Դիտել ողջ տարբերակը : Արձակ. Քայլեր ավազի վրայով (հատվածներ)
(...)
Մարդը, որը վաճառում էր երջանկության հորմոններ, սնանկացրեց ինձ, և երբ այլևս ոչինչ չունեի, անվճար առաջարկեց համբերության կաթիլներ` մի ամանի մեջ, որի սանդղակը ժամանակն էր: Ընդամենը պետք էր օրը երեք անգամ խմել երկուական կաթիլ, մինչև ժամանակի վերջը: Կաթիլներն արճճի պես ծանր էին և կուլ չէին գնում: Երեքի փոխարեն տասնմեկ անգամ ձեռքս առա սրվակը, բայց այդպես էլ չկարողացա փորձել ենթադրվող անհամությունը, վերջում ջարդուփշուր արի պատին ու հանգստացա: Բայց չէ, չհանգստացա: Էլի գնացի մոտը. Այս անգամ օրորեց գլուխն ու այլևս իմ կողմ չնայեց: Արհամարհանքը քամի թքեց մխացող ինքնասիրությանս վերջին շեղջերի վրա, որոնք բոցավառվեցին ուժգին, քան երբևէ, ու քշեցի մինչև ամենաամայի ափը:
Երեկոն ոսկեգույն ճանապարհ էր փռել հանդարտ ալիքներին: Նստեցի ափին. օվկիանոսի շնչառությունն էր, ու մի քանի ճայ էին ճվում ժամանակ առ ժամանակ: Ավարտի համոզվածության հանգստությամբ (ինչպիսի զգացմունք) մեկիկ-մեկիկ տնտղում, շոյում էի ափամերձ ջրի քարերը, որոնք գեղեցիկ ու կենդանի էին ջրում, բայց հանելուն պես խամրում էին: Կրկին թրջում էի ու կսկիծով` հրդեհի բոցերով ճարճատող, դաջում դրանց երազ-գեղեցկությունը այնտեղ մի տեղ`սրտի հետևում: Կարոտը կուլ էր տալիս դեպի իր մութ, սարսափի չափ անհայտ խորքերը: Ճնշող էր, բայց ինչքան… Ափսոսանքով հանեցի նեղ օրվա համար պահած մի քիչ ճիգ, որի գերլարումով ուղեղս արտադրեց կամքի նեյրոններ. հավաքեցի քարերն ու նետեցի որքան հնարավոր է հեռու: Չհասցրի անգամ տեսնել ինչպես կորան ալիքներում…
Երեկոն ծովի մակարդակին էր արդեն: Հանվեցի, մտա ջուրը: Ոսկով փայլփլող շերտը տանում էր դեպի հորիզոն: Սահում էի անսովոր թեթև, անարգել, անջանք, ծփում էի արագություն: Անհանգիստ էի վերադարձիս համար, բայց չէի կարողանում դիմադրել…
Ափից մնաց թույլ ուրվագիծ: Իսկ այստեղ ծովի ժանյակները թավշյա քաղցրություն ունեն: Մեջքի վրա պառկած` գրկում եմ հայացքով երկնակամարի կորությունը: Սա է իրականությունը, մնացածը` անուրջներ բանտում: Ինչպիսի քառաչափ խորություն դեպի վերև. գույնն է չորրորդ չափողականությունը: Ես նավակ եմ: Ուզում եմ մեղմ օրորվեմ ու չմտածեմ հետոյի մասին. փայտյա անշունչ նավակ, որին ոչ ոք ոչ մի ձև չի վերաբերվում: Ուզում եմ լռվեմ ժամանակի մեջ ու չմտածեմ: Շոշափում եմ հավերժությունը…
Երեկոն գորշացավ, ու ես ճեղքում եմ սև ալիքները դեպի ափ…
… Ճանապարհ, լույսեր, ուղղորդված աղմուկ. ինձ կլանում է գիշերային քաղաքը:
(...)
Նրանց անվանում են breathing rocks /շնչող ժայռեր/, որոնց ներքևի մասում քարայր է: Օվկիանոսը շառաչյունով խփվում է ներս, ու ջրափոշին դուրս է ցփնում մյուս կողմից:
Անտարկտիդան 800 կիլոմետր է հեռու. սառցե օդը ծակում է նարնջագույն պաշտպանազգեստներով մարդկանց միակ բաց մասը` դեմքը:
Նավի շարժիչը հզոր է, բայց մեծ չի ինքը` 30-35 տեղանոց: Թափով ճղում է ալիքները` երկու ժայռի արանքով, այդպես է պետք, ասում է նավավարը, որպեսզի հոսքը չքշի սառուցյալ ջրեր, որտեղից փախուստն անհնար է
...Բնության հավիտենական մենակությունը: Անփոփոխ:
(...)
Ես` պառկած եմ ավազին` տաք, կենարար` հանքային նյութերով հարուստ, ես մոտ եմ մայր հողին, մոլորակի ընդերքին, ու ծակոտկեններով ներծծում եմ ուժը:
Ես պառկած եմ կիսամութ սենյակում, որի սրճագույն շերտավարահույրներն իջեցված են ու սրճագույն երանգ են գցում մթության վրա` մաքուր ու հավաք սենյակում, ուր լռությունն է զրնգում:
Ես` դատարկ մարզադահլիճի հաստ կաշվից, կապույտ ներքնակին եմ պառկած. Ուշ ժամ է, այստեղ ոչ ոք չկա, այստեղ մնացել է իմ մանկությունը` մաշված փայտերի հոտի, հին ու կոպիտ մատրասների ու բարձր առաստաղների ահռելիության մեջ:
Ես պառկած եմ բամբակների մեջ` անվրերջ քնքուշ ու անվերջ փափուկ: Այտս ջերմանում է քնքշանքից, ու ես մտքումս ժպտում եմ:
Ես ջրի մեջ եմ` ծանծաղ, որը գոլ ու մեղմ շոյում է` մերթ ծածկելով-մերթ բացելով ողորկ թիակներս ու մնացածն իր համաչափության մեջ:
Ես սկիզբն եմ կյանքի:
Դու` [մեղմ ու ուշադիր] սիրում ես մեջքս, ներքև, սրունքներս, վերև: Ոչ մի բանի համար: Դու իմ անցյալն ես, ու իմ ներկան: Չիմանալ ինչի համար: Ուղղակի:
(...)
- Իսկ ի՞նչ եղավ հետո:
- Հետո նրանք տեղափոխվեցին տարբեր աշխարհներ: Տարբեր: Մեկում շոշափելիքներ էին. փայտի բուրմունք կահույքի, կամ մարդկային դեմքեր` մոտիկ, շատ մոտիկ. շնչառությունդ շոշափող: Պատկերացնու՞մ ես, տեսնում ես մարդկային մի ամբողջ պատմություն` մաշկի տակ:
- Տխուր են էդ պատմությունները:
- Պատմությունները միշտ են տխուր:
- Իսկ ինչու՞ նա ընտրեց հենց այդ աշխարհը:
- Չգիտեմ: Իսկ ով ասաց, թե ընտրում ենք:
- Լավ, իսկ մյու՞սը: Պատմի’ր մյուսի աշխարհի մասին:
- Այն աշխարհը, ուր տեղափոխվեց մյուսը, 0-ների 1-երի աշխարհ էր: Այնտեղ սուբյեկտիվ չկար. ճիշտ է կամ ոչ: Ստացվում է կամ ոչ:
- Ու նա՞ էլ չընտրեց:
- Հա, նա արդեն դատապարտված էր: Կիբեր աշխարհն այն միակ տեղն էր, ուր նա ունակ էր շարունակել իր գոյությունը:
- Երջանիկ, ուրեմն:
- Բավական անտեղյակ կամ բթացած, որպեսզի զգար հակառակը:
- Ու նրանք այլևս չհանդիպեցի՞ն:
- Նա` շոշափելիքինը, մի բան պիտի գրեր մի օր, մոխրակապտագույն դալուկ զանգակների մասին: Թե ինչպես առավոտյան արթնացավ ու փոշոտ, քարքարոտ ճանապարհի եզրին գունաթափ զանգակներ էին:
- Թոշնած:
- Չէ, ընդամենը գունաթափ:
- Ու ճանապարհն ինչ-որ տե՞ղ էր տանում:
- Եթե գրեր:
- Իսկ հու՞յս: Հույսի պես մի բան կա՞ր ճանապարհին:
- Անշուշտ: Քարերն ու փոշին արդե’ն հույս էին:
- Դու սիրու՞մ ես սպասել:
- Գիտես, ես հենց նոր հասկացա, որ ես սիրում եմ սպասել: Մարդ կարող է սպասել հետաքրքիր, ինչպես որ կարող է խոսել հետաքրքրիր, պարել հետաքրքիր, նկարել հետաքրքիր:
- Ես այդ սպասման մեջ ուրախ ծիծաղի զրնգոց եմ լսում:
- Հա, կա այնտեղ ծիծաղ, բայց անբռնազբոս է այն: Ավելի շատ ներհայեցողություն կա:
- Իսկ դա ի՞նչ է տալիս:
- Ամեն ինչ:
- Ես գիտեմ, որ ցանկացած իրավիճակում ապրել կա, պետք է միայն ձևերն իմանալ:
- Ոչինչ էլ պետք չի իմանալ: Ընդամենը կատարի մի քանի պարզ կանոն. կեր քիչ, քնի ժամանակին ու մի վատնիր ժամանակդ:
- Դու ունես մի ցանկություն…
- Հա, ես ունեմ մեկը…
(...)
Ոչնչի մեջ սկսում ես ավելի պարզորոշ տեսնել առարկաները, երբ նրանք հայտնվում են, երբ ոչինչ չի խախտում ոչնչի հավիտենական անդորրը, իսկ առարկաները հյուր են:
Ոչնչի մեջ մշտապես անտրամադիր ես, տագնապներդ` հոգնած, հույզերդ` սառած, միայն արցունքներդ` պատրաստ թափվելու ամեն պահի, միայն ուզենաս:
Ոչնչի մեջ ժամանակն անցնում է այնպես, ինչպես մինչ այդ էր անցնում, միայն, կարծես, առանց ջղաձգումների:
Ոչնչի մեջ ունակ ես ապրելու ամեն մեկի ցավն այնպես, ինչպես սեփականը, բայց դրանից ծանրությունն աշխարհի վրայից չի վերանում, այն հավասարապես բաշխված է բոլորի ուսերին:
Ես ճանապարհ ընկա երեկոյան, այն փոշոտ, քարքարոտ ճամփան, որը երեկոն չէր օծել մուգ նարնջով, այլ հանգած հրաբխի գույն ուներ: Իմ ճամպրուկն իմ սիրտն էր, որը նման էր մինչև համարյա եզրը լցված բաժակի. պետք էր զգույշ քայլել, որ չթափվի: Թեև վտանգ էլ չկար. հավիտենական ոչինչն այն դրել էր սահմանափակ շարժունակության մեջ, միայն տարուբերվում էր մինչև կոկորդ, ու երբեմն` թույլ հոսում աչքերից: Վերջինիս համար շնորհակալ էի:
Ճանապարհին ինձ զբաղեցնում էի` մտաբերելով դիմանկարը` ոսկեզօծ, զանգվածեղ շրջանակի մեջ. նա կարճ, գեղեցիկ սանրվածք ուներ ու ժամանակի ուղեգծից դուրս հայացք: Հայացքն այդ չէր վերջանում, ու ինչքան երկար էիր նայում, այնքան ավելի էր սկսվում:
Երբ նա լքեց մեզ, ինչ-որ թեթևություն իջավ. ասես այն ծանրությունը, որ նա կրում էր իր փխրուն ուսերին` տարածվեց, նուրբ-թեթև փոշի ցողեց փափկականաչ մարգագետիններին ` գույն ու լիցք ավելացնելով: Երևի բնությունն այդպես է նորոգվում շարունակաբար:
Այդ հավերժացումը` բնությանը ձուլմամբ, ես ընդունում էի բնական ու հարցեր չունեի, բայց հիմա, այդ մասին գրելիս, ձեռքերս դողում են թեթև, սիրտս նվաղում մի փոքր, ու մատներիս ծայրերին սառնություն է շրջում մեղմիվ:
Հիմա ես շտապում եմ: Բայց ամեն ինչ լավ է լինելու: Promise.
(...)
Ճամփա կընկնես առանց երկար-բարակ մտածելու, ասաց, ու խորհուրդներ էր տալիս ժամանակ առ ժամանակ: Օրինակ մեկը`
կհանդիպես ցուցանակներ, կարդա ու շարունակիր քայլել:
Այսօր միջօրեին մի ցուցանակ տեսա, որն ասում էր, որ ընթացիկ պրոցեսների մեջ նորությունները փայլատակում են նարնջագույն լուսային կետով:
Ես տեսա նրանց. շատ նման էին լուսատիտիկների` մոխրագույն ոչնչի փափկության մեջ:
Լուսատիտիկների մեջ առայժմ իմաստ չեմ տեսնում, քան այն, որ նարնջափայլ կետեր են ձանձրամոխրագույնի փափկության մեջ:
Այսօր ճանապարհի եզրի բուսականությունը մուգ, առողջ կանաչ էր: Բայց շատ մուգ: Սաղարթների միջից դուրս էին ցցվել ցուցանակի անկյուններ: Լավ չէր երևում ամբողջը, բայց մասնակիորեն կարդացի.
Պետք չէ տանջել մարդուն, որպեսզի քեզ վստահություն ներշնչի:
Կարդալուց հետո նախաճաշեցի նույն սաղարթների տակ, ու “առանց երկար-բարակ մտածելու” ուղղություն վերցրի չգիտեմ ուր` ցուցանակի տակ թողնելով ուղեղս զրահապատող մետաղներից մեկը: Ծուռտիկ, կորացած զրահազգեստը ծանր ընկավ հողին ու անշարժացավ:
(...)
- Հասկանու՞մ եք, - ասաց, - ամեն ինչ մարդուց է: Տվյալ, կոնկրետ, նույն ու հավիտենապես միևնույն մարդուց: Ուզում ես հասկանալ ով է մարդը, բաց դռները դեպի նրա ամենախորը, ամենավաղ մանկություն: Տես ինչին էր նայում, ինչից հրճվում, ինչն էր թաքցնում, ինչին նախանձում, ինչով էր հետաքրքրվում, ինչի հանդեպ անտարբեր էր, ինչն էր սիրում... շատ-շատ:
Նա չի փոխվել, հավատա, ու չի փոխվելու: Ամեն թվացյալ փոփոխություն դեֆորմացիա է` ծնված վախից, որով նրան մշակել են մանկությունից:
Ամեն օր: Սիստեմատիկ: Մեթոդիկ: Պինդ:
Բայց դու այնքան փխրուն ես, փոքրիկս, քեզ այնքան հեշտ է ընկճելը. չէ՞ որ դու ուզում ես ապրել:
Իսկ ես գիտեմ, քո մանկությունը դարակից նոր հանված, արդուկած գիշերազգեստի ձմեռային մաքուր բուրմունքն ունի. մխրճիր քիթդ փափուկ հյուսվածքի մեջ, տե'ս, առնու՞մ ես հոտը` դրսում գիշեր է ու ձյուն է գալիս:
Նստիր անկողնուդ եզրին. քո ցորենագույն, հնաբնակ դեմքին ջեռուցչի նարնջագույն ստվերներն են պարում, ու մատներդ նուրբ` ներծծում են գրքիդ դեղնավուն, քաղցր-մաշված ավազաթուղթը: Իսկ հիմա մտածիր, որ քո հարազատը հնաբնակն է, ու դու տանել չես կարողանում փոփոխություն` տեղահանումներ, վերադասավորումներ, նորարարություն-նորաձևություն, նորակազմություն-նորամուծություն, ու նՈր, ճռճռան գրքեր` սառը, ապակյա, անհոգի:
Գիտե՞ս, երբ դու փոքր էիր, չունեիր մարդկանց կարիք. նրանք բոլորը քոնն էին: Երբ մեծացար, քեզ կարգին վախեցրել էին... Մի' փորձիր հիմա, միևնույն է չես հիշելու թե ինչ ու ինչպես : Ոչ հիմա: Ու ոչ այսօր: Գնա քնելու, փոքրիկս, առանց որևէ մտահանգման: Լավագույն դեպքում մտածիր, բայց մի վայրկյան միայն, Մոխրոտի մասին. մեկը, որը ոչնչին չեր հակառակվում. չէր փակում ճանապարհները:
Երկար ժամանակ է ես փնտրում եմ նրան: Այդ միայն թվում է, թե փախչում եմ, խույս տալիս, շրջանցում...
Իրականում փնտրում եմ բոլոր նուրբ ու կոծկված ծակուծուկերում, նեղ ու հեղձուձիչ այն տեղերում, ուր վզարմատումդ ճնշումից թուլանում են ոտքերդ, թմրում ձեռքերդ, խշշում ականջներդ, ու հասկանում ես, որ դու չկաս, մարդ չես, փալասի կտոր, ու ամեն ինչ իրականում հսկողությունից դուրս է...
Բայց ես փնտրում եմ նրան:
Նրա սառն ու անշարժ հայացքը` մարդկանց անդեմ գլուխների մեջ, որը հեռվից ինձ է սևեռվել, սառը, անշարժ, սարսափելի անշարժ: Թեքում ես հայացքդ, հետո նորից հետ ես թեքում, նույն անթարթ սևեռված աչքերն են, սուր, սուր, երկար, երկար սևեռված քեզ, առանց մի միկրոշարժում իսկ գթասրտության, երևի:
Արդեն արյունս չի սառում ու սիրտս չի հոսանքահարում սրտիս. հոգնած անհավեսությամբ կամ անտարբերությամբ ես կարող եմ դիտել նրա սևեռուն հայացքը, մի քիչ, հետո կձանձրանամ ու շուռ կգամ...
Բայց ես փնտրում եմ նրան:
Ու բոլոր այն ծակուծուկերում, ուր նա թաքնվում է: Հեղձուձիչ ու նեղ, ու ծանր...
Ու երբ գտնեմ` ինձ կորցնելու գնով, գրկելու եմ ու ցատկենք միասին... Որտև արագ ընթացքից, երբ վերանում է ժամանակը, նա փոշիանում է. իսկ ես ուրիշ ձև չգիտեմ:
(...)
Իմ անմահությունը սկսվեց, երբ ես կորցրի նրան: Տնավորվեցի իմ կորստի գագաթին, որտեղ ամպեր էին հանգրվանել պատուհաններիս, ու ապրեցի վերջակետի մյուս կողմում:
Կորցնելով նրան, կյանքը կանգ առավ, ու ես դարձա անմահ: Ոչինչ պետք չէր հասցնել, ու ոչինչ չկար չհասցնելու: Ամեն ինչն իմն էր ու ես ոչինչ չունեի: Ինձ երևի նույնիսկ երջանիկ էի համարում, քանի որ չունեի դժբախտության զգացում, ու կարիք չկար ամեն պահ հիշելու երջանկության հնարավորության մասին: Ինձ չէր հետաքրքրում ապագան, իսկ անցյալը մնացել էր հաստ ապակու հետևում, որը չէր թափանցում: Ես` ինքը ներկան էի, անկոմպլեքս, ուղիղ աչքերին նայող, ու բացակա քո խռովահույզ մտքերից:
Այնուամենայնիվ, որոշ բաներ զգում էի: Օրինակ քաղցրություն: Հիշողությունս գեներացնում էր ինչ-որ պատմութուններ, որոնք մայրամուտի գույնն ու քաղցրությունն ունեին: Դե հա, պատմությունն էլ էդ սկսվում էր, երբ մայրամուտը կանգ էր առնում` հենց պատմության մեջ:
Ուրեմն այսպիսի մի պատմություն էր. ամեն օր նույն ժամին ես գնում էի կիսավեր էդ պատերի մոտ: Շատ նման էր Գառնու տաճարին, միայն թե անտանիք էր ու ավերակ: Ես միշտ փնտրում էի նրան հետևի կողմում, ուր բացվում էր բնության տեսարանը, ու սկսվում մայրամուտը: Նա անպայման լինում էր մայրամուտի արևով ողողված կիսափուլ պատերից մեկի հետևում, նստած փոշոտ ու քարքարոտ հատակին, ու աշխույժ մի բան էր կարդում: Դեմքն էր աշխույժ, թե ընդհանուր կեցվածքը, չգիտեմ, բայց ինձ տեսնելուն պես, գիրքը դնում էր մի կողմ, բացված էջերը հատակի փոշոտ մանրավազին դեմ տված, ու նայում իր հանգիստ, կենդանի ու ժպտուն հայացքով: Ես սիրում էի նրան: Էս պատմությունից մենակ էդ կենդանի ու ժպտուն հայացքն է մնացել ինձ հետ, բայց էդ ժամանակ ես իհարկե ուրիշ բաներ էլ էի ապրում: Օրինակ ..., եսիմ, ինչ ասես, ամեն ինչի խառնուրդ` լավ ու վատ, շատ լավ ու շատ վատ: Ամեն դեպքում ինչ-որ լիքը բաներ...
Նա երբեք նույն տեղում չէր լինում, բայց միշտ հեշտ գտնվում էր: Ես ինտուիտիվ գիտեի, որտեղ նրան փնտրել, որ պատի հետևում, կամ որ քարի կողքին: Շատ անգամ ինքն ավելի շուտ էր մատնում իրեն` իր գողտրիկ, ախորժելի ծիծաղով:
Ես միշտ վստահ էի նրա վրա. նա իմ ներկան էր:
Էս պատմությունն այդպես էլ վերջացավ: Մի օր, երբ սովորականի պես եկա ավերակներ, այնտեղ չէր: Մեկ էլ` մայրամուտն էր մի քիչ ավելի մեղմ, արևը` մի քիչ ավելի ցածր: Ու ողողված պատն իջեցրել էր հայացքը...
Առաջին անգամ ես լուրջ տագնապ զգացի: Անցա բոլոր "սենյակներով", նույն տեղերով անցա մի քանի անգամ, ու էլի շատ անգամներ, չկար: Հետո կանգնեցի եզրին, երկու պատի միջև ու նայեցի մայրամուտի ոսկու սմքած ձվածեղին: Շուրջս աշխարհի ահռելիությունն էր. սուբյեկտիվ զգացողություն: Ու քանի դեռ սուբյեկտն ինձ կուլ չէր տվել, հեռացա: Ես գիտեի, որ այդ օրը, ավերակները լքելուն պես, էլ երբեք չեմ հայտնվի այնտեղ: Որ իմ հետևից ջնջվելու էին բոլոր արահետները` մայրամուտի շիթով գցված:
Այժմ ես տանն եմ, ուր ամեն ինչ մի քիչ ավելի հին ու մի քիչ ավելի մաշված է թվում: Որպես հուշանվեր մնացել է միայն սրտի 1/2 բաբախյուն, որը լրանում է մի ուրիշ տեղ, այնտեղ, ուր պատուհաններին ամպեր են հանգրվանած:
.
(...)
Էնտեղ շենքեր են հին, ցնցոտիավոր, անորոշ տարիքի, դատարկ ու անուրախ աչքերով: Լավագույնները թաքցնում են աչքերն ու աշխատում գոյությունը քարշ տալ աննկատ` անգործունեությամբ, չմտածմունքով հալեցնելով-լուծելով իրենց տձև ու անշնորհք զանգվածը շուրջը թափառող անէության բացարկների մեջ:
Նրանք չունեն պատմություն: Նրանց պատմությունը կիսատ մի էջ է` անբովանդակ, մոխրագույն թափվող ծվեններով, որը լրացնելու հավես ու հետաքրքրություն չունի ոչ ոք, անգամ իրենք:
Թեև կար մի ժամանակ, երբ քանդվող, փշրվող քարերի խրթխրթոցի ու փոշու մեջ մինչև պռունկը լցված կյանք ու ախորժելիություն էր բվվում, էդ էն ժամանակներն էր, երբ ապրում էին ինչ-որ հենքով, ինքնագոհության պես մի բան, կամ քամի էր գլուխներում ու բեռը` թեթև, երբ հավատում էին, որ արցունքները ցավից են ծնվում, երբ հավատում էին ցավին, ու գիտեին, որ իրենք միակը չեն այդպիսի հավատացող:
Բայց էդ բոլորը մի սովորական օր փլվեց, ինչպես օդեղեն պատերն են կտոր-կտոր առանձնանում ու փուլ գալիս, ու ձև չկա բռնելու, կանգնեցնելու ...
Ստոպ
Այս ամենը ձեզ չէր վերաբերում: Ինչպես և չի վերաբերում այն, ինչից շենքերը չեն փլվում ու հաստակող շարունակում իրենց ծանրացած գոյությունը: Դա ձեզ, ձեզ չի վերաբերում:
Ում վերաբերում է, եկավ մի օր ու ուշադիր աչքերով լսեց: Հետո ասաց, որ մարդիկ կան` ցավեցնում են, որ համոզվեն, որ գոյություն ունեն: Կյանքում առաջին անգամ որոշեցի մարդ սպանել: Երբ հայտարարեցի այդ մասին, ցանկությունս կորավ: Միայն հարցրի, թե որտեղ են անդամահատում: Մի ատրճանակ տվեց ու ասաց` սրանով: Մի քանի անգամ կրակեցի: Այրոցներ զգացի ու ծխի հոտ: Ասաց` վերջ, դե փախի հիմա: Փախնեմ ինչի՞: Ու՞մ համար ես մնում, ասեց, ստեղ էլ մարդ չկա: Տեսա, որ իսկապես չկա, նստեցի հենց էդ պահին ժամանած առաջին իսկ գնացքը ու մեկնեցի: Ճանապարհին խոշոր փաթիլներով ձյուն էր գալիս. ես հենել էի գլուխս պատուհանի հաստ ապակուն ու քնել: Երևի շատ երկար, որովհետև երբ արթանացա ոչինչ չէի հիշում, միայն ապագան, որը ձյան հոտ ուներ: Ես շնորհակալ էի: .
(...)
Ինչ-որ մեկն, իմ բացակայությամբ, երկար մնաց այս սենյակում, որի համեստ կահավորանքի մեջ հազար անգամ տնտղեց միևնույն բանը, բացեց-փակեց սակավաթիվ դարակները, որոնց անկյուններում հավաքված փոշու հատիկներն անգիր էր արել արդեն, և ունայն գիշեր իջավ սենյակումս` քաթանե կոպիտ վարագույրներից կախված, որոնց անշարժության մեջ թագավորում էր միայնությունը:
Այստեղ ոչ ոք էլ չէր ապրում, ու միայնությունն ինքը միայնակ էր:
Բայց այդ ինչ-որ մեկը տեղ չուներ գնալու. այս սենյակում այն օդն էր, որ ինքը շնչում է, ու դարակների փայտը մաշկն էր իր, ու հազվադեպ շարժումներից արձակված թույլ խազը` իր սրտի զարկերը:
Հետո հայացքը հառեց անշարժ վարագույրին ու ինքն էլ անշարժացավ, համաձայն էր ` հավերժ:
Դա իր լավագույն պահերից մեկն էր. ամեն ինչ միավորվել էր մի կետում` վարագույրի քաթանե անգույն մակերևույթին:
Կարևորը` սենյակը կա, ուր ինքը տեղ չունի գնալու: Հո դուրս չես հանի: Ու ով?
Այստեղ տխրություն չկա: Դե ինչպես կարող է լինել տխրություն մի տեղ, ուր միայնությունն ինքը միայնակ է: Իսկ ես գրում եմ այս մասին, որովհետև սենյակն իմն է, ու ես իրավունք ունեմ պատմելու, ով ու ինչ էլ որ այնտեղ պատահի: Դուք կարող եք չհավատալ այս պատմություններին: Բայց ես խոստանում եմ, որ սենյակն այս ձեզ երջանկություն է պարգևում, ձեզ` բոլորին, ու նրան, ով մնում է այս սենյակում ու իր ներկայությամբ չի խանգարում և ոչ ոքի: Ու երբեք: Ու ես երջանիկ եմ:
(...)
Մի օր արթնացա առավոտյան, ինչ-որ բան փոխվել էր: Օրվա երկրորդ կեսին հասկացա, որ վերացել են պահանջները մարդկանցից: Եթե սովորությունը չլցնի բացարկը, դեռ շատ բան կփոխվի: Օրինակ կաճի վայրի բուսականություն: Կամ մայրամուտին արևը կմնա նույն դիրքում ու մայր չի մտնի: Կամ անապատը կդառնա սառը: Կամ պատուհանին դրսի կողմից շողացող կաթիլներից անձրևի հոտ կգա: Կամ նկուղը կթվա ընդարձակ բավականաչափ: Կամ կհանդիպենք դեմ առ դեմ ժամանակին: Կամ կկանգնի լավագույն տարիքը ու կդառնա հավերժության արձան: Կամ կքայլենք երկրագնդի մակերևույթով: Կամ փոքրիկ աղջնակի սևուկ աչուկները կնմանվեն փայլուն-կարմիր ելակի, ճիշտ իր բլուզի նման: Կամ բաց ծածկով ալֆա-ռոմեոյի ղեկին նստածը կհանի սև ակնոցները ստանդարտ դեմքից ու կնայի նայող աչքերով, մի թեթև հոգնած: Կամ հողի սառնությունը կփոխանցվի պառկած ափերիդ` խոտի վառ կանաչի պլաստիկ ճռռոցի ներքո, ու չի հագեցնի, քամին թեթև կշարժի ինչ-որ ցողուն` այտիդ, ու քեզ հա կթվա, թե կողքիդ մեկը կա: Կամ լավագույն մեղեդին դուրս կգա ինչ-որ անկապ թռչնակից: Կամ սեփական ականջով կորսաս, որ մարդկանց աշխարհի լավագույն տեղերից մեկը շինհրապարակն ա: Կամ ցավը կլինի ընդամենը տարբերություն: Կամ մարդիկ կհասկանան, որ հենց դու ուրախություն ես: Կամ "փոշի" բառը վիրտուալ ախորժելիությունից կդառնա տեսողական, հետո նաև` զգայական կիրք, ու... : Կամ չես հոգնի հարցերից: Կամ ժպիտներդ կդառնան իմաստալից: Կամ բոբիկ ոտքերով կխրվես ավազի մեջ ու ծիծաղ` իջնել ավելի, մինչև վերջ: Ու էն ինչ-որ անցյալում էր, ուղեղը կմեկնաբանի որպես երազ: .
(...)
Երբեմն սպասել չես կարող:
Չէր հիշում, թե վերջին անգամ երբ էր կուշտ եղել: Սա արդեն մշտական վիճակ էր: Քաղց չէր զգում, օրվա ընթացքում դժվարանում էր մտաբերել երբ էր մի բան դրել բերանը, որտեղ և ինչպես:
Երբ մտովի նայեց հայելուն, զգաց, որ նիհարել է, ու ինչքան տագնապ ու հոգնություն կա մշտապես զբաղված դեմքին:
Դեմքի մշտական զբաղվածությունը վեկտորի պես ուղղություն վերցրած տանում էր նրան իր օրերի վրայով: Ուղեղ, էներգիա, միտք - շահագործվում էին մինչև սահմանը: Երբեմն տեսնում էր, որ սահմանից հետո մարդ վերածվում է ռոբոտի: Թեև ռոբոտներ էր տեսնում հանձինս բոլորի: Յուրաքանչյուրն ինչ-որ մի սևեռվածություն ուներ` ինչ-որ մի աբսուրդ կարևորության բանի, որի նշանակությունը գլոբալ առումով անհեթեթ է, եթե մի քիչ խորանաս, ու լոկալ առումով էլ, եթե սթափվես, մի բան չէ: Սևեռվածությունը դեռ մի կողմ. մարդիկ զբաղված էին կրկնելով մեկը մյուսի կյանքը, ամբոխի կյանքը, ճիշտ ու ճիշտ նույն շարժումներով, հետո երեկոյան մտնում էին անկողին, ու առավոտյան նորից նույնը` զարթուցչի ճշտությամբ: Այդպես, մարդկանց ողջ կյանքը ձգտում է ստացվում ու պայքար` հնարավորինս լավ կրկնել մեկը մյուսի կյանքը` չթերանալով և ոչ մի բանում: Նրանք գնում են հեծանիվներ, որոնք համարյա երբեք չեն հանում ավտոտնակից, կահավորում են տունը ընտիր , ուր համարյա հյուրեր չեն գալիս, անգամ իրենք են հազվադեպ հյուր սեփական տանը, քանզի խիստ զբաղված են դրսում, պայքարով, թե ինչպես հնարավորինս լավ կապկել մեկը մյուսի կյանքը:
Հրաժարվել պայքարից նա ևս չէր հանդգնում, քանի որ բնույթով պատասխանատու էր ու զգույշ, թե՞ անվստահ ու անձեռներեց:
Ավելի հեշտ էր որդեգրել ընդունվածը, քան հնարել նորը` անհայտ, չփորձված, ու հատկապես անորոշ` կշահի ամբոխի հավանությունը, թե ոչ:
Իսկ ամենն այդ ուտում, խժռում էին կենսական ուժերը, դարձնում նրան զգայուն ու փխրուն, խոցելի ու թիթեռնիկի թևերի պես երկչոտ դողդողացող...
Մինչդեռ մարտկոցն իր - ստեղծագործելն էր: Ստեղծագործում էր պլատֆորմ` ստեղծագործության, ու ստեղծագործում դրա վրա: Հետո դնում էր ստեղծագործությունն իր մեկ այլ ստեղծած պլատֆորմի վրա ու ստեղծագործում նախորդ ստեղծագործածից: Դա մաթեմատիկական բարդագույնս, մանրաթելային, խճանկարային նրբին աշխատանք էր` կատարյալ ու անթերի իր տքնանքի մեջ ու չավարտվող` իր պրոցեսում:
Մի օր նա անջատեց ուղեղն ու համակարգիչը, սնափառությունն ու սպասումները, և կյանքում առաջին անգամ դեմ գնաց ինքն իրեն:
Հոգնությունը վերացավ: Ռոբոտն այլևս ռոբոտ չէր: Նա շատ նմանվել էր մարդու, որն ընտրում էր ու չէր վախենում սխալվել:
(...)
Անկողնու վրա դրված էր մաքուր, կոկիկ ծալված շապիկ: Սենյակում պայծառ լույս էր: Տուն:
Ես դուրս եկա, ու մենք քայլեցինք: Հետաքրքիր զգացողություն է. քայլում ես, ու ներկա, որպես այդպիսին, չկա: Ու դու էլ դու չես:
Ես հարցրի` ի՞նչ է սա: Դու մենակ ժպտում էիր` խելացի-խելացի: Հետո կախում գլուխդ ու շարունակում քայլել` ձեռքերդ գրպաններում, ժպիտը դեմքիդ:
Ես էլ սկսեցի ժպտալ, ինձնից անկախ:
...
Ես նստել էի նստարանին ու նայում էի կենդանի ծառերին: Դու թղթե բաժակով տաք սուրճ բերեցիր: Ինչ հաճելի է վերցնել, երբ տալիս են: Սուրճն անվերջ համեղ էր, ու ջերմացնում էր ափերս: Ես պատմում էի, որ ինձ մոտ ամեն ինչ կարգին է, ու դու հավատում էիր: Դու երբեք չես սխալվում:
Հետո ծիծաղեցի, որ այսօր ներկա, որպես այդպիսի, ինչ-որ չեմ զգում, ու որ այս ամենը ժամանակի ոչ մի կետում ինչ-որ չի տեղավորվում: Դու ասացիր, որ դա հենց դու ես: Ու այն, ինչն ինչ-որ չեմ զգում որպես ներկա, նույնպես: Ես նորից ծիծաղեցի, որ ուրեմն ճեղքել եմ ժամանակը ու մտել քո տարածություն: Դու ժպտացիր, որ չես զարմանում: Հետո հայացքդ սառեց անժպիտ: Ու ես էլ տխրեցի:
Հետո քամի փչեց, ու աշնանային տերևները, խառնվելով հող ու փոշուն, պտտվեցին ամայի այգում ու կորան հեռուներում...
Այգին մթնեց, ու կաթիլները թաց արագացան: Դու բաջկոնովդ ծածկեցիր ուսերս, ու մենք լքեցինք այգին: Մենք չէինք ժպտում այլևս, ու ես կորցնում էի քո տարածությունը:
Ես արագացրի քայլերս: Դեպի տուն: Ներկան, ուր վերադարձել էի, ինչպես միշտ շտապեցնում էր: Հետզհետե սկսեցի վազել. անձրևը սաստկացավ:
Տանն եմ, ու ամեն ինչ իր տեղում է:
Չեմ հիշում հատկապես որ պահից քեզ կորցրի ճանապարհին: Ինձ թվում է անձրևը վերցրեց: Կամ դու ճեղքեցիր ու մտար մեջը:
Դրսում մութ էր, ու թաց կաթկթոց` անկանոն, տխուր...
Այսքան հաստատուն տխրություն ես դեռ չէի տեսել. անելիք, որպես այդպիսին, չունես:
Դու հասկանու՞մ ես, դա իմ տխրությունը չի: Ես` այլ եմ: Դե դու դա գիտես հազար անգամ: Մնում է միայն ժպտաս` որ չես զարմանում:
Իսկ ես արդեն ժպտում եմ:
(...)
Վաղուց էդ սենյակ չէի մտել: Վերջին անգամ երբ փայտից հին դուռը չոր հագավ մյուս կեսին` տղամարդկային անվերապահությամբ, ու ես մնացի միջանցքում, մեխանիկորեն նայող մաշված, պլոկվող ճաքերից ուրորայա թափվող փայտե փոշուն, որը նուրբ ցնցվում էր դեռ մի որոշ ժամանակ, հասկացա, որ փակվեց, ու էլ չփորձեցի: Գուցե վերջին անգամը չէր դա, այլ աստիճանաբար, լավ չեմ տարբերում հիմա, բայց անցյալի պահերն ու դեպքերը սրընթաց հատվում են մի կետում, ի վերջո, ու էդ կետն ա, որ անվանում եմ վերջին անգամ:
Ճանապարհները, որ մենք չգիտենք, հետ բերեցին ինձ մի օր էդ սենյակ: Նստած էր ծեր բազկաթոռին, սպասումից կարմրած աչքերով ու նայում էր առանց մեղադրանքի: Բազկաթոռը չէր ճոճվում: Ուղղակի խոշոր աչքեր` մեջը կյանքի անհունը, ու կարմրած` կյանքից: Նստեցի հատակին, մտովի գրկեցի ոտքերն, ու գլուխս հանգեց ծնկներին: Եթե կանգնեցնեին ժամանակը, կմնայի այդպես հավերժություն: Բայց ժամանակը վազում ա դեպի հավերժություն, ու ես չեմ կարող կորցնել նրան աչքիցս:
Դրսում կապույտ օր էր ու քամի: Պատուհանի փեղկը խզված ճռռում էր ինչ-որ մեղեդի:
Դրամա չկար: Մենք մոտեցել էինք սահմանին: Այն կապույտ էր ու քամոտ, ու ճռռացնում էր խզված ձայնով ինչ-որ մեղեդի: Ու ներսում` չճոճվող բազկաթոռ` ներկա:
Ես կարող էի մնալ գիշերն ու հեռանալ արևածագին, բայց հետո չէի ներելու սրտի թպրտոցները, որ արյուն էին ցայտելու կրծքիս պատերին` ներսի կողմից: Եթե մնայի, լցված այտերով ու շուրթերով` դուրս էի թափելու բոլոր հին ու փոշոտ գրքերը, նետելու էի սենյակով մեկ, ու նայելու էի տխուր ու կշտամբանքով` մինչև հոգու խորքը: Էդ ժամանակ էր, որ առաջին անգամ` անհիշելի ժամանակներից, կթողներ բազկաթոռը, կկանգներ դեմս, մեղմ կսահեցներ ափերը փոշուց մրոտված մատներիս վրայով ու պինդ կսեղմեր: Հետո սենյակն ու կապույտ քամին կհալվեին տաք ու խոնավ գրկում …
Ես վախենում եմ ճակատագրի վրիժառությունից: Նա չի ների, եթե հատես սահմանը, որը կապույտն էր ու քամին, ու բազմաթոռը չէր ճոճվում:
Հիմա, երբ որ գրում եմ սա, ըղձականն ու անցյալը խառնվել են: Դրանից գլուխ չեմ հանում ու ամեն անգամ վերադառնում եմ հասկանալու:
(...)
Ես` պառկած եմ ավազին` տաք, կենարար` հանքային նյութերով հարուստ, ես մոտ եմ մայր հողին, մոլորակի ընդերքին, ու ծակոտկեններով ներծծում եմ ուժը:
Ես պառկած եմ կիսամութ սենյակում, որի սրճագույն շերտավարահույրներն իջեցված են ու սրճագույն երանգ են գցում մթության վրա` մաքուր ու հավաք սենյակում, ուր լռությունն է զրնգում:
Ես` դատարկ մարզադահլիճի հաստ կաշվից, կապույտ ներքնակին եմ պառկած. Ուշ ժամ է, այստեղ ոչ ոք չկա, այստեղ մնացել է իմ մանկությունը` մաշված փայտերի հոտի, հին ու կոպիտ մատրասների ու բարձր առաստաղների ահռելիության մեջ:
Ես պառկած եմ բամբակների մեջ` անվրերջ քնքուշ ու անվերջ փափուկ: Այտս ջերմանում է քնքշանքից, ու ես մտքումս ժպտում եմ:
Ես ջրի մեջ եմ` ծանծաղ, որը գոլ ու մեղմ շոյում է` մերթ ծածկելով-մերթ բացելով ողորկ թիակներս ու մնացածն իր համաչափության մեջ:
Ես սկիզբն եմ կյանքի:
Դու` [մեղմ ու ուշադիր] սիրում ես մեջքս, ներքև, սրունքներս, վերև: Ոչ մի բանի համար: Դու իմ անցյալն ես, ու իմ ներկան: Չիմանալ ինչի համար: Ուղղակի:
Թեև աբստրակտ գրվածքներ չեմ սիրում, բայց էս մեկը դուր եկավ: Սիրուն դրվագներ էին, մեջը ապրում կար: