Ծով
16.10.2008, 00:15
Հոգեբուժարան…
/…ինչու լռել…/
...
Սառան նստած էր Լյուսիի դիակի կողքին ու անթարթ նայում էր նրան։ Թվում էր, թե ահռելի մի բան կանգնել է կոկորդին ու երբեք այլևս կուլ չի գնա։ Նա փորձում էր հասկանալ, թե ինչու Լյուսին մեռավ, ավելի շուտ ինքնասպան եղավ ի վերջո այնքան սեանսերից հետո , որ անցկացրել էր ինքը, այնքան հոգեբանական զրույցներից, ջանքերից հետո, երբ Լյուսին արդեն համարյա թե համոզված էր, որ կարող է նորից ապրել։ Այն էլ այն օրը, երբ սովորականից ավելի ուրախ էր թվացել, անհոգ և նույնիսկ փոքր-ինչ երջանիկ…
Դա իհարկե զարմացրել էր Սառային, և ինքը թերահավատորեն էր վերաբերել այդ երևույթին, սակայն ուշադրություն չէր դարձրել սաստիկ հոգնած լինելու պատճառով։
Լյուսը հաճախ էր խոսել այն մասին, որ ինքը վաղուց արդեն մեռած պիտի լիներ, եթե աստվածավախությունը չհետաձգեր իր այդքան սպասված բաղձանքը…
Նա վախենում էր մեղք գործելուց, չնայած ոչ մի կերպ չէր ընկալում, թե ինչու ստիպված ապրելը հավասարաչափ մեղք չէ, ինչպես ստիպված մեռնելը։ Նրա այս խոսքերը միշտ հեգնանական ժպիտ էին առաջացնում Սառայի շուրթերին։ Սառան սա համարում էր մի տարածված սենտիմենտալություն, որը հատուկ է մահվան դուռը ինքնակամ գնացողներին։ Նա նույնիսկ մի քանի հատոր ատենախոսություն ուներ ինքնասպանության շեմին կանգնած մահկանացուների ապրումների մասին և դրանք այնքան իրական էր նկարագրում ասես մի քանի անգամ զգացել էր։
Լյուսին Սառայի մանկության ընկերուհին էր։ ՄԻնչ նրա մահը, էլի մի քանի անգամ պատահել էր, որ որոշ սեանսերից հետո հաճախորդներն այլևս չէին երևացել, իսկ հետո պարզվել էր, որ նրանք այլևս չկային երևալու համար։ Սառան այդ մահերը մի կերպ տանում էր։ Նա դրանք համարում էր կորսված ճակատագրեր և միշտ հակված էր մտածելու, որ իր մեղքի բաժինը, առավելևս պրոֆեսիոնալիզմն արդեն էական դեր չի խաղում։ Չնայած սրան, նա միշտ էլ հույս ուներ, որ հնարավոր է մարդկանց ետ պահել այդ չարաբաստիկ-հանցավոր քայլից։ Սկզբում նա ընդամենը հոգեբան էր, հետո կոլեգաները նրան արդեն, կատակով իհարկե, անվանում էին ինքնասպանաբան, քանի որ պատահում էր այնսպես, որ մեկ երկու տեսակցությունից հետո հաճախորդները որպես կանոն մահվան թեման էին բացում և նույնիսկ համոզում Սառային, որ դա լավագույն ելքն է կյանքից։ Դա իհարկե միակն է, ոչ թե լավագույնը։ Համենայնդեպս ես կյանքից դուրս գալու այլ ճանապարհ չգիտեմ, չնայած սա բացարձակ ճշմարտություն լինելուց էլ շատ հեռու է։
Սարսափելին այն էր, որ նրանց մեջ հանդիպում էին բավականին հետաքրքիր անհատներ, ովքեր , եթե այդպիսի մի օրենք սահմանվեր, ապա մեռնելու իրավունք չունեին, ինչպես Սառան էր ասում, նրանք կարող էին ապրեցնել, ուրեմն ստիպված էին ապրել։ Մտերիմ ընկերոջ կորուստը ծանր հարված էր Սառայի համար։ Նա մինչ այդ երբեք դեռ հիմնովին չեր զգացել, թե ընդհանրապես ինչ է նշանակում հարազատի կորուստը, թեպետ ծնողներին կորցրել էր շատ վաղ հասակում, բայց այնուամենայնիվ ստացվել էր այնպես, որ անմասն էր մնացել համենայնդեպս կորստյան տառապալից զգացումներից...
Նրա կյանքը ասես կանոնակարգված լիներ։ Տատիկը, որը խնամել էր նրան և որը շարունակում էր մնալ ամենասիրելի, թանկ ու հարզատ մարդը աշխարոհում,Սառայի կյանքին հաղորդել էր տարօրինակ մեխանիզմ...ասես ապրելու մեխանիզմ։ Դեռ մանկությունից արթնանալուն պես նա միշտ էլ գիտեր իր անելիքը։ նրա մոտ ամեն ինչ տեղի էր ունենում ճիշտ ժամանակին։ Նա նույնիսկ խաղի համար հատուկ ժամ ուներ, էլ չեմ խոսում լվացվելու, ուտելու ) մնացած բոլոր մանր-մունր առօրեական եղած-չեղած անելիքների մասին։ Նա երբեք ժամանակ չեր կորցնում և նույնիսկ գրեթե հստակ գիտեր, թե որ նպատակը երբ է հասնելու իր նպատակին…
Մի խոսքով ապրելու նրա մեխանիզմը մեզ կարող է նույնիսկ շատ ձանձրալի թվալ, բայց հավատացնում եմ, որ այդպես նրա մոտ բավականին հեշտ էր ստացվում ապրելը։
…
ԻՆչի՞ց շեղվեցինք…
Լավ։ Սառան երկար նայում էր Լյուսիի մեռած, սպիտակ դեմքին ու արտասվում։ Հետո նա նույնիսկ դադարեց, բայց էլի շարունակում էր երկար նայել…
Նրա համար անհասկանալի էր այդ հրեշտակային գեղեցկությամբ աղջկա մահը այն էլ այն դեպքում, երբ ախր ամեն ինչ կարծես թե հարթվել էր…
Սենյակում մերթընդմերթ ինչ- որ մարդիկ էին գալիս, գնում։ Սովորաբար ինքնասպանությունը մի տեսակ մթագնում է մարդկանց՝ կորստի մասին պատկերացումները...Ասես նրանց պարտադրված ցավ են ատճառում, ուստի այնքան էլ զարմանլի չէր, որ չափից դուրս, կասեր գրեթե մեզանից յուրաքանչյուրը, հավատացյալ մարդը՝ Լյուսիի հայրը, ով, սակայն, մեր մեջ ասած, պարզապես շատ սովարական մի քրիստոնյա էր, ով ամեն կիրակի եկեղեցի էր գնում և ով յուրատեսակ խնամքով էր վերաբերում իր հավատքին առ Աստված։ Համենայնդեպս նա իր քրիստոնեական ներողամտությունը մի տեսակ կորցրել էր, և նրան ոչ մի կերպ չեին կարողանում համոզել վերջին անգամ հրաժեշտ տալ դստերը։
—Նա մեղք է գործել,-ասում էր,-ես նրան չեմ կարող համբուրել, իսկ տեսնել նրա փոքրիկ անկենդան աչքերը և իմ ափերի մեջ մեծացած ձեռքերը, ես չհամբուրել չեմ կարող…
Այդ որտեղից էր վերցրել, սակայն, որ ինքն էլ այդ մեղքին հանցակից պիտի լիներ, ես չգիտեմ, համենայնդեպս հայրը դստերը ներել չէր կարողանում և թվում էր՝ ոչ այնքան ինքնասպանության, որքան դրա պատճառը չիմանալու համար…Եվ ավելի շատ, որ քահանա կանչելու իրավունք չունեին…
…
Սառային թողած վերջին նամակում Լյուսին գրել էր. « Գիտե՞ս ինչ, կարծում եմ՝ աստվածաշնչում այնուամենայնիվ սխալներ կան…Եվ ես թույլ չէի. մեռնելու համար մեծ կամք է պետք։ Ամեն մարդ չի կարող մեռնել։ Ամեն մարդ դրան ընդունակ չէ։ Դա ևս ուժ է պահանջում։ Իսկ Ձեզ ինչու՞ չի թվում, թե գուցե սա գերբնական մի հրաման չէր ինձ… հենց այնտեղից՝ վերևից։ Չկարծես, թե արդարանում եմ և քեզ էլ մեղավոր չհամարես։ Ես ուզում եմ ասել, որ քո աշխատանքն էլ անարդյունք է։ Ինչպես ասում են, մարդու մտքին տեղ լինի...Ինչ ուզում ես կարծիր։ Դա այլևս կարևոր չէ։ Ի դեպ, հուսով եմ, որ դրախտ, դժոխք, երկնային կյանք և այլն, դրանք եթե անգամ ճիշտ են, կամ կան, գոյություն ունեն, համենայնդեպս մի մեծ լավություն արած կլիներ ինձ Տերը, եթե ինձ համար ոչ մի տեղ այլևս տեղ չլիներ։ Եթե կարող ես, ասա՛, որ սխալ էր....դա ավելի հեշտ է հիմա, երբ չկամ…բայց եթե ինչ-որ տեղից ես լսեմ այն, ինչ դու ասում, ես իսկապես ինձ դժբախտ կզգամ...ստացվում է, որ անիմաստ էր մահս այնպես, ինչպես կյանքս։ Կուզենայի հեռու լինել ձեզանից։ Եթե իմանայիք, թե որքան էի ատում Ձեզ մեռնելու պահին, այլապես ես կապրեի գոնե Ձեզ համար։ Տեսնու՞մ ես, ես դեռ չեմ մեռել, բայց արդեն գրում եմ կարծես հանդերձյալ կյանքից։ Մարդն այնուամենայնիվ միշտ ձգտում է գոյություն ունենալ…հուսով եմ ես մարդ չեմ… պահպանի՛ր քեզ… »։
Նա այդ նամակը նախորդ օրը թողել էր Սառայի գրասեղանին, բայց քանի որ նրանք այնտեղից միասին էին հեռացել, Սառան դա հաստատ հաջորդ օրն էր կարդալու։
Սառայի մտքով նույնիսկ անցնում էր, թե սկզբունքային, չափազանց սկզբունքային Լյուսին կարող էր վերջին պահին զղջալ և այդ քայլին չդիմել, բայց գուցե չէր ուզել խախտել նամակում առկա որոշումը։ Անհեթեթություն է իհարկե, բայց խիստ մարդամոտ կամ ինչպես կուզես…
/…ինչու լռել…/
...
Սառան նստած էր Լյուսիի դիակի կողքին ու անթարթ նայում էր նրան։ Թվում էր, թե ահռելի մի բան կանգնել է կոկորդին ու երբեք այլևս կուլ չի գնա։ Նա փորձում էր հասկանալ, թե ինչու Լյուսին մեռավ, ավելի շուտ ինքնասպան եղավ ի վերջո այնքան սեանսերից հետո , որ անցկացրել էր ինքը, այնքան հոգեբանական զրույցներից, ջանքերից հետո, երբ Լյուսին արդեն համարյա թե համոզված էր, որ կարող է նորից ապրել։ Այն էլ այն օրը, երբ սովորականից ավելի ուրախ էր թվացել, անհոգ և նույնիսկ փոքր-ինչ երջանիկ…
Դա իհարկե զարմացրել էր Սառային, և ինքը թերահավատորեն էր վերաբերել այդ երևույթին, սակայն ուշադրություն չէր դարձրել սաստիկ հոգնած լինելու պատճառով։
Լյուսը հաճախ էր խոսել այն մասին, որ ինքը վաղուց արդեն մեռած պիտի լիներ, եթե աստվածավախությունը չհետաձգեր իր այդքան սպասված բաղձանքը…
Նա վախենում էր մեղք գործելուց, չնայած ոչ մի կերպ չէր ընկալում, թե ինչու ստիպված ապրելը հավասարաչափ մեղք չէ, ինչպես ստիպված մեռնելը։ Նրա այս խոսքերը միշտ հեգնանական ժպիտ էին առաջացնում Սառայի շուրթերին։ Սառան սա համարում էր մի տարածված սենտիմենտալություն, որը հատուկ է մահվան դուռը ինքնակամ գնացողներին։ Նա նույնիսկ մի քանի հատոր ատենախոսություն ուներ ինքնասպանության շեմին կանգնած մահկանացուների ապրումների մասին և դրանք այնքան իրական էր նկարագրում ասես մի քանի անգամ զգացել էր։
Լյուսին Սառայի մանկության ընկերուհին էր։ ՄԻնչ նրա մահը, էլի մի քանի անգամ պատահել էր, որ որոշ սեանսերից հետո հաճախորդներն այլևս չէին երևացել, իսկ հետո պարզվել էր, որ նրանք այլևս չկային երևալու համար։ Սառան այդ մահերը մի կերպ տանում էր։ Նա դրանք համարում էր կորսված ճակատագրեր և միշտ հակված էր մտածելու, որ իր մեղքի բաժինը, առավելևս պրոֆեսիոնալիզմն արդեն էական դեր չի խաղում։ Չնայած սրան, նա միշտ էլ հույս ուներ, որ հնարավոր է մարդկանց ետ պահել այդ չարաբաստիկ-հանցավոր քայլից։ Սկզբում նա ընդամենը հոգեբան էր, հետո կոլեգաները նրան արդեն, կատակով իհարկե, անվանում էին ինքնասպանաբան, քանի որ պատահում էր այնսպես, որ մեկ երկու տեսակցությունից հետո հաճախորդները որպես կանոն մահվան թեման էին բացում և նույնիսկ համոզում Սառային, որ դա լավագույն ելքն է կյանքից։ Դա իհարկե միակն է, ոչ թե լավագույնը։ Համենայնդեպս ես կյանքից դուրս գալու այլ ճանապարհ չգիտեմ, չնայած սա բացարձակ ճշմարտություն լինելուց էլ շատ հեռու է։
Սարսափելին այն էր, որ նրանց մեջ հանդիպում էին բավականին հետաքրքիր անհատներ, ովքեր , եթե այդպիսի մի օրենք սահմանվեր, ապա մեռնելու իրավունք չունեին, ինչպես Սառան էր ասում, նրանք կարող էին ապրեցնել, ուրեմն ստիպված էին ապրել։ Մտերիմ ընկերոջ կորուստը ծանր հարված էր Սառայի համար։ Նա մինչ այդ երբեք դեռ հիմնովին չեր զգացել, թե ընդհանրապես ինչ է նշանակում հարազատի կորուստը, թեպետ ծնողներին կորցրել էր շատ վաղ հասակում, բայց այնուամենայնիվ ստացվել էր այնպես, որ անմասն էր մնացել համենայնդեպս կորստյան տառապալից զգացումներից...
Նրա կյանքը ասես կանոնակարգված լիներ։ Տատիկը, որը խնամել էր նրան և որը շարունակում էր մնալ ամենասիրելի, թանկ ու հարզատ մարդը աշխարոհում,Սառայի կյանքին հաղորդել էր տարօրինակ մեխանիզմ...ասես ապրելու մեխանիզմ։ Դեռ մանկությունից արթնանալուն պես նա միշտ էլ գիտեր իր անելիքը։ նրա մոտ ամեն ինչ տեղի էր ունենում ճիշտ ժամանակին։ Նա նույնիսկ խաղի համար հատուկ ժամ ուներ, էլ չեմ խոսում լվացվելու, ուտելու ) մնացած բոլոր մանր-մունր առօրեական եղած-չեղած անելիքների մասին։ Նա երբեք ժամանակ չեր կորցնում և նույնիսկ գրեթե հստակ գիտեր, թե որ նպատակը երբ է հասնելու իր նպատակին…
Մի խոսքով ապրելու նրա մեխանիզմը մեզ կարող է նույնիսկ շատ ձանձրալի թվալ, բայց հավատացնում եմ, որ այդպես նրա մոտ բավականին հեշտ էր ստացվում ապրելը։
…
ԻՆչի՞ց շեղվեցինք…
Լավ։ Սառան երկար նայում էր Լյուսիի մեռած, սպիտակ դեմքին ու արտասվում։ Հետո նա նույնիսկ դադարեց, բայց էլի շարունակում էր երկար նայել…
Նրա համար անհասկանալի էր այդ հրեշտակային գեղեցկությամբ աղջկա մահը այն էլ այն դեպքում, երբ ախր ամեն ինչ կարծես թե հարթվել էր…
Սենյակում մերթընդմերթ ինչ- որ մարդիկ էին գալիս, գնում։ Սովորաբար ինքնասպանությունը մի տեսակ մթագնում է մարդկանց՝ կորստի մասին պատկերացումները...Ասես նրանց պարտադրված ցավ են ատճառում, ուստի այնքան էլ զարմանլի չէր, որ չափից դուրս, կասեր գրեթե մեզանից յուրաքանչյուրը, հավատացյալ մարդը՝ Լյուսիի հայրը, ով, սակայն, մեր մեջ ասած, պարզապես շատ սովարական մի քրիստոնյա էր, ով ամեն կիրակի եկեղեցի էր գնում և ով յուրատեսակ խնամքով էր վերաբերում իր հավատքին առ Աստված։ Համենայնդեպս նա իր քրիստոնեական ներողամտությունը մի տեսակ կորցրել էր, և նրան ոչ մի կերպ չեին կարողանում համոզել վերջին անգամ հրաժեշտ տալ դստերը։
—Նա մեղք է գործել,-ասում էր,-ես նրան չեմ կարող համբուրել, իսկ տեսնել նրա փոքրիկ անկենդան աչքերը և իմ ափերի մեջ մեծացած ձեռքերը, ես չհամբուրել չեմ կարող…
Այդ որտեղից էր վերցրել, սակայն, որ ինքն էլ այդ մեղքին հանցակից պիտի լիներ, ես չգիտեմ, համենայնդեպս հայրը դստերը ներել չէր կարողանում և թվում էր՝ ոչ այնքան ինքնասպանության, որքան դրա պատճառը չիմանալու համար…Եվ ավելի շատ, որ քահանա կանչելու իրավունք չունեին…
…
Սառային թողած վերջին նամակում Լյուսին գրել էր. « Գիտե՞ս ինչ, կարծում եմ՝ աստվածաշնչում այնուամենայնիվ սխալներ կան…Եվ ես թույլ չէի. մեռնելու համար մեծ կամք է պետք։ Ամեն մարդ չի կարող մեռնել։ Ամեն մարդ դրան ընդունակ չէ։ Դա ևս ուժ է պահանջում։ Իսկ Ձեզ ինչու՞ չի թվում, թե գուցե սա գերբնական մի հրաման չէր ինձ… հենց այնտեղից՝ վերևից։ Չկարծես, թե արդարանում եմ և քեզ էլ մեղավոր չհամարես։ Ես ուզում եմ ասել, որ քո աշխատանքն էլ անարդյունք է։ Ինչպես ասում են, մարդու մտքին տեղ լինի...Ինչ ուզում ես կարծիր։ Դա այլևս կարևոր չէ։ Ի դեպ, հուսով եմ, որ դրախտ, դժոխք, երկնային կյանք և այլն, դրանք եթե անգամ ճիշտ են, կամ կան, գոյություն ունեն, համենայնդեպս մի մեծ լավություն արած կլիներ ինձ Տերը, եթե ինձ համար ոչ մի տեղ այլևս տեղ չլիներ։ Եթե կարող ես, ասա՛, որ սխալ էր....դա ավելի հեշտ է հիմա, երբ չկամ…բայց եթե ինչ-որ տեղից ես լսեմ այն, ինչ դու ասում, ես իսկապես ինձ դժբախտ կզգամ...ստացվում է, որ անիմաստ էր մահս այնպես, ինչպես կյանքս։ Կուզենայի հեռու լինել ձեզանից։ Եթե իմանայիք, թե որքան էի ատում Ձեզ մեռնելու պահին, այլապես ես կապրեի գոնե Ձեզ համար։ Տեսնու՞մ ես, ես դեռ չեմ մեռել, բայց արդեն գրում եմ կարծես հանդերձյալ կյանքից։ Մարդն այնուամենայնիվ միշտ ձգտում է գոյություն ունենալ…հուսով եմ ես մարդ չեմ… պահպանի՛ր քեզ… »։
Նա այդ նամակը նախորդ օրը թողել էր Սառայի գրասեղանին, բայց քանի որ նրանք այնտեղից միասին էին հեռացել, Սառան դա հաստատ հաջորդ օրն էր կարդալու։
Սառայի մտքով նույնիսկ անցնում էր, թե սկզբունքային, չափազանց սկզբունքային Լյուսին կարող էր վերջին պահին զղջալ և այդ քայլին չդիմել, բայց գուցե չէր ուզել խախտել նամակում առկա որոշումը։ Անհեթեթություն է իհարկե, բայց խիստ մարդամոտ կամ ինչպես կուզես…