքան թույլ ստամոքս ունի, խորհուրդ եմ տալիս հետևելու սենատորի օրինակին, քանի դեռ շատ ուշ չէ:
Թույլ տվեք շարունակել: Առաջ բոլոր սննդամթերքները բաժանվում էին երկու խմբերի: Դրանց մեծագույն մասը բուսական ծագում ուներ և արտադրվում էր հացահատիկներից, պտուղներից, պլանկտոնից, ջրիմուռերից և բուսականության այլ տեսակներից: Այսօր դժվար է անգամ պատկերացնել, որ մեր նախնիները մեծ մասամբ ֆերմերներ էին, ովքեր իրենց ամբողջ կյանքի ընթացքում ուտելիք էին քամում հողից կամ ծովից՝ պարզագույն և հաճախ խիստ ծանր աշխատանքի միջոցով, սակայն դա է ճշմարտությունը:
Սննդի երկրորդ տեսակը, եթե թույլ կտաք ինձ վերադառնալ այդ տհաճ թեմային, միսն էր, որ ստացվում էր համեմատաբար քիչ տեսակների կենդանիներից: Չի բացառվում, որ դուք գիտեք մի քանիսի անվանումները՝ կով, խոզ, ոչխար, կետ և այլն: Մարդկանց մեծամասնությունը (ներեցեք կրկին անգամ նույն բանն ընդգծելու համար, բայց սա անվիճելի փաստ է) միսը գերադասում էր ցանկացած ուրիշ ուտելիքից, չնայած, իհարկե, միայն ամենահարուստներն էին կարողանում լիովին հագուրդ տալ իրենց ախորժակին: Շատ շատերի համար միսը չտեսնված դելիկատես էր, որ երբեմն ավելանում էր իրենց՝ ավելի քան իննսուն տոկոսով բուսական սննդից բաղկացած ճաշացանկին:
Եթե փորձենք հանգիստ և առանց ավելորդ հուզմունքի դիտարկել այս խնդիրը (հուսով եմ, որ սենատոր Իրվինգն իրեն արդեն բավականաչափ լավ է զգում դրա համար), կտեսնենք, որ միսը չափազաց հազվագյուտ ու թանկ մթերք էր, որովհետև դրա արտադրությունը ծայրահեղ անարդյունավետ գործ է: Մեկ կիլոգրամ միս տալու համար կենդանուն առնվածն տասը կիլոգրամ բուսական սնունդ է պետք, ընդ որում՝ հաճախ այնպիսի սնունդ, որ մարդիկ իրենք էլ կարող են հանգիստ օգտագործել իրենց սննդակարգի մեջ: Եթե անգամ ժամանակավորապես մի կողմ թողնենք հարցի գեղագիտական կողմը, միևնույն է՝ պարզ է, որ նման իրավիճակը պիտի պարզապես անընդունելի լիներ քսաներորդ դարում բնակչության թվաքանակի պայթյունային աճից հետո: Միս ուտող յուրաքանչյուր մարդ փաստացի սովի էր մատնում տասը կամ ավելի ուրիշ մարդկանց:
Բարեբախտաբար՝ կենսաքիմիկոսները կարողացան լուծել այդ խնդիրը: Ինչպես գիտեք՝ տիեզերքի հետազոտությունների ընթացքում գտնված անթիվ-անհամար լուծումներից մեկը դարձավ նաև մեր հարցի պատասխանը: Ցանկացած սնունդ՝ լինի բուսական թե կենդանական, կազմված է ընդամենը մի քանի նույն տարրերից: Ածխածին, ջրածին, թթվածին, ազոտ, մի քիչ ծծումբ, մի քիչ ֆոսֆոր. հենց այս ու ևս մի քանի այլ տարրերի համակցություններն են, որ դառնում են այն բոլոր՝ գրեթե անվերջ թվով սննդատեսակները, որ մարդը երբևէ ճաշակել է կամ դեռ կճաշակի: Բախվելով լուսինն ու մյուս մոլորակները բնակեցնելու խնդրին՝ քսանմեկերորդ դարի կենսաքիմիկոսները հայտնաբերեցին, թե ինչպես է կարելի պարզագույն հումքից՝ ջրից, օդից ու հողից, սինթեզել ցանկացած ուտելիք: Կարծում եմ՝ չենք չափազանցնի, եթե ասենք, որ սա գիտության պատմության մեջ մեծագույն և, թերևս, ամենակարևոր ձեռքբերումն էր: Սակայն, ամեն դեպքում, չարժի շատ հպարտանալ մեր այդ մի հաջողությամբ. բուսական աշխարհը դեռ միլիարդավոր տարիներ առաջ էր հասել նույն արդյունքին:
Այսօր քիմիկոսները կարող են սինթեզել ցանկացած ուտելիք, որ ձեր մտքով կանցնի՝ անկախ այն բանից, թե դա բնության մեջ գոյություն ունի՞, թե՞ ոչ: Անշուշտ՝ եղան նաև սխալներ և անգամ աղետներ: Ամբողջ արդյունաբերական կայսրություններ էին ծնվում ու կործանվում. հիրավի՝ գյուղատնտեսությունից ու անասնապահությունից անցումը դեպի այսօրվա ավտոմատ գործարաններն ու հսկայական փոխարկիչները ամենածանր ու դժվար շրջանն էր: Սակայն մենք պարտավոր էինք դիմանալ ու դիմացանք, և այսօր բոլորս վայելում ենք մեր հաղթանակի պտուղները: Սովի սպառնալիքն ընդմիշտ ոչնչացված է, և մարդկությունը հիմա այնպիսի հարուստ ու բազմազան սնունդ ունի, որ ուրիշ ոչ մի դարաշրջանում չի եղել:
Բնականաբար՝ չի կարելի մոռանալ նաև հարցի բարոյական կողմի մասին: Մենք այլևս չենք սպանում միլիոնավոր կենդանի արարածների, իսկ այնպիսի զազրելի հաստատությունները, ինչպիսիք էին սպադանոցներն ու մսավաճառի կրպակները, առհավետ ջնջվել են երկրի երեսից: Այսօր դժվար է անգամ հավատալը, որ մեր նախնիները, ինչքան էլ դաժան ու կոպիտ եղած լինեին, կարող էին հանդուրժել նման բարբարոսությունները:
Եվ այնուամենայնիվ՝ անհնար է անցյալի հետ բոլոր կապերը խզել: Ինչպես արդեն նշեցի խոսքիս սկզբում, մենք պատկանում ենք գիշատիչների դասին: Մենք այնպիսի ճաշակների ու սովորույթների ժառանգորդն ենք, որ միլիոնավոր տարիների ընթացքում են ձևավորվել ու արմատացել: Ուզենք, թե չուզենք՝ ընդամենը մի քանի տասնամյակ առաջ մեր նախապապերից ոմանք դեռ շարունակում էին վայելել ընտանի կենդանիների միսը, երբ կարողանում էին հայթհայթել: Եվ մենք այսօր էլ ենք շարունակում հաճույքով ճաշակել նույն բանը...
Աստված իմ, թերևս ավելի լավ կլինի, եթե սենատոր Իրվինգը լքի նիստերի դահլիճը: Երևի չարժեր այդքան կոպիտ ձևակերպել միտքս: Ես, իհարկե, նկատի ունեի, որ այսօր մեր օգտագործած սինթետիկ սննդի մեծ մասը լրիվ նույն բանաձևն ու կազմությունն ունի, ինչ առաջվա բնական սննդամթերքները: Ասեմ ավելին՝ որոշ կերակրատեսակներ այնքան անթերի կրկնօրինակներ են, որ ոչ մի քիմիական կամ ինչ-որ ուրիշ տեստի միջոցով չի կարելի որևէ տարբերություն գտնել: Սա միանգամայն տրամաբանական ու հասկանալի լուծում է. մենք՝ արտադրողներս, պարզապես վերցնում ենք նախասինթետիկ շրջանի ամենատարածված ուտելիքներն ու վերստեղծում ենք դրանց համն ու տեսքը:
Բնականաբար՝ մենք դրանց նաև նոր անուններ ենք տալիս, որոնք զերծ են լինում սննդի՝ անատոմիական կամ կենդանական ծագման մասին ակնարկող որևէ իմաստից: Կարիք չկա մարդկանց հիշեցնելու իրենց ամոթալի անցյալը: Երբ դուք ռեստորանում թերթում եք ճաշացանկը, ձեր կարդացած անվանումների մեծագույն մասը կա՛մ քսանմեկերորդ դարում ստեղծված բառեր են, կա՛մ էլ փոխառված են ֆրանսերենից, որ այսօր հատուկենտ մարդիկ են հասկանում: Եթե հանկարծ մի օր ցանականաք պարզել ձեր դիմացկունյության աստիճանը, կարող եք մի հետաքրքիր, բայց խիստ տհաճ փորձ կատարել: Կոնգրեսի գրադարանի փակ մասնաճյուղում պահվում են հին ու հայտնի ռեստորանների հազարավոր ճաշացանկեր, ինչպես նաև Սպիտակ տանը կազմակերպված ճաշկերույթների բոլոր ճաշացանկերը: Որոշ թղթեր ավելի քան հինգ հարյուր տարվա պատմություն ունեն: Դրանք բոլորն աչքի են ընկնում իրենց կոպիտ, դիահերձարաններին հատուկ անկեղծությամբ, ինչը գրեթե անհնար է դարձնում այդ ցուցակները հանգիստ կարդալը: Չեմ կարող անգամ պատկերացնել, թե ուրիշ ինչը կարող է ավելի լավ ի ցույց դնել այն անհաղթահարելի անդունդը, որ մեզ բաժանում է ընդամենը մի քանի սերունդ առաջ ապրած մեր նախնիներից:
Այո, պարոն նախագահ, ես արդեն մոտենում եմ հարցի բուն էությանը: Այն, ինչ մինչև հիմա ասացի, հսկայական կարևորություն ունի մեզ համար և անքակտելիորեն կապված է մեր խնդրին՝ ինչքան էլ որ տհաճ լինի այդ մասին լսելը: Ես չեմ փորձում ձեր ախորժակը փչացնել, այլ պարզապես նկարագրում եմ ստեղծված իրավիճակը, որպեսզի հետո կարողանամ հիմնավորել իմ մեղադրանքն ընդդեմ իմ մրցակցի՝ «Եռամոլորակային սննդամթերքներ» ընկերության: Եթե դուք ծանոթ չլինեք հարցի պատմությանը, գուցե կարծեք, որ սա ընդամենը մի կամայական բողոք է, որի իրական պատճառն այն ծանր ֆինանսական կորուստներն են, որ իմ ընկերությունը կրում է այն բանից հետո, երբ շուկայում հայտնվեց «Ամբրոսիա պլյուսը»:
Հարգելի՛ ջենթլմեններ, այսօր ամեն շաբաթ նորանոր սննդամթերքներ են ստեղծվում: Գրեթե անհնար է հասցնել հետևել այդ ամենին: Ուտելիքները հայտնվում ու անհետանում են՝ կանացի նորաձև հագուստների նման, և հազարավոր նոր անվանումներից միայն մեկն է այնքան լավը լինում, որ ներառվում է մեր մշտական ճաշացանկում: Չափազանց հազվադեպ է պատահում, որ ինչ-որ նոր մթերք և՛ տեղնուտեղը դուր գա սպառողներին, և՛ մի քանի շաբաթից ավելի դիմանա շուկայում, և ես պատրաստ եմ ընդունելու, որ «Ամբրոսիա պլյուս» սննդամթերքների շարքը մեծագույն հաջողությունն էր սննդի արդյունաբերության ամբողջ պատմության մեջ: Դուք ինքներդ էլ շատ լավ ծանոթ եք ստեղծված իրավիճակին. մնացած ամեն ինչ գործնականում դուրս է մղվել շուկայից:
Անշուշտ՝ մենք ստիպված էինք ընդունելու այդ նոր մարտահրավերը: Իմ ընկերությունում աշխատում են արեգակնային համակարգի լավագույն կենսաքիմիկոսները, և նրանք անհապաղ սկսեցին ուսումնասիրել «Ամբրոսիա պլյուսը»: Կարծում եմ՝ ոչ մի առևտրային գաղտնիք բացած չեմ լինի, եթե ասեմ, որ մենք պահում ենք մարդկության կողմից երբևէ օգտագործված բոլոր ուտելիքների բաղադրատոմսերն ու քիմիական կազմությունները՝ լինեն դրանք բնական թե սինթետիկ՝ ընդհուպ մինչև այնպիսի չնաշխարհիկ ուտեստներ, որոնց մասին դուք երբևէ չեք էլ լսել, ինչպես, օրինակ, տապակած կաղամար, մեղրով մորեխներ, սիրամարգի լեզու կամ վեներյան հազարատերև: Ամենատարբեր սննդամթերքների համերն ու կազմությունները նկարագրող մեր հսկայական գրադարանն իմ ընկերության ամենաուժեղ զենքն է շուկայում, և դա ճիշտ է սննդարդյունաբերության ոլորտում գործունեություն ծավալող ցանկացած այլ ընկերության դեպքում ևս: Դրա հիման վրա մենք ամեն օր ընտրում ու համադրում ենք հազարավոր տարբեր բաղադրիչներ՝ ստանալով նորանոր սննդատեսակներ, և, որպես կանոն, կարող ենք առանց դժվարության կրկնօրինակել ցանկացած մթերք, որ մեր մրցակիցները դուրս են բերում շուկա:
Սակայն «Ամբրոսիա պլյուսը» բավականին երկար ժամանակ փակուղի էր մտցրել մեզ: Տեստերը ցույց էին տալիս, որ իր սպիտակուցային ու ճարպային կազմությամբ դա ոչ այլ ինչ է, քան սովորական միս, և, այնուամենայնիվ, մենք չէինք կարողանում նույնությամբ վերստեղծել դա: Առաջին անգամն էր, որ իմ քիմիկոսներն անհաջողության էին մատնվում: Ոչ ոք չէր կարողանում բացատրել, թե ինչն է այդ նոր ուտելիքի բացառիկ գրավչության գաղտնիքը, և թե ինչու է մնացած ամեն ինչ դրա համեմատ անհամ ու պարզունակ թվում: Եվ զարմանալի չէ, որ... Լավ, փորձեմ առաջ չընկնել:
Պարոն նախագահ, շատ շուտով ձեր առջև կկանգնի «Եռամոլորակային սննդամթերքների» գլխավոր տնօրենը. համոզված եմ՝ խիստ դժկամությամբ: Նա ձեզ կասի, որ «Ամբրոսիա պլյուսը» սինթեզվում է օդից, ջրից, կավից, ծծումբից, ֆոսֆորից և նման այլ բաներից: Եվ չնայած նրա խոսքերը կատարյալ ճշմարտություն կլինեն, դա մեր պատմության ամենաանկարևոր մասը կլինի: Որովհետև մենք արդեն բացահայտել ենք նրա գաղտնիքը, ինչը, բոլոր գաղտնիքների նման, չափազանց պարզ է թվում, հենց որ սկսում ես ամեն ինչ հասկանալ:
Ուզում եմ շնորհավորել իմ մրցակցին: Նրան հաջողվել է անսահման քանակությամբ ստեղծել մի բան, որ ի սկզբանե ամենակատարյալ սնունդն էր մարդկության համար: Մինչ այսօր դա ծայրահեղ հազվագյուտ ու դժվար ճարվող ուտելիք էր, և հենց այդ պատճառով էլ այն սակավաթիվ ընտրյալները, ովքեր կարողանում էին դա ճաշակել, այդքան բարձր էին գնահատում դա: Առանց բացառության՝ նրանք բոլորը երդվում էին, որ ոչինչ չի կարող համեմատվել դրա անմահական համի հետ:
Այո, «Եռամոլորակայինի» քիմիկոսները փայլուն կերպով լուծել են խնդրի տեխնիկական մասը: Հիմա ձեզ մնում է դատել ու գնահատական տալ հարցի փիլիսոփայական ու բարոյական կողմին:
Իմ ճառի սկզբում ես օգտագործեցի «գիշատիչ» հնացած բառը: Այժմ ստիպված եմ ձեզ ծանոթացնել մեկ այլ բառի հետ: Թույլ տվեք տառ առ տառ արտասանել այն ձեզ համար. Կ-Ա-Ն-Ն-Ի-Բ-Ա-Լ:
Թարգմանիչ՝ Հայկ Ֆելեքյան
Ջենթլմեններ, մենք բոլորս գիշատիչների սերունդներ ենք: Դատելով ձեր դեմքերի արտահայտությունից՝ ներկաներիդ մեծամասնությունը չգիտի այդ տերմինի նշանակությունը: Դա բնավ զարմանալի չէ, քանի որ այդ բառը մեզ է հասել մի լեզվից, որ արդեն երկու հազար տարի է՝ գործածությունից դուրս է եկել ու մոռացվել է: Թերևս ավելի ճիշտ կլինի, եթե այսուհետ խուսափեմ ամեն տեսակ էվֆեմիզմներից ու փորձեմ ծայրաստիճան ազնիվ ու ուղղախոս լինել՝ ընդհուպ մինչև կոպտության աստիճան, անգամ եթե ստիպված լինեմ այնպիսի բառեր օգտագործել, որոնք անընդունելի են կիրթ հասարակության մեջ: Թույլ տվեք նախապես ներողություն խնդրել, եթե իմ խոսքերը վիրավորական հնչեն ինչ-որ մեկի համար:
Ընդամենը մի քանի հարյուրամյակ առաջ գրեթե բոլոր մարդկանց ամենասիրելի կերակուրը միսն էր, կամ, այլ կերպ ասած, սպանված կենդանիների մարմինը: Քավ լիցի, ես չեմ փորձում նողկանք առաջացնել ձեր մեջ. այն, ինչ ասացի, պարզ ճշմարտություն է, որ կարող եք հեշտությամբ ստուգել՝ վերցնելով պատմության ցանկացած գիրք...
Իհարկե, պարոն նախագահ, իհարկե, ես պատրաստ եմ սպասելու, մինչև սենատոր Իրվինգի սիրտը դադարի խառնել: Մենք՝ պրոֆեսիոնալներս, երբեմն մոռանում ենք, թե հասարակ մարդիկ ինչպես կարող են արձագանքել այս տեսակ հայտարարություններին: Այսուհանդերձ՝ ստիպված եմ զգուշացնել հանձնաժողովին, որ սա բնավ էլ ամենասարսափելի բանը չէր, որ այսօր կհնչի այս սրահում: Ջենթլմեններ, եթե ձեզնից որևէ մեկը նույնքան թույլ ստամոքս ունի, խորհուրդ եմ տալիս հետևելու սենատորի օրինակին, քանի դեռ շատ ուշ չէ:
Թույլ տվեք շարունակել: Առաջ բոլոր սննդամթերքները բաժանվում էին երկու խմբերի: Դրանց մեծագույն մասը բուսական ծագում ուներ և արտադրվում էր հացահատիկներից, պտուղներից, պլանկտոնից, ջրիմուռերից և բուսականության այլ տեսակներից: Այսօր դժվար է անգամ պատկերացնել, որ մեր նախնիները մեծ մասամբ ֆերմերներ էին, ովքեր իրենց ամբողջ կյանքի ընթացքում ուտելիք էին քամում հողից կամ ծովից՝ պարզագույն և հաճախ խիստ ծանր աշխատանքի միջոցով, սակայն դա է ճշմարտությունը:
Սննդի երկրորդ տեսակը, եթե թույլ կտաք ինձ վերադառնալ այդ տհաճ թեմային, միսն էր, որ ստացվում էր համեմատաբար քիչ տեսակների կենդանիներից: Չի բացառվում, որ դուք գիտեք մի քանիսի անվանումները՝ կով, խոզ, ոչխար, կետ և այլն: Մարդկանց մեծամասնությունը (ներեցեք կրկին անգամ նույն բանն ընդգծելու համար, բայց սա անվիճելի փաստ է) միսը գերադասում էր ցանկացած ուրիշ ուտելիքից, չնայած, իհարկե, միայն ամենահարուստներն էին կարողանում լիովին հագուրդ տալ իրենց ախորժակին: Շատ շատերի համար միսը չտեսնված դելիկատես էր, որ երբեմն ավելանում էր իրենց՝ ավելի քան իննսուն տոկոսով բուսական սննդից բաղկացած ճաշացանկին:
Եթե փորձենք հանգիստ և առանց ավելորդ հուզմունքի դիտարկել այս խնդիրը (հուսով եմ, որ սենատոր Իրվինգն իրեն արդեն բավականաչափ լավ է զգում դրա համար), կտեսնենք, որ միսը չափազաց հազվագյուտ ու թանկ մթերք էր, որովհետև դրա արտադրությունը ծայրահեղ անարդյունավետ գործ է: Մեկ կիլոգրամ միս տալու համար կենդանուն առնվածն տասը կիլոգրամ բուսական սնունդ է պետք, ընդ որում՝ հաճախ այնպիսի սնունդ, որ մարդիկ իրենք էլ կարող են հանգիստ օգտագործել իրենց սննդակարգի մեջ: Եթե անգամ ժամանակավորապես մի կողմ թողնենք հարցի գեղագիտական կողմը, միևնույն է՝ պարզ է, որ նման իրավիճակը պիտի պարզապես անընդունելի լիներ քսաներորդ դարում բնակչության թվաքանակի պայթյունային աճից հետո: Միս ուտող յուրաքանչյուր մարդ փաստացի սովի էր մատնում տասը կամ ավելի ուրիշ մարդկանց:
Բարեբախտաբար՝ կենսաքիմիկոսները կարողացան լուծել այդ խնդիրը: Ինչպես գիտեք՝ տիեզերքի հետազոտությունների ընթացքում գտնված անթիվ-անհամար լուծումներից մեկը դարձավ նաև մեր հարցի պատասխանը: Ցանկացած սնունդ՝ լինի բուսական թե կենդանական, կազմված է ընդամենը մի քանի նույն տարրերից: Ածխածին, ջրածին, թթվածին, ազոտ, մի քիչ ծծումբ, մի քիչ ֆոսֆոր. հենց այս ու ևս մի քանի այլ տարրերի համակցություններն են, որ դառնում են այն բոլոր՝ գրեթե անվերջ թվով սննդատեսակները, որ մարդը երբևէ ճաշակել է կամ դեռ կճաշակի: Բախվելով լուսինն ու մյուս մոլորակները բնակեցնելու խնդրին՝ քսանմեկերորդ դարի կենսաքիմիկոսները հայտնաբերեցին, թե ինչպես է կարելի պարզագույն հումքից՝ ջրից, օդից ու հողից, սինթեզել ցանկացած ուտելիք: Կարծում եմ՝ չենք չափազանցնի, եթե ասենք, որ սա գիտության պատմության մեջ մեծագույն և, թերևս, ամենակարևոր ձեռքբերումն էր: Սակայն, ամեն դեպքում, չարժի շատ հպարտանալ մեր այդ մի հաջողությամբ. բուսական աշխարհը դեռ միլիարդավոր տարիներ առաջ էր հասել նույն արդյունքին:
Այսօր քիմիկոսները կարող են սինթեզել ցանկացած ուտելիք, որ ձեր մտքով կանցնի՝ անկախ այն բանից, թե դա բնության մեջ գոյություն ունի՞, թե՞ ոչ: Անշուշտ՝ եղան նաև սխալներ և անգամ աղետներ: Ամբողջ արդյունաբերական կայսրություններ էին ծնվում ու կործանվում. հիրավի՝ գյուղատնտեսությունից ու անասնապահությունից անցումը դեպի այսօրվա ավտոմատ գործարաններն ու հսկայական փոխարկիչները ամենածանր ու դժվար շրջանն էր: Սակայն մենք պարտավոր էինք դիմանալ ու դիմացանք, և այսօր բոլորս վայելում ենք մեր հաղթանակի պտուղները: Սովի սպառնալիքն ընդմիշտ ոչնչացված է, և մարդկությունը հիմա այնպիսի հարուստ ու բազմազան սնունդ ունի, որ ուրիշ ոչ մի դարաշրջանում չի եղել:
Բնականաբար՝ չի կարելի մոռանալ նաև հարցի բարոյական կողմի մասին: Մենք այլևս չենք սպանում միլիոնավոր կենդանի արարածների, իսկ այնպիսի զազրելի հաստատությունները, ինչպիսիք էին սպադանոցներն ու մսավաճառի կրպակները, առհավետ ջնջվել են երկրի երեսից: Այսօր դժվար է անգամ հավատալը, որ մեր նախնիները, ինչքան էլ դաժան ու կոպիտ եղած լինեին, կարող էին հանդուրժել նման բարբարոսությունները:
Եվ այնուամենայնիվ՝ անհնար է անցյալի հետ բոլոր կապերը խզել: Ինչպես արդեն նշեցի խոսքիս սկզբում, մենք պատկանում ենք գիշատիչների դասին: Մենք այնպիսի ճաշակների ու սովորույթների ժառանգորդն ենք, որ միլիոնավոր տարիների ընթացքում են ձևավորվել ու արմատացել: Ուզենք, թե չուզենք՝ ընդամենը մի քանի տասնամյակ առաջ մեր նախապապերից ոմանք դեռ շարունակում էին վայելել ընտանի կենդանիների միսը, երբ կարողանում էին հայթհայթել: Եվ մենք այսօր էլ ենք շարունակում հաճույքով ճաշակել նույն բանը...
Աստված իմ, թերևս ավելի լավ կլինի, եթե սենատոր Իրվինգը լքի նիստերի դահլիճը: Երևի չարժեր այդքան կոպիտ ձևակերպել միտքս: Ես, իհարկե, նկատի ունեի, որ այսօր մեր օգտագործած սինթետիկ սննդի մեծ մասը լրիվ նույն բանաձևն ու կազմությունն ունի, ինչ առաջվա բնական սննդամթերքները: Ասեմ ավելին՝ որոշ կերակրատեսակներ այնքան անթերի կրկնօրինակներ են, որ ոչ մի քիմիական կամ ինչ-որ ուրիշ տեստի միջոցով չի կարելի որևէ տարբերություն գտնել: Սա միանգամայն տրամաբանական ու հասկանալի լուծում է. մենք՝ արտադրողներս, պարզապես վերցնում ենք նախասինթետիկ շրջանի ամենատարածված ուտելիքներն ու վերստեղծում ենք դրանց համն ու տեսքը:
Բնականաբար՝ մենք դրանց նաև նոր անուններ ենք տալիս, որոնք զերծ են լինում սննդի՝ անատոմիական կամ կենդանական ծագման մասին ակնարկող որևէ իմաստից: Կարիք չկա մարդկանց հիշեցնելու իրենց ամոթալի անցյալը: Երբ դուք ռեստորանում թերթում եք ճաշացանկը, ձեր կարդացած անվանումների մեծագույն մասը կա՛մ քսանմեկերորդ դարում ստեղծված բառեր են, կա՛մ էլ փոխառված են ֆրանսերենից, որ այսօր հատուկենտ մարդիկ են հասկանում: Եթե հանկարծ մի օր ցանականաք պարզել ձեր դիմացկունյության աստիճանը, կարող եք մի հետաքրքիր, բայց խիստ տհաճ փորձ կատարել: Կոնգրեսի գրադարանի փակ մասնաճյուղում պահվում են հին ու հայտնի ռեստորանների հազարավոր ճաշացանկեր, ինչպես նաև Սպիտակ տանը կազմակերպված ճաշկերույթների բոլոր ճաշացանկերը: Որոշ թղթեր ավելի քան հինգ հարյուր տարվա պատմություն ունեն: Դրանք բոլորն աչքի են ընկնում իրենց կոպիտ, դիահերձարաններին հատուկ անկեղծությամբ, ինչը գրեթե անհնար է դարձնում այդ ցուցակները հանգիստ կարդալը: Չեմ կարող անգամ պատկերացնել, թե ուրիշ ինչը կարող է ավելի լավ ի ցույց դնել այն անհաղթահարելի անդունդը, որ մեզ բաժանում է ընդամենը մի քանի սերունդ առաջ ապրած մեր նախնիներից:
Այո, պարոն նախագահ, ես արդեն մոտենում եմ հարցի բուն էությանը: Այն, ինչ մինչև հիմա ասացի, հսկայական կարևորություն ունի մեզ համար և անքակտելիորեն կապված է մեր խնդրին՝ ինչքան էլ որ տհաճ լինի այդ մասին լսելը: Ես չեմ փորձում ձեր ախորժակը փչացնել, այլ պարզապես նկարագրում եմ ստեղծված իրավիճակը, որպեսզի հետո կարողանամ հիմնավորել իմ մեղադրանքն ընդդեմ իմ մրցակցի՝ «Եռամոլորակային սննդամթերքներ» ընկերության: Եթե դուք ծանոթ չլինեք հարցի պատմությանը, գուցե կարծեք, որ սա ընդամենը մի կամայական բողոք է, որի իրական պատճառն այն ծանր ֆինանսական կորուստներն են, որ իմ ընկերությունը կրում է այն բանից հետո, երբ շուկայում հայտնվեց «Ամբրոսիա պլյուսը»:
Հարգելի՛ ջենթլմեններ, այսօր ամեն շաբաթ նորանոր սննդամթերքներ են ստեղծվում: Գրեթե անհնար է հասցնել հետևել այդ ամենին: Ուտելիքները հայտնվում ու անհետանում են՝ կանացի նորաձև հագուստների նման, և հազարավոր նոր անվանումներից միայն մեկն է այնքան լավը լինում, որ ներառվում է մեր մշտական ճաշացանկում: Չափազանց հազվադեպ է պատահում, որ ինչ-որ նոր մթերք և՛ տեղնուտեղը դուր գա սպառողներին, և՛ մի քանի շաբաթից ավելի դիմանա շուկայում, և ես պատրաստ եմ ընդունելու, որ «Ամբրոսիա պլյուս» սննդամթերքների շարքը մեծագույն հաջողությունն էր սննդի արդյունաբերության ամբողջ պատմության մեջ: Դուք ինքներդ էլ շատ լավ ծանոթ եք ստեղծված իրավիճակին. մնացած ամեն ինչ գործնականում դուրս է մղվել շուկայից:
Անշուշտ՝ մենք ստիպված էինք ընդունելու այդ նոր մարտահրավերը: Իմ ընկերությունում աշխատում են արեգակնային համակարգի լավագույն կենսաքիմիկոսները, և նրանք անհապաղ սկսեցին ուսումնասիրել «Ամբրոսիա պլյուսը»: Կարծում եմ՝ ոչ մի առևտրային գաղտնիք բացած չեմ լինի, եթե ասեմ, որ մենք պահում ենք մարդկության կողմից երբևէ օգտագործված բոլոր ուտելիքների բաղադրատոմսերն ու քիմիական կազմությունները՝ լինեն դրանք բնական թե սինթետիկ՝ ընդհուպ մինչև այնպիսի չնաշխարհիկ ուտեստներ, որոնց մասին դուք երբևէ չեք էլ լսել, ինչպես, օրինակ, տապակած կաղամար, մեղրով մորեխներ, սիրամարգի լեզու կամ վեներյան հազարատերև: Ամենատարբեր սննդամթերքների համերն ու կազմությունները նկարագրող մեր հսկայական գրադարանն իմ ընկերության ամենաուժեղ զենքն է շուկայում, և դա ճիշտ է սննդարդյունաբերության ոլորտում գործունեություն ծավալող ցանկացած այլ ընկերության դեպքում ևս: Դրա հիման վրա մենք ամեն օր ընտրում ու համադրում ենք հազարավոր տարբեր բաղադրիչներ՝ ստանալով նորանոր սննդատեսակներ, և, որպես կանոն, կարող ենք առանց դժվարության կրկնօրինակել ցանկացած մթերք, որ մեր մրցակիցները դուրս են բերում շուկա:
Սակայն «Ամբրոսիա պլյուսը» բավականին երկար ժամանակ փակուղի էր մտցրել մեզ: Տեստերը ցույց էին տալիս, որ իր սպիտակուցային ու ճարպային կազմությամբ դա ոչ այլ ինչ է, քան սովորական միս, և, այնուամենայնիվ, մենք չէինք կարողանում նույնությամբ վերստեղծել դա: Առաջին անգամն էր, որ իմ քիմիկոսներն անհաջողության էին մատնվում: Ոչ ոք չէր կարողանում բացատրել, թե ինչն է այդ նոր ուտելիքի բացառիկ գրավչության գաղտնիքը, և թե ինչու է մնացած ամեն ինչ դրա համեմատ անհամ ու պարզունակ թվում: Եվ զարմանալի չէ, որ... Լավ, փորձեմ առաջ չընկնել:
Պարոն նախագահ, շատ շուտով ձեր առջև կկանգնի «Եռամոլորակային սննդամթերքների» գլխավոր տնօրենը. համոզված եմ՝ խիստ դժկամությամբ: Նա ձեզ կասի, որ «Ամբրոսիա պլյուսը» սինթեզվում է օդից, ջրից, կավից, ծծումբից, ֆոսֆորից և նման այլ բաներից: Եվ չնայած նրա խոսքերը կատարյալ ճշմարտություն կլինեն, դա մեր պատմության ամենաանկարևոր մասը կլինի: Որովհետև մենք արդեն բացահայտել ենք նրա գաղտնիքը, ինչը, բոլոր գաղտնիքների նման, չափազանց պարզ է թվում, հենց որ սկսում ես ամեն ինչ հասկանալ:
Ուզում եմ շնորհավորել իմ մրցակցին: Նրան հաջողվել է անսահման քանակությամբ ստեղծել մի բան, որ ի սկզբանե ամենակատարյալ սնունդն էր մարդկության համար: Մինչ այսօր դա ծայրահեղ հազվագյուտ ու դժվար ճարվող ուտելիք էր, և հենց այդ պատճառով էլ այն սակավաթիվ ընտրյալները, ովքեր կարողանում էին դա ճաշակել, այդքան բարձր էին գնահատում դա: Առանց բացառության՝ նրանք բոլորը երդվում էին, որ ոչինչ չի կարող համեմատվել դրա անմահական համի հետ:
Այո, «Եռամոլորակայինի» քիմիկոսները փայլուն կերպով լուծել են խնդրի տեխնիկական մասը: Հիմա ձեզ մնում է դատել ու գնահատական տալ հարցի փիլիսոփայական ու բարոյական կողմին:
Իմ ճառի սկզբում ես օգտագործեցի «գիշատիչ» հնացած բառը: Այժմ ստիպված եմ ձեզ ծանոթացնել մեկ այլ բառի հետ: Թույլ տվեք տառ առ տառ արտասանել այն ձեզ համար. Կ-Ա-Ն-Ն-Ի-Բ-Ա-Լ:
Թարգմանիչ՝ Հայկ Ֆելեքյան