Դիտել ողջ տարբերակը : Արևմտահայերեն
StrangeLittleGirl
10.09.2010, 15:40
Չնայած այսօր արևմտահայերենով հետաքրքրվողները շատ քիչ են, մտածեցի՝ էս թեման բացեմ. գուցե դրանով հետաքրքրություն առաջանա: Պարզվում է՝ շատերը արևմտահայերեն չեն հասկանում ու էդ պատճառով արևմտահայ գրականություն չեմ կարդում: Իսկ ես էլ մտածում եմ՝ ավելի շատ խորանամ արևմտահայերենի մեջ, մի քիչ քերականությունն էլ ուսումնասիրեմ: Մի խոսքով, էստեղ կքննարկենք արևմահայերենին վերաբերող ցանկացած հարց:
Եթե գրականությունը էլեկտրոնային տարբերակով է, ապա, որքան ես հասկանում եմ, ներկայումս ոչ մեկը ըստ էության խնդիր չունի դա հասկանալու հարցում, որովհետև կարելի է արագորեն այն թարգմանել ու ստանալ արևելահայերեն տարբերակով՝ translator.am կայքում:
Եթե գրականութիւնը ելեկտրոնային տարբերակով է , ապա որքան ես կը հասկնամ եմ , ներկայումս ոչ մեկն էութեան համաձայն խնդիր ունի ատիկա հասկնալու համար հարցում , որովհետեւ կարելի է արագօրէն այն թարգմանել ու ստանալ արեւելահայերէն տարբերակով՝ translator.am էջին մէջ:
Ինքս չեմ փորձարկել, որակի առումով ոչինչ չեմ կարող ասել: Ըստ այս օրինակի այնքան էլ հաջող չէ:
StrangeLittleGirl
10.09.2010, 16:23
Եթե գրականությունը էլեկտրոնային տարբերակով է, ապա, որքան ես հասկանում եմ, ներկայումս ոչ մեկը ըստ էության խնդիր չունի դա հասկանալու հարցում, որովհետև կարելի է արագորեն այն թարգմանել ու ստանալ արևելահայերեն տարբերակով՝ translator.am կայքում:
Եթե գրականութիւնը ելեկտրոնային տարբերակով է , ապա որքան ես կը հասկնամ եմ , ներկայումս ոչ մեկն էութեան համաձայն խնդիր ունի ատիկա հասկնալու համար հարցում , որովհետեւ կարելի է արագօրէն այն թարգմանել ու ստանալ արեւելահայերէն տարբերակով՝ translator.am էջին մէջ:
Ինքս չեմ փորձարկել, որակի առումով ոչինչ չեմ կարող ասել: Ըստ այս օրինակի այնքան էլ հաջող չէ:
Հա, փաստորեն, էնքան էլ հաջող չի :(
Չնայած լավ ա, որ հաջող չի, որովհետև մարդիկ գոնե մի փոքր ձգտում կունենան լեզուն սովորելու: Վերջիվերջո, մեռնում է :(
Պանդուխտ
10.09.2010, 19:53
Չնայած այսօր արևմտահայերենով հետաքրքրվողները շատ քիչ են, մտածեցի՝ էս թեման բացեմ. գուցե դրանով հետաքրքրություն առաջանա: Պարզվում է՝ շատերը արևմտահայերեն չեն հասկանում ու էդ պատճառով արևմտահայ գրականություն չեմ կարդում: Իսկ ես էլ մտածում եմ՝ ավելի շատ խորանամ արևմտահայերենի մեջ, մի քիչ քերականությունն էլ ուսումնասիրեմ: Մի խոսքով, էստեղ կքննարկենք արևմահայերենին վերաբերող ցանկացած հարց:
Եղեայեանին հրաւիրենք թող գայ. շատ հարցեր կունենանք տալու:
Մեկ ալ կառաջարկեմ բացառապէս գրել արեւմտահայերէն, եւ դասականով, որպէսզի նշածդ ուսումնասիրութիւնը հոս ըլլայ:
---------- Ավելացվել է՝ 20:53 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 20:35 ----------
Եթե գրականութիւնը ելեկտրոնային տարբերակով է , ապա որքան ես կը հասկնամ եմ , ներկայումս ոչ մեկն էութեան համաձայն խնդիր ունի ատիկա հասկնալու համար հարցում , որովհետեւ կարելի է արագօրէն այն թարգմանել ու ստանալ արեւելահայերէն տարբերակով՝ translator.am էջին մէջ:
Եթէ գրականութիւնը ելեկտրոնային տարբերակով է , ապա որքան ես կը հասկնամ, ներկայիս ոչ մեկը ըստ էութեան խնդիր չունի ատիկա հասկնալու, որովհետեւ կարելի է արագօրէն զայն թարգմանել ու ստանալ արեւելահայերէն տարբերակով՝ translator.am էջին մէջ:
StrangeLittleGirl
10.09.2010, 23:48
Ես ուղղագրությունը չգիտեմ, ոչ էլ նույնիսկ քերականական կանոններ գիտեմ, որ այստեղ արևմտահայերեն գրեմ: Ուղղակի շատ լավ հասկանում եմ թե´ գրավոր, թե´ բանավոր խոսքը: Ընդամենը այդքանը :(
Պանդուխտ
11.09.2010, 05:49
Եթէ գրականութիւնը ելեկտրոնային տարբերակով է , ապա որքան ես կը հասկնամ, ներկայիս ոչ մեկը ըստ էութեան խնդիր չունի ատիկա հասկնալու, որովհետեւ կարելի է արագօրէն զայն թարգմանել ու ստանալ արեւելահայերէն տարբերակով՝ translator.am էջին մէջ:
Արեւմտահայերէնի մէջ կրկնակի ժխտական չկայ. ուրեմն՝ ոչ մեկը ըստ էութեան խնդիր ունի:
---------- Ավելացվել է՝ 06:49 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 06:43 ----------
Ես ուղղագրությունը չգիտեմ, ոչ էլ նույնիսկ քերականական կանոններ գիտեմ, որ այստեղ արևմտահայերեն գրեմ: Ուղղակի շատ լավ հասկանում եմ թե´ գրավոր, թե´ բանավոր խոսքը: Ընդամենը այդքանը :(
Ես կը կարծէի շատ լաւ գիտես, թէ՛ գրելը եւ թէ՛ կանոները:
Mephistopheles
11.09.2010, 06:10
Հայերենները շուտով կմիանան և սա թերևս ողջունելի է, միայն արևմտահայերենի հնչունաբանությունն է որ ամհանգստացնում է… նրանք երկհնչյուն են մենք ՝ եռա՞… ճիշտ ե՞մ ասում… նրանք ունեն Գ Ք իսկ մենք ԳԿՔ… նրանք Գ-ին Ք են ասում դրա համար էլ Գագիկ Թագավորը կարդացվում է Քաքիկ
Պանդուխտ
11.09.2010, 06:25
Արտասանութեան մասին ըսածդ ճիշտ է: Միանալը դժուար է, քանի որ խօսողներու թիւը անհամաչափ է: Նոյնիսկ եթէ բոլոր արեւմտահայերէնախօսները գան ու ապրին Երեւան, դարձեալ պիտի «արեւելահայանան»: Առանձին բառերու եւ դարձուածքներու փոխառութիւններ կան: Օրինակ՝ մենք նախապէս կըսէինք «թելեֆոն բացի», հիմա կըսենք «զանգեցի»: Զանգել բայը, հեռախօսի համար, Հայաստանէն ներմուծուած է:
---------- Ավելացվել է՝ 07:25 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 07:24 ----------
Ես կը կարծէի շատ լաւ գիտես, թէ՛ գրելը եւ թէ՛ կանոները:
Կանոնները
Mephistopheles
11.09.2010, 06:33
Արտասանութեան մասին ըսածդ ճիշտ է: Միանալը դժուար է, քանի որ խօսողներու թիւը անհամաչափ է: Նոյնիսկ եթէ բոլոր արեւմտահայերէնախօսները գան ու ապրին Երեւան, դարձեալ պիտի «արեւելահայանան»: Առանձին բառերու եւ դարձուածքներու փոխառութիւններ կան: Օրինակ՝ մենք նախապէս կըսէինք «թելեֆոն բացի», հիմա կըսենք «զանգեցի»: Զանգել բայը, հեռախօսի համար, Հայաստանէն ներմուծուած է:
---------- Ավելացվել է՝ 07:25 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 07:24 ----------
Կանոնները
Դժվար է, բայց ոչ անհնար… օրինակ մենք հիմա առանց խնդրի շփվում ենք և ինձ համար դժվար կլինի ասել թե քեզ չեմ հասկանում… ուղղագրական տարբերություններ իհարկե կան, բայց ես չեմ կարծում որ դա էական խնդիրներ կառաջացնի…
Ի դեպ շատ հայաստանցիներ փոխառել են արևմտահայ դարձվածքներ… ցավոք հիմնականում թուրքերեն և արաբերեն լեզուներով…
Պանդուխտ
11.09.2010, 06:47
Դժվար է, բայց ոչ անհնար… օրինակ մենք հիմա առանց խնդրի շփվում ենք և ինձ համար դժվար կլինի ասել թե քեզ չեմ հասկանում… ուղղագրական տարբերություններ իհարկե կան, բայց ես չեմ կարծում որ դա էական խնդիրներ կառաջացնի…
Ի դեպ շատ հայաստանցիներ փոխառել են արևմտահայ դարձվածքներ… ցավոք հիմնականում թուրքերեն և արաբերեն լեզուներով…
Հասկանալը բան մըն է, գրական լեզուն միացնելը մեկ ուրիշ բան: Խօսակցականի մասին չէ խօսքս, այլ՝ մաքուր գրական, ուսուցման լեզուն:
---------- Ավելացվել է՝ 07:47 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 07:40 ----------
Հայերենները շուտով կմիանան և սա թերևս ողջունելի է, միայն արևմտահայերենի հնչունաբանությունն է որ ամհանգստացնում է… նրանք երկհնչյուն են մենք ՝ եռա՞… ճիշտ ե՞մ ասում… նրանք ունեն Գ Ք իսկ մենք ԳԿՔ… նրանք Գ-ին Ք են ասում դրա համար էլ Գագիկ Թագավորը կարդացվում է Քաքիկ
Եկէք այս թեմային մէջ միացնելու մասին չխօսինք: Փոխադարձ հարստացումներ՝ այո, բայց անհասկընալի եւ անհեռանկարային միացում մը՝ ինչո՛ւ:
Mephistopheles
11.09.2010, 06:52
Հասկանալը բան մըն է, գրական լեզուն միացնելը մեկ ուրիշ բան: Խօսակցականի մասին չէ խօսքս, այլ՝ մաքուր գրական, ուսուցման լեզուն:
---------- Ավելացվել է՝ 07:47 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 07:40 ----------
Եկէք այս թեմային մէջ միացնելու մասին չխօսինք: Փոխադարձ հարստացումներ՝ այո, բայց անհասկընալի եւ անհեռանկարային միացում մը՝ ինչո՛ւ:
Փոխառումն ունի բնական ինքնբուխ բնույթ և կարելի է ուղղորդել ինստիտուցիոնալ միջոցներով… չգիտես ինչու ես կարծում եմ որ հայս հարցում գրաբարի ուսումնասիրությունը կարող է մեզ օգնել… դա համենայն դեպս մայր լեզուն է
Հայերենները շուտով կմիանան և սա թերևս ողջունելի է, միայն արևմտահայերենի հնչունաբանությունն է որ ամհանգստացնում է… նրանք երկհնչյուն են մենք ՝ եռա՞… ճիշտ ե՞մ ասում… նրանք ունեն Գ Ք իսկ մենք ԳԿՔ… նրանք Գ-ին Ք են ասում դրա համար էլ Գագիկ Թագավորը կարդացվում է Քաքիկ
Մեֆիստոֆելես, շատ սխալ գիտես: Ք-ն արևելահայերենում էլ, արևմտահայերենում էլ գրվում ու կարդացվում է Ք: Փոխարենը ոչ շնչեղ բաղաձայններ Գ-ն ու Կ-ն են հակառակը կարդացվում - Կ ու Գ: Նույնը վերաբերվում Դ–Տ, Ձ-Ծ, Բ-Պ, Ջ-Ճ: Իսկ Թ-ն, Ց-ն, Փ-ն, Չ-ն երկու տարբերակներում էլ նույնն են:
StrangeLittleGirl
11.09.2010, 10:41
Արեւմտահայերէնի մէջ կրկնակի ժխտական չկայ. ուրեմն՝ ոչ մեկը ըստ էութեան խնդիր ունի:
---------- Ավելացվել է՝ 06:49 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 06:43 ----------
Ես կը կարծէի շատ լաւ գիտես, թէ՛ գրելը եւ թէ՛ կանոները:
Կրկնակի ժխտականի գոյություն չունենալը դուրս եկավ: Ես միշտ արևելահայերենի մասին ասել եմ, որ էդ կրկնակի ժխտականները սխալ են, որովհետև նույնիսկ մաթեմատիկայում երկու մինուսը դառնում է պլյուս:
Չէ, կանոնները որտեղի՞ց իմանամ: Ոչ մի տեղ չեմ սովորել: Գուցե ինտուիտիվ ինչ-որ խոսք կարողանամ կառուցել, բայց ոչ մի կանոն չգիտեմ:
Հա, մի բան, որ ինձ դուր է գալիս: «Ձգել» բառը արևմտահայերենում և արևելահայերենում հակառակ իմաստներ ունի:
Իսկ լեզուները միացնելը արհեստական ու անիմաստ եմ համարում: Ավելի լավ է երկուսն էլ իմանալ:
Շատ ուրախալի է, որ արևմտահայերենը կա, ու քննարկում է բացվել: :)
Կարծում եմ, լեզուների ո՛չ անհետացման, ձուլման, ո՛չ էլ միացնելու միտում կա: Դեռ ավելի լավ, որ երկուսն էլ առանձին մնան: Ինչպես Գյումրվա ու լիքը այլ բարբառներ ունենք ու դրանք չեն ձուլվում, այնպես էլ արևմտահայերենը մնա: Ես հասկանում եմ, բայց իսկապես դպրոցներում այս լեզվին ուշադրություն չեն դարձնում ու հատուկ ուշադրության չեն արժանացնում, ինչն էլ շատերի համար խոչընդոտ է արևմտահայերի հետ շփման մեջ:
Լավ կլինի, որ ակտիվ օգտագործողները արևմտա և արևելահայերենում հանդիպող և տարբեր կերպ գործածվող բառերի ցանկ ու բացատրություններ այստեղ մեջբերեն, որ կամաց-կամաց սովորենք: :)
Ձայնալար
11.09.2010, 11:29
Արհեստական միացումներին ես էլ եմ դեմ: Արևմտահայերեն հասկանալու համար էլ առանձնապես գերբնական ճիգեր պետք չեն, եթե դպրոցում նորմալ ուսումնասիրեն արևմտահայ գրականություն, հասկանալու համար բավարար կլինի:
Դատարկություն
11.09.2010, 11:35
Օրինակ, վատ չէր լինի դպրոցում առանձին «արևմտահայերեն» առարկա անցնեն: Մեր դպրոցում ինչ-որ ծրագիր կար, մենք 1 տարի արևմտահայերեն ենք անցել, լավ էր շատ, չնայած 1 տարին քիչ էր, հիմա էլ մեծ մասը չեմ հիշում, բայց ասում էին, որ ուզում են առանձին առարկա մտցնեն ուսումնական պլան, որը այդպես էլ չեղավ:
Պանդուխտ
11.09.2010, 18:40
Փոխառումն ունի բնական ինքնբուխ բնույթ և կարելի է ուղղորդել ինստիտուցիոնալ միջոցներով… չգիտես ինչու ես կարծում եմ որ հայս հարցում գրաբարի ուսումնասիրությունը կարող է մեզ օգնել… դա համենայն դեպս մայր լեզուն է
Արդէն բազմաթիւ բառեր փոխառնուած են Արեւելահայերի մէջ: Կան առանձին յօդուածներ, ուսումնասիրութիւներ. այս նիւթին շուրջ: Այդ բառերու մեկ մասը՝ արեւմտահայ գրագէտներու գրաբարէն վերցուցածն է, մեկ այլ մասն ալ նոյն մտաւորականներու ստեղծած նորակերտ բառեր են: Հիմա նոյնիսկ չեն նկատուիր անոնք:
Յիշողութեամբ թուեմ քանի մը հատ. լոլիկ, սուրճ, նախագահ, ճարտարագէտ: Կան նաեւ անձնանուններ, որոնք նոր ստեղծուած են, ինչպէս կաթոլիկ հայերու կողմէ ստեղծուած վիգէն անունը, իբրեւ victor, կամ vicenzo :
Պանդուխտ
11.09.2010, 19:17
Կրկնակի ժխտականի գոյություն չունենալը դուրս եկավ: Ես միշտ արևելահայերենի մասին ասել եմ, որ էդ կրկնակի ժխտականները սխալ են, որովհետև նույնիսկ մաթեմատիկայում երկու մինուսը դառնում է պլյուս:
Չէ, կանոնները որտեղի՞ց իմանամ: Ոչ մի տեղ չեմ սովորել: Գուցե ինտուիտիվ ինչ-որ խոսք կարողանամ կառուցել, բայց ոչ մի կանոն չգիտեմ:
Հա, մի բան, որ ինձ դուր է գալիս: «Ձգել» բառը արևմտահայերենում և արևելահայերենում հակառակ իմաստներ ունի:
Իսկ լեզուները միացնելը արհեստական ու անիմաստ եմ համարում: Ավելի լավ է երկուսն էլ իմանալ:
Իսկ ես ալ արեւելահայերէնը կարդալով ու կարդալով, արդէն կամաց-կամաց արեւմտահայերէնի մէջն ալ սկսած եմ կրկնակի ժխտել:
Խօսքին բացը ՝ ես ալ կանոն չեմ գիտեր: Մեր հայերէնի կրթութիւնը սիրողական մակարդակի վրայ է: Ուսուցումը երկրի լեզուով է, իսկ հայերէնը՝ Շաբաթը չորս կամ հինգ պահ, կարծեմ:
Հայերէնի դասապահն ալ աւելի շատ կը խճողենք բանաստեղծի անուն-մականուն ու ծննդեան թուական սորվելով: «Սեռական-տրական» հոլովները եւ քերականութիւնը անշուշտ դասաւանդած են. նախակրթարանը: Հիմա չեմ գիտեր՝ եթէ երբէք փոխուած են դասանիւթերը:
Ես կը կարծէի դուն պիտի գիտնաս, քանի որքան կը յիշեմ, տեղ մը գրած ես՝ արեւմտահայ յայտնի հրապարակախօսի մը շառաւիղն ես. արեւմտահայ գրասէր ընտանիքի զաւակ ես: Եւ գուշակեմ՝ ֆրանսահայ ներգաղթող ընտանիքի մէջ ծնած ես, տատիկդ հայագէտ է եւ ուսուցչուհի: Դեհ ուրեմն ինծմէ լաւ պէտք է գիտնաս, բժշկուհի: (կը ներես շատախօսութիւնը)
Ձգել բայի կապակցութեամբ
Բազմիմաստ է, եւ արմատը նոյնը: «Արմատականը» կ’ըսէ՝ Ձիգ–պիրկ, որպէս առաջին իմաստ: Կայ այս դարձուածքը՝ ձիգ դնել– նետաձիգ լինել: Ձգել–տարածել, քաշել, երկարել, պարզել, նետել եւայլն:
Ունինք նաեւ ձգտել:
Երբ աղեղը կը ձգես «կը պրկես, կը քաշես», հետեւանքը կ’ըլլայ նետարձակումը: Արեւմտահայութեան մօտ զարգացած է հետեւանքէն բխող իմաստը՝ արձակումը: Արեւմտահայ արտասանութեամբ (գրեթէ) եւ նշանակութեամբ ձգելը (tskel) առկայ է արեւելահայերէնի մէջն ալ՝ գցել. տառափոխանակութեամբ:
Գցել բառ չկայ գրաբարին մէջ, ուստի ամենայն հաւանակութեամբ ձգել «պրկել» բայի միւս իմաստը՝ նետել-ը, գցել ձեւով շարունակուած է արեւելահայ շրջապատին մէջ:
Արդէն բազմաթիւ բառեր փոխառնուած են Արեւելահայերի մէջ:
Արդէն բազմաթիւ բառեր փոխառնուած են Արեւելահայերէնի մէջ
Եղեայեանին հրաւիրենք թող գայ. շատ հարցեր կունենանք տալու:
Թէ՞՝ Եղիայեանը հրաւիրենք:
Ո՞ր մեկն է ճիշտը, Եղիայեան:
Շատ ուրախալի է, որ արևմտահայերենը կա, ու քննարկում է բացվել: :)
Կարծում եմ, լեզուների ո՛չ անհետացման, ձուլման, ո՛չ էլ միացնելու միտում կա: Դեռ ավելի լավ, որ երկուսն էլ առանձին մնան: Ինչպես Գյումրվա ու լիքը այլ բարբառներ ունենք ու դրանք չեն ձուլվում, այնպես էլ արևմտահայերենը մնա: Ես հասկանում եմ, բայց իսկապես դպրոցներում այս լեզվին ուշադրություն չեն դարձնում ու հատուկ ուշադրության չեն արժանացնում, ինչն էլ շատերի համար խոչընդոտ է արևմտահայերի հետ շփման մեջ:
Լավ կլինի, որ ակտիվ օգտագործողները արևմտա և արևելահայերենում հանդիպող և տարբեր կերպ գործածվող բառերի ցանկ ու բացատրություններ այստեղ մեջբերեն, որ կամաց-կամաց սովորենք: :)
Ի՜նչ լաւ գրեր ես Ֆոտոն, միայն թէ անգամ մը եւս յիշենք, որ արեւմտահայերէնը եւ արեւելահայերէնը առանձին լեզուներ չեն, ազգակցական կապ ալ չունին, Նոյնն են: Պարզապէս տարբերակային տարբերութիւն կայ:
Եղիայեան
11.09.2010, 19:44
Ես կը կարծեմ, որ մեր երկու բարբառները (այս բառին լայն առումով) փոխադարձաբար սորվիլն ու սորվեցնելը օգտակար ու տրամաբանական աշխատանք մը չէ այն պատճառով, որ անոնք այնքան ալ տարբեր չեն իրարմէ: Վերջին հաշուով իրապէ՞ս անանցանելի պատնէշներ կան արևելահային առջև, որ Վարուժան կը կարդայ, և արևմտահայուն առջև, որ Տէրեան կը կարդայ: Անշուշտ ուրիշ բան է ուղղագրութիւնը, ուր տարբերութիւնները բաւական զգալի են, թէև՝ նաև մեքենական: Փոխադարձ ըմբռնումը զօրացնելու լաւագոյն միջոցն է կենդանի շփումը. և այս պարագային ես չեմ հանդիպած որևէ պարագայի, ուր արևելահայ մը և արևմտահայ մը չհասկնան զիրար ու չկարենան ազատ զրուցել: Յաջորդ միջոցառումը արևելայ դպրոցական դասագիրքերու մէջ քիչ մը աւելի արևմտահայերէն հատուածներու մուծումն է( ինչպէս և որքան մեր ծրագրերուն մէջ մենք կը մուծենք արևելահայերէն հատուածներ), որպէսզի արևմտահայերէնի զանազան (ու աննշան) առանձնայատկութիւնները տեղւոյն վրայ ու կենդանի օրինակներու ընդմէջէն տեսնուին ու իւրացուին. բնական է այս ճիգին պիտի հետևի նաև արևմտահայ հեղինակներու գործերուն ընթերցումը ևս: Եւ օր մըն ալ պիտի նկատենք, որ եմթադրեալ խորթութիւնները յօդս պիտի ցնդին, պարզապէս պիտի անհետանան:
Կը մնայ նպատակի ճշդում մը, որ շատ կարևոր է. իրար բարբառներու սերտողութեան մէջ մինչև ո՞ւր կ'ուզենք հասնիլ: Ես կը կարծեմ, որ բոլորովին անիմաստ ճիգ (ու փառասիրութիւն) մըն է մեզմէ իւրաքանչիւրին համար միւսի բարբառին բանաւոր տիրապետումը դպրոցական կամ ակադեմական միջոցներով. արևելահայ մը ինչ ալ ընէ՝ Հայաստանի հողին վրայ ու դպրոցական միջոցներով, պիտի չյաջողի արևմտահայերէն խօսիլ ու մանաւանդ...արտասանել, թող որ անհեթեթ ալ պիտի ըլլար, որ ան փորձէր իւրացնել մեր աղաւաղուած հնչիւնաբանութիւնը: Ճիշդ է ասոր հակառակն ալ, այսինքն՝ արևմտահայ մը սփիւռքի մէջ ինչ ալ ընէ, պիտի չյաջողի տիրապետել արևելահայերէնի նրբութիւններուն ու մանաւանդ, մանաւանդ՝ արտասանութեան. մենք միշտ ալ Գագիկ-ը պիտի արտասանենք K՛ak՛ig, ձեր Gagik-ին դիմաց. այսքան մեծ տարբերութիւն սորվիլ և իւրացնել երկուստեք անկարելի ու անօգուտ ալ է: Այս դժուարութիւնները կը յաղթահարուին միմիայն այն ատեն, երբ գոյակցութիւն տեղի կ'ունենայ. արևելահայը կ'ապրի արևմտահայ միջավայրի մէջ, կամ արևմտահայը կ'ապրի արևելահայ միջավայրի մէջ: Առանց նման գոյակցութեան՝ լեզուական իւրացում տեղի չ'ունենար:
Ձեզի և մեզի համար անհամեմատօրէն աւելի դիւրին է բոլորովին նոր լեզու մը սորվիլ, թէկուզ դպրոցական միջավայրի մէջ, քան թէ մէկուս համար միւսին բարբառը սորվիլ. այլ խօսքով՝ լեզուական տարբերակ մը իւրացնելը անհամեմատ աւելի դժուար է, պիտի ըսեմ՝ անկարելի, քան թէ օտար լեզու մը սորվիլը: Դուք իմացա՞ծ էք երբևէ, որ Հրաչեայ Աճառեանը, ամբողջ կէս դար Կովկաս ու Պարսկաստան ապրելով հանդերձ, չէր յաջողած իւրացնել արևելահայերէնի եռաշարք բաղաձայնները. այս վկայութիւնը տուաւ Արարատ Ղարիբեանը Աճառեանի մահուան 10-րդ տարելիցին առթիւ գրուած յօդուածի մը մէջ: Իսկ Աստուած գիտէ, թէ Աճառեան տեսականօրէն որքան լաւ կը տիրապետէր այդ շարքերու բոլոր նրբութիւններուն. կը բաւէ կարդալ անոր «Հայոց գրերը» և «Լիակատար քերականութեան» 6-րդ հատորը, որ նուիրուած է հայերէնի հնչիւնաբանութեան:
Պանդուխտ
11.09.2010, 20:21
Վերջին հաշուով իրապէ՞ս անանցանելի պատնէշներ կան արևելահային առջև, որ Վարուժան կը կարդայ, և արևմտահայուն առջև, որ Տէրեան կը կարդայ: Անշուշտ ուրիշ բան է ուղղագրութիւնը, ուր տարբերութիւնները բաւական զգալի են, թէև՝ նաև մեքենական:
Սիրելի Դոկտոր,
Ես ալ յաճախ կը գրեմ «հային», փոխանակ գրելու «հայուն»: Արեւմտահայերէն ձեւը ո՞ր մեկն է:
Եղիայեան
11.09.2010, 23:54
Շատ սիրելի Պանդուխտ,
Կարծեմ ջաղացքը գացեր է, իսկ դուն չախչախը կը փնտռես: Սիրեմ քու նախանձախնդրութիւնդ: Ինչ որ «հայ» է ու հայ-ով կը բարդուի կամ կ'ածանցուի, այո, աւանդականօրէն պէտք է ըլլայ «հայու»: Սակայն հոլովական այս գրաբարեան կամ անկանոն ձևերը շատ ալ դրոշմուած չեն մեր՝ արևմտահայերուս գիտակցութեան մէջ: Այս պատճառով ալ մենք հակում ունինք միշտ հետևելու աշխարհաբարեան միասնական «ի» հոլովումին. այդ պատճառով ալ յառաջացած է վերոնշեալ երկուութիւնը՝ հայու ու հայի, որ մեծ մեղանչում մը չէ: Մեր , սփիւռքահայերուս, օր ըստ օրէ քիչ մը աւելի քանդուող լեզուազգացողութիւնը քու ակնկալած միօրինակութիւնդ չի յաջողիր պարտադրել մեզի: Ցաւալի է, բայց այսպէս է: Միւս կողմէ՝ պէտք է նաև հարց տալ, թէ արդեօք մէկ ու միասնական ՝ աշխարհաբարեան հոլովումի անցնելու թաքուն ճիգ մը չէ՞ այս, որ կը գործէ արևմտահայ լեզուամտածողութեան մէջ: Մտածենք այս մասին:
Mephistopheles
12.09.2010, 01:40
Մեֆիստոֆելես, շատ սխալ գիտես: Ք-ն արևելահայերենում էլ, արևմտահայերենում էլ գրվում ու կարդացվում է Ք: Փոխարենը ոչ շնչեղ բաղաձայններ Գ-ն ու Կ-ն են հակառակը կարդացվում - Կ ու Գ: Նույնը վերաբերվում Դ–Տ, Ձ-Ծ, Բ-Պ, Ջ-Ճ: Իսկ Թ-ն, Ց-ն, Փ-ն, Չ-ն երկու տարբերակներում էլ նույնն են:
ոչ, Գ-ն կարդացվում է Ք, Կ-ն կարդացվում Գ, իսկ Կ հնչյունը բացակայում է. Ք-ն մնում է Ք… 2 Ք և 1 Գ… նույնը մնացած քո նշած դեպքերում Ճ, Պ, Տ, հնչյունները բացակայում են… փոխարենը 2 Ջ, 2 Բ, 2 Դ
Եղիայեան
12.09.2010, 12:34
Ի հարկ է ես ասելիք կ'ունենայի, եթէ նիւթից շեղուելու վտանգ չ'լիներ:
Այստեղ նիւթից շեղուելը չի թոյլատրւում:
Զարմանալի է, որ սփիւռքեան զրուցարանները ազգային եւ պատմական վերնագրերով բաժիններ ունեն, իսկ Հայաստանեան կայքերը՝ ոչ:
Միթէ չի՞ թոյլատրւում Հայաստանցի երիտասարդներին. ազգային նիւթերով զբաղուել:
Շատ սիրելի Պամդուխտ,
«Չ'լիներ» գրելաձևը սխալ է. արևմտահաերէնի ծուղակներէն մէկը: Պէտք է ըլլայ:՝ ՉԼԻՆԷՐ:
ոչ, Գ-ն կարդացվում է Ք, Կ-ն կարդացվում Գ, իսկ Կ հնչյունը բացակայում է. Ք-ն մնում է Ք… 2 Ք և 1 Գ… նույնը մնացած քո նշած դեպքերում Ճ, Պ, Տ, հնչյունները բացակայում են… փոխարենը 2 Ջ, 2 Բ, 2 Դ
Ոչ, շատ սխալ գիտես :) Գ-ն կարդացվում է Կ, Կ-ն կարդացվում է Գ: Իսկ Ք-ն կարդացվում է Ք: Կա մի հատ Կ, մի հատ Գ, մի հատ էլ Ք:
Եղիայեան
12.09.2010, 20:03
Ոչ, շատ սխալ գիտես :) Գ-ն կարդացվում է Կ, Կ-ն կարդացվում է Գ: Իսկ Ք-ն կարդացվում է Ք: Կա մի հատ Կ, մի հատ Գ, մի հատ էլ Ք:
Եթէ այս դատողութիւնը կը վերաբերի արևմտահայերէնին, ապա պիտի ըսեմ, որ սխալ է ան. արևմտահայը արտասանական զանազանութիւն չի դներ Ք-ին ու Գ-ին միջև. այլ խօսքով՝ ձայնեղը դարձած է խուլ-շնչեղ. իսկ Կ-ն կ'արտասանէ իբրև Գ կամ G, այսինքն՝ ձայնեղացած է այս մէկը: Արդիւնքում՝ հայերէնի եռաշարք բաղաձանները արևմտահայերէնի մէջ դարձած են երկշարք, ինչպէս ֆրանսերէնի ու թրքերէնի մէջ են: Սակայն պէտք չէ կարծել թէ այս երկու լեզուներու ազդեցութեամբ. կը թուի թէ այս կացութիւնը շատ վաղուց գոյութիւն ունէր, ընդհուպ՝ Մաշտոցի օրերէն:
krunk Hayastani
13.09.2010, 09:54
Արդիւնքում՝ հայերէնի եռաշարք բաղաձանները արևմտահայերէնի մէջ դարձած են երկշարք, ինչպէս ֆրանսերէնի ու թրքերէնի մէջ են: Սակայն պէտք չէ կարծել թէ այս երկու լեզուներու ազդեցութեամբ. կը թուի թէ այս կացութիւնը շատ վաղուց գոյութիւն ունէր, ընդհուպ՝ Մաշտոցի օրերէն:
Հարգելի պրն Եղիայան, ի՞նչն է ստիպում այսպես մտածել: Շատ հարցեր են ծագում ձեր գրառումից. ե՞րբ է համակարգը եռաշարքից անցել երկշարքի (և ինչու/ինչպես), ինչու՞ եք կարծում, թե դեռ Մաշտոցից առաջ է այդ կատարվել, և ուրեմն Մաշտոցը, գրերը ստեղծելիս, հիմնվել է արևելյա՞ն բարբառների ձայնային համակարգի վրա:
StrangeLittleGirl
13.09.2010, 22:26
Ես կը կարծէի դուն պիտի գիտնաս, քանի որքան կը յիշեմ, տեղ մը գրած ես՝ արեւմտահայ յայտնի հրապարակախօսի մը շառաւիղն ես. արեւմտահայ գրասէր ընտանիքի զաւակ ես: Եւ գուշակեմ՝ ֆրանսահայ ներգաղթող ընտանիքի մէջ ծնած ես, տատիկդ հայագէտ է եւ ուսուցչուհի: Դեհ ուրեմն ինծմէ լաւ պէտք է գիտնաս, բժշկուհի: (կը ներես շատախօսութիւնը)
Արևմտահայ արմատներ ունեմ, բայց մեծացել եմ արևելահայ միջավայրում: Ֆրանսահայ ազգականներ ունենք Ֆրանսիայում: Տատիկս հայոց լեզվի մասնագետ է, երկար տարիներ դասավանդել է: Ուղղակի փոքրուց արևմտահայերենը շատ եմ լսել մեր ազգականներից: Տատիկս էլ ասում է, որ իր մոր հետ արևմտահայերեն է խոսել: Ամեն դեպքում, թե´ արմատներիս, թե´ արևմտահայերի հետ շատ շփվելու շնորհիվ ես արևմտահայերենը որպես օտար լեզու չեմ ընկալում, ինչպես շատ-շատերը:
---------- Ավելացվել է՝ 22:26 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 22:23 ----------
Եթէ այս դատողութիւնը կը վերաբերի արևմտահայերէնին, ապա պիտի ըսեմ, որ սխալ է ան. արևմտահայը արտասանական զանազանութիւն չի դներ Ք-ին ու Գ-ին միջև. այլ խօսքով՝ ձայնեղը դարձած է խուլ-շնչեղ. իսկ Կ-ն կ'արտասանէ իբրև Գ կամ G, այսինքն՝ ձայնեղացած է այս մէկը: Արդիւնքում՝ հայերէնի եռաշարք բաղաձանները արևմտահայերէնի մէջ դարձած են երկշարք, ինչպէս ֆրանսերէնի ու թրքերէնի մէջ են: Սակայն պէտք չէ կարծել թէ այս երկու լեզուներու ազդեցութեամբ. կը թուի թէ այս կացութիւնը շատ վաղուց գոյութիւն ունէր, ընդհուպ՝ Մաշտոցի օրերէն:
Շատ հետաքրքրական է Ձեր գրածը, որովհետև վերջին ժամանակներս ինձ էլ է այդ հարցը հուզել: Վերջնական եզրակացությունս այն եղավ, որ թուրքերենի ազդեցությունն է, որովհետև մորս տատը, որը Ցեղասպանությունից փրկվել է ու այն ժամանակ միայն թուրքերեն է խոսել, Հայաստան գալով սովորել է արևելահայերեն, բայց արտասանությունը հիշեցրել է արևմտահայերենը:
Mephistopheles
13.09.2010, 23:24
Ոչ, շատ սխալ գիտես :) Գ-ն կարդացվում է Կ, Կ-ն կարդացվում է Գ: Իսկ Ք-ն կարդացվում է Ք: Կա մի հատ Կ, մի հատ Գ, մի հատ էլ Ք:
մի հատ Կ հնչյունով բառ ասա
Եղիայեան
18.09.2010, 03:02
Հարգելի պրն Եղիայան, ի՞նչն է ստիպում այսպես մտածել: Շատ հարցեր են ծագում ձեր գրառումից. ե՞րբ է համակարգը եռաշարքից անցել երկշարքի (և ինչու/ինչպես), ինչու՞ եք կարծում, թե դեռ Մաշտոցից առաջ է այդ կատարվել, և ուրեմն Մաշտոցը, գրերը ստեղծելիս, հիմնվել է արևելյա՞ն բարբառների ձայնային համակարգի վրա:
Յարգելի՛ Կռունկ,
Ճշգրիտ թուականի մասին խօսիլ դժուար է, բայց ան պէտք է գոյութիւն ունեցած ըլլայ շատ վաղուց: Առ այս կը բերեմ Աճառեանի հետևեալ վկայութիւնը. « Հայերէնի տարբեր արտասանութեան հետքեր, թրթռունի (իմա՝ խուլի-Ա.Ե.) փոխարէն շնչեղ խուլ՝ ճիշդ այսօրուան Պոլսի գրականին պէս, երևան են հանուած մեր մի աշխատութեան մէջ՝ '' Հայերէն նոր բառեր հին մատենագրութեան մէջ", Վենետիկ, 1913, էջ 158» ( Հայոց գրերը, 1984, էջ 599): Աճառեանի յիշեալ գործը այս պահուս ձեռքի տակ չունիմ, սակայն օրին կարդացած եմ զայն և անկէ տպաւորուած եմ Հայաստանի տարածքին տիրող արտասանական տարբերութեանց մասին: Դա՛րձեալ Աճառեանը կը մէջբերէ 6-րդ դարու մատենագրական վկայութիւն մը, ըստ որուն «բազուկ» բառը ոմանք կ'արտասանէին «պազուկ», իսկ ուրիշներ՝ «փազուկ» ( «Հայոց լեզուի պատմութիւն», Բ., 135):
Արտասանական տարբերութեան շատ աւելի շեշտակի ակնարկած է նաև զուիցերիացի հայագէտ Ֆրեդերիկ Ֆեյդին: Այս հայատէտը ընդմիշտ կը մերժէ այն միամիտ վարկածը, թէ ի սկզբանէ գոյութիւն ունեցած է միասնական արտասանութիւն մը և Մեսրոպ այդ արտասանութեան հիմամբ ալ հնարած է իր այբուբենն ու ուղղագրութիւնը: Հայաստանի պէս ընդարձակ երկրի մը մէջ, որուն նահանգները այնքան բաժանուած ու կտրուած էին իրարմէ լեռներով ու սաստիկ ձմեռով, չէր կրնար արտասանական միասնութիւն գոյութիւն ունենալ,- կը մտածէ ան: Ու կը կարծէ, որ այս խորապատկերին վրայ ալ Մեսրոպ հնարեց մեր տառերը քաջ գիտնալով որ , ըսենք, Գ տառը ոմանք պիտի արտասանէին Գ՝ ձայնեղ, ուրիշներ Գ՛ ՝ ձայնեղ-շնչեղ , երրորդ խումբ մը Կ՝ խուլ, չորրորդ խումբ մը Ք՝ խուլ-շնչեղ ( տե՛ս «Հանդէս ամսօրեայ», 1963, 45): Արտասանական այս տարբերութիւնը կը դարմանուէր ուղղագրական միութեամբ, ճիշդ ինչպէս այսօր է պարագան, ուր մենք ունինք երկու արտասանութիւն, երբեմն՝ բոլորովին հակոտնեայ, սակայն այդ տարբերութիւնը կը չքանայ ուղղագրական նոյնութեան շնորհիւ: Օրինակ՝ «Բադը պատին վրայ է» նախադասութիւնը արտասանելիս՝ արևելահայն ու արևմտահայը բոլորովին տարբեր բաներ Կ'ԸՍԷ. սակայն անոնք նոյն բանը ԿԸ ԳՐԵՆ, և այդ գրութիւնն ալ հզօրագոյն գրաւականն է մեր միասնութեան (անդ):
Փաստօրէն, այո, Մեսրոպ հիմնուեցաւ Արարատեան բառբառի կամ արտասանութեան վրայ և անոր տուաւ իր նախընտրութիւնը, այն պատճառով որ սա ոստանիկ խօսուածքն ու արտասանութիւնն էր, այստեղ հաստատուած էին արքունիքն ու կաթողիկոսարանը, այլ խօսքով՝ Վաղարշապատը, որ սիրտն էր Արարատեան նահանգին, քաղաքական ու հոգևոր կեդրոնն էր Հայաստանի, այստեղ ալ պիտի բացուէին առաջին դպրոցները, այստեղէն պիտի մեկնէին առաջին ուսուցիչները, այստեղ իրարու պիտի հանդիպէին Հայաստանի ղեկավար խաւը՝ նախարարները, իշխանները, հոգևորականները, զինուորականները և այլն: Ուրեմն, բոլոր տուեալները կը մղէին Մեսրոպը, որ իր այբուբենի և ուղղագրութեան հիմքը նկատէր Արարատեան բարբառը՝ առանց վնասելու երկրի ու լեզուի միութեան: Ընդհակառակն՝ այս ընտրութիւնը ինչ որ միացուցիչ բնոյթ ունէր:
Եթէ Մեսրոպ իր օրուան բոլոր արտասանութիւններուն հաւասարապէս գոհացում տուող այբուբեն և ուղղագրութիւն փորձէր հիմնել, ապա ան պիտի կործանէր մեր ժողովուրդը, որ փշուր-փշուր պիտի դառնար և ունենար բազմաթիւ այբուբեններ, ու վերածուէր բազմաթիւ կոտորակներու, ճիշդ ինչպէս պատահեցաւ, ձևով մը, ասորիներուն, որոնք ...4 այբուբենով ապրեցան իրենց ազգային կեանքը և...անհետացան պատմութեան բեմէն:
Պանդուխտ
18.09.2010, 11:31
,,,Լեզուաբանները կազմեր են Հնդեւրոպական Նախալեզուի բառապաշարի բառարանը (որ հարկաւ թերի կրնայ ըլլալ) ՝ ուսումնասիրելով եւ համեմատելով բոլոր հին (մեռած) եւ նոր (կենդանի) հնդեւրոպական լեզուները:
,,,Այդ բառարանի հիման վրայ շարադրուած են Հայերէնի, Անգլերէնի, Գերմաներէնի, Ռուսերէնի եւ միւս հնդեւրոպական լեզուներու պատմութիւնը. Մայր Լեզուէն անջատումն ու առանձին զարգացումը:
,,,Հայերէնի մէջ գոյութիւն ունեցող շարք մը հայկական հնդեւրոպական բառեր (ոչ թէ իրանական լեզուներէն փոխառեալ հնդեւրոպական բառեր), որոշ բաղաձայններով եւ արեւմտահայ հնչողութեամբ, աւելի մօտ են Հնդեւրոպական Նախալեզուին: Պիտի արձանագրեմ քանի մը հատը:
Մէջբերումը՝ «Հայոց լեզուի Պատմութիւն – նախագրային ժամանակաշրջան, Գէորգ Ջահուկեան»: Ահաւասիկ.
*ued – գետ
*bud – պուտ
*bendh – պինդ
*dā-mo- – տամուկ
*dāuēr – տայգր
*dei – տէ, տի (տէր, տիկին)
*diu – տիւ
*de՛km – տասն
*dom – տուն
*del – տեղ(-ամ)
*garg – կարծր
*geid – կէտ
*gol – բ. կոլ-որ
*gel-d – կեղտ
*guenā – կին
,,,Եւ նման շատ բառեր: Ուստի` Մաշտոցի ժամանակէն շատ աւելի հին է հայերէն բառերու հնչիւնային տարբերութիւնները՝ հայ բարբառներուն մէջ:
ՅԳ. Խեթերէն kina – գնայ:
Եղիայեան
18.09.2010, 16:43
Սիրելի Պանդուխտ,
Ես ալ իմ կողմէս պատրաստած էի քանի մը օրինակներ, որոնք կը հաստատաէին արևմտեան արտասանութեան վաղեմիութիւնը. սակայն չուզեցի ծանրաբեռնել յօդուածս: Այս ալ ըսեմ, որ քու օրինակներդ իրենց թիւով ու որակով գերազանց են: Ինչ ընեմ որ Ջահուկեանի յիշեալ աշխատութիւնը չունէի, տեսած չէի:
Ուրեմն՝
1. Դուն դերանունը մենք կ'արտասանենք տուն ( tun ), որ կը սկսի խուլ լեզուատամնայինով. նոյնը կ'ընեն յունարէնը, լատիներէնը, իտալերէնն ու ֆրանսերէնը. մինչ արևելահայը կ'ըսէ դու, որ է du: Պարզ է որ արևմտեան արտասանութիւնը շատ աւելի մօտ է հնդևրոպական ակունքներուն:
2. Տալ, արևմտեան արտասանութեամբ dal, d արմատական նախաբաղաձայնը կը նոյնանայ վերոյիշեալ լեզուներու համապատասխան նախաբաղաձայնով, մինչ արևելահայերդ կ'արտասանէք tal:
3. Բաժին բառը մենք կ'արտասանենք pajin, իսկ լատիներէնի մէջ ան pagina է . նկատելի է նախաբաղաձայններու նոյնութիւնը: Արևելահայերդ կ'արտասանէք bajin, որ աւելի ուշ յառաջացած է:
Շատ հաւանական է, որ այս արևմտեան արտասանութիւնը Հայաստան մտած ըլլայ արմէններու հետ, որոնք աւելի մօտ էին հնդևրոպական արտասանութեան, մինչ բնիկները լայնօրէն ազդուած էին պարսկերէնի արտասանութենէն, ուր հնդևրոպական խուլերը ընդհանրապէս ձայնեղացած էին:
Պանդուխտ
18.09.2010, 19:06
Սիրելի Եղիայեան,
Գրած էի «շարք մը բառեր», այսինքն՝ աւելի շատ բառեր կան, որոնց արեւելահայ արտասանութիւնն է մօտ նախալեզուին: Դու-ի մասին կարելի է հակաճառել գերմանական Du-ով: Օրինակ՝ անգլերէն door եւ հայերէն դուռն, որ հնդեւրոպական նախալեզուէն է:
Միանշանակ բան մը չենք կրնար ըսել: Նոյն Հնդեւրոպական նախալեզուին մէջ, նոյն վաղնջահայերէնին մէջ, կրնային ըլլալ տարբեր արտասանութիւններ:
Բաժին-ը պահլաւերէն բաժ-էն փոխառեալ է, հետեւաբար հայերէնի մէջ իր ունեցած տարբեր արտասանութիւնները նոր ժամանակներու խնդիր է:
Արեւմուտքէն դէպի արեւելք ընթացքի մասին ուժեղ փաստեր կան, սակայն բաւարար չեն:
Եղիայեան
18.09.2010, 21:11
Շնորհակալ եմ, Պանդուխտ, ճշդումներուդ համար:
Այժմ կ'ուզեմ ակնարկել նոր բնաբանի մը, որ նախորդ նամակիս բովանդակութենէն կը բխի, իմա՝ Մեսրոպի գիւտին: Այստեղ ըսուեցաւ, որ Մեսրոպ ՄԷԿ այբուբեն ու ՄԷԿ ուղղագրութիւն հաստատեց, հակառակ մէկէ աւելի արտասանութեանց առկայութեան: Արդ, Մեսրոպի այս քայլը ուղղակի հանճարեղ էր և իր մէջ կը կրէր շատ մեծ խորհուրդ մը. իր այդ քայլով ան կը միացնէր ու կը զօդէր մեր ժողովուրդի բոլոր տարրերը ՄԷԿ ուղղագրութեան շուրջ: Սա կը նշանակէ, որ ան իսկական տեսանող մըն էր, քանի լիովին յաջողեցաւ իր առաջադրանքին մէջ, և ուղղագրական միութիւնը իրօք ալ հազարամեակներ շարունակ ազգային միութեան շատ տոկուն գործօն մը ու գրաւական մը դարձաւ մեր ժողովուրդի բաղկացուցիչ տարրերուն համար. արտասանական, բարբառային, թէկուզ լեզուական (արևելահայ ու արևմտահայ) և տարածական-աշխարհագրական տարբերութիւնները չյաջողեցան մեր մէջէն ջնջել միասնութեան գաղափարը:
Մեր պատմութեան այս դժուար,- չեմ ուզեր ըսել՝ մռայլ,- փուլին՝ պէտք է վերականգնենք Մեսրոպի այս խորհուրդը ու ներշնչուինք անկէ՝ դիմակալել կարենալու համար մեր միութեան սպառնացող վտանգները. պէտք է ՈՒՂՂԱԳՐԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆ յառաջացնենք ի գին ամէն զոհողութեան: Այդ միութիւնը անպայման աւանդականին անմնացորդ վերադարձ մը չի նշանակեր, սակայն անպայման կը նշանակէ երկուստեք զիջումներ: Աւանդութիւնն ու աւանդականը ընդմիշտ չենք կրնար անտեսել, ինչպէս փորձեց Աբեղեանը, ինչպէս որ չենք կրնար անտեսել նաև արդիականացումի անհրաժեշտութիւնը:
Այս միութեան ճամբուն առաջին քայլը կամ նախաձեռնութիւնը պէտք է գայ հայրենի իշխանութիւններէն: Ցաւալի է հաստատել, որ այս ուղղութեամբ որևէ քայլի չձեռնարկեց ան մինչև հիմա և կը պահէ հետևողական լռութիւն մը այն բոլոր ձայներուն ու կոչերուն դիմաց, որոնք կը բարձրանան սփիւռքէն: Չեմ ըսեր, որ վաղը ևեթ պէտք է ուղղագրութիւն փոխուի նոր դեկրետով մը՝ Պօղոս Մակինցեանի օրինակով, ինչպէս ոմանք կը պատկերացնեն լուծումը: Ո՛չ, սակայն պէտք է ձեռնարկել, սկսելու համար, երկխօսութեան մը. ԸՍԵԼ ու ԼՍԵԼ: Եթէ սփիւռքը երբեմն ծայրայեղական է իր պահանջներուն մէջ,- և իրօք ալ է,- ապա անընդրունելի է նաև հայրենի իշխանութեանց պահած քար լռութիւնը այս ուղղութեամբ: Շնորհակալ ենք, որ տիկին Հրանուշ Յակոբեանը կը փորձէ ուղղագրական միութիւն մը ստեղծել սփիւռքահայ ուղղագրութեան ծիրէն ներս,- ուր իրապէս ալ անհանդուրժելի խայտաբղէտութիւն մը կը տիրէ,- սակայն բնաւ չի մօտենար ան բուն վէրքին, որ արևելահայ-արևմտահայ ընդհանուր ու միասնական ուղղագրութեան հիմնա- հարցն է:
krunk Hayastani
19.09.2010, 10:57
... Մեսրոպ ՄԷԿ այբուբեն ու ՄԷԿ ուղղագրութիւն հաստատեց, հակառակ մէկէ աւելի արտասանութեանց առկայութեան:
.... ՈՒՂՂԱԳՐԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆ-ը անպայման աւանդականին անմնացորդ վերադարձ մը չի նշանակեր, սակայն անպայման կը նշանակէ երկուստեք զիջումներ: ...
... պէտք է ձեռնարկել, սկսելու համար, երկխօսութեան մը. ԸՍԵԼ ու ԼՍԵԼ: Եթէ սփիւռքը երբեմն ծայրայեղական է իր պահանջներուն մէջ,- և իրօք ալ է,- ապա անընդրունելի է նաև հայրենի իշխանութեանց պահած քար լռութիւնը այս ուղղութեամբ: Շատ գեղեցիկ է Ձեր դիրքորոշումը: Եթե կարելի է՝ որպես առաջին քայլ (երկխոսություն սկսելու նպատակով) շարադարեցեք ձեր մոտեցումը՝ ի՞նչ զիջողություններ եք տեսնում արևելահայերենի ու արևմտահայերենի կողմից: Այս կապակցությամբ վերադառնում եմ նախկին առաջարկիս՝ եկեք օգտագործենք ֆորումները: Գուցե հետո անցնեիք երկրո՞րդ քայլին. կանոնների և վարժությունների ձևով (ինչու՞ ոչ) դրեք ձեր առաջարկությունները. սովորեցրե՛ք:
Շնորհակալությու՛ն:
Եղիայեան
19.09.2010, 18:44
Կռունկ ջան,
Ուրախ եմ տրամադրութեանդ համար, և իսկոյն կը կատարեմ իմ առաջարկս:
Միասնական ուղղագրութեան հասնելու ճամբուն վրայ իբրև նախաքայլ կ'առաջարկեմ.
1. Արևելահայոց կողմէ՝
Վերականգնել պատմական երեք հիմնական երկբարբառները՝ ԵԱ- ատեան, պատեան, մատեան, նայիրեան և այլն. ՈՅ- յոյն, նոյն, գոյն և այլն. ԻՒ կամ Իւ- արիւն, սիւն, ճաջիւն և այլն:
Շատ դիւրաւ ու մեքենականօրէն վերականգնելի է նաև բառավերջի Է-ն՝ Վահէ, բազէ, ափսէ:
2. Արևմտահայոց կողմէ՝
Վերացնել բառամէջի Է-ն՝ պարտէզ, աղէտ, պարէն: Գրել պարտեզ, աղետ, պարեն:
Վերացնել բառամէջի Օ-ն՝ կարօտ, պաշտօն, նարօտ: Գրել կարոտ, պաղտոն, նարոտ:
Վերացնել բառավերջի Օ-ն, որ արդէն հայերէնի մէջ գոյութիւն չունի, նաև օտար բառերու և փաղաքշական անուններու վերջէն՝ ծո, քիլո, Պորտո, Աւո, Կարո և այլն:
Տարի մը ետք կարելի է բերել բարեփոխումներու երկրորդ ցանկ մը:
Առայժմ այսքան. տեսնենք ի՛նչ կը մտածեն մեր ընթերցողները:
krunk Hayastani
20.09.2010, 17:14
Թեմայից շատ չշեղվելու համար փորձեմ մյուս թեմայում պատասխսնել:
Նաիրուհի
20.09.2010, 18:51
Կռունկ ջան,
Ուրախ եմ տրամադրութեանդ համար, և իսկոյն կը կատարեմ իմ առաջարկս:
Միասնական ուղղագրութեան հասնելու ճամբուն վրայ իբրև նախաքայլ կ'առաջարկեմ.
1. Արևելահայոց կողմէ՝
Վերականգնել պատմական երեք հիմնական երկբարբառները՝ ԵԱ- ատեան, պատեան, մատեան, նայիրեան և այլն. ՈՅ- յոյն, նոյն, գոյն և այլն. ԻՒ կամ Իւ- արիւն, սիւն, ճաջիւն և այլն:
Շատ դիւրաւ ու մեքենականօրէն վերականգնելի է նաև բառավերջի Է-ն՝ Վահէ, բազէ, ափսէ:
2. Արևմտահայոց կողմէ՝
Վերացնել բառամէջի Է-ն՝ պարտէզ, աղէտ, պարէն: Գրել պարտեզ, աղետ, պարեն:
Վերացնել բառամէջի Օ-ն՝ կարօտ, պաշտօն, նարօտ: Գրել կարոտ, պաղտոն, նարոտ:
Վերացնել բառավերջի Օ-ն, որ արդէն հայերէնի մէջ գոյութիւն չունի, նաև օտար բառերու և փաղաքշական անուններու վերջէն՝ ծո, քիլո, Պորտո, Աւո, Կարո և այլն:
Տարի մը ետք կարելի է բերել բարեփոխումներու երկրորդ ցանկ մը:
Առայժմ այսքան. տեսնենք ի՛նչ կը մտածեն մեր ընթերցողները:
Չեմ կարծում, թե պատմական երկբարբառների վերականգնումը հեշտ կլինի։ Արևելահայերենում եա-ն հստակ յա արտասանություն ունի, ոյ-ը՝ ույ, իւ-ը՝ յու։ Եթե գեթ մի փոքր արտասանական նմանություն լիներ դասական գրությանը, գուցե կարելի լիներ, բայց հիմա, ըստ իս, դա անիրատեսական է։ Մյուս առաջարկների հետ համաձայն եմ։
Հ. Գ. 1-ի բ կետով երբևէ-ի ու երբևիցե-ի խնդիրն էլ դուրս կգա :)