Tig
29.12.2011, 17:48
Ամենահարմարը այս բաժինը համարեցի այս թեմայի համար, քանի որ տոնը թե մշակությանին երևույթ է, թե անցուդարձ :)
1000 հատ հելլոուին արժե...
Բարեկենդան
Բարեկենդանի բոլոր օրերը ներծծված են «աշխարհի վերջի» հոգեբանությամբ, անսահման, խենթ ազատությամբ (http://www.interpress.am/news/id/26600.html)
Բարեկենդանը շարժական տոն է: Որոշ վայրերում Բարեկենդանը տևում էր 2 շաբաթ` անմիջապես հաջորդելով Ս.Սարգսին և ավարտվելով Մեծ պասով: Պարերի, խաղերի, զվարճահանդեսների,թատերախաղերի, հրապարակային խնջույքների, կերուխումի, կատակների, ուրախության 2 շաբաթ , որոնց ընթացքում հասարակական հարաբերությունների, ընտանեկան բարքերի , հասակային խմբերի մինչ այդ ընդունված, առօրեական նորմերը գլխիվայր շուռ են գալիս.ժուժկալությունը փոխարինվում է անհագուրդ ուտել- խմելով, երիտասարդների սովորությաին իրավունքով պարտադրված զուսպ, ենթակայական դիրքը տարիքավորների առաջ փոխարինվում է նրանց վարք ու բարքի ազատությամբ, փոխվում են սոցիալական դերերը և այլն: Բարեկենդանը լուսնային տարեսկզբի տոն է և նրա ակունքները գտնվում են տիեզերական կոդում` լուսնի ծննդյան հետ, տնտեսական կոդում`որսորդական շրջանի ավարտի հետ, դիցաբանական կոդում` տոտեմ նախնիների հետ: Բարեկենդանով նշանավորվում է անցումը ձմեռային շրջանից դեպի գարուն: Տոնը չունի ոչ միայն քրիստոնեկան զուգահեռ, այլև գրեթե չի նշմարվում զարգացած հեթանոսության շրջանի ազդեցոթյան գծեր: Շատ ավելի հետաքրքիր է տոնի բուն էությունը` հիմանական ծեսերն ու արարողությունները փաստում են, որ տոնը կապված է << վերջ>> գաղափարի հետ: < Առաջին օրվա մոգություն> տերմինով են բնորոշվում այն արարողություններն ու ծիսա-հմայական գործողությունները, որոնք կապված են տարվա առաջին բերքի, առաջին օրվա, առաջին երեխայի, ընտանի կենդանիների առաջին ծինի, <<առաջինի>> իմաստը կրող այլ առարկաների և տիեզերական երևույթների հետ: Բարեկենդանի բոլոր օրերը ներծծված են << աշխարհի վերջի>> հոգեբանությամբ, անսահման, խենթ ազատությամբ: Այդ օրերն ապրում էին այպես, ասես դրանք կյանքի վերջին օրերը լինեին:
Գալու էր Զատիկը և վերակենդանացումը, բայց մահը լիարժեք էր իր խորհրդանշական իմաստով: Առհասարակ, ժողովրդական մտածողությունը չի ընկալում մեկ անգամ և ընդմիշտ մեռնելու գաղափարը, չկա վերջնական մահ: Մահվանը հաջորդում է վերածնունդը: Հայոց բանահյուսական մտածողությունն այս գաղափարն արձագանքել է ասացվածքով`<< Լալաման ու ծաղրաման մեկտեղ է>>: Բարեկենդանի անզուսպ, ցնծալի ֆոնի վրա առանձնանում են ողբերգական բովանդակության երգերը `նաև մեղեդու առումով:Այսինքն` տոնի նախնական խորհրդանիշներից մեկը եղել է ծիսականացված մահը, մահվան , <<վերջի>> գաղափարը:
Տոնին պատրաստվում և մասնակցում էին բոլորը`մեծ , թե փոքր:
Երկու- երեք օր առաջ կանայք և տղամարդիկ դադարում էին աշխատել , զանազան խաղեր էին խաղում, զվարճանում երեխաների պես: Հավաքվում էին մեծ ու փոքր, մի կողմ էին դրվում պետական կամ եկեղեցական օրենքները, ամեն մարդ առանց քաշվելու ասում էր իր խոսքը:Բուն Բարեկենդանը բացի խրախճանքից, կեր ու խումից, նաև ազատության օր էր:Այդ օրը հիշվում էին նաև պանդխտության մեջ գտնվողներին ու երգում էին հատուկ տաղեր:Բարեկենդանի երեկոն բարեկամներն ու հարազատները միասին էին անցկացնում: Կուշտ ուտում էին ու խմում, քանզի առջևում յոթշաբաթյա պասն էր: Ամենավերջում ուտում էին ձու` բերանը կողպելու համար, որպեսզի Զատիկին դարձյալ ձվով այն բանան։Նույնիսկ եկեղեցին է այդ օրը խստակենցաղ հոգևորականների համար սահմանել որոշ ազատություններ: Այստեղ ևս մուտք են գործել բարեկենդանյան խաղերն ու խրախճանքները:Երեկոյան, երբ խնջույքներից հոգնած մեծերը հավաքվում էին տանը, դուռը բացվում էր աղմուկով, երգով, թմբուկով և ներս էին ընկնում երեխանները: Տղաները հագած էին լինում աղջիկների հագուստ,փոքրերը`մեծի, երբեմն` ծաղրածուի:Կերպարանափոխված կամ դիմակավորված խմբերով զվարճախաղերը և թատերական ներկայացումները Բարեկենդանի առավել սիրված հանդիսություններն էին: Դրանց մասնակցում էին թե երեխաները, թե մեծահասակները:Արտաքինը պիտի հնարավորին չափ ծիծաղաշարժ լիներ, դեմքերին դնում էին ծիծաղելի դիմակներ կամ մուր, ալյուր քսում, ածուխով ներկում: Երեխաները տեսարան էին ներկայացնում գյուղի կյանքից կամ խաղում էին որևէ սրամիտ սյուժե:
Աղբյուր՝ interpress.am
1000 հատ հելլոուին արժե...
Բարեկենդան
Բարեկենդանի բոլոր օրերը ներծծված են «աշխարհի վերջի» հոգեբանությամբ, անսահման, խենթ ազատությամբ (http://www.interpress.am/news/id/26600.html)
Բարեկենդանը շարժական տոն է: Որոշ վայրերում Բարեկենդանը տևում էր 2 շաբաթ` անմիջապես հաջորդելով Ս.Սարգսին և ավարտվելով Մեծ պասով: Պարերի, խաղերի, զվարճահանդեսների,թատերախաղերի, հրապարակային խնջույքների, կերուխումի, կատակների, ուրախության 2 շաբաթ , որոնց ընթացքում հասարակական հարաբերությունների, ընտանեկան բարքերի , հասակային խմբերի մինչ այդ ընդունված, առօրեական նորմերը գլխիվայր շուռ են գալիս.ժուժկալությունը փոխարինվում է անհագուրդ ուտել- խմելով, երիտասարդների սովորությաին իրավունքով պարտադրված զուսպ, ենթակայական դիրքը տարիքավորների առաջ փոխարինվում է նրանց վարք ու բարքի ազատությամբ, փոխվում են սոցիալական դերերը և այլն: Բարեկենդանը լուսնային տարեսկզբի տոն է և նրա ակունքները գտնվում են տիեզերական կոդում` լուսնի ծննդյան հետ, տնտեսական կոդում`որսորդական շրջանի ավարտի հետ, դիցաբանական կոդում` տոտեմ նախնիների հետ: Բարեկենդանով նշանավորվում է անցումը ձմեռային շրջանից դեպի գարուն: Տոնը չունի ոչ միայն քրիստոնեկան զուգահեռ, այլև գրեթե չի նշմարվում զարգացած հեթանոսության շրջանի ազդեցոթյան գծեր: Շատ ավելի հետաքրքիր է տոնի բուն էությունը` հիմանական ծեսերն ու արարողությունները փաստում են, որ տոնը կապված է << վերջ>> գաղափարի հետ: < Առաջին օրվա մոգություն> տերմինով են բնորոշվում այն արարողություններն ու ծիսա-հմայական գործողությունները, որոնք կապված են տարվա առաջին բերքի, առաջին օրվա, առաջին երեխայի, ընտանի կենդանիների առաջին ծինի, <<առաջինի>> իմաստը կրող այլ առարկաների և տիեզերական երևույթների հետ: Բարեկենդանի բոլոր օրերը ներծծված են << աշխարհի վերջի>> հոգեբանությամբ, անսահման, խենթ ազատությամբ: Այդ օրերն ապրում էին այպես, ասես դրանք կյանքի վերջին օրերը լինեին:
Գալու էր Զատիկը և վերակենդանացումը, բայց մահը լիարժեք էր իր խորհրդանշական իմաստով: Առհասարակ, ժողովրդական մտածողությունը չի ընկալում մեկ անգամ և ընդմիշտ մեռնելու գաղափարը, չկա վերջնական մահ: Մահվանը հաջորդում է վերածնունդը: Հայոց բանահյուսական մտածողությունն այս գաղափարն արձագանքել է ասացվածքով`<< Լալաման ու ծաղրաման մեկտեղ է>>: Բարեկենդանի անզուսպ, ցնծալի ֆոնի վրա առանձնանում են ողբերգական բովանդակության երգերը `նաև մեղեդու առումով:Այսինքն` տոնի նախնական խորհրդանիշներից մեկը եղել է ծիսականացված մահը, մահվան , <<վերջի>> գաղափարը:
Տոնին պատրաստվում և մասնակցում էին բոլորը`մեծ , թե փոքր:
Երկու- երեք օր առաջ կանայք և տղամարդիկ դադարում էին աշխատել , զանազան խաղեր էին խաղում, զվարճանում երեխաների պես: Հավաքվում էին մեծ ու փոքր, մի կողմ էին դրվում պետական կամ եկեղեցական օրենքները, ամեն մարդ առանց քաշվելու ասում էր իր խոսքը:Բուն Բարեկենդանը բացի խրախճանքից, կեր ու խումից, նաև ազատության օր էր:Այդ օրը հիշվում էին նաև պանդխտության մեջ գտնվողներին ու երգում էին հատուկ տաղեր:Բարեկենդանի երեկոն բարեկամներն ու հարազատները միասին էին անցկացնում: Կուշտ ուտում էին ու խմում, քանզի առջևում յոթշաբաթյա պասն էր: Ամենավերջում ուտում էին ձու` բերանը կողպելու համար, որպեսզի Զատիկին դարձյալ ձվով այն բանան։Նույնիսկ եկեղեցին է այդ օրը խստակենցաղ հոգևորականների համար սահմանել որոշ ազատություններ: Այստեղ ևս մուտք են գործել բարեկենդանյան խաղերն ու խրախճանքները:Երեկոյան, երբ խնջույքներից հոգնած մեծերը հավաքվում էին տանը, դուռը բացվում էր աղմուկով, երգով, թմբուկով և ներս էին ընկնում երեխանները: Տղաները հագած էին լինում աղջիկների հագուստ,փոքրերը`մեծի, երբեմն` ծաղրածուի:Կերպարանափոխված կամ դիմակավորված խմբերով զվարճախաղերը և թատերական ներկայացումները Բարեկենդանի առավել սիրված հանդիսություններն էին: Դրանց մասնակցում էին թե երեխաները, թե մեծահասակները:Արտաքինը պիտի հնարավորին չափ ծիծաղաշարժ լիներ, դեմքերին դնում էին ծիծաղելի դիմակներ կամ մուր, ալյուր քսում, ածուխով ներկում: Երեխաները տեսարան էին ներկայացնում գյուղի կյանքից կամ խաղում էին որևէ սրամիտ սյուժե:
Աղբյուր՝ interpress.am