Դիտել ողջ տարբերակը : Սայաթ-Նովա
Սայաթ-Նովա՝ (Հարություն Սայադյան) նոր շրջանի հայ բանսատեղծ-աշուղ։ Ամենայն հավանականությամբ Սայաթ-Նովայի նախնիները Թիֆլիս են եկել Կիլիկյան Հայաստանից։ Սայաթ–Նովաների ընտանիքը Թիֆլիսի քաղաքային արհեստավորներից էր։
Սայաթ–Նովայի մանկությունն ու պատանեկությունը անցել է Թիֆլիսում։ Սովորել է գրել–կարդալ հայերեն, վրացերեն, իմացել է նաև արաբերեն այբուբենը։ 12 տարեկանից նրան տվել են արհեստի. սովորել է ջուլհակություն և կարճ ժամանակում այնքան է հմտացել, որ կտավը հինելու և գործելու նոր դազգահ է պատրաստել։
Երգին և երաժշտությանը նրան հմայել են դեռ փոքրուց։ Մինչև երեսուն տարեկանը Սայաթ–Նովան կատարելագործվել է աշուղական արվեստի մեջ, սովորել եղանակներ և պարզ ու խառը չափեր, հորինել խաղեր՝ հարմարեցնելով հատուկ մեղեդիներ, և կատարել ժողովրդական հավաքույթների ժամանակ։ Հավանաբար, երկար տարիներ շրջել է Մերձավոր Արևելքում, եղել Պարսկաստանում, Հնդկաստանում և Օսմանյան կայսրությանը ենթակա երկրներում, ուխտի գնացել հայ աշուղների հովանավոր Մշո Ս.Կարապետի վանքը՝ Տարոն, մինչև որ ձեռք է բերել համընդհանուր ճանաչում, մկրտվել Սայաթ–Նովա՝ երգի որսորդ։ Սայաթ–Նովայի ոիսումնասիրության գործում որոշակի դեր են խաղացել Անդրկովկասի հայ աշուղների և ուշ միջնադարի հայ տաղերգուների, հատկապես Նաղաշ Հովնաթանի ստեղծագործությունները և աշուղ Դոստիի խաղերը։ Ավանդական սովորությունով՝ ստեղծագործական առաջին քայլերը նա սկսել է թուրքական խաղերով, հետա աստիճանաբար անցել հայերենի ու վրացերենի։ Գիտակցելով աշուղ–բանաստեղծի բուն դերը ու կորումը, հասկանալով, որ գեղեցիկի, կատարելության իդեալներն ու դաշնության պատգամները վերարծարծել ու քարոզել է ամենուր և ամենքի համար, առանց ազգային ու դասային խտրության։
Մեզ է հասել Սայաթ–Նովայի ավելի քան 230 խաղ, որոնք ամփոփված են իր սեփական ձեռքով գրած, որդու՝ Օհանի կազմած ու արտակրած և վրաց թագավորի գրագիր Պենդելենց Հովանեի վավերագրած դավթարներում, բանահյուսական զանազան ժողովածուներում կամ մնացել են ժողովրդի հիշողության մեջ և աստիճանաբար գրի առնվել ու հրատարակվել։ Հայերեն են թարգմանվել Սայաթ–Նովայի վրացերեն բոլոր 36 երգերը, իսկ ադրբեջաներեն 125–ից 65–ը։ Սայաթ–Նովայի հայտնի ամենավաղ թվակին խաղը «Ծովեն ելած թագն մարքարիտ ու մարջան...» վերաբերում է 1742–ին։ Ըստ տաղաչափական առանձնահատկությունների՝ Սայաթ–Նովայի խաղերի մեջ հանդիպում են աշուղական բազմապիսի ու բարդ չափերով հորինված գործեր՝ թեջնիսներ կամ բառախաղեր, ղազալիներ կամ գազելներ, բեյթ ու դուբեյթներ, բայաթիներ, այբբենականեր, ուչլամաներ կամ երիցս կրկնություններ, որոնք ցույց են տալիս, որ նա աշուղական արվեստի գերազանց գիտակ է եղել։ Խաղերից շատերի մեղեդիները մեռացվել են և առմիշտ կորել։ Սայաթ–Նովան հայ և վրաց աշուղական բանաստեղծության մեջ մեծ հեղաշրջում է կատարել մասնավորապես լեզվի առումով. ըստ էության՝ նրանով է սկսվում մայրենի լեզվով խաղըհայ և վրաց իրականության մեջ։ Սայաթ–Նովան նար առաջինն է, որ հորինել ու երգել է վրացական խաղեր՝ օգտագործելով պարսկական բանաստեղծության ձևերը. այս նորարարության համար հրավիրվել է պալատ և կարգվել Կախեթի վրաց թագավոր Հերակլի II–ի ասզանդար։ Շուրջ տասը տարի բանաստեղծը շփվել է պալատական միջավայրի հետ՝ հաճախակի Թիֆլիսից անցնելով Թելավ։ Նա երգել ուրախացրել է մարդկանց, փառաբանել արդարությունն ու ազնվությունը, դատապարտել կեղծիքն ու քծնանքը, սորությունն ու նենգությունը, հասարակական ու բարոյական արատները՝ մշտապես բարձի պահելով իր արժանապատվությունը։ Սայաթ–Նովայի կյանքը խաղաղ չի անցել. դավեր են նյութել նրա դեմ, հառացնել տվել պալատից։ Սայաթ–Նովան կոչումով աշուղ է, իր խաղերում ստանձնել է հնազանդ սիրահարի դերը և հանուն նվիրական ու անապակ սիրո պատրաստ է տանել ամեն զրկանք։
Իբրև սիրերգու՝ նա գեղեցիկի ու կատարյալի երկրպագու է, ամենանվիրական ու նրբին զգացմունքների արտահայտիչ, չնայած դրանց համար օգտագործած պատկերներն ու համեմատությունները՝ արեգակի փար, ռաշ ձի, թովուզի տախտ, փռանգի սուրաթ ևն շատ են ծավալային ու երբեմն էլ՝ անսովոր։ Նրա սիրային երգերն հատուկ են նաև խոր դրամատիզմն ու բախումները, որոնց պատճառը ոճ միայն բանաստեղծի ողբերգական սերն է, այլև կյանքի ու իրականության անլուծելի հակասությունները, սոցիալական անհավասարությունը, գեղեցիկի ոտնահարումը։ Սայաթ–Նովային շատ են զբաղեցիել մարդու բարոյական կատարելության ու գեղեցկության հարվերը, դարի ու ժամանակի այլանդակության, մարդու մանրացման ու մարդկային աղարտման պատճառները, որոնք, ի վերջո մնում են անբացատրելի. մարմնականին բավարարություն տվողը չպիտի մոռանա նաև հոգու կամքը կատարելը։
Սայաթ–Նովան մեծ ժառանգություն ունի ուշ միջնադարի հայ գրականության ու հոգևոր մշակույթի ասպարեզում։ Նա հայոց գուսանական–ժողովրդական քնարերգության բարձրակետ է, բնությունից շռայլորեն օժտված արվեստագետ, որ վերածնվել է հայոց քաղաքական ինքնուրույն կյանքի մասնատման ու անկման պատճառով այլափոխված գուսանական արվեստը, այն դրել նոր հունի մեջ՝ հեղաշրջելով XVIդ. Ծայր առած աշուղական բանաստեղծության ձևն ու բովանդակությունը։ Նա հայ իրականության մեջ առաջին բանաստեղծն է, որ բազմալեզու ստեղծագործությամբ մեծ դեր է խաղացել Կովկասի ժողովուրդների հոգևոր մերձեցման գործում։ Սկսած XVIIIդ. 2-րդ կեսից՝ նրա ազդեցությունն են կրել վրացի, ադրբեջանցի և հայ շատ բանաստեղծներ ու աշուղներ։ Սայաթ–Նովան իր հաստատուն տեղն ունի նաև վրաց քնարերգության պատմության մեջ։
1759–ի կեսերին ավարտվել է Սայաթ–Նովայի՝ իբրև բանաստեղծի ու երգահան–երաժիշտի կյանքը։ 1759–ին Հերակլ II–ի հարկադրանքով նա քահանա է ձեռնադրվել Տեր Ստեփանոս անունով և շատ չանցաշ ուղարկվել Կասպից ծովի հարավային ափին գտնվող Էնզելի նավահանգիստը։ Այստեղ երգիչն «Ապաշխարել» և արտագրել է Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» պոեմը։ Երբ է վերադարձել հայրենիք, ստույգ հայտնի չէ։ 1766–ին ապրել է Զաքաթալայից Շամախի տանող առևտրական ճանապարհի վրա ընկած Կախի փոքրիկ ավանում, որտեղ արտագրել է մեկ ուրիշ ձեռագիր՝ Աստվածաշնչի հատվածներից բաղկացած մի ժողովածու։ 1768–ին մահացել է կինը՝ Մարմարը, թողնելով չորս անչափահաս զավակ։ Հաջորդ տարվանից Սայաթ–Նովա–Տեր Ստեձանոսը փոխադրվել է վանք, ծառայել Թիֆլիսում հաստատված Հաղպատի միաբանության առաջնորդարանում, իսկ 1778–ից, երբ վերաշինվել է Հաղպատի վանքը, կարգվել է Սուրբ Նշան վանքի լուսարար։ Հետագայում միաբանության հետ նորից վերադարփել է Թիֆլիս։ 1795–ի սեպտեմբերին, Աղա–Մահմուդ խան Ղաջարի արշավանքի օրերին, զոհվել է և թաղված է Ս.Գևորգ եկեղեցու բակում։
Արդար դատե...
Արդար դատե, չէ՞ վուր թաքավուր իս դուն,
Վրաստանում տեր ու զորավուր իս ղուն.
Մեկն ինձ կոսե՝ «գընա մաշված շուր իս դուն»,
Մեկն էլ կոսե՝ «մե հոտած ջըրհուր իս դուն...»։
Վուչ հարսնախոս ունիմ, վուչ էլ կողակից,
Մեջլիսումն էլ նուր խաղք արին, ծաղրեցին.
Յիս ռամիկ իմ, ինձի վուխչ-վուխչ թաղեցին.
Ո՞ւմ առաջ էլ սրտիս ցավը մաղեցի,
Վուխչն ինձ ասին՝ «մե անպատիվ հուր իս դուն»:
Սազը քոքած, ձեռիս բռնած, հազըրված,
Թաքավուրի մոդ գընացի զարթըրված.
Ինձ յիդ տըվին, վունցոր փուշըս կոտըրված.
էրնեկ լիզուն չիմանայի յիս նըրանց.
Ասին՝ «գընա, էրեսըտ սիվ մուր իս դուն»։
Աստծու կամոք մարթըս օղորմած պիտի.
Սարն էլ սարին կու հանդիպի, ով գիտի,
Է'րնեկ մենակ ինձ ծեծելով խըրատիր,
Կամ քու ձիռով ինձ յիդ տայիր, անպատվիր,
Իմ հոքևուր մինձ ծնուղքը վուր իս դուն։
Թեգուզ չարթին, ջանըս փետով վեր հատին,
Շունչըս բիրնիս յիս ինձ քիզնից չիմ զատի.
Ծովը կընգնիմ, թե վուր Քուռն ինձ ազատի...
Սայաթ-Նովա, քու լիզվովըն ցավ դատի,
Հալբաթ դարդ ու ցավի մե ախպուր իս դուն։
Մեծերը Սայաթ-Նովայի մասին, ասել են...
Ոսկի բառեր, անգին քարեր, լալ ու գոհար շարել ես դու,
Քեզ միայն քո յարն է վառել, քանի յարեր վառել ես դու…
Եղիշե Չարենց
* * * *
Եվ արթնանոււմ է հոգուդ մեջ հանկարծ
Համբավ հինավուրց, անցյալ օրեր
Եվ Թամարայի դարը մեծապանծ,
Եվ դարը պայծառ Սայաթ-Նովայի:
Վ.Բրյուսով
Աշխարումըս ախ չիմ քաշի
Աշխարումըս ախ չիմ քաշի, քանի վուր ջա'ն իս ինձ ամա.
Անմահական ջըրով լիքըն օսկե փընջան իս ինձ ամա.
Նըստիմ, վըրես շըվաք անիս` զարբաբ վըրան իս ինձ ամա.
Սուչս իմացի', էնենց սըպանե` Սուլթան ու Խան իս ինձ ամա:
Մեչկըտ սալբու չինարի պես, ռանգըտ Փըռանգի ատլաս է,
Լիզուտ շաքար, պռոշըտ ղանդ, ակռեքըտ մարքրիտ ալմաս է.
Օսկու մեչըն մինա արած, աչկիրըտ, ակնակապ թաս է.
Պատվական անգին ջավայիր, լալ-Բադեշխան իս ինձ ամա:
Յիս էս դարդին վո՞ւնց դիմանամ` մակամ սիրտըս ունիմ քարած,
Արտսունքս արուն շինեցիր, խիլքըն գըլխես ունիմ տարած,
Նուր բաղ իս, նուր բաղչի մեչըն բոլորքըտ վարթով չափարած.
Վըրետ շուռ գամ բըլբուլի պես` սիրով սեյրան իս ինձ ամա:
Քու էշխըն ինձի մաստ արավ. յիս զարթուն իմ, սիրտս է քընած.
Աշխարս աշխարով կըշտացավ, իմ սիրտըս քիզնից սով մընաց.
Յա'ր, քիզ ինչո՞վ թարիփ անիմ` աշխարումըս բան չը մնաց.
Կրակե, ծովեմեն դուս էկած, ռաշ ու ջեյրան իս ինձ ամա:
Ի՞նչ կուլի մեկ հիդըս խոսիս, թե վուր Սայաթ-Նովու յար իս.
Շուխկըտ աշխարըս բըռնիլ է` արեգագի դեմըն փար իս.
Հուտով հիլ, միխակ, դարիչին, վարթ, մանիշակ, սուսանբար իս,
Կարմըրագուն` դաշտի ծաղիկ, հովտաց շուշան իս ինձ ամա:
Թեգուզ քու քաշըն մարքրիտ տան
Թեգուզ քու քաշըն մարքրիտ տան բրոյի-բրոյի,
Թեգուզ քու քաշըն ալմազ տան բրոյի-բրոյի,
Յա'ր, չիմի տա, չիմ հիռացնի քեզ քու յարեմեն, բարեբարեմեն:
Չիմ քաշվի էկած մահեմեն,
Րաղիփի տըված ահեմեն բրոյի-բրոյի.
Թեգուզ րաղամ գա Շահեմեն,
Յա'ր, չիմի տա, չիմ հիռացնի քիզ քու յարեմեն, բարեբարեմեն:
Թեգուզ քու քաշըն ալմազ տան բրոյի-բրոյի,
Թեգուզ քու քաշըն մարքրիտ տան բրոյի-բրոյի,
Յա'ր, չիմի տա, չիմ հիռացնի քիզ քու յարեմեն, բարեբարեմեն:
Դուն էն հուրին իս
Դուն էն հուրին իս, վուր գեմի կու զավթե,
Չունքի ինձ զավթեցիր խափով, նազանի.
Արիվիլք, արիվմուտ, հարավ ու հյուսիս
Չը կա քիզի նըման` չափով, նազանի:
Շատ մարթ քու էշխեմեն կու դառնա յիզիդ.
Արի մե ռահմ արա, լա'վ կացի միզիդ.
Գուզիմ թե համաշա դամ անիմ քիզիդ`
Սանթուրով, քամանչով, դափով, նազանի:
Դարդիրըս շատացավ` ասիլ իմ ուզում.
Աչկեմես արտասունք հուսիլ իմ ուզում.
Համաշա, յա'ր, քիզիդ խոսիլ իմ ուզում.
Սիրտըս չէ կըշտանում գափով, նազանի:
Հայալու իս` ադաբ ունիս, ար ունիս.
Ձիռիտ դաստա կապած սուսանբար ունիս.
Տուր ինձի սըպանե` իխտիար ունիս.
Հենչաք ըլի` կենաս բափով, նազանի:
Սայաթ-Նովեն ասաց` արզ անիմ Խանին.
Ղաբուլ ունիմ` քու խաթրու ինձ սըպանին.
Հենչաք ըլի, յա'ր, գաս իմ գերեզմանին,-
Ածիս խողըն վըրես ափով, նազանի:
http://upload.wikimedia.org/wikisource/hy/thumb/e/e3/ՍայաթՆովա.jpg/140px-ՍայաթՆովա.jpghttp://4.bp.blogspot.com/_NDtKf0XhtLo/SQMgpGOyCgI/AAAAAAAAAek/EwGLAaUlbLg/S220/Sayat+Nova+-Portrait.JPG
Սայաթ-Նովա
* * *
Դուն է՛ն գըլխեն իմաստուն իս, խիլքտ հիմարին բաբ մի՛ անի,
էրազումըն տեսածի հիդ միզի մե հեսաբ մի անի,
Յիս խոմ էն գըլխեն էրած իմ, նուրմեկանց քաբաբ մի' անի,
Թե վուր գիդիմ բեզարիլ իս, ուրիշին սաբաբ մի՛ անի։
Չը կա քիզ պես հուքմի-հեքիմ՝ դուն Րոստոմի Զալ, թաքավուր.
Ասկըտ ասկերումըն գոված՝ հա'մդ ունիս, գոզալ թաքավուր.
Թե էսանց էլ սուչ ունենամ՝ գլուխս արա տալ, թաքավուր,
Մըտիկ արա քու Ստեղծողին՝ նահախ տիղ ղազաբ մի՛ անի։
Յարալուն հեքիմն էնդուր գուզե՝ դի'ղ տալու է, ցա'վ տալու չէ.
Քանի գուզե արբաբ ըլի՝ ղուլըն աղին դավ տալու չէ.
Դու քու սիրտըն իստակ պահե, յագի խոսկըն ավտալու չէ.
Աստծու սերըն կանչողի պես դըռնեմետ ջուղաբ մի՛ անի։
Ամեն մարթ չի՛ կանա խըմի՝ իմ ջուրըն ուրիշ ջըրեն է.
Ամեն մարթ չի կանա կարթա՝ իմ գիրըն ուրիշ գըրեն է։
Բունիաթըս ավաղ չիմանաս՝ քարափ է, քարուկըրեն է՝
Սելավի պես, առանց ցամքիլ, դուն շուտով խարաբ մի՛ անի։
Քանի գուզե քամին տանե՝ ծովեմեն ավազ չի պակսի.
Թեգուզ ըլիմ, թեգուզ չըլիմ՝ մեջլիսներուն սազ չի պակսի.
Թե կու պակսիմ, քիզ կու պակսիմ՝ աշխարիս մե մազ չի պակսի.
Սայաթ-Նովու գերեզմանըն Հինդ, Հաբաշ, Արաբ մի՛ անի։
(1753)
* * *
Սայաթ-Նովա
* * *
Արթար դատե, չէ՞ վուր թաքավուր իս դուն,
Վրաստանում տեր ու զորավուր իս ղուն.
Մեկն ինձ կոսե՝ «գընա մաշված շուր իս դուն»,
Մեկն էլ կոսե՝ «մե հոտած ջըրհուր իս դուն...»։
Վուչ հարսնախոս ունիմ, վուչ էլ կողակից,
Մեջլիսումն էլ նուր խաղք արին, ծաղրեցին.
Յիս ռամիկ իմ, ինձի վուխչ-վուխչ թաղեցին.
Ո՞ւմ առաջ էլ սրտիս ցավը մաղեցի,
Վուխչն ինձ ասին՝ «մե անպատիվ հուր իս դուն»:
Սազը քոքած, ձեռիս բռնած, հազըրված,
Թաքավուրի մոդ գընացի զարթըրված.
Ինձ յիդ տըվին, վունցոր փուշըս կոտըրված.
էրնեկ լիզուն չիմանայի յիս նըրանց.
Ասին՝ «գընա, էրեսըտ սիվ մուր իս դուն»։
Աստծու կամոք մարթըս օղորմած պիտի.
Սարն էլ սարին կու հանդիպի, ով գիտի,
Է'րնեկ մենակ ինձ ծեծելով խըրատիր,
Կամ քու ձիռով ինձ յիդ տայիր, անպատվիր,
Իմ հոքևուր մինձ ծնուղքը վուր իս դուն։
Թեգուզ չարթին, ջանըս փետով վեր հատին,
Շունչըս բիրնիս յիս ինձ քիզնից չիմ զատի.
Ծովը կընգնիմ, թե վուր Քուռն ինձ ազատի...
Սայաթ-Նովա, քու լիզվովըն ցավ դատի,
Հալբաթ դարդ ու ցավի մե ախպուր իս դուն։
* * *
Սայաթ-Նովա
Ամէն մե մըտիկ տալով տարար խիլքս, քամալոս,
է՛յ,նազանի,ռահմ արա,դուն մի դառնա աջալըս.
Հէնց ձէռովդ կապեցիր,էնպես բաց էր իղբալըս.
Էշխեմեդ հիվանդացա,չիս հարցնում իմ հալըս.
Քիզիքիզ մըտիկ արա,փոշմանիլու վախտըն է:
Իմ թալնիլը քու բանն էր,չասացիր ի՞նչ իս անում.
Սըրտով սիրածըս դու՛ն իս,էլ ինչի՞ իս արմանում,
ՈՒրիշնիրու խոսկիրով կապած յարես յիդ անում.
Աճկըս ճանապարհիդ է, ինչի՞ իս շատ ուշանում.
Մե խալվաթ ոթախումը բարիշիլու վախտն է:
Քու պատվական գըլուխըդ դուն ավարա մի՛ անի.
էս իմ խունի ջիգարս հազար պարա մի՛ անի,
Իմ ու քու սըրտի բանը դիփ աշքարա մի՛ անի,
Արութինի շախ սիրտը մեկ էլ յարա մի՛ անի.
Կամով ու ճիտ անէլով փաթաթվիլու վախտըն է:
* * * * *
Հուր իս էշխով կըրակած,
Խոսկ իմ ասում առակաց,
Իմ սիրամա-էրծաթ ախպեր`
Օսկեջըրով վարակած:
Համբուրիմ` սիրով համբուր,
Վունցոր խեչին է դաստուր.
Ով քիզ խայան մըտիկ տա,
Դառնա էրկու աչկով կուր:
Վուր յիս ասիմ` իմացի,
Էշխի մեչըն հիմացի.
Ինձ հուրյան-բիրյան արիր,
Ասում իս, թէ դիմացի:
Հուր իս, սիրով սիրական,
Քիզի ղուլուղ պատվական,
Հազար թուրլու կերակուր,
Սուրփ գինի անապական
Անտիգոնե
30.01.2011, 21:28
Մեջլումհ պես կորավ յարըս,
Լե'յլի ջան, ման իմ գալի յանա-յանա,
էրվեցավ խունի ջիգհարըս,
Արնի պես աչկս է լալի յանա-յանա, յանա-յանա։
Բլբուլի նման լացիլ իմ,
Աչկիրըս արնով թացիլ իմ,
էշխեմետ հիվանդացիլ իմ,
Պառկած իմ դըժար հալի յանա-յանա, յանա-յանա։
Էշխեմետ դառիլ իմ յիզիդ,
Հալվեցա, մաշվեցա քիզիդ,
Ռա'հմ արա, մե խոսի միզիդ՝
Բե'մուրվաթ, ձեն իմ տալի յանա-յանա, յանա-յանա:
էրվում իմ, կանչում իմ ա~ման.
Ծուցըտ բաղ, ունքիրըտ քաման.
Աշխարիս մեչըն քիզ նըման
Չիմ տեսած, ման իմ գալի յանա-յանա, յանա -յանա:
Մանուշակ բաց արած հովին,
Կարմիր վարթ, ծաղիկ հուտովին,
Շատ մի լացնի Սայաթ-Նովին,
Ա'չկի լուս, կսկծալի՝ յանա-յանա, յանա-յանա։
Սայաթ Նովա շատ եմ սիրում, բայց մի երկու պուճուրիկ բան ինձ դուր չի գալիս նրա ստեղծագործություններում: :)
Որոշ համեմատություններ հաճախ կրկնվում են, ասենք... Մեջլումի պես, մազերդ ռեհան....
Մի քանի օր առաջ Ալեքսանդր Հարությունյանի <Սայաթ Նովա> օպերայի բեմադրությունն էր: Կոմպոզիտորն էլ էր ներկա: Պուճուրիկ սիրուն օպերա էր, չնայած մի փոքր հասարակ թվաց ինձ ու լիբրետոն էլ անկատար: Նայել եք? Սայաթ Նովա սիրողներ? :)
Rhayader
16.03.2011, 22:14
Հայ ՌԱԲԻՍԻ ականավոր ներկայացուցիչ:
Հա, մեկ էլ՝ «Սայաթ-Նովաների ընտանիք» արտահայտության վրա մի այլ կարգի բացել էր)))
Հայ ՌԱԲԻՍԻ ականավոր ներկայացուցիչ:
Մասամբ համաձայն եմ: Որովհետև եթե խորանանք ռաբիսի ստուգաբանության մեջ, ապա սա մի քիչ այլ բան դուրս կգա:
Ամեն դեպքում իմ համեստ կարծիքով Սայաթ - Նովան իր ավանդն է ունեցել մեր էսօրվա երգարվեստի վիճակում: Ու իր երաժշտությունը մի քանի ֆոլկերի խառնուրդ ա:
Լինելով նաև ժող նվագող, էսքան ժամանակ ինչքան էլ ինձ համոզում եմ/ն, չեմ հասկանում, թե դա ոնց կարող է լինել հայկական:
Rhayader
17.03.2011, 12:26
Հայկական շատ քիչ բան կա, ու քիչ քեզ համոզիր))) հայկական ֆոլկի առումով ինձ համար միայն մի հեղինակություն կա՝ Կոմիտասը, որը, եթե նայես, հնարավորինս սայաթնովայազերծ է արել երաժշտությունը:
«Ռաբիս» բառի ստուգաբանության փոխարեն նայիր փաստացի սահմանմանը. ադրբեջանական, հայկական, թուրքական, վրացական (:[), արաբական, հունական ֆոլկերի էժանագին խառնուրդ՝ տրիվիալ թեմաներով ու դեբիլ բառերով: Արաբականն ու հունականը նոր են մոդա ընկել, մնացածն ինչո՞վ սայաթ նովա չի:
Պարզապես հայկական ֆոլկը, Կոմիտասի նման մի երկու պայծառացում ունենալով հանդերձ, ընդհանուր դեպքում «քյալամ ցանեմ-յարիս ճերմակ դոշերին նայեմ-եզները սելին լծեմ» խորությունից այն կողմ չի անցնում:
http://www.youtube.com/watch?v=t7a-069RYWs
Հայկական շատ քիչ բան կա, ու քիչ քեզ համոզիր))) հայկական ֆոլկի առումով ինձ համար միայն մի հեղինակություն կա՝ Կոմիտասը, որը, եթե նայես, հնարավորինս սայաթնովայազերծ է արել երաժշտությունը:
«Ռաբիս» բառի ստուգաբանության փոխարեն նայիր փաստացի սահմանմանը. ադրբեջանական, հայկական, թուրքական, վրացական (:[), արաբական, հունական ֆոլկերի էժանագին խառնուրդ՝ տրիվիալ թեմաներով ու դեբիլ բառերով: Արաբականն ու հունականը նոր են մոդա ընկել, մնացածն ինչո՞վ սայաթ նովա չի:
Պարզապես հայկական ֆոլկը, Կոմիտասի նման մի երկու պայծառացում ունենալով հանդերձ, ընդհանուր դեպքում «քյալամ ցանեմ-յարիս ճերմակ դոշերին նայեմ-եզները սելին լծեմ» խորությունից այն կողմ չի անցնում:
Հաշվի առնելով Ռայադերի գրառումից հետո որևէ բան գրելու ռիսկայնությունը, համենայն դեպս, փորձեմ իմ կարծիքն էլ շարադրել: Սկսեմ վերջից.
Իսկ ո՞ր ժողովրդի ֆոլկլորն է մերինից առաջ անցնում՝ թեմատիկայի առումով: Բոլորինն էլ «սելեր լծեմ, վարդեր շարեմ յարիս դոշին» թեմաներն են: Ֆոլկլորի հումքը մարդկանց կյանքն ու կենցաղն է: Հիմնականում անգրագետ, բայց ստեղծագործելու շնորհ ունեցող մարդիկ հնարել են այն, ինչ կարողացել են: Եգիպտոսում քարակտորին գրվել է առաջին սիրային նամակը, որ այս տեսքն է ունեցել «Շուտ արա, արի՛, եկ: Կարոտել եմ քեզ»: Հետագայում՝մարդկության պատմության ընթացքում գոյացած գեղարվեստական ստեղծագործությունների թեման շա՞տ է տարբերվում սրանից: Բնավ ո՛չ: Այնպես որ, եթե հայը դարավոր անպետականության պայմաններում, սրա-նրա թրի բերանին դեռ ինչ որ բան էլ ստեղծել է, էլի փառք իրեն:
Հիմա Սայաթ - Նովայի «ռաբիս» լինել-չլինելու մասին: Անհանարին էր, որ մենք ասիացի ազգ լինելով ու ապրելով այն ժողովուրդների շրջապատում, որոնք մեր հարևաններն են, իրենց ազդեցությունը չկրեինք: Անհնարի՛ն էր: Չինական պարսպով թուրքերից, արաբներից, վրացիներից անջատված չէինք, որպեսզի «ստերիլ» մշակույթ ստեղծվեր: Ինչքան էլ կուրծք ծեծենք ու գոչենք՝ «Կոմիտա՜ս...», Կոմիտասը մնում է սակավաթիվ, կուլտուրական որոշակի մակարդակ ունեցող խավի մենաշնորհը: Իսկ բացարձակ մեծամասնությունը ոնց Արամ Ասատրյան լսում էր, այնպես էլ շարունակում է լսել:
Սայաթ- Նովան էլ էդ ասիական, որը ո՛չ մի կերպ չես անվանի միայն մի ազգի սեփականությունը, երաժշտության համար հայերեն տեքստեր է գրել: Ի՞նչ կա որ:
Արևածագին
Մի բան միայն ավելացնեմ: Հայերն ասիացի ժողովուրդ չեն: Իսկ այն մասով, որ ասիացիների կուլտուրան մեծ ազդեցություն է ունեցել մերի վրա, համաձայն եմ:
Rhayader
17.03.2011, 14:05
Իսկ ո՞ր ժողովրդի ֆոլկլորն է մերինից առաջ անցնում՝ թեմատիկայի առումով: Բոլորինն էլ «սելեր լծեմ, վարդեր շարեմ յարիս դոշին» թեմաներն են:
Արևածագ, իսկ դու ո՞ր ժողովրդների ֆոլկլյորն ես ուսումնասիրել:D գրառումիցդ դատելով, վստահ կարող եմ ասել՝ ոչ
1. իռլանդականը
2. շվեդականը
3. ֆիննականը
4. անգլո-սաքսոնականը
5. և այլն
Ես մի քանի վերլուծական հոդված ունեմ ֆոլկլյորի մասին, ինքդ տես՝ ֆիննական ժողովրդական երգ (http://naichinge-ru.blogspot.com/2011/01/varttina-emoton.html) ու շվեդական ժողովրդական երգ (http://songoffall.blogspot.com/2010/12/herr-mannelig.html):
Իռլանդականի մասին էլ չխոսեմ (որ սկսեմ, այսօր չեմ վերջացնի):
Ռայադեր, զուտ մասնագիտության բերումով ուսումնասիրել եմ հայկական ֆոլկլորը, մի քիչ ծանոթ եմ սլավոնականին: Դիտմամբ չե'մ գրում ռուսական, որովհետև այստեղ էլ ջնջված են սահմանները ու հստակ որոշել ասենք՝ տվյալ հեքիաթը ռուսական է, թե՞ ուկրաինական, շատ դժվար է: Նայեցի նյութերդ: Գոնե այնտեղ ներկայացվածը թեմատիկայի առումով իրենից հազվագյուտ ոչինչ չի ներկայացնում:
Ես չեմ տառապում ազգայնամոլությամբ ու «մենք ենք, որ կա՛նք» սնափառությամբ: Բայց քո տրամաբանությամբ դատելով, այն ինչ ունենք, համարյա ամբողջովին աղբ է: Ահա ինչ կասեմ.
ինքդ ունենալով թե՛ շնորհք, թե՛ լեզուների իմացություն, թե այսօրվա օրով օտար մշակույթներին շփվելու և ինֆորմացիա ստանալու գրեթե անսահման հնարավորություն, ինքդ արա, ստեղծի՛ր արժանավորը: Համոզված եղիր, եթե արժանին լինի, անարժանը հեշտությամբ կարելի է աղբանոց նետել: Բայց քանի մենք չունենք Սայաթ Նովային փոխարինողը, ստիպված ենք խոսելու նրանից, ինչ ունենք: Մեր ունեցած ժառանգությունը սա է, ո՛չ ուրիշներից լավ, ու ո՛չ էլ վատ:
Արա՛ ավելին, եթե կարող ես: ;)
Rhayader
17.03.2011, 15:14
Արևածագ, չլինելով հայ ժողովրդի մարմնացում կամ տիպիկ ներկայացուցիչ, չեմ կարծում, որ կարող եմ ներդրում ունենալ նրա ֆոլկլյորի մեջ: Հետո՝ ինչքան գցում-բռնում եմ, ասենք, անգլիալեզու գրականության մեջ ներդրում ունենալը շատ ավելի ազնիվ ու իմաստավորված գործ է (համենայն դեպս, գոնե տասից ավելի ընթերցող կունենաս, որոնց ասելիք ունես, ոչ թե ստիպված կլինես հանդուրժել գրածդ չհասկացող մարդկանց գովասանքը): Համենայն դեպս, աճելու տեղ կլինի:
Հեշտ է ասել, թե ես դառնացած եմ հայկական ամեն ինչի վրա, կամ որ խուսափում/փախչում եմ հայկական իրականությունից: Չեմ վիճում, բայց՝ նախ, հիմքեր ունեմ դառնանալու համար, հետո՝ եթե չխուսափեի խոզակեր մուսուլմանների այս իրականությունից, պարզապես չէի լինի այն, ինչ կամ: Այո, ինձ կատաղեցնում է մարդկային բթությունը, նեղմտությունը, անողնաշարությունը, քսենոֆոբիան ու դրանից բխող ոհմակային ագրեսսիան, որ այդքան հատուկ է «հայկական իրականությանն» ու Ակումբում էլ քիչ չի: Անուններ չտանք՝ պարապ չենք:
Ինչի համար էլ ես ինքս ինձ երբեք չեմ համարել ու չեմ համարի ոչ հայ, ոչ ակումբցի: Դիտարկեք դա որպես «հասարակության ներկա բջիջից օտարման սկզբնաղբյուր», ոչ թե միակ ու լիարժեք պատճառ:
Ցանկացած դեպքում, եթե հայկական իրականությունը եզ լծելու ու քյալամ-գազար ցանելուց այն կողմ չի, որովհետև հայերն իրենց քյալամ խելքով գազարից այն կողմ բան չեն տեսնում (ելնելով հենց քո խոսքերից), դա չի նշանակում, թե քյալամ-գազարից այն կողմ բան գոյություն չունի: Սլավոնական ֆոլկլյորն էլ իզուր մեջբերեցիր՝ իրենք էլ են սեփական ֆոլկլյորից զուրկ իրականում: Ու հայերի հետ մի մեծ ընդհանրություն ունեն. երկուսի ֆոլկլյորի հերոսներն էլ կամ դեբիլ են (Սասունցի Դավիթ), կամ դուռակ (Իվան):
Արա՛ ավելին, եթե կարող ես:
Կարճ պատասխան. իսկ ու՞մ է դա պետք: Մարդիկ լավ էլ գոհ են իրենց քյալամ-գազարով:
Rhayader
17.03.2011, 15:17
Նայեցի նյութերդ:
Մեկ էլ՝ ինչպե՞ս նայեցիր, եթե լինկերից մեկը մեռած էր:D (ու հոդվածի ներսինը՝ նույնպես)
Ուֆ-ուֆ-ուֆ)))
Մեկ էլ՝ ինչպե՞ս նայեցիր, եթե լինկերից մեկը մեռած էր:D (ու հոդվածի ներսինը՝ նույնպես)
Ուֆ-ուֆ-ուֆ)))
Ֆիննական ժողովրդական երգը լավ էլ բացվում էր, իսկ երկրորդը չեմ էլ փորձել: ;)
Բայանդուր, ես քարոզիչ չեմ ու ոչ էլ ուզում եմ որևէ մեկին պիտակներ կպցնել: Ծնողներին ու ազգությունը մենք չենք ընտրում, ու նաև մեր կամքով չի, որ մարդու կերպարանքով ենք ծնվում: Վերը նշածդ
մարդկային բթությունը, նեղմտությունը, անողնաշարությունը, քսենոֆոբիան ու դրանից բխող ոհմակային ագրեսսիան, որ այդքան հատուկ է «հայկական իրականությանը» քո մեջ աճեցրել է իրեն արժանի ախոյանի: Ափսոսում եմ, որ ներսումդ այսքան ատելություն կա հայկականության նկատմամբ: Գոնե անտարբեր լինեիր: :(
Չմոռանամ նշել, որ ես, դու կամ պողոսը, երբ մի բան գրում ենք թղթին կամ համակարգչի էկրանին մեր անունից, դա արդեն ֆոլկլոր չի ու եթե շատ էլ ուզենանք, արդեն անձնապես որևէ մասնակցություն չենք կարող ունենալ ֆոլկլորի ձևավորման գործում: Թերևս, միայն անեկդոտ հնարելով : Այնպես որ, մեր չմասնակցությունից ֆոլկլորը չի տուժի:
Rhayader
17.03.2011, 18:40
Բլա-բլա-բլա;)
Ճիշտն ասած, նույնիսկ պատասխանելս էլ չի գալիս հանուն վիճելու վիճող մարդկանց:
Երբ իմ կեսի չափն ապրած լինես, Արևածագ, այդ ժամանակ էլ կխոսենք:
Իսկ հիմա ես պարզապես կգնամ:
«Ռաբիս» բառի ստուգաբանության փոխարեն նայիր փաստացի սահմանմանը. ադրբեջանական, հայկական, թուրքական, վրացական (:[), արաբական, հունական ֆոլկերի էժանագին խառնուրդ՝ տրիվիալ թեմաներով ու դեբիլ բառերով: Արաբականն ու հունականը նոր են մոդա ընկել, մնացածն ինչո՞վ սայաթ նովա չի:
:blin Սայաթ-Նովան ռաբիս ու դեբիլ բառերով անիմաստ թեմաներով ստեղծագործո՞ղ: Նման կարծիք հայտնելուց առաջ, գոնե կարելի ա թեթևակի ուսումնասիրել էն, ինչի մասին ուզում ես կարծիք հայտնել, տվյալ պարագայում Սայաթ-Նովայի ստեղծագործությունները: Ի՞նչն ա նրա մեջ ռաբիս, որ երաժշտությունը թուրքա-պարսկական մոտիվնե՞ր ունի, միայն դա իրավունք ա տալիս ասելու, որ նա ռաբիս ա՞, էն էլ նշելով որ ռաբիս ասելով չես հասկանում դրա նախնական իմաստը, այլ այդ բառի վատ իմաստն ես օգտագործում: Սայաթ-Նովան աշուղ էր, ու թագավորի աշուղն էր, ու նա նվագում էր էն ինչ դուր էր գալիս Հերակլին, ու պարտադիր չի, որ այսօրվա ընկալմամբ այդ երաժշտությունը մեծ արժեք ունենա, ասեմ ավելին, էդ երաժշտությունների մեծ մասը գրված են եղել Սայաթ-Նովայից շատ առաջ, ու դրանց վրա բառեր գրելով երգում էին տարբեր աշուղ-գուսաններ: Սայաթ-Նովայի մեծությունը նրա բանաստեղծություններն են: Ճիշտ ա շատ բանաստեղծություններ, ու հիմնականում նրա սկզբնական շրջանի բանաստեղծությունները, որոնք հիմնականում գրված են ադրբեջաներեն, զուրկ են անհատականությունից, պատճառն էլի էն հասարակությունն ու նրա պահանջներն են, որում ստեղծագործում էր նա: Բայց անհնար ա չնկատել, որ որոշակի պահից սկսված, նրա բանաստեղծությունները ստանում են վառ արտահայտված անհատական բնույթ: Երբ բոլոր աշուղները նույն բառերով, նույն երաժշտությամբ, նույն պատրաստի հանգերով ու ձևերով գովերգում էին գեղեցիկն ու սերը ընդհանրապես, նա թագավորի պալատում, ուր մարդու ապրել չապրելը կախված էր միայն միապետի կամքից, ուր չկար անհատի դրսևորման ոչ մի նախատիպ, իր զգացմունքներն էր երգում, իր Աննային էր գովերգում` թագավորի ազգականին, ու դա անում էր էնպիսի վարպետությամբ, էնպիսի ճաշակով, էնպիսի արժանապատվությամբ, որ նույնիսկ եվրոպայում դեռ չկար, ու դա 18-րդ դարի ասիական հետամնաց երկրում: Կարդացեք Սայաթ-Նովա ու փորձեք հասկանալ, հեշտ չի, նա իքն էլ գիտի, որ իր գիրն ամեն մարդ չի կարողանա կարդա, բայց փորձեք հասկանալ նրա բանաստեղծություններն ու կհասկանաք որ համաշխարհային մակարդակի ստեղծագործողի հետ գործ ունենք, եթե ամեն դեպքում չստացվի հասկանալ, կարդացեք Պարույր Սևակի "Սայաթ-Նովա" մենագրությունը, հուսով եմ կբացահայտեք իրական Սայաթ-Նովա բանաստեղծին:
anahit96
24.04.2011, 17:58
Հայ ՌԱԲԻՍԻ ականավոր ներկայացուցիչ:
Հա, մեկ էլ՝ «Սայաթ-Նովաների ընտանիք» արտահայտության վրա մի այլ կարգի բացել էր)))
Սայաթ-Նովան չի կարող ռաբիզ լինել;Սխալ արտահայտություն է