Artgeo
09.11.2006, 09:18
Հիշիր Խրիմյան Հայրիկին մեզ հարիսա կտան եթե շերեփը երկաթից լինի:
Խրիմյան Հայրիկը հայոց պատմության այն բազմաթիվ դեմքերից է, որոնց տեղն ու դերը այդ նույն պատմության մեջ տարբեր ձևով է ընկալվում ու մեկնաբանվում: Շատերը նրանց թերագնահատում են, շատերը գերագնահատում:
Մկրտիչ Խրիմյանը ծնվել է 1820 թ. ապրիլի 4 (16)-ին, Վանում: Նախնական կրթությունը ստացել է ծննդավայրում, Լիմ և Կտուց անապատներում ուսանել է գրաբար և հայագիտություն։ Ուշիմ ու հարցասեր պատանին ծրագրում է ուսումնասիրել հայրենի երկիրը, նրա պատմությունը, ներկան, պատրաստվում է կռվելու խավարի ու հետամնացության դեմ: Այս ժողովրդանվեր ծրագիրն իրագործելու երեք ճանապարհ էր նա ճանաչում՝ գրիչ, տպագրության և կենդանի խոսք:
1869 թ. Հայրիկն ընտրվում է Կ. Պոլսի պատրիարք: Հինգ տարի մնաց Պոլսում, ապա հրաժարվեց պատրիարքությունից: «Պիտի դառնամ հայրենիքս, — մի նամակում գրել է նա»: Ծավալելով լուսավորական լայն գործունեություն՝ Խրիմյանն իր դեմ լարեց խավարամիտ հոգևորականներին, որոնք զանազան զրպարտություններ էին տարածում նրա հասցեին:
1878-ին Հայրիկը Բեռլինի վեհաժողովին հայոց կամքը ներկայացնելու մեկնած պատվիրակության ղեկավարն էր: Ականատես լինելով մեծ տերությունների դիվանագիտական աճպարարությանը` նա վերջնականորեն համոզվեց, որ «արևմտյան քաղաքակիրթ աշխարհին մեջ արդարություն հանգուցյա է տիրապես»...
Առաջարկում եմ այս թեմայում խոսել կոնկրետ Խրիմյան Հայրիկի մասին: Դպրոցում ինձ (և համոզված եմ շատերին) սովորացրել են, որ Խրիմյան Հայրիկը մեծ հայրենասեր ու լավ դիվանագետ է եղել, սակայն... Մեծանալով ու ուսումնասիրելով այդ հանրահայտ շերեփի պատմությունը եկել եմ այն եզրահանգման, որ դա իրականությանը այնքան էլ չի համապատասխանում: Միգուցե նա եղել է մեծ հայրենասեր, սակայն դիվանագե՞տ... Ներեցեք, այս մարդը չի կարողացել ճիշտ ժամանակին, ճիշտ քայլեր կատարել, ճիշտ ձևով գործել, այլ դրա փոխարեն ընդամենը բողոքել ու «լացել» է, թե որքան է կյանքը անարդար:
Խրիմյան Հայրիկը հայոց պատմության այն բազմաթիվ դեմքերից է, որոնց տեղն ու դերը այդ նույն պատմության մեջ տարբեր ձևով է ընկալվում ու մեկնաբանվում: Շատերը նրանց թերագնահատում են, շատերը գերագնահատում:
Մկրտիչ Խրիմյանը ծնվել է 1820 թ. ապրիլի 4 (16)-ին, Վանում: Նախնական կրթությունը ստացել է ծննդավայրում, Լիմ և Կտուց անապատներում ուսանել է գրաբար և հայագիտություն։ Ուշիմ ու հարցասեր պատանին ծրագրում է ուսումնասիրել հայրենի երկիրը, նրա պատմությունը, ներկան, պատրաստվում է կռվելու խավարի ու հետամնացության դեմ: Այս ժողովրդանվեր ծրագիրն իրագործելու երեք ճանապարհ էր նա ճանաչում՝ գրիչ, տպագրության և կենդանի խոսք:
1869 թ. Հայրիկն ընտրվում է Կ. Պոլսի պատրիարք: Հինգ տարի մնաց Պոլսում, ապա հրաժարվեց պատրիարքությունից: «Պիտի դառնամ հայրենիքս, — մի նամակում գրել է նա»: Ծավալելով լուսավորական լայն գործունեություն՝ Խրիմյանն իր դեմ լարեց խավարամիտ հոգևորականներին, որոնք զանազան զրպարտություններ էին տարածում նրա հասցեին:
1878-ին Հայրիկը Բեռլինի վեհաժողովին հայոց կամքը ներկայացնելու մեկնած պատվիրակության ղեկավարն էր: Ականատես լինելով մեծ տերությունների դիվանագիտական աճպարարությանը` նա վերջնականորեն համոզվեց, որ «արևմտյան քաղաքակիրթ աշխարհին մեջ արդարություն հանգուցյա է տիրապես»...
Առաջարկում եմ այս թեմայում խոսել կոնկրետ Խրիմյան Հայրիկի մասին: Դպրոցում ինձ (և համոզված եմ շատերին) սովորացրել են, որ Խրիմյան Հայրիկը մեծ հայրենասեր ու լավ դիվանագետ է եղել, սակայն... Մեծանալով ու ուսումնասիրելով այդ հանրահայտ շերեփի պատմությունը եկել եմ այն եզրահանգման, որ դա իրականությանը այնքան էլ չի համապատասխանում: Միգուցե նա եղել է մեծ հայրենասեր, սակայն դիվանագե՞տ... Ներեցեք, այս մարդը չի կարողացել ճիշտ ժամանակին, ճիշտ քայլեր կատարել, ճիշտ ձևով գործել, այլ դրա փոխարեն ընդամենը բողոքել ու «լացել» է, թե որքան է կյանքը անարդար: