Դիտել ողջ տարբերակը : Տարիքային ճգնաժամը վաղ մանկությունում
Դա ի՞նչ է
Բոլորը գիտեն, որ դեռահասությունը ճգնաժամային տարիք է: Բայց գուցե քչերն են տեղյակ, որ նմանատիպ մեծ ճգնաժամ կա նաև երեխաների մոտ: Այն սկսվում է մոտավորապես երկու տարեկանում և տևում մոտ մեկ, երբեմն երկու տարի:
Ես տարիքային հոգեբանության դասընթացներից գիտեի, որ կա երեք տարեկանի ճգնաժամ կոչվածը: Բայց փորձով առաջին անգամ եմ առնչվում: :) Գերմանացիները այն կոչում են "Die Trotzphase", ամերիկացիները` "The Terrible Two´s and the Horrible Three´s": :)
Էդ ճգնաժամը նորմալ է, քանի որ կապված է երեխայի զարգացման հետ: Նա սկսում է ճանաչել աշխարհը և ինքն իրեն, ինչպես նաև իր և էդ աշխարհի հարաբերությունները: Ինքնագիտակցությունն է ձևավորվում:
Բայց երեխան դեռ չունի բոլոր անհրաժեշտ հատկանիշները` հարմարվելու իր առջև բացված աշխարհին: Նա դեռ չգիտի ինչպես արտահայտել իր ապրումները, ցանկություննրը, խոսքը դեռ նոր է զարգանում: Իր հույզերը անորոշ խառնուրդով եռում են մի կաթսայի մեջ, նա դեռ նոր է սովորում կառավարել դրանք: Հաղորդակցման համար անհրաժեշտ հատկությունները ընդամենը ծիլեր են: Երեխան սկսում է հասկանալ, որ բացի իր ցանկությունից կան նաև ուրիշի ցանկություններ, կան սոցիալական որոշակի նորմեր, որոնց մեջ ինքը դեռ չի կարողանում տեղավորվել:
Էդ ամեն ինչի արդյունքում, ինչպես երեխան է մի օր դեռահասության միջով անցնելիս դառնում չափահաս, այնպես էլ մանուկն է դառնում երեխա: Ու էդ անցումը հեշտ չի: Բայց ինչպես ցանկացած զարգացում, այն հեշտ լինել չի էլ կարող, և այն դժվարությունները, որն ունենում են երկու-երեք տարեկանները, պիտի ընդունվեն` որպես նորմալ, և մեծերի օգնությամբ հաղթահարվեն` տանելով մանկանը դեպի կյանքի նոր փուլ` դրա համար անհրաժեշտ հատկանիշների լիակատար զարգացմամբ:
Ինչով է արտահայտվում ճգնաժամը: Երեխան էդ տարիքում անհանգիստ է, անհամբեր, չլսող, կամակոր, հաճախ` լացկան: Կարող է լինել ագրեսիվ` հատկապես հասկակիցների հետ. կռվի հիմնական նյութը խաղալիքները չկիսելու ցանկությունն է: :) Անհանդուրժող է մեծերի ասածների հանդեպ: Փորձում է իր կամքը առաջ տանել:
Ու սա հենց էն շրջանն է, որ պիտի էս ամենի արդյունքում երեխայի բնավորության շատ գծեր ձևավորվեն. այդ պատճառով այն շատ կարևոր է: Մեկը կմեծանա իբրև երեսառած ու հաբռգած մի տիպ, մյուսը` մամայի բալա, երրորդը` ինքնամփոփ աութսայդեր, մեկ ուրիշն էլ` ինքանվստահ ու խոհեմ մարդ:
Ծնողների ու երեխայի շուրջը գտնվող այլ մեծահասակների դերը շատ մեծ է էդ գործում: Իհարկե գեներն էլ իրենց մեծ դերն ունեն, բայց դա մի կողմ թողնենք:
Էստեղ մանկապարտեզի առաջին կարգաբանը երեխայի ինքնավստահությունը ձևավորելն է ու նրանից հասարակական լիարժեք մարդ դարձնելն է, որը ճանաչում է սոցիալական նորմերը, օրենքները և լավ գիտի իր դերը դրանց մեջ:
Ու էդ ամենը անելը էնքան էլ հեշտ չի, հատկապես երբ խոսքը երեխայի համար ճգնաժամային շրջանի մասին է...
Ի՞նչ անել
Եվ էսպես, պստոն տարիքային ճգնաժամի մեջ է, ու պիտի օգնել իրեն հաղթահարել այն, որ դրա վերջում երջանիկ ու առողջ լինի: Ինքը կամակոր է, չլսող, սեփական կամքն է ուզում առաջ տանել, մի խոսքով դժվար տարիքում է: Ի՞նչ անել:
Կգրեմ էն միջոցները, որոնք լավ աշխատում են ինձ մոտ: Իհարկե, անընդհատ նոր միջոցներ փնտրելու ու սովորելու պրոցեսում եմ, որովհետև մի բանը էս երեխայի հետ լավ է աշխատում, մյուսի հետ` չէ: Հա պիտի փորձես, փնտրես, սովորես...
* Առաջին բանը, որ զգում ես` տեսնելով երկուամյա կամակոր, անհնազանդ երեխայի, խուճապն է, որ չգիտես ինչ անել: Ու հաճախ սկսում ես ուժ գործադրել, ցույց տալ, որ քո ուզածով է լինելու, մեծը դու ես: Բայց դա սխալ է: Երեխան իր զարգացման կարևոր փուլի հաղթահարման մեջ է, դեռ չունի բոլոր անհրաժեշտ հատկանիշները` աշխարհին հարմարվելու հաար: Ու քո գործը օգնելն է, որ զարգացնի էդ հատկությունները, ոչ թե իր դեմ պայքարելը: Դժվարությամբ, թե հեշտությամբ, պիտի ընդունել, որ սա կռիվ չի դառնալու: :) Նայելով երեխաների վրա հարձակվող ու զայրացած մեծերին` հասկանում եմ, որ ի վերջո խոսքը ոչ թե հեշտի, այլ դժվարի մասին է... Այնուամենայնիվ, երկու տարեկանի հետ կռվելը ոչ մեծահասակին է օգուտ, ոչ էդ էդ էրեխուն: Մենք օգնելու համար ենք. էս ամենակարևոր բանն է, որ միշտ պիտի պահել մտքում, անգամ երբ համբերությունդ չի հերիքում:
* Մյուսը, ինչ ես հա պահում եմ մտքում, այն է, որ իմ սեփական վարքը ավելի շատ է սովորեցնում, քան իմ խոսքերը: Եթե ինձ տեսնեն գոռալիս, անիմաստ կլինի մյուս անգամ ասել նրանց, որ չգոռան: Կամ եթե ես ինքս անհանգիստ եմ ու նյարդային, երեխաներին հանգիստ դարձնելու ոչ մի շանս չունեմ: Եթե ինքս կանգնած եմ ուտում, հիմարություն է նրանց ասել` նստած մնա քանի դեռ ծամում ես: Փոխանակ անվերջ կրկնելու` հավաքիր խաղալիքներդ, լավ է միանալ նրան ու հետը հավաքել` օրինակ ծառայելով, թե ոնց ու ինչ: Ես պիտի էն լինեմ, ինչ ուզում եմ, որ նրանք լինեն: Որովհետև ինձ նայելով են սովորում:
* Հաջորդը, ինչը աշխատող հնարք է ինձ համար, ավելի շատ պտոյի դրական վարքի վրա կենտրոնանալն է, քան բացասական: Դա դժվար է: Քանի որ մեր ուշադրությունը ավելի շատ կարգազանցությունն է գրավում, քան հանգիստ, նորմալ վարքը: Արվիդը կանգնել է գրապահարանի մոտ, հերթով է հանում գրքերը ու շպրտում սենյակով մեկ, հետն էլ հրճվում իր արածից` նայելով ուղիղ աչքերիդ մեջ: Իհարկե առաջին ռեակցիան, որ գալիս է, մի արա-ն է: Մյուս նագամ Արվիդը խելոք նստած է ընթերցանության անկյունում և գիրք է թերթում: Էս դեպքում հանգիստ կշրջվենք մյուս երեխաների կողմը, քանի որ Արվիդը ոչ մի վտանգավոր բան չի անում, լավ, խելոք նստած է: Իրականում պիտի հակառակն անել: Արվիդը մեծ մասամբ վատ է իրեն պահում` լավ գիտակցելով, որ իր արածը լավ բան չի: Ինչի՞ է անում: Քո ուշադորւթյունն է ուզում: Երեխաների մեծամասնությունը հատուկ վատ արարքներ են անում` միայն ու միայն ուշադրություն գրավելու համար (թեև մեծերի մոտ էլ շատ մի ուրիշ պատմություն չի): Ու երբ ես վեր եմ թռնում տեղիցս` վրա տալով, թե ստոպ Արվիդ, մի արա, նա ստանում է էն, ինչ ուզում էր` իմ ուշադրություն: Նշանակում է, իր հնարքը գործեց, մյուս անգամ էլի կանի: Ինչը լավ է անել էդ դեպքում, նրան մեջքով շրջվելն է, հենց զգաց, որ հանդիսատես չունի, դադարեցնում է (հոյակապ գործող միջոց է Արվիդի հետ): Իսկ մյուս անգամ երբ խելոք նստած գիրք է նայում, պիտի արժանացնել նրան մեծ ուշադրության, գովել: Էսպիսով, ինքը հասկանում է, որ քո ուշադրությունը ստանում է` միայն դրական լինելով: Երեխայի ամեն մի փոքր լավ արարքը, թեկուզ հենց միայն վատի բացակայությունը, պիտի անընդհատ գովստի արժանանա, իսկ վատը հնարավորինս անտեսվի (եթե իհարկե ոչ իրեն է վնասում, ոչ ուրիշներին): Սա շատ լավ հնարք է, եթե հա հիշել ու կիրառել:
* Ինչպես ավելի շատ դրական վարքի վրա կենտրոնանալն է կարևոր, էնպես էլ խոսքի մեջ ժխտական բառերից խուսափելն է արդյունավետ: Փոխարեն ասել, թե պստոն ինչ պիտի չանի, ավելի արդյունավետ է ասել, թե ինչ պիտի անի: Օրինակ` փոխարեն ասել` մի աղմկիր, ավելի լավ է ասել` փորձիր լուռ խաղալ: Մի խլիր խաղալիքը ասելու փոխարեն, ավելի լավ է ասել` սպասիր քո հերթին: Որովհետև երբ երեխային ասում ես, թե ինչ չանի, դրանով իրեն դեռ չես սովորեցնում բա փոխարենը ինչ անի: :) Ու հա կրկնելով բացասական վարքը, էդ ընդմիշտ մտցնում ես իր ուղեղի մեջ, փոխարեն դրական վարքով լցնես:
* Մյուս կարևոր հնարքը կոմպրոմիսն է: Ոչ թե ուժեղն է հաղթում, այլ փոխզիջումը. էս շատ լավ բան է, որ կարելի է սովորեցնել երեխային և լուծել նրա ու քո միջև ծագած անհամաձայնությունները: Չես ուզում ճաշիկդ ուտել, իսկ ես ուզում եմ որ ուտես: Ի՞նչ անել, ստիպելով բերանդ լցնե՞մ, որովհետև ուժեղը ե՞ս եմ, իմ ասածով պիտի լինի՞: Չէ: Ես զիջում եմ իմ դիրքերը` օրինակ ծառայելով, որ դու էլ նույնն անես: Երեք գդալ ճաշիկիցդ ուտում ես ու հետո կարող ես դեսերտին անցնել: Ու ամբողջ խմբով հաշվում ենք Սելմայի երեք նշանավոր գդալները: Մեեեկ... Երկուուու... Երեեեք... Ապրե~ս: :) Հագնվելիս էլ նույնը. չես ուզում մենակ հագնվել, ես կողիքդ կնստեմ ու կօգնեմ հագնել գուլպաներդ, շալվարդ ինքդ փորձիր: Կոմպրոմիսը հոյակապ աշխատող հնարք է:
* Երբ երեխան հիսթերիկ լացի մեջ է, անիմաստ է նրան ինչ-որ բաներ բացատրելը: Եթե անգամ սխալ է իրեն պահել, առաջին բանը որ անում եմ, նրան հանգստացնելն է ու քաջալերելը, որ ինքը խոսի, ոչ թե ես: Էդպես հո մեզ մոտ էլ է: Երբ վատ ենք, թեկուզ սեփական սխալի պատճառով, հեչ չենք ուզում, որ մեկը կանգնի գլխներիս վրա ու նոտացիանաեր կարդա: Ավելի շուտ ուզում ենք, որ հանգստացնի, լսի մեզ ու հասկանա: Էնպես որ ֆրուստրացված երեխային ինչ-որ քարոզներ կարդալը անիմաստ է, ավելի լավ է ամեն ինչ անել, որ ինքը խոսի: Նախ, երբ խոսի, լացը կպակասի, երկորդ, կտեսնի, որ կիսում ես իր վիճակը, ուզում հասկանալ` ինչ է հետը կատարվել, ու էդ ամենը երբ տեսնում է քո աչքերի մեջ, արդեն իսկ իր ֆրուստրացիայի կեսը անհետանում է: Եվ վերջապես, սովորեցնում ես երեխային իր հույզերն արտահայտել խոսքով, ոչ թե ոտքերը գետնին խփելով և կոկորդը պատռելով:
* Մյուս աշխատող հնարքը երեխային ընտրելու հնարավորություն տալն է` սահմանափակ ընտրությամբ: Էսօր կարմի՞ր վերնաշապիկն ես ուզում հագնել, թե՞ կապույտը: Ու երկուսն էլ ձեռքիդ են: Երեխան նայում, ընտրում է: Դու նախապես գիտես, որ երկու ընտրությունն էլ հարմար են: Սխալ տարբերակ չկա: Ինքն էլ ստանում է սեփական կամքը ցուցաբերելու ու ընտրություն կատարելու հնարավորություն: Շատ ավելի լավ է, քան հարցնելը` էսօր ի՞նչ ես ուզում հագնել... Դա կարող է կռվով վերջանալ: :)
* Ու ամենակարևորը համբերատար լինելն է: Հա հիշելը, որ նպատակը ոչ թե մեր ուզածը առաջ քաշելն է, այլ երջանիկ ու առողջ երեխա ունենալը, նրան օգնելը: Եթե համբերատար չեղանք, մենք ինքներս օգնության կարիք կունենանք...
տեղին էր, ivy ջան, հենց հիմա նստած կրտսեր դպրրոցական տարիք եմ մշակում...մի քիչ առաջ եմ ընկել քո նշած տարիքից:)վաղը սեմինար ունենք:)
հիանալի պրակտիկ ձեռնարկ է ծնորղների համար: այսպես ասած նոր հայացք տրադիցիոն հայկական "դաստիրակությանը" հանդիման:
շատ դուրս եկավ հատկապես սա
իմ սեփական վարքը ավելի շատ է սովորեցնում, քան իմ խոսքերը:
իմ կողմից կավելացնեի միայն, որ պետք է երեխային, անկախ տարիքից, մոտենալ որպես մարդու, ոչ թե ասենք տիկնիկի: ու հարաբերություններն էլ կառուցել այնպես , ինչպես կկառուցես մտերիմ ու հասուն մարդու հետ:
… ու երբևէ չխաբել:
:)
Մտածեցի թեման ոչ միայն մասնագետներին է պետք, առաջ բերեմ՝ կարդաք:
Հ.Գ. Շնորհակալություն Ivy-ին:
armen9494
25.12.2011, 13:04
Թեման նոր նկատեցի, իրոք շատ լավ էիր գրել, ճիշտ է, կյանքում հաստատ ընենց չի ստացվի, ոնց որ ստեղ ա գրած (օրինակ էն կարմիրի ու կապույտի ժամանակ երեխան կարող ա ասի ես էն գազարագույնն եմ ուզում), բայց ընդհանուր "ֆոնը" պիտի այսպես լինի, իրոք որ շատ լավ ես գրել: Կարծում եմ շատերը ստեղից շատ բան ունեն սովորելու, ես էլ նույնպես: Չնայած դեռ ծնող չեմ, շատերը կարող է ասեն, որ հլը շուտ է դրա մասին մտածելու համար, բայց իմ կարծիքով արդեն ժամանակն է:
Մի հարց ունեմ տարիքի հետ կապված.
Վաղ մանկության վերջում(նաև նախադպրոցականի սկզբում) ինչքանո՞վ է զարգացած երևակայությունը, և ինչո՞վ է այն դրսևորվում:
* Հաջորդը, ինչը աշխատող հնարք է ինձ համար, ավելի շատ պտոյի դրական վարքի վրա կենտրոնանալն է, քան բացասական: Դա դժվար է: Քանի որ մեր ուշադրությունը ավելի շատ կարգազանցությունն է գրավում, քան հանգիստ, նորմալ վարքը: Արվիդը կանգնել է գրապահարանի մոտ, հերթով է հանում գրքերը ու շպրտում սենյակով մեկ, հետն էլ հրճվում իր արածից` նայելով ուղիղ աչքերիդ մեջ: Իհարկե առաջին ռեակցիան, որ գալիս է, մի արա-ն է: Մյուս նագամ Արվիդը խելոք նստած է ընթերցանության անկյունում և գիրք է թերթում: Էս դեպքում հանգիստ կշրջվենք մյուս երեխաների կողմը, քանի որ Արվիդը ոչ մի վտանգավոր բան չի անում, լավ, խելոք նստած է: Իրականում պիտի հակառակն անել: Արվիդը մեծ մասամբ վատ է իրեն պահում` լավ գիտակցելով, որ իր արածը լավ բան չի: Ինչի՞ է անում: Քո ուշադորւթյունն է ուզում: Երեխաների մեծամասնությունը հատուկ վատ արարքներ են անում` միայն ու միայն ուշադրություն գրավելու համար (թեև մեծերի մոտ էլ շատ մի ուրիշ պատմություն չի): Ու երբ ես վեր եմ թռնում տեղիցս` վրա տալով, թե ստոպ Արվիդ, մի արա, նա ստանում է էն, ինչ ուզում էր` իմ ուշադրություն:Նշանակում է, իր հնարքը գործեց, մյուս անգամ էլի կանի: Ինչը լավ է անել էդ դեպքում, նրան մեջքով շրջվելն է, հենց զգաց, որ հանդիսատես չունի, դադարեցնում է (հոյակապ գործող միջոց է Արվիդի հետ):
Իսկ գու՞ցե երեխան իրոք ունի այդ ուշադրության կարիքը: Երեխաները, այդ թվում նաև չափահաս մարդիկ ,ուշադրություն են ուզում, երբ նրանք ունեն դրա կարիքը: Այնպես, որ ձեր գրած վերևի կետի հետ, ես այդքան էլ համամիտ չեմ: Երբ երեխային ուշադրություն չեն դարձնում, նա կարող է դրանից ավելի ագրեսիվանալ: Սկզբից, կարո՞ղ է գրքերը թափել , հետո ամեն ինչ տակն ու վրա անել: Ի դեպ նմանատիպ վարք, նաև նկատեցի մտերիմներիս տանը: Երեխան ուշադրություն էր ուզում, նա սկզբից սկսում էր գոռալ, վազվում էր տնով մեկ, տարբեր տեսակի չարություններ էր անում: Դե մտերիմներս, նրան ասում էին մի արա, սա բնականաբար աշխատող մեթոդ չէ: Բայց նրա այդ վարքը, ցույց էր տալիս, որ նա տվյալ պահին ուշադրության կարիք ունի: Ուրեմն, լավ է, տվյալ պահին, որևէ դրական զբաղմունք գտնել երեխայի համար և զբաղվել նրանով: Իսկ ես փորձում էի, նրան տալ այդ ուշադրությունը: Նրա հետ գնում էի զբոսնելու: Նա լրիվ խելոքանում էր,իրեն լավ էր զգում, հոգեպես նա հանգստանում էր, իմ փոքրիկ ուշադրությունը կարծես լցնում էր նրա հոգին, սկսում էր նույնիսկ բարի խոսքեր ասել: Ագրեսիան կորչում
էր և նա հոգեպես իրեն բավարարաված էր զգում:
Շատ հետաքրքիր էր և ուսանելի, ապրես :)
armen9494
27.12.2011, 18:14
Իսկ գու՞ցե երեխան իրոք ունի այդ ուշադրության կարիքը: Երեխաները, այդ թվում նաև չափահաս մարդիկ ,ուշադրություն են ուզում, երբ նրանք ունեն դրա կարիքը: Այնպես, որ ձեր գրած վերևի կետի հետ, ես այդքան էլ համամիտ չեմ: Երբ երեխային ուշադրություն չեն դարձնում, նա կարող է դրանից ավելի ագրեսիվանալ: Սկզբից, կարո՞ղ է գրքերը թափել , հետո ամեն ինչ տակն ու վրա անել: Ի դեպ նմանատիպ վարք, նաև նկատեցի մտերիմներիս տանը: Երեխան ուշադրություն էր ուզում, նա սկզբից սկսում էր գոռալ, վազվում էր տնով մեկ, տարբեր տեսակի չարություններ էր անում: Դե մտերիմներս, նրան ասում էին մի արա, սա բնականաբար աշխատող մեթոդ չէ: Բայց նրա այդ վարքը, ցույց էր տալիս, որ նա տվյալ պահին ուշադրության կարիք ունի: Ուրեմն, լավ է, տվյալ պահին, որևէ դրական զբաղմունք գտնել երեխայի համար և զբաղվել նրանով: Իսկ ես փորձում էի, նրան տալ այդ ուշադրությունը: Նրա հետ գնում էի զբոսնելու: Նա լրիվ խելոքանում էր,իրեն լավ էր զգում, հոգեպես նա հանգստանում էր, իմ փոքրիկ ուշադրությունը կարծես լցնում էր նրա հոգին, սկսում էր նույնիսկ բարի խոսքեր ասել: Ագրեսիան կորչում
էր և նա հոգեպես իրեն բավարարաված էր զգում:
կներես, որ հարցնում եմ, բայց դու ուշադի՞ր ես կարդացել :unsure
Իսկ մյուս անգամ երբ խելոք նստած գիրք է նայում, պիտի արժանացնել նրան մեծ ուշադրության, գովել: Էսպիսով, ինքը հասկանում է, որ քո ուշադրությունը ստանում է` միայն դրական լինելով: Երեխայի ամեն մի փոքր լավ արարքը, թեկուզ հենց միայն վատի բացակայությունը, պիտի անընդհատ գովստի արժանանա, իսկ վատը հնարավորինս անտեսվի (եթե իհարկե ոչ իրեն է վնասում, ոչ ուրիշներին): Սա շատ լավ հնարք է, եթե հա հիշել ու կիրառել:
կներես, որ հարցնում եմ, բայց դու ուշադի՞ր ես կարդացել :unsure
Այո, ուշադիր եմ կարդացել, իմ ասածը վերաբերվում է այն պահին, երբ երեխան սկսում է չարություն անել, ագրեսիվանալ կամ գոռգռալ: Երբ նա գրքով նկարներ է նայում, կամ այլ խաղով է տարված, նա այդ պահին, այդքան չունի քո ուշադրության կարիքը, որովհետև նա արդեն զբաղված է, որևէ գործով, նա արդեն կենտրոնացած է իր խաղի մեջ: Նա այդ պահին չի ագրեսիվանում, չարություն չի անում: Այ հարցը նրա մեջ է,թե՞ երեխան ինչու՞ է սկսում չարություն անել: Դե բնականաբար ուշադրություն է ուզում, այդ պահին, ուզում է, որ ինչ-որ մեկը, որևէ զբաղմունք գտնի իր համար կամ իրենով զբաղվի: Չարություն անելը կամ ագրեսիվ պահվածքը,նաև գալիս է նրանից, երբ երեխան ոչնչով չի զբաղված, էսպես ասած պարապ է:
armen9494
28.12.2011, 23:39
Այո, ուշադիր եմ կարդացել, իմ ասածը վերաբերվում է այն պահին, երբ երեխան սկսում է չարություն անել, ագրեսիվանալ կամ գոռգռալ: Երբ նա գրքով նկարներ է նայում, կամ այլ խաղով է տարված, նա այդ պահին, այդքան չունի քո ուշադրության կարիքը, որովհետև նա արդեն զբաղված է, որևէ գործով, նա արդեն կենտրոնացած է իր խաղի մեջ: Նա այդ պահին չի ագրեսիվանում, չարություն չի անում: Այ հարցը նրա մեջ է,թե՞ երեխան ինչու՞ է սկսում չարություն անել: Դե բնականաբար ուշադրություն է ուզում, այդ պահին, ուզում է, որ ինչ-որ մեկը, որևէ զբաղմունք գտնի իր համար կամ իրենով զբաղվի: Չարություն անելը կամ ագրեսիվ պահվածքը,նաև գալիս է նրանից, երբ երեխան ոչնչով չի զբաղված, էսպես ասած պարապ է:
Էդքան էլ համաձայն չեմ էդ նշածդ մտիք հետ, դե պատկերացրա, եթե երեխային այդ պահին դու ավելի ուշադրություն դարձնես, ի՞նչ կլինի: Իմ կարծիքով նա կնկատի, որ էդ դեպքում դու իր վրա ուշադրություն ես դարձնում ու մյուս անգամ էլ էլի նույն բանը կանի՝ քո ուշադրությունը իր վրա սևեռելու համար:
Դե ինչ վերաբերվում ա չարությանը՝ իմ կարծիքով եթե երեխան այդ պահին իրեն վնաս չի տալիս, ուրեմն կարելի է փորձել արհամարհել, տեսնելու համար արդյո՞ք օգնում է:
Իմ կարծիքով սրանք ոչ բոլոր երեխաների վրա կարող են նույն կերպ ազդել, մարդը "ստանդարտ" չի, բայց շատերի բնավորությունը այսպիսին է:
Մի հարց ունեմ տարիքի հետ կապված.
Վաղ մանկության վերջում(նաև նախադպրոցականի սկզբում) ինչքանո՞վ է զարգացած երևակայությունը, և ինչո՞վ է այն դրսևորվում:
Նոր տեսա հարցդ...
Մարդու երևակայության ակտիվության գագաթնակետը հենց մինչ նախադպրացական ու նախադպրոցական տարիքում է:
Առաջ կարծիք կար, որ ֆանտազիայի օգնությամբ երեխաները փորձում են փախչել իրականությունից, այնինչ իրականում ճիշտ հակառակն է՝ երևակայության շնորհիվ երեխաները ճանաչում են իրականությունը, սովորում են:
Էդ տարիքում երևակայության գլխավոր դրսևորումն խաղերն են, որոնց շնորհիվ պստորները հասկանում ու ընկալում են իրենց շրջապատող աշխարհը, յուրացնում են սոցիալական նորմերն ու դերերը:
Վերցնենք թեկուզ երեխայի խաղը տիկնիկի հետ, նրան «կերակրելը», խնամելը: Դրանով ինքը սովորում է ու վերարտադրում է ծնող-երեխա հարաբերությունները, ուրիշների մասին հոգ տանելը:
Ուշադրություն դարձրու, որ երեխաները առանց դժվարության կարողանում են մի առարկան, միջավայրը երևակայելով «վերածել» ուրիշի: Աթոռը հեշտությամբ դառնում է մեքենա, նավ, սենյակը՝ ծով: Արդեն երկու տարեկան երեխան հեշտությամբ կարող է անել էդ «վերափոխումները»: Ինքն ուզում է ճանաչել ու փորձարկել աշխարհը՝ իր տարբեր դրսևորումներով, ու դրա համար լավագույն միջոցը երևակայությունն է, որը թույլ է տալիս պատկերացնել տարբեր իրավիճակներ ու դերեր՝ առանց իրականում դրանց մեջ լինելու:
Վերը գրածից կարծում եմ երևում է, որ երևակայությունը շատ է նպաստում մտածողության զարգացմանը: Ու էդ զարգացումը հա շարունակվում է: Մոտ երեք տարեկանում երեխան երևակայության շնորհիվ սովորում է պատկերացնել «ինչ կլիներ, եթե...» իրավիճակներ:
«Եթե հորդառատ անձրև գար, չէինք գնա խաղահրապարակ»:
«Եթե տատիկս ինձ հյուր գար, ինձ համար հեքիաթ կկարդար»:
Նա մտովին արդեն կարողանում է «տեսնել» ենթադրելի իրավիճակները:
Մի քիչ ավելի ուշ՝ մոտ չորս տարեկանում, երևակայությունը օգնում է պստոյին պատկերացնել ուրիշների զգացմունքները, զգացողությունները: Ու սոցիալականացումը արագ տեմպերով զարգացում է ապրում:
Հենց երևակայությունն է, որ ճանապարհ է հարթում դեպի մտածողության զարգացումը: Դրա համար շատ կարևոր է էդ շրջանում հնարավորինս նպաստել փոքրիկի երևակայության ծաղկմանը: :)
Նոր տեսա հարցդ...
Շնորհակալություն:)
Մի անգամ,մեր բարեկամի երեխայի հետ (3 տ է) մեր պատշգամբում էինք: Խոսում էինք իրար հետ, ու մի պահ լռեց ու մոտ 1 րոպե ուշադիր դիմացի շքամուտքին էր նայում, մտածեցի երևի «աչքը մնացելա»(:))): Հետո, երբ մանկապարտեզից հարցրեցի, սկսեց իրենց մանկապարտեզից մի դեպք պատմել: Ասումա իբր, մանկոյում(ինքնա մանկապարտեզին մանկո ասում ), իրենց խմբում մի երեխա, իրենց 2-րդ հարկի պատշգամբից ընկելա ու ոչինչ չի եղել, մենակ լացա եղել:D, ու էսպես մի ահագին նկարագրեց, որ իրա մաման էր ջղայնացելա և այլն: Ասում եմ ճիշտ ես ասում, ասումա հա, հարցնում եմ տղա էր թե՞ աղջիկ, ասումա տղա, ասում եմ իսկ անունը ասումա չգիտեմ(զարմանալիա, սովորաբար մի բան պատմելիս ասումա Օր. Լիլիթը կամ Անին): Չեմ հավատում իրեն նախ նրա համար, որ եթե նման բան լիներ մենք էլ կիմանայինք: Բայց էլի հարցեր եմ տալիս տեսնեմ երեխու ֆանտազիան մինչև ուրա հասնում :)):
Հետո, երբ մորն եմ հարցնում, պարզվումա նման բան չկա, ըստ երևույթին նման դեպք էլ չէր լսել: Ու երբ մի քիչ խորացա:D, պարզվեց, որ մի քանի ամիս առաջ, իրեց խմբից մի տղա երեխայի ձեռքը կոտրվել էր, իրենք էլ խմբով գնացել էին նրան տեսնելու: իսկ այդ տղան ապրում հենց այն շենքում, որի շքամուտքին սկզբից նայում էր: Նման ուրիշ բան չկար որին կարելի էր վերագրել: Կարծում եմ, երբ շենքը տեսավ,ինչ-որ բան հիշեց: Բայց նման երևույթն է՞լ է երևակայություն:
Բայց նման երևույթն է՞լ է երևակայություն:
«Ֆանտաստիկ սուտը» ահագին տարածված է փոքր երեխաների մոտ: Դա էլ իհարկե երևակայության արդյունքն է, ու մեջը ոչ մի վատ բան չկա: Էրեխեքի համար շատ հեշտ ու բնական է իրական և ֆանտաստիկ կոմպոնենտները իրար միահյուսելը, դրանցից մի ամբողջություն ստեղծելը:
Էդ հորինած պատմությունները լսելով՝ կարող ես հասկանալ, թե ինչն է հուզում երեխային, ինչ ցանկություններ կամ վախեր ունի:
Հավանաբար, տվյալ դեպքում ընկերոջ կոտրված ձեռքը ու նրան այցելելը տպավորվել է ճստոյի մոտ, հետո տեսնելով նրա պատշգամբը՝ պատմություն է ստեղծվել փոքրիկի գլխում՝ երևակայության միջոցով իրար կապելով տարբեր հիշողություններ, զուգորդումներ:
Բայց լավ է, որ հորինվածքի մեջ բալիկը չի տուժել՝ երկրորդ հարկից ընկնելով. հեփի էնդով պատմություն է՝ իր ընկերոջ կոտրած ձեռքի հանդեպ լավատեսությամբ լցված: :)
Մի հարց էլ ունեմ…:oy
Գիտնականները ապացուցել են, որ աղջիկները ավելի շուտ են սկսում խոսել, քան տղաները: Սա ճի՞շտ է:
Մի հարց էլ ունեմ…:oy
Գիտնականները ապացուցել են, որ աղջիկները ավելի շուտ են սկսում խոսել, քան տղաները: Սա ճի՞շտ է:
Լեզվի զարգացման հարցում սեռային տարբերությունների մասին ինչքան հետազոտություն ընկել է աչքովս, բոլորն էլ հենց դա են վկայում՝ աղջիկների լեզուն ավելի շուտ է զարգանում, քան տղաներինը:
Աղջիկների մոտ լեզվի զարգացման վրա մեծ ազդեցություն ունեցող կոգնիտիվ փոփոխությունները կատարվում են 14-20 ամսականում, մինչդեռ տղաների մոտ՝ 20-24 ամսականում:
Բացի դրանից, լեզու սովորելու գործընթացը նույնպես տարբերվում է՝ կապված սեռից: Աղջիկները բալիկները (կարծում եմ նաև չափահասները) սովորում են ավելի շատ հիշողությամբ ու բառերի միջև ասոցիացիաներ ստեղծելով, իսկ տղաները՝ ավելի շատ բառերի՝ այսպես կամ այնպես լինելու «կանոններ» փնտրելով, տրամաբանությամբ: Այսինքն՝ լեզու ընկալելիս աղջիկների ու տղաների մոտ ուղեղի տարբեր կենտրոներ են ակտիվանում:
Հետաքրքիր է նաև, որ աղջիկները մոտ լեզուն ընկալելիս ավելի շատ աբստրակտ մտածողությունն է ակտիվանում և ուղեղի լեզվական կենտրոնները, իսկ տղաների մոտ՝ առարկայական մտածողությունը և ուղեղի տեսողական ու լսողական կենտրոնները:
Նաև ֆիզիոլոգիական մակարդակում են երևում տարբերությունները: Աղջիկների մոտ ուղեղի այն հատվածները, որոնք պատասխանատու են լեզվի զարգացման համար, ավելի վաղ տարիքումեն ձևավորվում և նույնիսկ չափերով ավելի մեծ են, քան տղաների մոտ (անգամ արդեն չափահաս տարքում): Երևի դրա համար էլ կանայք էդքան շատախոս են՝ տղամարդկանց հետ համեմատած: :))
Մի տեղ էլ կարդացել էի, որ ընդհանուր առմամբ աղջիկները խոսքի մեջ ավելի շատ պարագաներ ու ածականներ են օգտագործում, քան տղաները: Երևի դա էլ պատճառներից մեկն է, որ երբ մեկի գրածն ես կարդում, հաճախ նախադասության կառուցվածքն ու բառապաշարը հերիք է արդեն, որ կռահես՝ գրողը տղա է, թե աղջիկ: :)
Ինչ-որ շատ տարածվեցի...
Ի՞նչ էիր հարցնում...
Հա, աղջիկներն ավելի շուտ են սկսում խոսել, քան տղաները: :)
Hayk Avetisyan
18.01.2012, 16:39
Մի հարց ունեմ տարիքի հետ կապված.
Վաղ մանկության վերջում(նաև նախադպրոցականի սկզբում) ինչքանո՞վ է զարգացած երևակայությունը, և ինչո՞վ է այն դրսևորվում:
Շփումների արդյունքում իմ համար ակընհայտ է դարձել որ մարդու բնավորությունը, ամբիցիաները, ընկալումները.... ձևավորվում են մինչև 25 տարեկանը, որից հետո այդ ամեն ինչը չի կարող լրիվ փոխվել, պարզապես դրանք կսրվեն կամ կբթանան. կախված կյանքի ընթացքից:
Հա, աղջիկներն ավելի շուտ են սկսում խոսել, քան տղաները: :)
Ոնց երևում է գրեթե բոլոր առումներով աղջիկների զարգացումն /ֆիզիկական/ ավելի արագ է ընթանում, քան տղաներինը/ոչ միայն այս տարիքում/: Այդ դեպքում իսկ հոգեկան զարգացո՞ւմը:
Ոնց երևում է գրեթե բոլոր առումներով աղջիկների զարգացումն /ֆիզիկական/ ավելի արագ է ընթանում, քան տղաներինը/ոչ միայն այս տարիքում/: Այդ դեպքում իսկ հոգեկան զարգացո՞ւմը:
Ես էդպես միանշանակորեն չէի պնդի, թե աղջիկների ֆիզիկական զարգացումն ավելի արագ է ընթանում: Իսկ «հոգեկան զարգացում»-ն էլ մի քիչ լայն կատեգորիա է...
Էսպես անենք: Ես էստեղ կբերեմ ինձ հայտնի ինֆորմացիան աղջիկ ու տղա բալիկների զարգացման տարբերության մասին, դու միջից ընտրի քո հարցերի պատասխանը: ;)
Նախ, ինչ վերաբերվում է քո ասած ֆիզիկական զարգացմանը:
Աչքովս ընկած բոլոր հետազոտությունները կամ վկայում են նրա մասին, որ աղջիկներն ու տղաները վաղ մանկությունում իրարից առաջ ու հետ չեն ընկնում ֆիզիակական զարգացման հարցում, կամ վկայություն են տալիս՝ հօգուտ տղաների: Ըստ վերջինիս՝ տղաները միջին հաշվով ավելի շուտ են սկսում քայլել, քան աղջիկները: Բացի դրանից, տղաներն առաջ են ընկնում վազելու, ցատկելու, հավասարակշռությունը պահելու հարցում:
Եվ ընդհանուր առմամբ, տղա բալիկները ֆիզիկապես ավելի ակտիվ են, ավելի շարժուն, քան աղջիկները: Սա իհարկե իր վատ հետևանքներն էլ կարող է ունենալ մանչուկների համար. իրենք ավելի շատ են ընկնում, վնասվում, ոտք-ձեռք կոտրում և նման այլ բաներ:
Ինչ վերաբերվում է ֆիզիկական աճին, ապա էստեղ էլ աղջիկները առաջատար չեն. աչոններն իրենց բոյ-բուսաթով առաջ են ընկնում տղաներից հետո միայն՝ դպրոցական տարիքում, և ոչ դրանից շուտ:
Բայց աղջիկները «ֆիզիկական»-ի հարցում այնուամենայնիվ մի առավելություն ունեն տղաների հանդեպ: Ավելի նուրբ շարժումների գործում, որոնք են օրինակ՝ մատիտ բռնելը, գրելը, աղջիկները տղաներից առաջ են ընկնում իրենց զարգացմամբ:
Էդ քեզ ֆիզիկականը: :)
Անցանք առաջ:
Դե լեզուն արդեն քննարկեցին նախկին գրառման մեջ. աղջիկներն առաջ ընկնողը:
Բացի վերբալ (խոսքային) զարգացումից, աչոններն առաջ են ընկնում նաև ոչ վերբալ հաղորդակցման հարցում: Իրենք տղաներից ավելի շուտ են սկսում հասկանալ ժեստերը, դիմախաղը, հայացքը, ինտոնացիան՝ դրանց մեջ պարունակող ինֆորմացիայով հանդերձ: Սա էլ երևի իր հերթին նպաստում է լեզու սովորելուն, որովհետև արագ կարողանում են կապել տվյալ բառը տվյալ ինտոնացիայի կամ դեմքի արտահայտության հետ ու հասկանալ/գուշակել էդ բառի նշանակությունը:
Սրանից էլ կարող ենք եզրակացություն անել, որ աչոնիկներն ավելի արագ են սկսում ընկալել ուրիշների արտահայտած հույզերը և դրանց իմաստը: Եվ ընդհանուր առմամբ, նրանց սոցիալական զարգացումն ու հետաքրքրությունը մարդկանց հանդեպ առաջ է ընկնում տղաներից:
Շատ փոքրիկ (մինչև 1 տարեկան) աղջիկ բալիկներն ավելի «ամուր» են, քան պստո տղաները, որոնք ավելի լացկան են ու ավելի արագ նյարդայնացող:
Տղաները նաև ավելի ագրեսիվ են, քան աղջիկները: Թեև վերբալ՝ խոսքային ագրեսիայի հարցում աղջիկներին հասնող չկա, տղաներն ավելի շատ ֆիզիկական ագրեսիայի մասնագետ են. դե ով ինչ ունի, նրանով էլ կռվի է գնում: :))
Ինչը մնաց...:8
Հա՜...
Տարածական ընկալումը տղա բալիկների մոտ շատ ավելի արագ ու լավ է զարգանում, քան աղջիկների մոտ: Տարածության մեծ կողմնորոշման, չափերի, մեծության, խորքի, հեռավորության, աջ-ձախի և նման բաների հարցում տղա բալիկներն են առաջատարը: Իմ անձնական տեսակետը որ լսեք, սա հետո էլ չի փոխվում. դրա համար տղամարդիկ շատ ավելի լավ վարորդներ են, քան կանայք (ներողություն կանանցից իմ անձնական կարծիքի համար)::pardon
Վերջ ոնց որ թե:
Չէ, սպասի, մի հատ էլ բոնուս: :))
Աղջիկներն ավելի արագ են սովորում գարշոկի, զուգարանի, քան տղաները: Ու ընդհանրապես, անկողնում կամ տակը միզելը տղա բալիկների մոտ ավելի հաճախ է հանդիպում, քան աղջիկների: :P
StrangeLittleGirl
05.02.2012, 03:18
Ռիփ, ահագին հետաքրքիր բաներ ես գրել: :) Մանկական հոգեբուժությունից մենք էլ էինք տենց բաներ անցնում, բայց վերջում ամեն ինչ ավարտվում էր դասախոսի ու ուսանողների կռվով :))
Համ էլ.
* Երբ երեխան հիսթերիկ լացի մեջ է, անիմաստ է նրան ինչ-որ բաներ բացատրելը: Եթե անգամ սխալ է իրեն պահել, առաջին բանը որ անում եմ, նրան հանգստացնելն է ու քաջալերելը, որ ինքը խոսի, ոչ թե ես: Էդպես հո մեզ մոտ էլ է: Երբ վատ ենք, թեկուզ սեփական սխալի պատճառով, հեչ չենք ուզում, որ մեկը կանգնի գլխներիս վրա ու նոտացիանաեր կարդա: Ավելի շուտ ուզում ենք, որ հանգստացնի, լսի մեզ ու հասկանա: Էնպես որ ֆրուստրացված երեխային ինչ-որ քարոզներ կարդալը անիմաստ է, ավելի լավ է ամեն ինչ անել, որ ինքը խոսի: Նախ, երբ խոսի, լացը կպակասի, երկորդ, կտեսնի, որ կիսում ես իր վիճակը, ուզում հասկանալ` ինչ է հետը կատարվել, ու էդ ամենը երբ տեսնում է քո աչքերի մեջ, արդեն իսկ իր ֆրուստրացիայի կեսը անհետանում է: Եվ վերջապես, սովորեցնում ես երեխային իր հույզերն արտահայտել խոսքով, ոչ թե ոտքերը գետնին խփելով և կոկորդը պատռելով:
:D
Համ էլ.
:D
Բյուր, էդ «ֆրուստրացիա» բառի վրա ինչի՞ ես տենց քանդվել: :)) Որ հոգեբանների ամենասիրած բառերի՞ց ա: :))
StrangeLittleGirl
05.02.2012, 19:49
Բյուր, էդ «ֆրուստրացիա» բառի վրա ինչի՞ ես տենց քանդվել: :)) Որ հոգեբանների ամենասիրած բառերի՞ց ա: :))
Ըհը :)) Լրիվ դերիդ մեջ ես մտել: Մենակ մոռացել ես պրոյեկցիան ու սուբլիմացիան մոռացել ես:
Ըհը :)) Լրիվ դերիդ մեջ ես մտել: Մենակ պրոյեկցիան ու սուբլիմացիան մոռացել ես:
Չեմ մոռացել. դրանք էլ՝ հաջորդ տարիքային ճգնաժամերում :))