Reh32
02.07.2010, 21:35
Տուն վերադարձա.Կյանքումս այսքան ապրումներ միանգամից չեմ ունեցել.
Եղբորս, հարազատ, միակ, սիրելի, եղբորս զորակոչեցին հայկական բանակ. Դեռ առավոտ շուտ զարթնեցինք, գնացինք վայենկոմատ, դե ստեղ առանձնապես հետաքրքիր բաներ տեղի չունեցան, մի քիչ ուշացել էինք, գնացինք ապերը շուտ մտավ, կարգավորեց ամեն ինչ, մաման էլ խոստացել էր քաջ լինել ու չլացել վայենկոմատում. Մի խոսքով պաչեցինք, նկարեցինք, մաման էլ համարյա թե պահեց խոստումը, ճանապարհեցինք. ճանապարհեցինք ու եկանք տուն, երեկոյան 4 ի կողմերը ընդհանուր հավաքակայան գնալու մտադրությամբ. Դե հավաքակայանը Չարբախում է գտնվում, առաջին անգամ էի էնտեղ լինում, առաջին հայացքից շատ խուլ մի տեղ, ու արդեն սկսում էս հասկանալ որ մարդկությունից գնալով կտրվում ես էս վայրում. Գնալով մոտեցանք այդ երեվույթին, մեքենաները շարվել էին որը որտեղ հասցներ. Ես էլ մեքենաս կանգնեցրի մի հեռու վայրում, որովհետև այլևս հնարավոր չէր առաջանալ.Պատերի տակ հավաքված մարդիկ, խառը բազմություն, խառնված ամբոխի մեջ դժվար չի տեսնել ու հասկանալ, որ մարդիկ եկել են Հայաստանի գրեթե բոլոր ծայրերից. Աջ մասում մայթին, մի շինության ծնողները շողքի տակ պաշտպանվում են ամառային տոթից, տաք գետնից ելնող կրակն էլ իր հերթին է քրտինք քամում, առանց այն էլ ջրազրկված մարդկանցից.Կարգ ու կանոնը վերահսկող 2 տասնյակ ոստիկաններն էլ իրենց հերթին են մարդկանց խնդրում, պահանջում, բղավում հետ գնալ.Մի խոսքով սարսափելի խառնաշփոթ, որտեղ շունը տիրոջը չի ճանաչում. Մի խոսքով եկանք ու տեղավորվեցինք բոլորի մեջ. Հասկանալու համար, թե արդյոք ժամանակին ենք եկել, կողքիս կանգնած տղայից հարցրեցի թե արդյոք տարել են որևէ մեկին, ու պատասխանեց որ մի ավտոբուս գնացել է Հոկտեմբերյան, մյուսն էլ շուտով դուրս կգա. << Շուտովը>> սպասեցնել չտվեց.երբ սկսվեց համընդհանուր վազվզոց. ես էլ վազելով մայթն անցա, որպեսզի մայրս այս մայթից նայի ես էլ այն ու միացյալ ուժերով փորձենք ավտոբուսի մեջ եղբորս գտնենք. Երբրևէ չէի պատկերացնի, որ կտեսնեմ կողքովս անցնող ավտոբուսը բայց չեմ կարողանա մեջը մարդ փնտրել. Լավ ամեն ինչ հերթով. Զորամասի դարպասները հսկող զինվորները մոտեցան դարպասներին, որ բաց անեն, ու լսվեց պետավտոտեսուչի մեքենայի վայնասունը, փողոցում կանգնած ոստիկանները սկսեցին բղավել ինչքան կոկորդներում հզորություն կար. Պետավտոտեսուչի մեքենան դուրս թռավ հետևից էլ երկար սպասված զինվորներով լի ավտոբուսը. Շրջապատում բոլորը սկսեցին բղավել, ու չգիտես ինչի ու չգիտես ինչ. Իսկ ամենաահավորը դեռ մի քանի վայրկյանից թր լինելու. երբ ավտոբուսը սկսեց անցնել մարդկանց միջով ես սարսռեցի նկատելով լուսամուտներից սարսափելի գոռացող երիտասարդնեին. Առաջին տպավորությունս այնպիսին էր թե այս պատանիներին տանում են ոչ թե բանակ այլ ասենք մորթելու, ու ինչպես կգոռաս դու եթե քեզ տանեն մորթելու, ու դրսում էլ տեսնես մամայիտ պապայիտ կամ ձեր հարևանին. Բայց երբ դեռ քիչ էին հեռացել հասկացա, որ գոռում են Հոկտեմբերյան. Սարսուռ անցավ մարմնովս(ես արմատներով հոկտեմբերյանից եմ). Երբեք հարազատ մարզիս անունը լսելիս այդպես չեմ սարսափել. Անկախ քեզնից սկսում ես ատել Հոկտեմբերյանը, սկսում ես քեզ անճար զգալ, ատում ես պետություն տարածաշրջան, նախագահ. մի խոսքով ատում ես ամենը ինչ կապված է հզորության հետ. որ հարազատ, ամենահարազատ եղբորդ չես կարող մի բառ ասել, որովհետև դու արդեն ժամանակ չունես. Իսկ երբ մի փոքր էլ հեռացավ հասկացա, որ իմ բաժին պարտականությունը չեմ կատարել, ու ուշադիր չեմ եղել թե արդյոք եղբայրս այնտեղ էր թե չէ. Մայթն անցա մայրիկս լալիս էր, բարկացա վրան, հույս տվեցի. ու ասաց որ չի նկատել Գագիկին. Բայց կարծես նրա վառ կապույտ շորը իմ աչքով էլ չընկավ.
Սպասենք...
Ուրիշ տարբերակ չկա, սպասելը միակն է, մեզ բաժին հասած ընտրության մեջ.
Այսօրվա թվով 3 րդ ավտոբուսն էլ երկար սպասել չտվեց քիչ անց նորից հոգնած ամբոխը վերակենդանացավ, ու սկսեց աջ ու ձախ վազել, հարմար տեղավորվել, նորից լսվեց պետավտոտեսուչի մեքենայի ազդանշանը.
Նորից կարծես անտեսանելի վայրից դուրս թռավ ոստիկանության մեքենան, հետեվից էլ երիտասարդներով լի ավտոբուսը. Նորից իրավիճակը կրկնվեց. զիվորները դուրս հանեցին գլուխները ու սկսեցին սարսափելի ձայներով բղավել.Տեսարանն ահասարսուռ էր, ու կրկին իմ մոտ բանակ տանելը չգիտես ինչու ասոցացվեց կյանքի ավարտի հետ. պետավտոտեսուչն էլ իր հերթին բարձրախոսով գոռում էր այն ծնողների վրա ովքեր փորձում էին մոտենալ իրենց բանակային զավակներին. Հանկարծ ավտոբուսի միջից մի թղոի կտոր դուրս թռավ, որի վրա ծուռտիկ մուռտիկ տառերով գրված էր ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ. Ախպերս կրկին այստեղ չէր. Մոտեցա մամային, նորից լաց էր լինում.
Մի քիչ գաղտնիք բացահայտեմ.Մենք որոշել էինք պատահականությանը չհանձնել ախպորս բանակի գործը. Ու որոշել էինք դասավորել .
ուզում էինք Էջմիածին ընկնի.
Դե ավտոբուսի հեռանալուց հետո ոմանք գտնելով իրենց մոլորյալին շտապեցին մեքենայով հասնել. հավանաբար դեռ մինչև չաստ կգնային.
Հիշեցի. Հիշեցի, որ պետք ա սրսկեն. վախ մեռնեմ ջանիտ. ախր անտեր շները միանգամից 6, 7 հատ սրսկում են.
Դե իսկ ժամանակը անդավաճան կերպով գլորում էր իրեն բաժին ընկած ամենամեծ անիվը աշխարհում, ու թարսի պես էլ նենց դանդաղ.
Սպասում ենք, ախր անտեր շոգը մի կողմից էս աննոռմալ վիճակն էլ մյուս, իսկ ամենաահավորը, որ մեր գործ սարքողը զանգեց, բա թե կարողա ձեր գործը չստացվի, մեջը վերևներից մարդ կա սաղի թղթերը խառնում են.
Դե մաման գույնը գցեց. բայց դե զգում եմ որ իրան ուզում ա հերոսավարի պահի, ու ի զարմանս ինձ ստացվում ա. Դե ես փորձում էի դուխ տայի. Մի խոսքով, գնացի եկա գնացի եկա բոլոր անծանոթների կողքը փորձում էի աննկատ կանգնել ու գոնե մի բան ականջ դնել, հասկանալ ով ինչ գիտի, ինչ ա խոսում, ինչ են ասում,դե էլ ուրիշ ոչինչ ձեռքիցս չէր գալիս. Մի ոստիկանի մոտեցա ու փորձեցի ճշտել թե դեռ քանի ավտոբուս է ուղևորվելու. Սա էլ գործի դնելով իր ողջ <<պրոֆեսիոնալիզմը>>` ասաց,թե 4 հատ ավտոբուս ա մնացել . Երկուսը Ղարաբաղ երկուսն էլ Գորիս, թե եսիմ ուր.
Լավ մտածում եմ, համ փող տվինք, համ էլ էս էշերը ախպորս Ղարաբաղ են տանում?
Ախ էտ աներ ժամանակն էլ չի անցնում ոչ մի ձև. էտ շոգին, նստելու տեղ չկա նույնիսկ, մի քիչ էն կողմ էլ մի քանի նստարան ա դրած բայց էտտեղ հերթ պիտի կանգնես որ նստես.
Դե վերջ տանջվեցինք տենց մի կես ժամ, նորից զորամասի զինվորները մոտեցան ու բաց արեցին դարպասները, նորից սկսվեց խառնաշփոթը նորից բոլորը սկսեցին վազել, չգիտես ուր, նորից կարգ ու կանոն պահպանող ոստիկանները սկսեցին բարձր բղավել. սպասում ենք, որ հեսա էլի կլսվի պետավտոտեսուչի ազդանշանը. սպասում ենք, բայց չկա ոչ մի ազդանշան, հանգիստ երթով անհասանելի դարպասներից դուրս եկավ մի սովորական մեքենա ու անցնելով մարդկային շարքերի միջով կորավ գնաց.
Նորից նույնը սպասում ենք, բայց արդեն չգիտեմ ինչին ենք սպասում, կողքներս կանգնած մի կին, որի հետ նոր մայրիկս ծանոթացել էր, ասեց թե հնարավոր է, որ այսօր շատ մարդ լինի տանելու. այսօր չտանեն.
էստեղ հուսահատությունը, հոգնածության ու գլխացավի հետ քեզ էլ հյուր կգար .
Արևը իր մայրամուտի շեմին, սկսեց կարծես են վերջին վատությունն անել, գնալով ավելի ուժեղ ու ուժեղ էր վառվում. Հով տեղում կանգնելու տեղ չկար. մնացել էինք բաց երկնքի տակ.
Նորից աժեոտաժ սկսվեց շատերը չհավատալով, բայց շուտափույթ սկսեցին մի մայթից մյուսը վազել. հարմար տեղավորվեցին, զորամասի դռները բացվեց, լռություն է, բոլորը սպասում են ազդանշանին. Իսկ ազդանշանի տիրոջ ինչ պետքն ա.
ու էտ մի քանի վարկյանը հավերժություն չի թվում այլ իրոք հավերժություն ա.
Ու վերջապես. ազդանշան տալն ու դուրս թռնելը մեկ եղան. Հետևից էլ ավտոբուսը. բայց բոլորի սպասումներին հակառակ պետավտոտեսուչը շրջվեց զորամասի դռներից ձախ, ու թռավ էտ ուղղությամբ, զինակոչիկները գլուխները դուրս էին հանել ամեն հնարավոր տեղից ու բարձր, աղիողորմ ճիչերով գոռում էին ՂԱՐԱԲԱԱԱԱԱԱԱԱԱԱՂ. Դիմացս կանգնած մի կին չորացած ընկավ գետին. առաջին ավտոբուսին հետևեց երկրորդը, մարդկանց շփոթությունը կրկնապատկվեց. ՈՒ ավտոբուսները թռնելով թարս ուղղությամբ հեռացան դեպի Արցախ աշխարհ.
Գնաց, Ղարաբաղն էլ գնաց, իմ ունեցած նախնական տվյալներով մինչև երեկո դեռ 2 հատ պիտի տանեին այն էլ Տավուշ. Մամայի հետ գնացինք մի քիչ ջուր խմելու մոտ 4 ժամ արևի տակ կանգնած այնքան լարված էինք սպասում, որ նույնիսկ չէինք ծարավել. Դեռ նոր էինք նստել սրճարան-կանգառում, երբ բոլոր նստածները մի մարդու ետևից դուրս թափվեցին սրճարանից, կարծելով թե հերթական ավտոբուսն է շարժվելու. Մենք էլ դուրս եկանք, հեռվում կրկին հակառակ կողմով ընթացող ու հետևից փոշու ամպ բարձրացրած մի ավտոբուս էր գնում, բայց դիմացից ուղեկցող ոստիկանական մեքենա չկար. Ոմանք պնդում էին թե դա հենց նոր դուրս եկավ, ոմանք էլ ասում էին թե ավտոբուսը մեր կողքով է անցել և մենք չենք նկատել. Մի խոսքով ես էլ կարծես եկա այն եզրահանգման, որ մի գուցե մեր կողքով է անցել, բայց որքան էլ զարմանալի թվա , ոչ ես ոչ էլ մաման չէինք նկատել մեր կողքով անցնող ավտոբուսը. Մի քիչ հով տեղում նստելուց հետո մամային առաջարկեցի գնանք միասին մեքենայի մոտ, պտտվենք ու հետ դառնանք. Ճիշտն ասած մի փոքր հույս ունեի որ մայրիկին կհամոզեմ մի քիչ նստել մեքենայի մեջ. Նոր էինք շարժվել դեպի մեքենան, երբ նորից խառնաշփոթ սկսվեց, մարդիկ ովքեր մի քանի հոգով էին եկել, բաժանվում էին իրարից անցնում դիմացի մայթ, ոմանք էլ սկսեցին վազել այն ուղղությամբ, ուր քիչ առաջ մեկնել էին Ղարաբաղ գնացող ավտոբուսները, որպեսզի այս անգամ ևս այնպես չլինի, որ ավտոբուսները շարժվեն մի ուղղությամբ ու նորից մարդիկ չհասցնեն փնտրել ավտոբուսի իրենց ուղևորին. Երկու զինվոր նորից մոտեցան դարպասներին, հանգիստ կերպով, առանց շտապելու, մի քիչ էլ ծուլորեն բացեցին դարպասները, մարդկանց աշխուժությունը ավելի շատացավ, շատերը չկողմնորոշվելով թե ավել լավ կլինի որ կողմում կանգնել շիվարած կանգնում էին փողոցի մեջտեղում, ում վրա էլ իր կոկորդի զորությունն էր փորձում մոտակա ոստիկանը. Ոստիկանները գնալով ավելի էին ուժեղացնում ձայները ու այս փոքրիկ տարածքը գնալով ավելի աննորմալ էր դառնում. Վերջապես լսվեց ուղեկցող պետավտոտեսուչի մեքենայի սիրենան. Առանց երկմտելլու պետավտոտեսուչի մեքենան դուրս թռավ դարպասների անտեսանելի մասից ու մխրճվեց մարդկանց մեջ. Հետվից նայելիս կարելի էր կարծել թե մի քանիսին նույնիսկ տրորեց. Հետևից դուրս թռավ կարմիր մի ավտոբուս. որը դիմացից ճանապարհ հարթող ունենալով առանց երկար բարակ մտածելու հետևեց պետավտոտեսուչին. Նորից կրկնվեց նույն պատկերը, ապագա հայրենիքի պաշտպանները իրենց գլուխները դուրս հանած բղավում էին. Մի հետաքրքիր հարց սկսեց հետապնդել ինձ, տեսնես որտեղից են այս զինվորները իմանում այստեղ կանգնածների մտահոգությունը, ոնց են այդքան բան մտածում ու բղավում իրենց գնալու տեղի անունը? Միգուցե ավտոբուսում եղած սպաներն են ասում որ կարգն է այդպիսին, ու պետք է բղավել ամբողջ ուժով, իսկ ամեն դուրս եկող ավոբուսի մեջ տեղի էր ունենում կարծես երկար ժամանակ շարունակական վարժությունների միջով կոփված մի բան. Կարծես մինչ ծառայությունը այս պատանիներին մի քանի անգամ դուրս էին հանել այս տեղից ու սովորացրել.
Շատ հետաքրքիր է.
Հա անցնելով այդ րոպեին, իմ հիմնական առաքելությանը ավելի աչալուրջ քան նախորդ անգամները սկսեցի ընթացքի մեջ հասկանալ, թե արդյոք այս ավտոբուսի մեջ իմ որոնած մարդը կա? Մաման էլ իր կողմից չեր նկատել.
Կարծես թե կրկին չկար.
Նորից հարկադրված ենք սպասել.
Արդեն սկսեց մեջս կասկած մտնել թե արդյոք ամենաառաջին ավտոբուսը, որը մեկնել է Հոկտեմբերյան չի տարել ախպորս. Բայց մյուս կողմից էլ գիտեի, որ ավտոբուսի միջից հնարավոր է զանգել, ախպերս էլ գիտեր, նույնիսկ մեր զինկոմիսարիատում ինձանից 200 դրամանոց վերցրեց զանգելու համար.
Բայց մտածում եմ հնարավոր է չի հարմարվել զանգելը?
Զգում եմ, որ կողքից ինչ որ մեկը անունս է տալիս դե մտածում եմ երևի համընկնում է. բայց կրկնվեց մի քանի անգամ ու շրջվեցի ու տեսա ծանոթներիցս մեկին, պարզվեց նա էլ իր քեռուն է ճանապարհում բանակ. ասաց որ քեռուն էլ պետք է գցեին Էջմիածին, բայց նրան արդեն տարել են Հոկտեբերյանի ավտոբուսով, Փորձեցի մի քիչ հույս տալ ու ասեցի, որ հնարավոր է, որ ճանապարհին շեղվեն մտնեն Էջմիածին, ու պետք չէ դեռ հուսահատվել. Ինքն էլ մի քիչ հուսավորվելով հարցրեց, թե ես ում եմ ճանապարհում, ու հենց իմացավ ինքն էլ ինձ փորձեց հուսադրել, ասել որ ամեն ինչ լավ կլինի, ու հեռվում Ինչ որ մեկին նկատելով ծանոթս շտապեց ինձ հրաժեշտ տալ ու հեռացավ. Դե երևի շուտվանից էր նրան սպասում. Գնացի մամայի մոտ պատմեցի ծանոթիս հետ տեղի ունեցած դեպքը. Ինչ անեմ, ինֆորմացիա այնքան քիչ ունեինք որ ստացած ամենաչնչին նորությունն էլ փորձում էինք քննարկել ու հասկանալ, թե այդ ամենից մեզ ինչ օգուտ կամ վնաս կարող է գալ. Մաման հարցրեց թե արդյոք ծանոթիս քեռին զանգել է ավտոբուսի միջից, ու ես հասկացա որ ամենակարևոր հարցը չեմ տվել. Ինչպես կարող էի մոռանալ հարցնել նրան, թե արդյոք չի զանգել իրեն իր քեռին? Այս հարցի պատասխանը մի քիչ հույս կտար մեզ, երբ պարզվեր, որ չի զանգել. Դե կարելի կլիներ ենթադրել որ Գագիկն էլ չի կարողացել զագել. Որոշեցի փնտրել ծանոթիս, բայց թարսի պես էլ չէի տեսել, թե որ կողմն է գնացել. Իջա ներքև, բարձրացա վեր ու կարծես անհետացել էր, կարծես չէր էլ եղել. Կողքից ինչ որ մեկը ձեռքը դրեց ուսիս.
Եղբորս, հարազատ, միակ, սիրելի, եղբորս զորակոչեցին հայկական բանակ. Դեռ առավոտ շուտ զարթնեցինք, գնացինք վայենկոմատ, դե ստեղ առանձնապես հետաքրքիր բաներ տեղի չունեցան, մի քիչ ուշացել էինք, գնացինք ապերը շուտ մտավ, կարգավորեց ամեն ինչ, մաման էլ խոստացել էր քաջ լինել ու չլացել վայենկոմատում. Մի խոսքով պաչեցինք, նկարեցինք, մաման էլ համարյա թե պահեց խոստումը, ճանապարհեցինք. ճանապարհեցինք ու եկանք տուն, երեկոյան 4 ի կողմերը ընդհանուր հավաքակայան գնալու մտադրությամբ. Դե հավաքակայանը Չարբախում է գտնվում, առաջին անգամ էի էնտեղ լինում, առաջին հայացքից շատ խուլ մի տեղ, ու արդեն սկսում էս հասկանալ որ մարդկությունից գնալով կտրվում ես էս վայրում. Գնալով մոտեցանք այդ երեվույթին, մեքենաները շարվել էին որը որտեղ հասցներ. Ես էլ մեքենաս կանգնեցրի մի հեռու վայրում, որովհետև այլևս հնարավոր չէր առաջանալ.Պատերի տակ հավաքված մարդիկ, խառը բազմություն, խառնված ամբոխի մեջ դժվար չի տեսնել ու հասկանալ, որ մարդիկ եկել են Հայաստանի գրեթե բոլոր ծայրերից. Աջ մասում մայթին, մի շինության ծնողները շողքի տակ պաշտպանվում են ամառային տոթից, տաք գետնից ելնող կրակն էլ իր հերթին է քրտինք քամում, առանց այն էլ ջրազրկված մարդկանցից.Կարգ ու կանոնը վերահսկող 2 տասնյակ ոստիկաններն էլ իրենց հերթին են մարդկանց խնդրում, պահանջում, բղավում հետ գնալ.Մի խոսքով սարսափելի խառնաշփոթ, որտեղ շունը տիրոջը չի ճանաչում. Մի խոսքով եկանք ու տեղավորվեցինք բոլորի մեջ. Հասկանալու համար, թե արդյոք ժամանակին ենք եկել, կողքիս կանգնած տղայից հարցրեցի թե արդյոք տարել են որևէ մեկին, ու պատասխանեց որ մի ավտոբուս գնացել է Հոկտեմբերյան, մյուսն էլ շուտով դուրս կգա. << Շուտովը>> սպասեցնել չտվեց.երբ սկսվեց համընդհանուր վազվզոց. ես էլ վազելով մայթն անցա, որպեսզի մայրս այս մայթից նայի ես էլ այն ու միացյալ ուժերով փորձենք ավտոբուսի մեջ եղբորս գտնենք. Երբրևէ չէի պատկերացնի, որ կտեսնեմ կողքովս անցնող ավտոբուսը բայց չեմ կարողանա մեջը մարդ փնտրել. Լավ ամեն ինչ հերթով. Զորամասի դարպասները հսկող զինվորները մոտեցան դարպասներին, որ բաց անեն, ու լսվեց պետավտոտեսուչի մեքենայի վայնասունը, փողոցում կանգնած ոստիկանները սկսեցին բղավել ինչքան կոկորդներում հզորություն կար. Պետավտոտեսուչի մեքենան դուրս թռավ հետևից էլ երկար սպասված զինվորներով լի ավտոբուսը. Շրջապատում բոլորը սկսեցին բղավել, ու չգիտես ինչի ու չգիտես ինչ. Իսկ ամենաահավորը դեռ մի քանի վայրկյանից թր լինելու. երբ ավտոբուսը սկսեց անցնել մարդկանց միջով ես սարսռեցի նկատելով լուսամուտներից սարսափելի գոռացող երիտասարդնեին. Առաջին տպավորությունս այնպիսին էր թե այս պատանիներին տանում են ոչ թե բանակ այլ ասենք մորթելու, ու ինչպես կգոռաս դու եթե քեզ տանեն մորթելու, ու դրսում էլ տեսնես մամայիտ պապայիտ կամ ձեր հարևանին. Բայց երբ դեռ քիչ էին հեռացել հասկացա, որ գոռում են Հոկտեմբերյան. Սարսուռ անցավ մարմնովս(ես արմատներով հոկտեմբերյանից եմ). Երբեք հարազատ մարզիս անունը լսելիս այդպես չեմ սարսափել. Անկախ քեզնից սկսում ես ատել Հոկտեմբերյանը, սկսում ես քեզ անճար զգալ, ատում ես պետություն տարածաշրջան, նախագահ. մի խոսքով ատում ես ամենը ինչ կապված է հզորության հետ. որ հարազատ, ամենահարազատ եղբորդ չես կարող մի բառ ասել, որովհետև դու արդեն ժամանակ չունես. Իսկ երբ մի փոքր էլ հեռացավ հասկացա, որ իմ բաժին պարտականությունը չեմ կատարել, ու ուշադիր չեմ եղել թե արդյոք եղբայրս այնտեղ էր թե չէ. Մայթն անցա մայրիկս լալիս էր, բարկացա վրան, հույս տվեցի. ու ասաց որ չի նկատել Գագիկին. Բայց կարծես նրա վառ կապույտ շորը իմ աչքով էլ չընկավ.
Սպասենք...
Ուրիշ տարբերակ չկա, սպասելը միակն է, մեզ բաժին հասած ընտրության մեջ.
Այսօրվա թվով 3 րդ ավտոբուսն էլ երկար սպասել չտվեց քիչ անց նորից հոգնած ամբոխը վերակենդանացավ, ու սկսեց աջ ու ձախ վազել, հարմար տեղավորվել, նորից լսվեց պետավտոտեսուչի մեքենայի ազդանշանը.
Նորից կարծես անտեսանելի վայրից դուրս թռավ ոստիկանության մեքենան, հետեվից էլ երիտասարդներով լի ավտոբուսը. Նորից իրավիճակը կրկնվեց. զիվորները դուրս հանեցին գլուխները ու սկսեցին սարսափելի ձայներով բղավել.Տեսարանն ահասարսուռ էր, ու կրկին իմ մոտ բանակ տանելը չգիտես ինչու ասոցացվեց կյանքի ավարտի հետ. պետավտոտեսուչն էլ իր հերթին բարձրախոսով գոռում էր այն ծնողների վրա ովքեր փորձում էին մոտենալ իրենց բանակային զավակներին. Հանկարծ ավտոբուսի միջից մի թղոի կտոր դուրս թռավ, որի վրա ծուռտիկ մուռտիկ տառերով գրված էր ԼՈՒՍԱԿԵՐՏ. Ախպերս կրկին այստեղ չէր. Մոտեցա մամային, նորից լաց էր լինում.
Մի քիչ գաղտնիք բացահայտեմ.Մենք որոշել էինք պատահականությանը չհանձնել ախպորս բանակի գործը. Ու որոշել էինք դասավորել .
ուզում էինք Էջմիածին ընկնի.
Դե ավտոբուսի հեռանալուց հետո ոմանք գտնելով իրենց մոլորյալին շտապեցին մեքենայով հասնել. հավանաբար դեռ մինչև չաստ կգնային.
Հիշեցի. Հիշեցի, որ պետք ա սրսկեն. վախ մեռնեմ ջանիտ. ախր անտեր շները միանգամից 6, 7 հատ սրսկում են.
Դե իսկ ժամանակը անդավաճան կերպով գլորում էր իրեն բաժին ընկած ամենամեծ անիվը աշխարհում, ու թարսի պես էլ նենց դանդաղ.
Սպասում ենք, ախր անտեր շոգը մի կողմից էս աննոռմալ վիճակն էլ մյուս, իսկ ամենաահավորը, որ մեր գործ սարքողը զանգեց, բա թե կարողա ձեր գործը չստացվի, մեջը վերևներից մարդ կա սաղի թղթերը խառնում են.
Դե մաման գույնը գցեց. բայց դե զգում եմ որ իրան ուզում ա հերոսավարի պահի, ու ի զարմանս ինձ ստացվում ա. Դե ես փորձում էի դուխ տայի. Մի խոսքով, գնացի եկա գնացի եկա բոլոր անծանոթների կողքը փորձում էի աննկատ կանգնել ու գոնե մի բան ականջ դնել, հասկանալ ով ինչ գիտի, ինչ ա խոսում, ինչ են ասում,դե էլ ուրիշ ոչինչ ձեռքիցս չէր գալիս. Մի ոստիկանի մոտեցա ու փորձեցի ճշտել թե դեռ քանի ավտոբուս է ուղևորվելու. Սա էլ գործի դնելով իր ողջ <<պրոֆեսիոնալիզմը>>` ասաց,թե 4 հատ ավտոբուս ա մնացել . Երկուսը Ղարաբաղ երկուսն էլ Գորիս, թե եսիմ ուր.
Լավ մտածում եմ, համ փող տվինք, համ էլ էս էշերը ախպորս Ղարաբաղ են տանում?
Ախ էտ աներ ժամանակն էլ չի անցնում ոչ մի ձև. էտ շոգին, նստելու տեղ չկա նույնիսկ, մի քիչ էն կողմ էլ մի քանի նստարան ա դրած բայց էտտեղ հերթ պիտի կանգնես որ նստես.
Դե վերջ տանջվեցինք տենց մի կես ժամ, նորից զորամասի զինվորները մոտեցան ու բաց արեցին դարպասները, նորից սկսվեց խառնաշփոթը նորից բոլորը սկսեցին վազել, չգիտես ուր, նորից կարգ ու կանոն պահպանող ոստիկանները սկսեցին բարձր բղավել. սպասում ենք, որ հեսա էլի կլսվի պետավտոտեսուչի ազդանշանը. սպասում ենք, բայց չկա ոչ մի ազդանշան, հանգիստ երթով անհասանելի դարպասներից դուրս եկավ մի սովորական մեքենա ու անցնելով մարդկային շարքերի միջով կորավ գնաց.
Նորից նույնը սպասում ենք, բայց արդեն չգիտեմ ինչին ենք սպասում, կողքներս կանգնած մի կին, որի հետ նոր մայրիկս ծանոթացել էր, ասեց թե հնարավոր է, որ այսօր շատ մարդ լինի տանելու. այսօր չտանեն.
էստեղ հուսահատությունը, հոգնածության ու գլխացավի հետ քեզ էլ հյուր կգար .
Արևը իր մայրամուտի շեմին, սկսեց կարծես են վերջին վատությունն անել, գնալով ավելի ուժեղ ու ուժեղ էր վառվում. Հով տեղում կանգնելու տեղ չկար. մնացել էինք բաց երկնքի տակ.
Նորից աժեոտաժ սկսվեց շատերը չհավատալով, բայց շուտափույթ սկսեցին մի մայթից մյուսը վազել. հարմար տեղավորվեցին, զորամասի դռները բացվեց, լռություն է, բոլորը սպասում են ազդանշանին. Իսկ ազդանշանի տիրոջ ինչ պետքն ա.
ու էտ մի քանի վարկյանը հավերժություն չի թվում այլ իրոք հավերժություն ա.
Ու վերջապես. ազդանշան տալն ու դուրս թռնելը մեկ եղան. Հետևից էլ ավտոբուսը. բայց բոլորի սպասումներին հակառակ պետավտոտեսուչը շրջվեց զորամասի դռներից ձախ, ու թռավ էտ ուղղությամբ, զինակոչիկները գլուխները դուրս էին հանել ամեն հնարավոր տեղից ու բարձր, աղիողորմ ճիչերով գոռում էին ՂԱՐԱԲԱԱԱԱԱԱԱԱԱԱՂ. Դիմացս կանգնած մի կին չորացած ընկավ գետին. առաջին ավտոբուսին հետևեց երկրորդը, մարդկանց շփոթությունը կրկնապատկվեց. ՈՒ ավտոբուսները թռնելով թարս ուղղությամբ հեռացան դեպի Արցախ աշխարհ.
Գնաց, Ղարաբաղն էլ գնաց, իմ ունեցած նախնական տվյալներով մինչև երեկո դեռ 2 հատ պիտի տանեին այն էլ Տավուշ. Մամայի հետ գնացինք մի քիչ ջուր խմելու մոտ 4 ժամ արևի տակ կանգնած այնքան լարված էինք սպասում, որ նույնիսկ չէինք ծարավել. Դեռ նոր էինք նստել սրճարան-կանգառում, երբ բոլոր նստածները մի մարդու ետևից դուրս թափվեցին սրճարանից, կարծելով թե հերթական ավտոբուսն է շարժվելու. Մենք էլ դուրս եկանք, հեռվում կրկին հակառակ կողմով ընթացող ու հետևից փոշու ամպ բարձրացրած մի ավտոբուս էր գնում, բայց դիմացից ուղեկցող ոստիկանական մեքենա չկար. Ոմանք պնդում էին թե դա հենց նոր դուրս եկավ, ոմանք էլ ասում էին թե ավտոբուսը մեր կողքով է անցել և մենք չենք նկատել. Մի խոսքով ես էլ կարծես եկա այն եզրահանգման, որ մի գուցե մեր կողքով է անցել, բայց որքան էլ զարմանալի թվա , ոչ ես ոչ էլ մաման չէինք նկատել մեր կողքով անցնող ավտոբուսը. Մի քիչ հով տեղում նստելուց հետո մամային առաջարկեցի գնանք միասին մեքենայի մոտ, պտտվենք ու հետ դառնանք. Ճիշտն ասած մի փոքր հույս ունեի որ մայրիկին կհամոզեմ մի քիչ նստել մեքենայի մեջ. Նոր էինք շարժվել դեպի մեքենան, երբ նորից խառնաշփոթ սկսվեց, մարդիկ ովքեր մի քանի հոգով էին եկել, բաժանվում էին իրարից անցնում դիմացի մայթ, ոմանք էլ սկսեցին վազել այն ուղղությամբ, ուր քիչ առաջ մեկնել էին Ղարաբաղ գնացող ավտոբուսները, որպեսզի այս անգամ ևս այնպես չլինի, որ ավտոբուսները շարժվեն մի ուղղությամբ ու նորից մարդիկ չհասցնեն փնտրել ավտոբուսի իրենց ուղևորին. Երկու զինվոր նորից մոտեցան դարպասներին, հանգիստ կերպով, առանց շտապելու, մի քիչ էլ ծուլորեն բացեցին դարպասները, մարդկանց աշխուժությունը ավելի շատացավ, շատերը չկողմնորոշվելով թե ավել լավ կլինի որ կողմում կանգնել շիվարած կանգնում էին փողոցի մեջտեղում, ում վրա էլ իր կոկորդի զորությունն էր փորձում մոտակա ոստիկանը. Ոստիկանները գնալով ավելի էին ուժեղացնում ձայները ու այս փոքրիկ տարածքը գնալով ավելի աննորմալ էր դառնում. Վերջապես լսվեց ուղեկցող պետավտոտեսուչի մեքենայի սիրենան. Առանց երկմտելլու պետավտոտեսուչի մեքենան դուրս թռավ դարպասների անտեսանելի մասից ու մխրճվեց մարդկանց մեջ. Հետվից նայելիս կարելի էր կարծել թե մի քանիսին նույնիսկ տրորեց. Հետևից դուրս թռավ կարմիր մի ավտոբուս. որը դիմացից ճանապարհ հարթող ունենալով առանց երկար բարակ մտածելու հետևեց պետավտոտեսուչին. Նորից կրկնվեց նույն պատկերը, ապագա հայրենիքի պաշտպանները իրենց գլուխները դուրս հանած բղավում էին. Մի հետաքրքիր հարց սկսեց հետապնդել ինձ, տեսնես որտեղից են այս զինվորները իմանում այստեղ կանգնածների մտահոգությունը, ոնց են այդքան բան մտածում ու բղավում իրենց գնալու տեղի անունը? Միգուցե ավտոբուսում եղած սպաներն են ասում որ կարգն է այդպիսին, ու պետք է բղավել ամբողջ ուժով, իսկ ամեն դուրս եկող ավոբուսի մեջ տեղի էր ունենում կարծես երկար ժամանակ շարունակական վարժությունների միջով կոփված մի բան. Կարծես մինչ ծառայությունը այս պատանիներին մի քանի անգամ դուրս էին հանել այս տեղից ու սովորացրել.
Շատ հետաքրքիր է.
Հա անցնելով այդ րոպեին, իմ հիմնական առաքելությանը ավելի աչալուրջ քան նախորդ անգամները սկսեցի ընթացքի մեջ հասկանալ, թե արդյոք այս ավտոբուսի մեջ իմ որոնած մարդը կա? Մաման էլ իր կողմից չեր նկատել.
Կարծես թե կրկին չկար.
Նորից հարկադրված ենք սպասել.
Արդեն սկսեց մեջս կասկած մտնել թե արդյոք ամենաառաջին ավտոբուսը, որը մեկնել է Հոկտեմբերյան չի տարել ախպորս. Բայց մյուս կողմից էլ գիտեի, որ ավտոբուսի միջից հնարավոր է զանգել, ախպերս էլ գիտեր, նույնիսկ մեր զինկոմիսարիատում ինձանից 200 դրամանոց վերցրեց զանգելու համար.
Բայց մտածում եմ հնարավոր է չի հարմարվել զանգելը?
Զգում եմ, որ կողքից ինչ որ մեկը անունս է տալիս դե մտածում եմ երևի համընկնում է. բայց կրկնվեց մի քանի անգամ ու շրջվեցի ու տեսա ծանոթներիցս մեկին, պարզվեց նա էլ իր քեռուն է ճանապարհում բանակ. ասաց որ քեռուն էլ պետք է գցեին Էջմիածին, բայց նրան արդեն տարել են Հոկտեբերյանի ավտոբուսով, Փորձեցի մի քիչ հույս տալ ու ասեցի, որ հնարավոր է, որ ճանապարհին շեղվեն մտնեն Էջմիածին, ու պետք չէ դեռ հուսահատվել. Ինքն էլ մի քիչ հուսավորվելով հարցրեց, թե ես ում եմ ճանապարհում, ու հենց իմացավ ինքն էլ ինձ փորձեց հուսադրել, ասել որ ամեն ինչ լավ կլինի, ու հեռվում Ինչ որ մեկին նկատելով ծանոթս շտապեց ինձ հրաժեշտ տալ ու հեռացավ. Դե երևի շուտվանից էր նրան սպասում. Գնացի մամայի մոտ պատմեցի ծանոթիս հետ տեղի ունեցած դեպքը. Ինչ անեմ, ինֆորմացիա այնքան քիչ ունեինք որ ստացած ամենաչնչին նորությունն էլ փորձում էինք քննարկել ու հասկանալ, թե այդ ամենից մեզ ինչ օգուտ կամ վնաս կարող է գալ. Մաման հարցրեց թե արդյոք ծանոթիս քեռին զանգել է ավտոբուսի միջից, ու ես հասկացա որ ամենակարևոր հարցը չեմ տվել. Ինչպես կարող էի մոռանալ հարցնել նրան, թե արդյոք չի զանգել իրեն իր քեռին? Այս հարցի պատասխանը մի քիչ հույս կտար մեզ, երբ պարզվեր, որ չի զանգել. Դե կարելի կլիներ ենթադրել որ Գագիկն էլ չի կարողացել զագել. Որոշեցի փնտրել ծանոթիս, բայց թարսի պես էլ չէի տեսել, թե որ կողմն է գնացել. Իջա ներքև, բարձրացա վեր ու կարծես անհետացել էր, կարծես չէր էլ եղել. Կողքից ինչ որ մեկը ձեռքը դրեց ուսիս.