Բիձա
19.08.2009, 20:42
Որոշ քաղաքացիների կարծիքով դեմոկրատիայի առատությունը կամ <<ավելորդ>> դեմոկրատիան վկայում է պետական թույլ կառավարման մասին: Ամերիկյան հայտնի քաղաքագետ Լիփսեթը գտնում է, որ ժողովրդի չափից ավելի մասնակցությունը քաղաքական գործընթացներին բոլորովին չի նպաստում դեմոկրատական վերափոխումների հաջողություններին:
Առանձնապես վտանգավոր է զանգվածային շարժումների ժամանակ մարդկանց մղել դեմոկրատիայի, դեմոկրատական վերափոխումների՝ առանց համապատասխան գիտելիքների, հոգևոր ու նյութական նախադրյալների ստեղծման: Դեմոկրատական գաղափարները, ազատությունները մարդկանց մոտ արթնացնում են ակտիվություն, որը կարող է ունենալ ինչպես կառուցողական, այնպես էլ ոչ կառուցողական բնույթ: Այսպիսի պայմաններում դժվար է որոշել, թե ինչքան և ինչպիսի ուժ պետք է գործադրել դեմոկրատիան պաշտպանելու համար: Հաճախ է պատահում, որ հասարակության սոցիալական, գաղափարական, քաղաքական շերտավորումն ստեղծում է այնպիսի խայտաբղետություն, որ դժվար է որոշել այն մեծամասնությունը, որի կամքը պետք է արտահայտի իշխանությունը: Այդպիսի իրավիճակները թուլացնում են իշխանությունների կայունությունը, կառավարման արդյունավետությունը և ընդհանուր վնաս հասցնում հասարակությանը: Թույլ սոցիալ-տնտեսական հիմքեր ունեցող հասարակության մեջ, հատկապես քաղաքական ու իրավական ցածր մշակույթի պայմաններում, բավականին դժվար է լավագույն կապ հաստատել պետության ու հասարակության միջև, արդյունավետ դեմոկրատական կարգեր հաստատել: Մինչդեռ կրթված ժողովրդին ավելի հեշտ է առաջնորդել, քան՝ քշել, և ավելի հեշտ է կառավարել, քան՝ ստրկացնել:
...
Աստղ ջան, նուրբ էլեմենտներ ես բերել քննարկման, որոնք կախված դիտարկումից տարբեր կընկալվեն:
Երկար քննարկվեց, բայց նույնիսկ տեսական մասում բաց մնաց դեմոկրատական հասարակության կեցվածքի հարցը: Ինչ որ առումով դու հենց դա ես բերում քննարկման:
Մինչև հիմա այստեղ բազմակողմանիորեն նկարագրվել է, թե ինչպիսին է դեմոկրատիան, բայց չի ասվել, շեշտվել, թե ինչի շնորհիվ է նա ստեղծվում, և գոյատևում:
Ես մի քանի տարբեր առիթներով այդ հարցն եմ ուզեցել քննարկման նյութ դարձնել, բայց չի ստացվում: Դե բիձա եմ, երևի հիմար բաներ եմ ասում ըստ տարբեր գիտուն ամենագետների:
Կրկնվելն անիմաստ է, առավել ևս, որ լուրջ չի ընկալվում:
Բայց քանի որ դու շարունակում ես քննարկումը, ապա նշեմ հետևյալ տրիվիալը:
Դեմոկրատական հասարակության մեջ բազմաթիվ շերտերի շահերի հաշվառման խնդիրը հանգեցրել է ներքաղաքական ավելի պարզ սիստեմների գոյացմանը, սակավաթիվ սուբյեկտներով քաղաքական դաշտերի գոյացմանը, օրինակ կվազի -բիպարտիզան համակարգին:
Դեմոկրատիայի . պատմության երկրներում միշտ էլ, անկախ կոնկրետ անվանումից, կհանդիպես երկու հակադիր բևեռների-պահպանողականների և նրանց դեմ կանգնած հինը մերժողների: Ուժերի շատ ավելի մեծ կենտրոնացում միշտ էլ լինում է իշխանության շուրջ և երկրորդական շահերը ի վերջո հանգրվանում են այս հակադիր ճամբարներում:
Նույնիսկ Հայաստանում դա տեղի ունեցավ: Հետևաբար ասել, թե խայտաբղետությունը կրիտիկական է դեմոկրատիայի համար մի քիչ չափազանցված է: Այլ հարց որ զարգացած որոշ երկրներում կան խոշոր երրորդ ուժեր, որոնք փոխում են թե այս պատկերը և թե հաղթելու մեխանիզմները: Օրինակ կանաչների առկայությունը. Գերմանիայում, միշտ բերում է կոալիցիոն կառավարությունների ձևավորման:
Կապված երկրորդային, փոքր խմբերի շահերի հետ, երկկուսակցական սիստեմը հիմա նաև լուրջ պրոբլեմների առջև է կանգնած: Իրար դեմ կանգնած երկու հիմնական խաղացողները շատ հաճախ չեն կարողանում միայնակ հաղթանակ ապահովել ու շատ կարիերիստներ օգտվելով դրանից փոքրիկ խմբերով մտնում են խաղի մեջ միմիայն ծախվելու նպատակով / հայաստանում- օրինակ ախքը, և այլն /: Դրա համար էլ հենց այժմյան երկկուսակցականը ավելի ճիշտ է համարվում անվանել կվազի երկկուսակցական:
Փոքր խմբերի շահերի հարցը լուրջ երկրներում էլ է դա դարձել անլուծելի խնդիր: Օրինակ ԱՄՆ-ում ընտրության նախօրին հայտնվում են բազմաթիվ փոքր խմբեր, որոնք իրենց ներկայացնում են որպես չկողմնորոշվածներ ու ասում են որ 2 հակադիր ուժերից ոչ մեկին էլ չեն հասկանում, ընդունում կամ հավանում: Ու սկսվում է բազարը, դրանց խաթրը շահելու կեղտոտ գործընթացը: Ի վերջո կարող է ստացվել, որ 1 տոկոս ազդեցություն ունեցող խումբը կարող է վարի տալ հիմնական ուժի սկզբուընքային խոստումը:
Այնպես որ երկրորդական ուժերի ու շահերի հաշվառման խնդիրը իրապես լուրջ խնդիր է, բայց ոչ այնքան քաղաքականության, ինչքան մարդկային սրիկայության հաղթահարման:
Իսկ քո ձևակերպած «պետության ու հասարակության միջև, արդյունավետ դեմոկրատական կարգեր հաստատելու» խնդիրը նորմալ աշխարհում իր լուծումն ունի:
Դա պարբերական ընտրություններն են, իսկ միջընտրական ժամանակահատվածում էլ ազատ մամուլն ու լրատվությունը:
Մեզանում ընտրությունները կեղծվում են, իսկ արանքներում էլ ՏՎ-ն իշխանությանն է, ազատ լրագրողներն էլ ծեծված: Դեմոկրատական մեխանիզմը մեզանում ամբողջությամբ է բլեֆ:
Կրթված մարդը կապ չունի դեմոկրատիայի հետ, հակառակը, նա հլու հնազանդ է բիրտ ուժի հանդեպ և հանուն ֆիզիկական գոյության պատրաստ է իր շահը զիջելու: Իսկ բռի, ուժին դիմողն ու իր շահը զոռով հետապնդողը, շատ ավելի լավ դեմոկրատական սուբստատ է:
Երևի թե սա հայերիս հիմնական աշխարհայացքային, տեսական շփոթությունն է: Իշխանությունը միշտ էլ ավելի զոռբաներինն է լինելու, լինի դա բռնապետություն, թե դեմոկրատիա: Հարցը նրանում է, որ ամեն մեկն իր շահի տերը լինի, այլ ոչ թե զիջի զոռբային:
Արդեն երևի հարյուր անգամ կրկնած կլինեմ, որ սահմանադրական պայքարը փակ տարածքի ներսում իր մեջ ոչ մի մեխանիզմ չունի զոռբային իշխանությունից հեռացնելու:
Այնպես որ դեմոկրատիա ասածը որպես հեռու գտնվող դիտարկման առարկա քննարկան լավ օբլեկտ է, բայց հիմա որպես մեզանում կիրառման ենթակա մեխանիզմ, անհամատեղելի երազ է:
Եղած բոլոր զոռբաները իշխանության մեջ են: Հասարակությունը ֆիլտրված է և նույնիսկ տեսական գիտակցության մակարդակով չեզոքացված այդ առումով::(
Առանձնապես վտանգավոր է զանգվածային շարժումների ժամանակ մարդկանց մղել դեմոկրատիայի, դեմոկրատական վերափոխումների՝ առանց համապատասխան գիտելիքների, հոգևոր ու նյութական նախադրյալների ստեղծման: Դեմոկրատական գաղափարները, ազատությունները մարդկանց մոտ արթնացնում են ակտիվություն, որը կարող է ունենալ ինչպես կառուցողական, այնպես էլ ոչ կառուցողական բնույթ: Այսպիսի պայմաններում դժվար է որոշել, թե ինչքան և ինչպիսի ուժ պետք է գործադրել դեմոկրատիան պաշտպանելու համար: Հաճախ է պատահում, որ հասարակության սոցիալական, գաղափարական, քաղաքական շերտավորումն ստեղծում է այնպիսի խայտաբղետություն, որ դժվար է որոշել այն մեծամասնությունը, որի կամքը պետք է արտահայտի իշխանությունը: Այդպիսի իրավիճակները թուլացնում են իշխանությունների կայունությունը, կառավարման արդյունավետությունը և ընդհանուր վնաս հասցնում հասարակությանը: Թույլ սոցիալ-տնտեսական հիմքեր ունեցող հասարակության մեջ, հատկապես քաղաքական ու իրավական ցածր մշակույթի պայմաններում, բավականին դժվար է լավագույն կապ հաստատել պետության ու հասարակության միջև, արդյունավետ դեմոկրատական կարգեր հաստատել: Մինչդեռ կրթված ժողովրդին ավելի հեշտ է առաջնորդել, քան՝ քշել, և ավելի հեշտ է կառավարել, քան՝ ստրկացնել:
...
Աստղ ջան, նուրբ էլեմենտներ ես բերել քննարկման, որոնք կախված դիտարկումից տարբեր կընկալվեն:
Երկար քննարկվեց, բայց նույնիսկ տեսական մասում բաց մնաց դեմոկրատական հասարակության կեցվածքի հարցը: Ինչ որ առումով դու հենց դա ես բերում քննարկման:
Մինչև հիմա այստեղ բազմակողմանիորեն նկարագրվել է, թե ինչպիսին է դեմոկրատիան, բայց չի ասվել, շեշտվել, թե ինչի շնորհիվ է նա ստեղծվում, և գոյատևում:
Ես մի քանի տարբեր առիթներով այդ հարցն եմ ուզեցել քննարկման նյութ դարձնել, բայց չի ստացվում: Դե բիձա եմ, երևի հիմար բաներ եմ ասում ըստ տարբեր գիտուն ամենագետների:
Կրկնվելն անիմաստ է, առավել ևս, որ լուրջ չի ընկալվում:
Բայց քանի որ դու շարունակում ես քննարկումը, ապա նշեմ հետևյալ տրիվիալը:
Դեմոկրատական հասարակության մեջ բազմաթիվ շերտերի շահերի հաշվառման խնդիրը հանգեցրել է ներքաղաքական ավելի պարզ սիստեմների գոյացմանը, սակավաթիվ սուբյեկտներով քաղաքական դաշտերի գոյացմանը, օրինակ կվազի -բիպարտիզան համակարգին:
Դեմոկրատիայի . պատմության երկրներում միշտ էլ, անկախ կոնկրետ անվանումից, կհանդիպես երկու հակադիր բևեռների-պահպանողականների և նրանց դեմ կանգնած հինը մերժողների: Ուժերի շատ ավելի մեծ կենտրոնացում միշտ էլ լինում է իշխանության շուրջ և երկրորդական շահերը ի վերջո հանգրվանում են այս հակադիր ճամբարներում:
Նույնիսկ Հայաստանում դա տեղի ունեցավ: Հետևաբար ասել, թե խայտաբղետությունը կրիտիկական է դեմոկրատիայի համար մի քիչ չափազանցված է: Այլ հարց որ զարգացած որոշ երկրներում կան խոշոր երրորդ ուժեր, որոնք փոխում են թե այս պատկերը և թե հաղթելու մեխանիզմները: Օրինակ կանաչների առկայությունը. Գերմանիայում, միշտ բերում է կոալիցիոն կառավարությունների ձևավորման:
Կապված երկրորդային, փոքր խմբերի շահերի հետ, երկկուսակցական սիստեմը հիմա նաև լուրջ պրոբլեմների առջև է կանգնած: Իրար դեմ կանգնած երկու հիմնական խաղացողները շատ հաճախ չեն կարողանում միայնակ հաղթանակ ապահովել ու շատ կարիերիստներ օգտվելով դրանից փոքրիկ խմբերով մտնում են խաղի մեջ միմիայն ծախվելու նպատակով / հայաստանում- օրինակ ախքը, և այլն /: Դրա համար էլ հենց այժմյան երկկուսակցականը ավելի ճիշտ է համարվում անվանել կվազի երկկուսակցական:
Փոքր խմբերի շահերի հարցը լուրջ երկրներում էլ է դա դարձել անլուծելի խնդիր: Օրինակ ԱՄՆ-ում ընտրության նախօրին հայտնվում են բազմաթիվ փոքր խմբեր, որոնք իրենց ներկայացնում են որպես չկողմնորոշվածներ ու ասում են որ 2 հակադիր ուժերից ոչ մեկին էլ չեն հասկանում, ընդունում կամ հավանում: Ու սկսվում է բազարը, դրանց խաթրը շահելու կեղտոտ գործընթացը: Ի վերջո կարող է ստացվել, որ 1 տոկոս ազդեցություն ունեցող խումբը կարող է վարի տալ հիմնական ուժի սկզբուընքային խոստումը:
Այնպես որ երկրորդական ուժերի ու շահերի հաշվառման խնդիրը իրապես լուրջ խնդիր է, բայց ոչ այնքան քաղաքականության, ինչքան մարդկային սրիկայության հաղթահարման:
Իսկ քո ձևակերպած «պետության ու հասարակության միջև, արդյունավետ դեմոկրատական կարգեր հաստատելու» խնդիրը նորմալ աշխարհում իր լուծումն ունի:
Դա պարբերական ընտրություններն են, իսկ միջընտրական ժամանակահատվածում էլ ազատ մամուլն ու լրատվությունը:
Մեզանում ընտրությունները կեղծվում են, իսկ արանքներում էլ ՏՎ-ն իշխանությանն է, ազատ լրագրողներն էլ ծեծված: Դեմոկրատական մեխանիզմը մեզանում ամբողջությամբ է բլեֆ:
Կրթված մարդը կապ չունի դեմոկրատիայի հետ, հակառակը, նա հլու հնազանդ է բիրտ ուժի հանդեպ և հանուն ֆիզիկական գոյության պատրաստ է իր շահը զիջելու: Իսկ բռի, ուժին դիմողն ու իր շահը զոռով հետապնդողը, շատ ավելի լավ դեմոկրատական սուբստատ է:
Երևի թե սա հայերիս հիմնական աշխարհայացքային, տեսական շփոթությունն է: Իշխանությունը միշտ էլ ավելի զոռբաներինն է լինելու, լինի դա բռնապետություն, թե դեմոկրատիա: Հարցը նրանում է, որ ամեն մեկն իր շահի տերը լինի, այլ ոչ թե զիջի զոռբային:
Արդեն երևի հարյուր անգամ կրկնած կլինեմ, որ սահմանադրական պայքարը փակ տարածքի ներսում իր մեջ ոչ մի մեխանիզմ չունի զոռբային իշխանությունից հեռացնելու:
Այնպես որ դեմոկրատիա ասածը որպես հեռու գտնվող դիտարկման առարկա քննարկան լավ օբլեկտ է, բայց հիմա որպես մեզանում կիրառման ենթակա մեխանիզմ, անհամատեղելի երազ է:
Եղած բոլոր զոռբաները իշխանության մեջ են: Հասարակությունը ֆիլտրված է և նույնիսկ տեսական գիտակցության մակարդակով չեզոքացված այդ առումով::(