Ծով
05.06.2009, 21:26
Այն քաղաքում, որտեղ ապրում եմ ես, արդեն մեկ ու կես տարի է իսկական խառնաշփոթ է, սպոնտան վիճակ, ավելի հայերեն՝ բարձիթողի։ Բայց շատերը դեռ ապրում են այն հույսով, որ վատից վատն էլ կա։
Շատերի հույսն իհարկե այն չէ, որ վատից վատը մեզ հետ պատահի, այլ այն, որ էսպես էլ մնա, լավ է։
Գիտեմ, որ անհեթեթություններ են, բայց հենց այդ բարձիթողությունը ստիպեց մեր քաղաքի պետին թողնել ծխելը քաղաքացիների կյանքում որևէ փոփոխություն մտցնելու համար (իսկ սա իհարկե հավաստի տեղեկություն չէ, բայց նման մի բան բստրած կլինեն՝ իբրև թե մտածում են ժողովրդի մասին)։
Ջուլիկն ամբողջ օրը հինումին մի բլուզ էր քանդում, թելը կծկում, որ տեսնի մի գուլպայի կհերիքի ու միշտ իր իսկ հաշվարկներով պակասություն էր անում, քանի որ բլուզը շատ մաշված էր, և թելն անընդհատ կտրտվում էր։
«Է՛հ, էսպես չեղավ, համա թե մեծացել ա էս լակոտը, ոտին մի գուլպա էլ չի գալիս»։ Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ «լակոտի» ոտքին մի գուլպա հաստատ որ գալիս է։
Իսկ այդ ժամանակ դեռ տաք գարուն էր ու բրդի գուլպայի կարիքը չկար, բայց Ջուլիկին թվում էր, թե ձմեռն այնքան ցուրտ է լինելու, որ «լակոտի» ոտքերը հաստատ ցրտահարվելու են։
Նորից կծիկները հաշվելով էր զբաղված ու տնեցիներից ոչ ոք տանը չէր, երբ դուռը թակեց (ես արդեն գիտեմ) ինչ-որ վաճառվող վաճառական՝ «ճակատին գրված հան...րային խորհուրդ»։
Ջուլիկը դանդաղ մոտեցավ դռանը, զարմացած նայեց «գլազոկից», դուռը նույնքան դանդաղ բացեց, ասես դիտավորյալ, որ ճռռա, նայեց ուղիղ ճակատին, բայց կարդալ չգիտեր։
— Գազից ե՞ ս եկել։
— Չէ, ես...։
— Լույսն ա՞...։
— Ոչ, ես...։
— Աաաաաա...ջուրն ա ուրմեն..։
— Տիկին ջան...։
— Գնա գործիդ է՜....փող չկա, կլինի կտանք...կամ էլ չենք տա։ Գնա վերևինիդ ասա հերիք մեզ գռփեն , թալանեն, կոտորվեց հա էս ժողովուրդը...։
— Չէ, ես փող չեմ ուզում։ Էս անգամ մենք ենք տալիս։
— Յա՜...էս Եվրատեսիլից ես...։
Դա իհարկե ոչ մի կապ չունի, բայց մեր տատիկը, այսինքն Ջուլիկը, որը մեծահասակ կին էր, Եվրոմիությունն ու Եվրատեսիլը, և առհասարակ Եվրոպայի մասին իր պատկերացումները մանել էր շատ մակերեսերոն և ավելի շուտ նրա մոտ չքանդված մի կծիկ էր գոյացել, բայց կարևորը այդ չէր, այլ այն, որ այս անգամ մեկը ոչ թե փող է կորզում, այլ առաջարկում է։
— Հիմա ասածդ ի՞նչ ա։
— Կարելի՞ է ներս...։
— Արի՛, արի տղա ջան, տեսնեմ ինչ ես ասում...։
— Ուրեմն, դուք տեղյա՞կ եք առջևում ինչ ընտրություններ են։
— Բա հա....հեռուստացույցն ասել ա...։
— Շատ լավ....դուք ու՞մ եք ըտրելու...։
— Պահ, շատ պետքս են, յանի սաղ նույնը չե՞ն...։
— Ուրեմն ես մի առաջարկ ունեմ։ Ես ձեզ առաջարկում եմ գումար, դուք դրա դիմաց ընտրում եք այն թեկնածուին, որի անունը ես կասեմ։
— էս կաշառում ե՞ս, ինձ ու՞մ տեղն ես դրել....ես ինչի նման ե՞մ մեր Վրեժի զոքանչին....։
— Չէ, տատի՛ ջան, ես Ձեզ չեմ կաշառում, ես ուղղակի գործարք եմ կնքում...։
— Գործարքը ո՞րն ա...։
— Մտածեք ինքներդ. կորած փող չի, լավության դիմաց լավություն եք անում։ Ես Ձեզ տալիս եմ հինգ հազար դրամը, դուք ընտրում եք իմ ասած թեկնածուին։ Ընտրության օրը նույնիսկ պատրաստ եմ ուղեկցել Ձեզ և այդ էլ որպես հարգանք Ձեր տարիքի նկատմամբ։
Շատ չերկարացնեմ. գործարքը կնքվեց և կնքվեց բոլոր տնեցիներից թաքուն։
Մինչև ընտրության օրը տատիկը որոշեց էլ գուլպա չգործել՝ մտածելով, որ փողը ստանալուն պես կգնի նորմալ թելեր և մի քանի տեսակ գուլպա ու նույնիսկ «ժիլետ» կգործի թոռան համար։
Կնքված գործարքի մասին նա իհարկե ոչ ոքի չասեց, իսկ նույն երեկոյան տանը իսկական հայկական և շատ տարածված հիասթափություն էր տիրում։
— Պա՛պ, ինձ քննության չեն թողնի... վարձի համար...։
— Դե, տեսնեմ ինչ կարող եմ անել...։
— Ի՞նչ պիտի անես, յանի մի քիչ աշխատի էլի դրանց համար, լավ առիթ ա, էրեխու վարձը տու՛ր... էրեխուդ ապագայի մասին մտածի՛...։
— Ա՛յ կնիկ, չարչիություն մի՛ արա, բա ես հենց դրա համար եմ մտածում, ապագան չէն ծախում...։
— էդ առնել ա, ծախել չի...։
— Բայց ինչ-որ մեկը վաճառում ա, որ գնես...։
— էհ, էլ մի՛ փիլիսոփայի... սաղ էլ տենց են ապրում... էս դարի օրենքն ա... կոտորվեցիք։ Բա էս երկիր ա՞... էրեխեն ուզենա սովորի, վարձի պատճառով դուրս մնա։ Մատդ մատիդ դուր, ժաժ եկ, ոնցոր մերս ա ասում... ձենդ տալիս ես ոչ թե դրանց, այլ էրեխուդ վարձին... բա վատ ա՞...։
— Սոնա, ասում եմ սու՛ս մնա...մի կոպեկ էլ էդ անասուններից չվերցնես։ Առանց էդ էլ ամբողջ փողոցը աղբ ա. համար վեց, համար վեց... ինչ էլ ի թիվ ա... էս ի՞նչ ես խոսում... արա՛՛՛... բա որ էն տասից մեկը ես լինեի... արյունս էի՞ր ծախելու... ջուր եք դարձնում մի ջրի՞, թե ո՞ր վարձի համար...։
Իմ տանը էս խոսակցությունները չլինեն... մերս էլ լինի, կմորթեմ... դրան ցփողին ձեռք չմեկնե՛ք...
«մերս էլ լինի, կմորթեմ», — մտքում կրկնեց Ջուլիկը։ Հետո փորձեց հիշել։ Հա, հենց համար վեցն էր։ Գլուխը կախեց, մի քիչ էլ գործեց ու շուտ պառկեց քնելու։ Մի տեսակ մտատանջ էր լինում։ Քաղաքում տարածվեց տարօրինակ տենդը։ Մի կողմից երթեր, դրոշներ, ազատատենչ երիտասարդություն, իսկ ոմանք որպեսզի օբյեկտիվ լինենք անվանում են նրանց ռոմանտիկներ, մյուս կողմում սրճարաններում վխտացող ամբոխ։ Մի կողմում կռիվ, դավ, մյուսում՝ լրբերի գնային սակարկում, այսիքն ինչքան բարձր է գումարը ծախվելու, այնքան իջնում է նրանց գինը։ Ոմանք նույնիսկ ժանգոտ բանալիներ են բեմադրում ու ժանգոտում սեփական խիղճը, բայց ցավալին այն է, որ նրանց էլ ծափահարողներ կան։
Եւ ամեն մեկը մտածում է իր ուրույն ճշմարտության մասին։ Ամեն մեկը յուրովի է բացատրում իր վարքը։ Մեկը նույնիսկ նոյան տապան է սարքում, բայց ջրհեղեղի ամենաթեժ պահին։ Նույն ժամանակ բանտերում անմեղ մարդիկ դատապարտված են ազատազրկման, սակայն դա բոլորովին չի խանգարում ինչ-որ անտարբերների ծամել միևնույն կոշիկի, հեռախոսի յուղը վրեն մեքենայի ծառայությունը տանը անցկացնելու մասին թեման արդեն որ հազարերորդ անգամ։
Նույն ժամանակ դրսում ազգի տականքերը Ղազանչեցոցի զանգ են խլացնում, իսկ մինչ այդ հային լուր հասցնում, թե երկիրը ուր որ է բռնելու է բարգավաճման ուղի։
Ջուլիկի մտքից որդու խոսքերը դուրս չէին գալիս և, որ ավելի վատ է, նա զգում էր, որ այլևս չի տարբերվում իր Վրեժի զոքանչից, իսկ որ ամենավատն է, նա նույնիսկ չի էլ ենթադրում, որ դեռ կարող է հրաժարվել այսպես կոչված գործարքից, որովհետև միամիտ կնոջը թվում է, թե այդ դեպքում լուրը աշխարհ կբռնի և գործարքն իրականացնողն իրեն քաղաքում կհեղինակազրկի։
Ամեն առավոտ շները ոռնում էն։ Ուսման վարձը դեռ չի գտնվել։ Վրեժը առավոտից մինչ ուշ երեկո աշխատում է տարբեր տեղերում, իսկ Սոնան ինչ-որ անընդհատ փսփսում է հեռախոսով, դուրս է գալիս, երեկոյան հոգնած վերադառնում, վերադառնալուն պես շտապում ննջասենյակ, ինչ-որ բան է կոծկում, հետո ձևացնում, թե ամբողջ օրը լվացք, արդուկ, կամ մեկ այլ բան է արել։
Քաղաքում իշխում է տենդի վարակը։ Թերթերը սպառվում են կրպակներում։ Բոլորը վերջին խոստումներն են տալիս, իսկ մյուս բոլորը խնդրում չվաճառվել։ Ինչ-որ մեկի պատուհանից լսվում է Մեսչյանի «Եւ բոլորն են վաճառվում...»-ը ու վաճառվում են իհարկե ոչ բոլորը, բայց ես համաձայն եմ, որ իրականում գրեթե բոլորը այդ պոտենցյալն ունեն։
Ընտրություններին ու «լակոտի» /անունը չեմ հիշում/ դուրս մնալուն մնացել էր մի գարնանային օր։
Սոնան թաքստոցից հանեց թաքցրած փողը, տվեց որդուն ու թե.
— Հիմա գնում ես, վարձը տալիս ես, պարտք եմ վերցրել, պապան չգիտի, ինքը կճարի, կվերադարձնեմ։
— Մա՛, ումի՞ց։
— Կարևոր չի, դու վարձդ տու՛ր, դուրս չմնաս, թե չէ միանգամից բանակ են տանելու, Արմինեիդ էլ չես հասցնի հրաժեշտ տալ...։
Ջուլիկը դեռ մտատանջվում էր, բայց դե եղածը եղած էր։ Վրեժը ամբողջ գիշեր տուն չեկավ։
— Աչքիս էլի ընդդիմություն ա խաղում։ Ասեցի քո էդ պայքարը կոպեկի արժեք չունի, - մրթմրթում էր Սոնան։
Ես երբեք չեմ հասկացել, թե ինչպես են մարդիկ ամեն մի արժեք չափում կոպեկով։ Բայց նաև հասկանում եմ, որ արժեքները յուրաքնչյուրն իր ձևով է չափում։
Կեսօրին մոտ տատիկի ետևից եկավ մի սպիտակ գազել։ Նույն այն վաճառականը նրան առաջնորդեց դեպի մեքենան, իսկ մեքենայում հարևանները վերջապես իրար բացահայտեցին։
— Ջուլի՛կ, էս տղուդ գլուխն ե՞ս կորցրել...։
— Ինչ ա՞ որ...։
— Բա, տեսնում եմ, տեսնում, կամ էլ մի կողմից ընդդիմություն ա խաղում, մյուս կողմից մորը ուղարկում ա փողով ընտրելու։
— Գնա՛ գործիդ է, ի՞նչ ես խոսում, բերանդ մի՛ բաց, տղաս չգիտի, - այնպիսի տպավորություն է, թե տատիկը զգում է, որ այսպես թե այնպես որդու պատվի հետ է խաղում։
Խղճի ու մեղքի դաժան բախում։ Ջուլիկն ուզում է նետվել մեքենայից։ Ասա ա՛յ կնիկ, դժվար ա՞ էդքան հրաժարվելը դեռ չգործած մեղքից ու դրան հաջորդող համանուն զգացումից։
— Հիմա լսե՛ք, - վաճառականն է, - յուրաքնչյուրիդ հետ տեղամաս կմտնի մի ջահել տղա իբր թե Ձեր թոռն է, ինքը կօգնի ձեզ, ում որ պետք ա կընտրեք, տեղամսում էլ ձևացրե՛ք, որ լավ չեք տեսնում և այլն։
«Էս ինչ դասեր են», - մտածեց Ջուլիկը, բայց մեր մեջ ասած նրան մտածելն ավելորդ էր արդեն։
Ընտրությունը կատարված էր, ավելի շուտ հոգին արդեն ծախված էր, ինչպես էժանագին աճուրդի ժամանակ։
Նույն ժամանակ «լակոտի» ուսման վարձն արդեն վճարված էր։ Հարևանության մի մասը Սոնային համարում էր հերոս կին, մյուս մասը հետևից նետում, թե ամուսնու գլխով թռավ
Շատերի հույսն իհարկե այն չէ, որ վատից վատը մեզ հետ պատահի, այլ այն, որ էսպես էլ մնա, լավ է։
Գիտեմ, որ անհեթեթություններ են, բայց հենց այդ բարձիթողությունը ստիպեց մեր քաղաքի պետին թողնել ծխելը քաղաքացիների կյանքում որևէ փոփոխություն մտցնելու համար (իսկ սա իհարկե հավաստի տեղեկություն չէ, բայց նման մի բան բստրած կլինեն՝ իբրև թե մտածում են ժողովրդի մասին)։
Ջուլիկն ամբողջ օրը հինումին մի բլուզ էր քանդում, թելը կծկում, որ տեսնի մի գուլպայի կհերիքի ու միշտ իր իսկ հաշվարկներով պակասություն էր անում, քանի որ բլուզը շատ մաշված էր, և թելն անընդհատ կտրտվում էր։
«Է՛հ, էսպես չեղավ, համա թե մեծացել ա էս լակոտը, ոտին մի գուլպա էլ չի գալիս»։ Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ «լակոտի» ոտքին մի գուլպա հաստատ որ գալիս է։
Իսկ այդ ժամանակ դեռ տաք գարուն էր ու բրդի գուլպայի կարիքը չկար, բայց Ջուլիկին թվում էր, թե ձմեռն այնքան ցուրտ է լինելու, որ «լակոտի» ոտքերը հաստատ ցրտահարվելու են։
Նորից կծիկները հաշվելով էր զբաղված ու տնեցիներից ոչ ոք տանը չէր, երբ դուռը թակեց (ես արդեն գիտեմ) ինչ-որ վաճառվող վաճառական՝ «ճակատին գրված հան...րային խորհուրդ»։
Ջուլիկը դանդաղ մոտեցավ դռանը, զարմացած նայեց «գլազոկից», դուռը նույնքան դանդաղ բացեց, ասես դիտավորյալ, որ ճռռա, նայեց ուղիղ ճակատին, բայց կարդալ չգիտեր։
— Գազից ե՞ ս եկել։
— Չէ, ես...։
— Լույսն ա՞...։
— Ոչ, ես...։
— Աաաաաա...ջուրն ա ուրմեն..։
— Տիկին ջան...։
— Գնա գործիդ է՜....փող չկա, կլինի կտանք...կամ էլ չենք տա։ Գնա վերևինիդ ասա հերիք մեզ գռփեն , թալանեն, կոտորվեց հա էս ժողովուրդը...։
— Չէ, ես փող չեմ ուզում։ Էս անգամ մենք ենք տալիս։
— Յա՜...էս Եվրատեսիլից ես...։
Դա իհարկե ոչ մի կապ չունի, բայց մեր տատիկը, այսինքն Ջուլիկը, որը մեծահասակ կին էր, Եվրոմիությունն ու Եվրատեսիլը, և առհասարակ Եվրոպայի մասին իր պատկերացումները մանել էր շատ մակերեսերոն և ավելի շուտ նրա մոտ չքանդված մի կծիկ էր գոյացել, բայց կարևորը այդ չէր, այլ այն, որ այս անգամ մեկը ոչ թե փող է կորզում, այլ առաջարկում է։
— Հիմա ասածդ ի՞նչ ա։
— Կարելի՞ է ներս...։
— Արի՛, արի տղա ջան, տեսնեմ ինչ ես ասում...։
— Ուրեմն, դուք տեղյա՞կ եք առջևում ինչ ընտրություններ են։
— Բա հա....հեռուստացույցն ասել ա...։
— Շատ լավ....դուք ու՞մ եք ըտրելու...։
— Պահ, շատ պետքս են, յանի սաղ նույնը չե՞ն...։
— Ուրեմն ես մի առաջարկ ունեմ։ Ես ձեզ առաջարկում եմ գումար, դուք դրա դիմաց ընտրում եք այն թեկնածուին, որի անունը ես կասեմ։
— էս կաշառում ե՞ս, ինձ ու՞մ տեղն ես դրել....ես ինչի նման ե՞մ մեր Վրեժի զոքանչին....։
— Չէ, տատի՛ ջան, ես Ձեզ չեմ կաշառում, ես ուղղակի գործարք եմ կնքում...։
— Գործարքը ո՞րն ա...։
— Մտածեք ինքներդ. կորած փող չի, լավության դիմաց լավություն եք անում։ Ես Ձեզ տալիս եմ հինգ հազար դրամը, դուք ընտրում եք իմ ասած թեկնածուին։ Ընտրության օրը նույնիսկ պատրաստ եմ ուղեկցել Ձեզ և այդ էլ որպես հարգանք Ձեր տարիքի նկատմամբ։
Շատ չերկարացնեմ. գործարքը կնքվեց և կնքվեց բոլոր տնեցիներից թաքուն։
Մինչև ընտրության օրը տատիկը որոշեց էլ գուլպա չգործել՝ մտածելով, որ փողը ստանալուն պես կգնի նորմալ թելեր և մի քանի տեսակ գուլպա ու նույնիսկ «ժիլետ» կգործի թոռան համար։
Կնքված գործարքի մասին նա իհարկե ոչ ոքի չասեց, իսկ նույն երեկոյան տանը իսկական հայկական և շատ տարածված հիասթափություն էր տիրում։
— Պա՛պ, ինձ քննության չեն թողնի... վարձի համար...։
— Դե, տեսնեմ ինչ կարող եմ անել...։
— Ի՞նչ պիտի անես, յանի մի քիչ աշխատի էլի դրանց համար, լավ առիթ ա, էրեխու վարձը տու՛ր... էրեխուդ ապագայի մասին մտածի՛...։
— Ա՛յ կնիկ, չարչիություն մի՛ արա, բա ես հենց դրա համար եմ մտածում, ապագան չէն ծախում...։
— էդ առնել ա, ծախել չի...։
— Բայց ինչ-որ մեկը վաճառում ա, որ գնես...։
— էհ, էլ մի՛ փիլիսոփայի... սաղ էլ տենց են ապրում... էս դարի օրենքն ա... կոտորվեցիք։ Բա էս երկիր ա՞... էրեխեն ուզենա սովորի, վարձի պատճառով դուրս մնա։ Մատդ մատիդ դուր, ժաժ եկ, ոնցոր մերս ա ասում... ձենդ տալիս ես ոչ թե դրանց, այլ էրեխուդ վարձին... բա վատ ա՞...։
— Սոնա, ասում եմ սու՛ս մնա...մի կոպեկ էլ էդ անասուններից չվերցնես։ Առանց էդ էլ ամբողջ փողոցը աղբ ա. համար վեց, համար վեց... ինչ էլ ի թիվ ա... էս ի՞նչ ես խոսում... արա՛՛՛... բա որ էն տասից մեկը ես լինեի... արյունս էի՞ր ծախելու... ջուր եք դարձնում մի ջրի՞, թե ո՞ր վարձի համար...։
Իմ տանը էս խոսակցությունները չլինեն... մերս էլ լինի, կմորթեմ... դրան ցփողին ձեռք չմեկնե՛ք...
«մերս էլ լինի, կմորթեմ», — մտքում կրկնեց Ջուլիկը։ Հետո փորձեց հիշել։ Հա, հենց համար վեցն էր։ Գլուխը կախեց, մի քիչ էլ գործեց ու շուտ պառկեց քնելու։ Մի տեսակ մտատանջ էր լինում։ Քաղաքում տարածվեց տարօրինակ տենդը։ Մի կողմից երթեր, դրոշներ, ազատատենչ երիտասարդություն, իսկ ոմանք որպեսզի օբյեկտիվ լինենք անվանում են նրանց ռոմանտիկներ, մյուս կողմում սրճարաններում վխտացող ամբոխ։ Մի կողմում կռիվ, դավ, մյուսում՝ լրբերի գնային սակարկում, այսիքն ինչքան բարձր է գումարը ծախվելու, այնքան իջնում է նրանց գինը։ Ոմանք նույնիսկ ժանգոտ բանալիներ են բեմադրում ու ժանգոտում սեփական խիղճը, բայց ցավալին այն է, որ նրանց էլ ծափահարողներ կան։
Եւ ամեն մեկը մտածում է իր ուրույն ճշմարտության մասին։ Ամեն մեկը յուրովի է բացատրում իր վարքը։ Մեկը նույնիսկ նոյան տապան է սարքում, բայց ջրհեղեղի ամենաթեժ պահին։ Նույն ժամանակ բանտերում անմեղ մարդիկ դատապարտված են ազատազրկման, սակայն դա բոլորովին չի խանգարում ինչ-որ անտարբերների ծամել միևնույն կոշիկի, հեռախոսի յուղը վրեն մեքենայի ծառայությունը տանը անցկացնելու մասին թեման արդեն որ հազարերորդ անգամ։
Նույն ժամանակ դրսում ազգի տականքերը Ղազանչեցոցի զանգ են խլացնում, իսկ մինչ այդ հային լուր հասցնում, թե երկիրը ուր որ է բռնելու է բարգավաճման ուղի։
Ջուլիկի մտքից որդու խոսքերը դուրս չէին գալիս և, որ ավելի վատ է, նա զգում էր, որ այլևս չի տարբերվում իր Վրեժի զոքանչից, իսկ որ ամենավատն է, նա նույնիսկ չի էլ ենթադրում, որ դեռ կարող է հրաժարվել այսպես կոչված գործարքից, որովհետև միամիտ կնոջը թվում է, թե այդ դեպքում լուրը աշխարհ կբռնի և գործարքն իրականացնողն իրեն քաղաքում կհեղինակազրկի։
Ամեն առավոտ շները ոռնում էն։ Ուսման վարձը դեռ չի գտնվել։ Վրեժը առավոտից մինչ ուշ երեկո աշխատում է տարբեր տեղերում, իսկ Սոնան ինչ-որ անընդհատ փսփսում է հեռախոսով, դուրս է գալիս, երեկոյան հոգնած վերադառնում, վերադառնալուն պես շտապում ննջասենյակ, ինչ-որ բան է կոծկում, հետո ձևացնում, թե ամբողջ օրը լվացք, արդուկ, կամ մեկ այլ բան է արել։
Քաղաքում իշխում է տենդի վարակը։ Թերթերը սպառվում են կրպակներում։ Բոլորը վերջին խոստումներն են տալիս, իսկ մյուս բոլորը խնդրում չվաճառվել։ Ինչ-որ մեկի պատուհանից լսվում է Մեսչյանի «Եւ բոլորն են վաճառվում...»-ը ու վաճառվում են իհարկե ոչ բոլորը, բայց ես համաձայն եմ, որ իրականում գրեթե բոլորը այդ պոտենցյալն ունեն։
Ընտրություններին ու «լակոտի» /անունը չեմ հիշում/ դուրս մնալուն մնացել էր մի գարնանային օր։
Սոնան թաքստոցից հանեց թաքցրած փողը, տվեց որդուն ու թե.
— Հիմա գնում ես, վարձը տալիս ես, պարտք եմ վերցրել, պապան չգիտի, ինքը կճարի, կվերադարձնեմ։
— Մա՛, ումի՞ց։
— Կարևոր չի, դու վարձդ տու՛ր, դուրս չմնաս, թե չէ միանգամից բանակ են տանելու, Արմինեիդ էլ չես հասցնի հրաժեշտ տալ...։
Ջուլիկը դեռ մտատանջվում էր, բայց դե եղածը եղած էր։ Վրեժը ամբողջ գիշեր տուն չեկավ։
— Աչքիս էլի ընդդիմություն ա խաղում։ Ասեցի քո էդ պայքարը կոպեկի արժեք չունի, - մրթմրթում էր Սոնան։
Ես երբեք չեմ հասկացել, թե ինչպես են մարդիկ ամեն մի արժեք չափում կոպեկով։ Բայց նաև հասկանում եմ, որ արժեքները յուրաքնչյուրն իր ձևով է չափում։
Կեսօրին մոտ տատիկի ետևից եկավ մի սպիտակ գազել։ Նույն այն վաճառականը նրան առաջնորդեց դեպի մեքենան, իսկ մեքենայում հարևանները վերջապես իրար բացահայտեցին։
— Ջուլի՛կ, էս տղուդ գլուխն ե՞ս կորցրել...։
— Ինչ ա՞ որ...։
— Բա, տեսնում եմ, տեսնում, կամ էլ մի կողմից ընդդիմություն ա խաղում, մյուս կողմից մորը ուղարկում ա փողով ընտրելու։
— Գնա՛ գործիդ է, ի՞նչ ես խոսում, բերանդ մի՛ բաց, տղաս չգիտի, - այնպիսի տպավորություն է, թե տատիկը զգում է, որ այսպես թե այնպես որդու պատվի հետ է խաղում։
Խղճի ու մեղքի դաժան բախում։ Ջուլիկն ուզում է նետվել մեքենայից։ Ասա ա՛յ կնիկ, դժվար ա՞ էդքան հրաժարվելը դեռ չգործած մեղքից ու դրան հաջորդող համանուն զգացումից։
— Հիմա լսե՛ք, - վաճառականն է, - յուրաքնչյուրիդ հետ տեղամաս կմտնի մի ջահել տղա իբր թե Ձեր թոռն է, ինքը կօգնի ձեզ, ում որ պետք ա կընտրեք, տեղամսում էլ ձևացրե՛ք, որ լավ չեք տեսնում և այլն։
«Էս ինչ դասեր են», - մտածեց Ջուլիկը, բայց մեր մեջ ասած նրան մտածելն ավելորդ էր արդեն։
Ընտրությունը կատարված էր, ավելի շուտ հոգին արդեն ծախված էր, ինչպես էժանագին աճուրդի ժամանակ։
Նույն ժամանակ «լակոտի» ուսման վարձն արդեն վճարված էր։ Հարևանության մի մասը Սոնային համարում էր հերոս կին, մյուս մասը հետևից նետում, թե ամուսնու գլխով թռավ