Հարցազրույցներ Ռուբեն Հակոբյանի հետ

[Sevo]

<ՉԷԻ ՑԱՆԿԱՆԱ, ՈՐ ԱՐՏԱՀԵՐԹ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՆՑԿԱՑՈՒՄԸ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ԴԱՌՆԱ ԱՄԲՈԽԻ ՊԱՐՏԱԴՐԱՆՔ>

Հարցազրույց ՀՀ ԳԽ, ԱԺ նախկին պատգամավոր, քաղաքագետ Ռուբեն Հակոբյանի հետ - Պարոն Հակոբյան, նախ ուզում եմ ճշտել Ձեր կուսակցական կարգավիճակը, որովհետեւ տարբեր տեղեկություններ են պտտվում կուսակցությունում Ձեր լինել-չլինելու մասին: Ո՞րն է իրականությունը:
- Իրականությունն այն է, որ իմ դիմումի համաձայն դուրս եմ եկել ՀՅԴ-ից:
[B]- Վերջերս Դուք մեր թերթում հանդես եկաք «Երկու քարի արանքում. ո՞րն է ելքը» բավականին հետաքրքիր, բայց եւ վիճելի հոդվածով, որը մեծ արձագանքներ ունեցավ: Գո՞հ եք արձագանքներից:
Նախ ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել «Առավոտին»՝ հոդվածի հրապարակային քննարկումը ապահովելու համար: Շնորհակալ եմ նաեւ բոլոր նրանց, ովքեր թե՛ ձեր, թե՛ մյուս թերթերում անդրադարձան հոդվածին: Կարծում եմ, որ քննարկումը բավականին արդյունավետ էր եւ ուսուցողական: Արձագանքները նաեւ փաստեցին, որ իսկապես բարձրացված հիմնախնդիրների քննարկման համար անհրաժեշտ է հրապարակային երկխոսության հնարավորություն ստեղծել: Կարեւորում եմ այն փաստը, որ արձագանքողների գերակշիռ մասը կողմ է արտահերթ ընտրությունների անցկացմանը եւ այն դիտում է մեր երկրում ստեղծված քաղաքական ճգնաժամից դուրս գալու միակ միջոց:
[B]- Բավական երկար ժամանակ բացակայել եք Հայաստանից եւ այժմ վերադարձել եք այդ հոդվածով: Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ ուզում եք վերադառնալ ակտիվ քաղաքականություն:
Ես այդ ընթացքում աշխատել եմ որպես ՀՀ գլխավոր հյուպատոս Ռուսաստանի Դաշնության Հյուսիս-արեւմտյան տարածաշրջանում, նստավայրը՝ Սանկտ Պետերբուրգ: Բայց նաեւ ակտիվորեն մասնակցել եմ այդ ժամանակահատվածում Հայաստանում կազմակերպված քաղաքական բնույթի համապետական գրեթե բոլոր միջոցառումներին, մասնավորապես՝ ԱԺ ընտրություններին, եւ չէի ասի, թե անմասն եմ մնացել մեզանում ընթացող քաղաքական գործընթացներից:
[B]- Որպես ստեղծված իրավիճակից ելք, Դուք հոդվածում առաջարկել եք անցկացնել արտահերթ նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրություններ: Քննարկումների ժամանակ այս առաջարկությունը առանցքային հարցերից մեկն էր: Իշխանության կողմնակիցները դեմ են այդ առաջարկությանը՝ տարբեր հիմնավորումներով, իսկ ընդդիմությունը կողմ է Ձեր առաջարկությանը՝ այն ներքուստ դիտելով որպես իր հաղթանակ: Կոնկրետ Ձեր առաջարկության իրականացումն ինչպե՞ս եք պատկերացնում:
- Այս առաջարկն անելով՝ ես ավելի քան համոզված եմ, որ, միեւնույն է, մենք դատապարտված ենք արտահերթ ընտրություններ կազմակերպելու, բայց չէի ցանկանա, որ դա լիներ պարտադրանք: Պետությունը բավականին թուլացած է, եւ կարծում եմ, որ պարտադրանքի դեպքում նոր ցնցումի չի դիմանա: Եվ իմ առաջարկության հիմնական էությունն այն է, որ այդ պրոցեսները պետության կողմից լինեն կարգավորելի:
Միանգամից նշեմ, որ եթե կազմակերպվեն արտահերթ ընտրություններ իմ առաջարկած հիմնավորումներով, ապա արդյունքում այն չի կարող ապահովել կողմերից որեւէ մեկի հաղթանակը՝ առանձին-առանձին վերցրած: Այն կլինի, կարծում եմ, մեր պետության եւ ողջ հայ ժողովրդի հաղթանակը: Իսկ իշխանությունը եւ ընդդիմությունը մեր պետության բաղկացուցիչ մասերից են: Այսինքն՝ կհաղթենք բոլորս:
[B]- Կխնդրեի, որ բացեիք Ձեր առաջարկության փակագծերը:
- Հոդվածում համոզմունք եմ հայտնել, որ Հայաստանի ներկա քաղաքական ճգնաժամի բուն պատճառը 1995 թվականից սկսած բոլոր մակարդակներում կազմակերպված ընտրություններն են, որոնց ժամանակ հիմնականում իշխանության կողմից օգտագործվել է կեղծիքների մեխանիզմ՝ նախապես կանխորոշելով ընտրությունների արդյունքները: Իշխանական կառույցները փորձել են նվաստացնել եւ նսեմացնել ընտրողին, կաշառել եւ այլասերել նրան, փորձել են իշխանության բուն կրողին՝ ժողովրդին, օտարել իշխանությունից՝ իշխանությունը դարձնելով մի խումբ մարդկանց մենաշնորհը՝ քաղաքական որոշ իմիտացիոն ֆոն ապահովելով: Արդյունքում ժողովուրդն ապրել է խորը հիասթափություն եւ անտարբերություն իր պետության ապագայի նկատմամբ: Արտագաղթը ցավալիորեն զգալի թվով մտավոր եւ քաղաքական ակտիվ դիրքորոշում ունեցող մարդկանց համար դարձել է իրավիճակից ելք: Իսկ նման ընտրությունների թերեւս ամենավտանգավոր արդյունքը եղել է այն, որ պետությունը մշտապես այդ ընթացքում ղեկավարել է կասկածելի լեգիտիմությամբ իշխանություն, որը ինքնապաշտպանության բնազդով փորձել է ամեն գնով ապահովել իր տեսակի վերարտադրությունը եւ պահպանել այն: Եվ շատ օրինաչափորեն տարիների ընթացքում ակումուլացած, լերդացած բողոքը նախագահական վերջին ընտրությունների ժամանակ ժայթքեց՝ պետությանը եւ համայն հայությանը կանգնեցնելով տխուր եւ ամոթալի պատկերի առջեւ: Այսօր միջազգային քաղաքական դաշտում մենք բավականին անմրցունակ ենք դարձել, եւ սա պետք է խոստովանել: Իսկ նման կարգավիճակով կարո՞ղ ենք, արդյոք, լուծել բավականին ծանր ազգային խնդիրները. դժվարանում եմ դրական պատասխան տալ:
Ինձ համար անընդունելի է, երբ իշխանության եւ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կողմնակիցները փորձում են ստեղծված իրավիճակի համար մեղադրել մեկը մյուսին: Երկու կողմերի թիմում էլ կան մարդիկ, ովքեր վերջին տասնութ տարիների ընթացքում եղել են քաղաքականության մեջ եւ եթե չվախենան համագործակցել իրենց հիշողության հետ, կտեսնեն, որ այս իրավիճակի պատճառահետեւանքային կապը գտնվում է մեկ օրգանական միասնության մեջ, որը սկսվել է 95 թվականին եւ գլխավոր դերակատարների փոփոխությամբ շարունակվել եւ շարունակվում է մինչեւ օրս: Ուղղակի նաեւ նախորդ նախագահների փոխարեն այդ ամենի պատասխանատուն այսօր դարձել է միայն Սերժ Սարգսյանը: Եվ երբ ես առաջարկում եմ արտահերթ ընտրություններ, շատ բան պայմանավորում եմ նաեւ գործող նախագահով:
[B]- Ի՞նչը նկատի ունեք...
- Իմ կարծիքով, Սերժ Սարգսյանը ավելի քիչ ձայն չի հավաքել, քան 1996-1998-2003 թթ. ընտրված նախագահները, ավելի շատ չի չարաշահել պետական լծակները նախընտրական արշավի ժամանակ, քան իր նախորդները: Ժողովրդական իմաստնությունը հուշում է, որ կաթիլը քար է ծակում, եւ քարը ծակող վերջին կաթոցը տեղի ունեցավ հենց վերջին նախագահական ընտրությունների ժամանակ: Ի վերջո, տասներեք տարի անընդմեջ այդ կաթոցը թուլացրել էր քարը: Եվ այդ վերջին կաթոցի ուժգնությունը շատ օրինաչափ էր, որը, դժբախտաբար, իր հետեւից թողեց նաեւ մարդկային զոհեր: Ճակատագրի հեգնանքով Սերժ Սարգսյանն այսօր դարձել է պատասխանատուն նաեւ իր քաղաքական գլխավոր հակառակորդի՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի իշխանության օրոք ձեւավորված կեղծիքների հրեշավոր երախի համար: Անշուշտ, այդ երախը բավականին գայթակղիչ է եղել, եւ այսօրվա նախագահն էլ իմունիտետ չի ունեցել դիմադրել այդ գայթակղությանը: Իսկապես, հանրապետության նախագահը իր կարգավիճակով միակ մարդն է, ով այսօր ցանկության դեպքում կարող է հարթել բազմաթիվ քարկապներով պրկված քաղաքական ճգնաժամը: Իսկ լուծման մեխանիզմը, իմ կարծիքով, մեկն է՝ 1-1.5 տարվա ընթացքում կազմակերպել եւ անցկացնել արտահերթ նախագահական, ապա՝ խորհրդարանական ընտրություններ՝ ապահովելով բոլոր մասնակիցների համար արդար եւ հավասար նախընտրական պայմաններ: Քաղաքակրթության պատմությունն ունի բազմաթիվ փաստեր, որ երբ իշխանությունները անկեղծորեն ցանկանում են, ապա զարմանալի հեշտությամբ են իրականացնում ազատ, արդար ընտրություններ, իսկ պահանջվող ռեսուրսը այս դեպքում ընդամենը մեկն է՝ շահագրգիռ, քաղաքական հզոր կամք ունեցող եւ բարոյական ճշգրիտ չափանիշներին տիրապետող Մարդը: Կրկնում եմ, Սերժ Սարգսյանն ավելի քիչ ձայն չի հավաքել, քան նախորդ նախագահները, բայց ներկա իրավիճակը նրան դրել է բավականին պատասխանատու ընտրության առջեւ: Վստահ եմ, որ նման անձնազոհության գնացող նախագահը ընդմիշտ կդասվի մեր պատմության ամենաընտրյալ նախագահների շարքում, եւ դա նույնիսկ այն դեպքում, երբ նա ցանկանա մասնակցել արտահերթ ընտրություններին եւ՝ չընտրվի: Չնայած վստահ եմ, որ այս դեպքում նրա անձնազոհությունն ու քաղաքական հզոր կամքը ըստ արժանվույն կգնահատվի եւ նրա ընտրողների թիվը կհամալրվի քաղաքական ակտիվ դիրքորոշում ունեցող բազմաթիվ քաղաքացիներով: Ի վերջո, եթե մենք սիրում ենք դը Գոլի կամ Չերչիլի անունը նշել որպես իրենց պետությանը, ազգին նվիրյալ գործիչների, ապա նրանք խորհրդանիշներ են դարձել իրենց ժողովրդի համար բարդ իրավիճակներում ոչ ստանդարտ եւ բացառիկ անձնազոհություն պահանջող քայլեր ձեռնարկելու շնորհիվ:
[B]- Իսկ ինչո՞ւ 1-1.5 տարվա ընթացքում:
- Որպեսզի չկրկնվի այն, ինչ տեղի ունեցավ 1998 թվականի նախագահական արտահերթ ընտրությունների ժամանակ, երբ փաստի առաջ կանգնած ժողովուրդը պարտավորված էր ընդամենը քառասուն օրում ընտրել նախագահ: Այլ խոսքով՝ այդ ժամանակահատվածը անհրաժեշտ է, որպեսզի քաղաքական ուժերը կարողանան հանգիստ պատրաստվել ընտրություններին: Ընտրությունները պետք է կազմակերպվեն ոչ շուտ, քան մեկ տարի անց, եւ ոչ ուշ, քան մեկ եւ կես տարին:
[B]- Հավատո՞ւմ եք, որ եթե իշխանությունը անկեղծորեն ցանկանա եւ նախաձեռնի արտահերթ ընտրություններ, ապա դրանք կլինեն արդար եւ ժողովրդավարական:
- Ոչ միայն հավատում եմ, այլեւ համոզված եմ: Կարելի է ուսումնասիրել Հարավային Ամերիկայի կամ մերձբալթյան պետությունների փորձը, որտեղ իշխանությունները ընդդիմադիր գլխավոր ուժերի հետ միասին հրապարակավ պայմանավորվածություն ձեռք բերեցին անցկացնել արդար ընտրություններ, եւ դա բավականին հեշտությամբ նրանց մոտ ստացվեց: Վստահ եմ՝ եթե ժողովուրդը տեսնի, որ թե՛ իշխանությունը եւ թե՛ ընդդիմությունը իսկապես շահագրգռված են արդար ընտրություններ կազմակերպելով, նա իրեն վախեցնողին կամ հինգ հազար դրամով իր քվեն գնողին արժանի պատասխան կտա: Կրկնում եմ, նախաձեռնությունը իշխանությունների կողմից պետք է լինի ազնիվ, շիտակ, իսկ ընդդիմությունը պետք է ազնվորեն պաշտպանի եւ մասնակցի այդ նախաձեռնության իրականացմանը:

[Sevo]

Արդար եւ ազնիվ ընտրություններ անցկացնելու կամքը ժողովուրդը պետք է այդ 1-1.5 տարվա ընթացքում տեսնի ամեն օր: Եվ արտահերթ ընտրությունների կազմակերպման գլխավոր կարգախոսը պետք է լինի մոտավորապես հետեւյալը՝ «տարիներ շարունակ բոլոր մակարդակներում հիմնականում անարդար անցկացված ընտրությունների պատճառով ժողովրդի մոտ անվստահություն է ձեւավորվել այդ ընտրությունների արդյունքների՝ ձեւավորած իշխանությունների նկատմամբ, ինչը դարձել է մեր պետության ներկա ճգնաժամի հիմնական պատճառը: Մենք՝ իշխանությունները եւ ընդդիմությունը, միասնաբար անցկացնելու ենք արդար ընտրություններ, որը մեր պետության զարգացումը կբերի բնականոն, նորմալ հուն: Իսկապես, մենք համոզված ենք, որ մեր պետության վաղվա օրը մեծապես պայմանավորված է ժողովրդին իշխանության լիիրավ կրողը դարձնելով, որը կարող է ապահովել միայն արդար եւ ազատ ընտրությունները»: Վստահ եմ, որ եթե արդար ընտրությունների արդյունքում ընտրվի թեկուզ միջին կարողություններով որեւէ մեկը, նա կարող է շատ ավելի օգուտ բերել մեր պետությանը, քան կեղծիքով կարգված նախագահը, թեկուզ եւ նա օժտված լինի հանճարեղ ունակություններով:
- Հնարավո՞ր է Ձեր այս առաջարկությունը դառնա բազմիցս չարչրկված սպասվելիք երկխոսության քննարկման թեմա:
- Շատ կցանկանայի, որ այդպես լիներ, բայց հետեւելով երկխոսության քաղաքական օրակարգի շուրջ ծավալվող քննարկումներին թե՛ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի, թե՛ իշխանությունների եւ թե՛, առավել եւս, ԵԽԽՎ 1906 բանաձեւի պահանջներին, ցավով պետք է նշեմ, որ՝ ոչ: Որովհետեւ այդ դեպքերում խոսքը վերաբերում է ոչ թե ստեղծված իրավիճակի պատճառների ի հայտ բերելուն, այլ այդ պատճառներից ծնված հետեւանքների վերացմանը: Իսկ նման մոտեցումը ընդամենը իրադրային լուծում կարող է առաջարկել, եւ հարցը թողնել մակերեսի վրա: Կարծում եմ՝ բոլորի համար պարզ է, որ պատճառները չվերացնելու դեպքում միշտ կարող են ստեղծվել նման իրավիճակներ՝ էլ ավելի ծանր հետեւանքներով, ինչն առիթ կտա միջազգային կազմակերպություններին մշտապես միջամտել Հայաստանի ներքին գործերին: Միանգամից ուզում եմ նշել, որ չեմ տառապում գավառական հայրենասիրությամբ կամ, ինչպես ընդունված է մեր քաղաքական բառապաշարում՝ դրսից տղա կանչել-չկանչելու բարդույթով: Ուղղակի որպես քաղաքացի, վիրավորվում եմ, որ այն խնդիրները, որ ինքներս կարող ենք լուծել եւ որի համար անհրաժեշտ է ընդամենը պետականության շահի ընդհանուր գիտակցում, մենք դա անհաղթահարելի խնդիր ենք դարձնում, իսկ երբ միջազգային որեւէ կառույց է այն մեզ դեմ տալիս, որպես այբբենական ճշմարտություններ, մենք դպրոցականին հարիր պատրաստակամությամբ եւ ինչ որ տեղ երեխային հատուկ համառությամբ մի քիչ ընդվզելով, այնուամենայնիվ, պարտավորվում ենք կատարել: Խնդիրը ոչ միայն եւ ոչ այնքան Սերժ Սարգսյան-Լեւոն Տեր-Պետրոսյան երկխոսությանն է վերաբերում, ինչքան հասարակություն-իշխանություն եւ հասարակություն-Լեւոն Տեր-Պետրոսյան երկխոսությանը, որը ընդհանուրի մեջ կազմում է եռամիասնություն:
Պետք է նաեւ նկատի ունենալ, որ իշխանություն-Լեւոն Տեր-Պետրոսյան հակադիր երկու բեւեռների արանքում կա ժողովրդի մի զգալի հատված եւս, որը չի առաջնորդվում ընդդեմ ինչ-որ ուժի կամ անհատի, այլ մտածում է հանուն իր եւ իր երեխայի, հետեւաբար՝ նաեւ իր պետության ապագայի: Գուցե այդ հատվածը այնքան ակտիվ կամ կռվարար չէ եւ ամպագոռգոռ ձեւակերպումներ չի տալիս հայրենասիրության եւ պետականության հզորացման մասին, բայց նա իր տեսակի ներքին բարոյականությամբ փորձելով կերտել իր պետության միկրոմակետը, գուցե շատ ավելի է իր մեջ կրում պետականությունը՝ որպես բացարձակ արժեք, քան ընդդեմի դրոշակը պարզած եւ թշնամաբար միմյանց դեմ տրամադրված զանգվածները:
Լուրջ մտավախություն ունեմ, որ եթե քաղաքական դաշտում այսօր իրար ոչնչացնող ատելությամբ համակված ուժերի պայքարը այսպես շարունակվի, որը դժվար է քաղաքական պայքար անվանել, ապա այն մեր ժողովրդին նորանոր փորձությունների առջեւ կկանգնեցնի:

Մի խոսքով, մենք որպես պետություն ամբողջությամբ կարող ենք առանց որեւէ միջամտության ձեւակերպել մեր քաղաքական երկխոսության օրակարգը, որը, իմ կարծիքով, ունի շատ պարզ ձեւակերպում՝ ի՞նչն էր պատճառը այս ամենի: Ինչքան էլ ոմանց համար ծանր հնչի, բայց նրանք պարտավոր են համաձայնել, որ 95 թվականից մինչ օրս իշխանության առաջին դեմքերն են բոլոր ընտրակեղծիքների հիմնական պատասխանատուն:
Քաղաքագիտության աքսիոմաներից է, որ եթե հասարակության ընկերային (սոցիալական) վիճակը ավելի լավ է, քան բարոյահոգեբանականը, ապա տվյալ պետությունը պրոբլեմներ ունի իր ներսում, որի հիմնական պատճառը իշխանություններն են, իշխանության վարքագիծը, մասնավորապես՝ ներքաղաքական կյանքում: Այսօր մեր պետության ընկերային վիճակը անհամեմատ ավելի բարվոք է, քան բարոյահոգեբանականը: Երկրի այս վիճակից դժգոհում է հասարակության նույնիսկ այն խավը, որն ինքնաբավ է, հացի օրախնդիր չունի, բայց նրան նույնպես չեն բավարարում պետության մեջ արմատավորված բարքերը: Նա իր երեխային չի ուզում տեսնել այդ մթնոլորտում մեծացողի եւ այդ բարքերը կրողի դերում: Միաժամանակ յուրաքանչյուր ոք, ում համար Հայաստանը սոսկ աշխարհագրական տարածք չէ, որտեղ ճակատագրի բերումով պարտավոր է ապրել, աշխատել, օլիգարխ դառնալ, պատգամավորություն անել, նախագահ ընտրվել կամ չընտրվել, նրանք՝ մենք բոլորս, պետք է փորձենք տեսնել մեր պատասխանատվության եւ մեղավորության չափը՝ ստեղծված իրավիճակում:
Սովորաբար հասարակության մեջ կա մի հատված, որ վիրավորվում է, երբ ցիտում ես հայտնի ասացվածքը՝ յուրաքանչյուր ժողովուրդ արժանի է իր իշխանությանը: Բայց ես ընդունում եմ այդ իմաստնությունը: Իշխանությունը՝ որեւէ ժողովրդի հավաքական ճաշակի ընդհանուր արտահայտությունն է: Եկեք մեղավորներ փնտրելու փոխարեն միասնաբար գիտակցենք մեր պետությանը բաժին հասած խաչի ողջ ծանրությունը եւ միմյանց հանդուրժելով փորձենք տանել այդ խաչը:
- Ի վերջո, ի՞նչ եք կարծում, Ձեր առաջարկությունները կընդունվե՞ն, մասնավորապես իշխանության կողմից:
- Շատ կցանկանայի, որ ընդունվեին: Ինչպես նախորդ հոդվածում, այնպես էլ հիմա ուզում եմ շեշտել, որ գուցե առաջարկությունս ոմանց համար ռոմանտիկ եւ անիրատեսական թվա, բայց համոզված եմ, որ ներկա պահի իրական եւ ճշմարիտ ելքը հենց արտահերթ ընտրությունների անցկացումն է:
Ինձ համար անընկալելի է մարտահրավեր բառը, որովհետեւ մարտի չեն հրավիրում, մարտը պարտադրում են: Մենք այսօր մի քանի պարտադրված մարտեր ունենք: Կան առարկայական (օբյեկտիվ) իրողություններ, որոնց հետ մեր պետությունը պարտավոր է հաշվի նստել եւ կարողանա դիմակայել դրանց: Համաշխարհային շուկայի թանկացումը եւ դրանով պայմանավորված համաշխարհային տնտեսության սպասվելիք ճգնաժամը, որը հատկապես ծանր է անդրադառնում մեր պետության նման հնարավորություններ ունեցող երկրների վրա, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցը, այս տարածաշրջանում մեր պետության բավականին մեկուսացված լինելու փաստը մեզանից պահանջում են ունենալ համախմբված, իշխանություն-հասարակություն՝ միմյանց նկատմամբ վստահություն ունեցող ժողովուրդ, որն ի վիճակի կլինի դիմակայել եւ լուծել մեզ պարտադրված մարտերը: Այս ֆոնի վրա չափազանց մշուշոտ եմ պատկերացնում կոալիցիայի քաղաքական ճակատագիրը: Հետեւաբար, առկա պրոբլեմները լուծելու մեր գլխավոր ռեսուրսը պետք է լինի մեր միասնականությունը՝ Հայաստանի եւ արտերկրի մեր հայրենակիցների համար հանդուրժողականության եւ միասնության դաշտի ստեղծումը, ինչին եւ ուղղված են իմ առաջարկությունները:
Ի վերջո, լավ օրից չի, որ մեզ անվանում են «քարից հաց քամող» ժողովուրդ: Մենք ստիպված ենք եղել քարից հաց քամել: Դա նաեւ մտավոր կարողության իրացման արդյունք է եղել: Եվ դարերի ընթացքում մեր հավաքական պրպտող միտքը փաստորեն դարձել է ազգի գոյապահպանության եւ զարգացման գլխավոր կապիտալը: Գաղտնիք չէ, որ այդ մտավոր կարողության ինքնաիրացման համար անհրաժեշտ է ազատ հասարակություն, որը պետք է մեր պետության կայացման արժեհամակարգի հիմքը դառնա: Մեր ժողովրդի համար իր հայրենիքում ապրելը գայթակղիչ կդառնա, եթե իսկապես գործի այդ արժեհամակարգը: Եկեք իսկապես կարողանանք ճիշտ գնահատել պատմականորեն ձեւավորված մեր տեսակի առանձնահատկությունը եւ դրա դրսեւորման համար ստեղծել համապատասխան պայմաններ, ասել է թե՝ ազատ, ժողովրդավարական եւ ազգային պետություն:
- Ձեր բոլոր մտքերը հասկանալի են, բայց եթե մի պահ ընդունենք, որ Սերժ Սարգսյանի մտքով անցնի դիմել այդ քայլին, ապա նրա կողքին կանգնած բավականին հզոր, ազդեցիկ մարդիկ, ովքեր ամեն ինչ արեցին Սերժ Սարգսյանին ցույց տալու, որ, իբր, իրենք են նրան բերել իշխանության, այդ շրջապատը նրան թույլ չի տա անել այդ քայլը:
- Այն կարծիքին եմ, որ չափազանցված է այդ շրջապատի դերը՝ քաղաքական ազդեցության առումով: Ես վստահ եմ, որ եթե Սերժ Սարգսյանը վճռական որոշում կայացնի, այդ մարդիկ ոչինչ չեն կարող անել: Չեմ ուզում նրանց գնահատական տալ, որովհետեւ նրանք ժամանակի ծնունդ են եւ ինչ-որ չափով՝ այդ ժամանակի զոհը: Շատ հնարավոր է, որ այդ նույն մարդիկ օրենքներով ապրող պետության մեջ դառնային օրինապահ գործարարներ, պարտաճանաչ հարկատուներ: Բայց ժամանակը նրանց դարձրեց հինգ հազար դրամով մարդկանց ձայն գնողներ, նրանց ծեծողներ, ահաբեկողներ եւ, ի վերջո, այդ տեսակի իշխանության վերարտադրման հիմնական գործիքներ: Ես նրանց գործոնն ընդունում եմ, բայց չեմ չափազանցնում: Մի բանում համոզված եմ, եթե պարոն Սերժ Սարգսյանը նման նախաձեռնությամբ հանդես գա, նրան որպես թիկունք կդառնա ողջ ժողովուրդը՝ թե՛ հայրենիքում, թե՛ Սփյուռքում: Չէի ցանկանա, որ արտահերթ ընտրությունների անցկացումը ժամանակի ընթացքում դառնա ամբոխի պարտադրանք:

Հարցազրույցը՝ ՄԱՐԳԱՐԻՏ ԵՍԱՅԱՆԻ
<ԱՌԱՎՈՏ>

[Chuk]

Նախ ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել «Առավոտին»՝ հոդվածի հրապարակային քննարկումը ապահովելու համար: Շնորհակալ եմ նաեւ բոլոր նրանց, ովքեր թե՛ ձեր, թե՛ մյուս թերթերում անդրադարձան հոդվածին: Կարծում եմ, որ քննարկումը բավականին արդյունավետ էր եւ ուսուցողական: Արձագանքները նաեւ փաստեցին, որ իսկապես բարձրացված հիմնախնդիրների քննարկման համար անհրաժեշտ է հրապարակային երկխոսության հնարավորություն ստեղծել: Կարեւորում եմ այն փաստը, որ արձագանքողների գերակշիռ մասը կողմ է արտահերթ ընտրությունների անցկացմանը եւ այն դիտում է մեր երկրում ստեղծված քաղաքական ճգնաժամից դուրս գալու միակ միջոց:
Պարոն Հակոբյանը ազնիվ չէ: Մի կողմից շնորհակալություն է հայտնում քննարկմանը մասնակցելու համար, մյուս կողմից ակնհայտ է, որ ինքն այդ քննարկումը չի անում և դրա նպատակն, ըստ իս, չուներ էլ: Նա առաջ է տանում իր նախնական թեզն՝ առանց միլիմետր անգամ շեղվելու: Մինչդեռ քննարկում հասկացությունը ենթադրում է նաև նախնական թեզի փոփոխում՝ ընդհանուր հայտարարի գալ: Պարոն Հակոբյանը խոսում է իր հոդվածի արձագանքների միայն այն հատվածի մասին, որոնք իրեն ձեռնտու են:


- Այս առաջարկն անելով՝ ես ավելի քան համոզված եմ, որ, միեւնույն է, մենք դատապարտված ենք արտահերթ ընտրություններ կազմակերպելու, բայց չէի ցանկանա, որ դա լիներ պարտադրանք: Պետությունը բավականին թուլացած է, եւ կարծում եմ, որ պարտադրանքի դեպքում նոր ցնցումի չի դիմանա: Եվ իմ առաջարկության հիմնական էությունն այն է, որ այդ պրոցեսները պետության կողմից լինեն կարգավորելի:
Միանգամից նշեմ, որ եթե կազմակերպվեն արտահերթ ընտրություններ իմ առաջարկած հիմնավորումներով, ապա արդյունքում այն չի կարող ապահովել կողմերից որեւէ մեկի հաղթանակը՝ առանձին-առանձին վերցրած: Այն կլինի, կարծում եմ, մեր պետության եւ ողջ հայ ժողովրդի հաղթանակը: Իսկ իշխանությունը եւ ընդդիմությունը մեր պետության բաղկացուցիչ մասերից են: Այսինքն՝ կհաղթենք բոլորս:
Պարոն Հակոբյանը կրկին ազնիվ չէ: Նա առաջարկում է տեսական լուծում, առանց որևէ կոնկրետ կիրառելի, իրականանալի քայլի ուղեկցության: Միաժամանակ պարոն Հակոբյանը կարծես չի ցանկանում հարգել քաղացիների իրավունքը՝ հանրահավաքային մեթոդներով բողոքն արտահայտելու ու արդարություն պահանջելու իրավունքը:


- Հոդվածում համոզմունք եմ հայտնել, որ Հայաստանի ներկա քաղաքական ճգնաժամի բուն պատճառը 1995 թվականից սկսած բոլոր մակարդակներում կազմակերպված ընտրություններն են, որոնց ժամանակ հիմնականում իշխանության կողմից օգտագործվել է կեղծիքների մեխանիզմ՝ նախապես կանխորոշելով ընտրությունների արդյունքները:
...
Իսկ նման ընտրությունների թերեւս ամենավտանգավոր արդյունքը եղել է այն, որ պետությունը մշտապես այդ ընթացքում ղեկավարել է կասկածելի լեգիտիմությամբ իշխանություն, որը ինքնապաշտպանության բնազդով փորձել է ամեն գնով ապահովել իր տեսակի վերարտադրությունը եւ պահպանել այն:
...
Ինձ համար անընդունելի է, երբ իշխանության եւ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կողմնակիցները փորձում են ստեղծված իրավիճակի համար մեղադրել մեկը մյուսին: Երկու կողմերի թիմում էլ կան մարդիկ, ովքեր վերջին տասնութ տարիների ընթացքում եղել են քաղաքականության մեջ եւ եթե չվախենան համագործակցել իրենց հիշողության հետ, կտեսնեն, որ այս իրավիճակի պատճառահետեւանքային կապը գտնվում է մեկ օրգանական միասնության մեջ, որը սկսվել է 95 թվականին եւ գլխավոր դերակատարների փոփոխությամբ շարունակվել եւ շարունակվում է մինչեւ օրս: Ուղղակի նաեւ նախորդ նախագահների փոխարեն այդ ամենի պատասխանատուն այսօր դարձել է միայն Սերժ Սարգսյանը: Եվ երբ ես առաջարկում եմ արտահերթ ընտրություններ, շատ բան պայմանավորում եմ նաեւ գործող նախագահով:
...
- Իմ կարծիքով, Սերժ Սարգսյանը ավելի քիչ ձայն չի հավաքել, քան 1996-1998-2003 թթ. ընտրված նախագահները, ավելի շատ չի չարաշահել պետական լծակները նախընտրական արշավի ժամանակ, քան իր նախորդները:
...
Ճակատագրի հեգնանքով Սերժ Սարգսյանն այսօր դարձել է պատասխանատուն նաեւ իր քաղաքական գլխավոր հակառակորդի՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի իշխանության օրոք ձեւավորված կեղծիքների հրեշավոր երախի համար:
Կրկին ազնիվ չէ Պարոն Հակոբյանը ու նաև խոսում է վիրավորվածի դիրքերից, ըստ իս: Նախ ամեն ինչում տվյալ պահի իշխանություններին մեղադրելուց հարգարժան հեղինակը մոռանում է նշել ենթադրենք սեփական կուսակցության մեղքերը, որից ճիշտ է դուրս է եկել հիմա, բայց դա ոչինչ չի նշանակում: Ես կրկին խոսում եմ մասնավորապես պատերազմի տարիներին դաշնակցության ապապետականական գործունեության մասին: Ինքնապաշտպանության բնազդի մասին խոսելիս՝ սեփական վերարտադրության համար, հեղինակը դիտավորյալ մոռանում է այն քաղաքական թիմին, որն ընդհանուր կայունությունը չխաթարելու համար կամք ունեցավ առանց մեծ բախումների հեռանալ: Խոսելով Սերժ Սարգսյանին հասած բեռի մասին, հեղինակը մոռանում է ամրապնդել, որ նույն պարոն Սարգսյանը այն տարիներին էլ լծակներ ունեցող և այդ բեռը ստեղծողներից մեկն էր: Անընդհատ շահարկելով Սերժ Սարգսյանի անունը, բազմիցս կրկնելով, որ նա պակաս ձայն չի ստացել, պարոն Հակոբյանը փորձում է ունկնդրի մոտ ամրապնդել տեսակետը, որ նրանք կամ իրարից չեն տարբերվում, կամ, ավելի ճիշտ, մեղմ ասած Սերժն ավելի պուպուշ է: Սա որոշակի մտքեր է հուշում, որոնք չեմ ցանկանում շարադրել:



- Որպեսզի չկրկնվի այն, ինչ տեղի ունեցավ 1998 թվականի նախագահական արտահերթ ընտրությունների ժամանակ, երբ փաստի առաջ կանգնած ժողովուրդը պարտավորված էր ընդամենը քառասուն օրում ընտրել նախագահ: Այլ խոսքով՝ այդ ժամանակահատվածը անհրաժեշտ է, որպեսզի քաղաքական ուժերը կարողանան հանգիստ պատրաստվել ընտրություններին: Ընտրությունները պետք է կազմակերպվեն ոչ շուտ, քան մեկ տարի անց, եւ ոչ ուշ, քան մեկ եւ կես տարին:

- Ոչ միայն հավատում եմ, այլեւ համոզված եմ: Կարելի է ուսումնասիրել Հարավային Ամերիկայի կամ մերձբալթյան պետությունների փորձը, որտեղ իշխանությունները ընդդիմադիր գլխավոր ուժերի հետ միասին հրապարակավ պայմանավորվածություն ձեռք բերեցին անցկացնել արդար ընտրություններ, եւ դա բավականին հեշտությամբ նրանց մոտ ստացվեց: Վստահ եմ՝ եթե ժողովուրդը տեսնի, որ թե՛ իշխանությունը եւ թե՛ ընդդիմությունը իսկապես շահագրգռված են արդար ընտրություններ կազմակերպելով, նա իրեն վախեցնողին կամ հինգ հազար դրամով իր քվեն գնողին արժանի պատասխան կտա: Կրկնում եմ, նախաձեռնությունը իշխանությունների կողմից պետք է լինի ազնիվ, շիտակ, իսկ ընդդիմությունը պետք է ազնվորեն պաշտպանի եւ մասնակցի այդ նախաձեռնության իրականացմանը:
Կրկին ազնիվ չէ պարոն Հակոբյանը, կամ էլ նա պարզապես չի տեսնում, թե ինչ է կատարվում: Կրկնում եմ: Ներկայացված չէ, առաջարկված չէ ու չկա մեխանիզմ, որով հնարավոր է հասնել նրա ասածներին: Եթե նա իրոք պարոն Սարգսյանի մոտ այդքան ազնվություն ու կամք է նկատում, ապա ես միայն կարող եմ խորհուրդ տալ պարոն Հակոբյանին դուրս գալ մոլորությունից: Եթե նա գիտի, որ դա այդպես չէ, և այս խոսքերն է ասում, ապա խորհուրդ կտամ ազնիվ խոսել քաղաքացիների հետ:

Ավելացվել է 10 րոպե անց

- Շատ կցանկանայի, որ այդպես լիներ, բայց հետեւելով երկխոսության քաղաքական օրակարգի շուրջ ծավալվող քննարկումներին թե՛ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի, թե՛ իշխանությունների եւ թե՛, առավել եւս, ԵԽԽՎ 1906 բանաձեւի պահանջներին, ցավով պետք է նշեմ, որ՝ ոչ: Որովհետեւ այդ դեպքերում խոսքը վերաբերում է ոչ թե ստեղծված իրավիճակի պատճառների ի հայտ բերելուն, այլ այդ պատճառներից ծնված հետեւանքների վերացմանը: Իսկ նման մոտեցումը ընդամենը իրադրային լուծում կարող է առաջարկել, եւ հարցը թողնել մակերեսի վրա:
Պարոն Հակոբյանն այստեղ արդեն շարադրում է իր իսկական նպատակը: Այսինքն որ ըստ էության նա ընդամենը դեմ է շարժմանը: Մնացած ողջ խոսքը հակված եմ համարել շղարշ: Թե այս տեսեկետն ում է ձեռք տալիս, թողնում եմ յուրաքանչյուրի դատին:

Պետք է նաեւ նկատի ունենալ, որ իշխանություն-Լեւոն Տեր-Պետրոսյան հակադիր երկու բեւեռների արանքում կա ժողովրդի մի զգալի հատված եւս, որը չի առաջնորդվում ընդդեմ ինչ-որ ուժի կամ անհատի, այլ մտածում է հանուն իր եւ իր երեխայի, հետեւաբար՝ նաեւ իր պետության ապագայի: Գուցե այդ հատվածը այնքան ակտիվ կամ կռվարար չէ եւ ամպագոռգոռ ձեւակերպումներ չի տալիս հայրենասիրության եւ պետականության հզորացման մասին, բայց նա իր տեսակի ներքին բարոյականությամբ փորձելով կերտել իր պետության միկրոմակետը, գուցե շատ ավելի է իր մեջ կրում պետականությունը՝ որպես բացարձակ արժեք, քան ընդդեմի դրոշակը պարզած եւ թշնամաբար միմյանց դեմ տրամադրված զանգվածները:
Այս մասին գրել եմ նույնաբովանդակ «Ընդդիմափոխություն» թեմայում, չեմ ուզում կրկնել: Սակայն նշեմ, որ սա ընդամենը շղարշ եմ համարում՝ սեփական տեսակետն առաջ տանելու համար:



Ինչքան էլ ոմանց համար ծանր հնչի, բայց նրանք պարտավոր են համաձայնել, որ 95 թվականից մինչ օրս իշխանության առաջին դեմքերն են բոլոր ընտրակեղծիքների հիմնական պատասխանատուն:
Ցանկացած ընտրության ժամանակ կեղծիքի պատասխանատուն իշխանությունն է: Սա ակնհայտ իրականություն է: Սակայն ևս մեկ անգամ հենց այս թվականը նշելով պարոն Հակոբյանը որոշակի խնդիր է լուծում ու դա ազնիվ չէ՝ նրա մյուս խոսքերի համատեքստում: Պարոն Հակոբյանը փորձում է ամրապնդել տեսությունը, որ ամեն ինչ սկսվել է Տեր-Պետրոսյանից ու նա է պատասխանատուն...


Չէի ցանկանա, որ արտահերթ ընտրությունների անցկացումը ժամանակի ընթացքում դառնա ամբոխի պարտադրանք:
Պարոն Հակոբյանը մեկ անգամ ևս հավաստեց իր իրական նպատակը: Կարողանալ դեմ խոսել շարժմանը, համոզել, որ դա պետքական չէ:

[Sevo]

Մոռացել եմ նշել, որ հարցազրույցը հրապարակվել է մայիսի 28-ին

Ինչ վերաբերում է <ՉԷԻ ՑԱՆԿԱՆԱ, ՈՐ ԱՐՏԱՀԵՐԹ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՆՑԿԱՑՈՒՄԸ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ԴԱՌՆԱ ԱՄԲՈԽԻ ՊԱՐՏԱԴՐԱՆՔ> մտքին, ապա դա ոչ թե Շարժման ազդեցությունը չեզոքացնելուն է միտված, այլ դիմում է նախագահին` անցկացնել արտահերթ ընտրություններ, որպեսզի դա ստիպված չլինի անցկացնել հետագայում ժողովրդի պարտդրնքով:

Ողջ հարցազրույցը յուրաքանչյուրը կարող է ընկալել այս կամ այն ճամբարում իր գտնվելու տրամաբանությամբ: Իսկ եթե ընթերցողը ընդդիմադիր կամ իշխանական ճամբարում չէ, այլ դրանց <արանքում>, ապա կտեսնի, որ դա երկու կողմերին էլ դեմ է, ավելի ճիշտ` սթափության կոչ, որպեսզի հասկանան` այսպես շարունակել չի կրելի;

[Chuk]

Մոռացել եմ նշել, որ հարցազրույցը հրապարակվել է մայիսի 28-ին

Ինչ վերաբերում է <ՉԷԻ ՑԱՆԿԱՆԱ, ՈՐ ԱՐՏԱՀԵՐԹ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԱՆՑԿԱՑՈՒՄԸ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ ԴԱՌՆԱ ԱՄԲՈԽԻ ՊԱՐՏԱԴՐԱՆՔ> մտքին, ապա դա ոչ թե Շարժման ազդեցությունը չեզոքացնելուն է միտված, այլ դիմում է նախագահին` անցկացնել արտահերթ ընտրություններ, որպեսզի դա ստիպված չլինի անցկացնել հետագայում ժողովրդի պարտդրնքով:

Ողջ հարցազրույցը յուրաքանչյուրը կարող է ընկալել այս կամ այն ճամբարում իր գտնվելու տրամաբանությամբ: Իսկ եթե ընթերցողը ընդդիմադիր կամ իշխանական ճամբարում չէ, այլ դրանց <արանքում>, ապա կտեսնի, որ դա երկու կողմերին էլ դեմ է, ավելի ճիշտ` սթափության կոչ, որպեսզի հասկանան` այսպես շարունակել չի կրելի;
Հարցազրույցը կարդացել եմ մայիսի 28-ին և նաև այս հարցազրույցն էր պատճառը մեկ այլ թեմայում Ձեզ հայտնի իմ գրառմանը ;)

Ինչ վերաբերվում է ըստ ճամբարների նյութի ընկալման տեսությանը, դա ձեր սուբյեկտիվ, կոնկրետ իմ դեպքում լիակատար սխալ կարծիքն է: Այդ «Արանքի» մարդկանց մասին կրկին կառաջարկեի կարդալ իմ տեսակետը մյուս թեմաներում: Եվ ընդհանրապես այս, այսպես կոչված «երրորդ ուժերի» անիրական տեսությունը ինձ արդեն լավ ձանձրացնում ու միաժամանակ զվարճացնում է :)

[Sevo]

Հարցազրույց« §Ակունք¦ քաղաքական վերլուծական կենտրոնի նախագահ Ռուբեն ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ հետ

- Այլեւս ՀՅԴ անդամ չեք, դիվանագիտական գործունեությամբ եւս չեք զբաղվում: Վերջերս հիմնեցիք քաղաքական վերլուծական կենտրոն` §Ակունք¦: Ձեր քաղաքական գործունեությունը փորձում եք նոր էջի՞ց սկսել:
- Գուցե ձեւի առումով ինչ-որ բան նոր է, բայց բովանդակային առումով ամեն ինչ նույնն է մնացել: Շարունակելու եմ գործել` իմ սկզբունքներին, գաղափարներին հավատարիմ մնալով:
- Եթե բովանդակությունը նույնն է, այդ դեպքում ի՞նչը ստիպեց փոխել ձեւը:
- Արդեն առիթ ունեցել եմ անդրադառնալ այդ հարցին ու չեմ ուզում նորից խորանալ պատճառների մեջ: Հիմնական անհամաձայնությունը ՀՅԴ-ի` կոալիցիայի մեջ ընդգրկվելու խնդիրն էր: Կոալիցիայում ՀՅԴ-ի ընդգրկումն ինչ-որ առումով ինքնանպատակ էր, որը, իմ կարծիքով, չէր բխում ո՛չ պետության, ո՛չ էլ կուսակցության շահերից: Այն, ինչ արվում է այսօր իշխանությունների կողմից, կարող էր արվել առանց ՀՅԴ-ի մասնակցության: ՕԵԿ-ի ու ՀՅԴ-ի մուտքը կոալիցիա ավելի բեւեռացրեց քաղաքական դաշտը: Եթե այս կուսակցությունները, մասնավորապես` Դաշնակցությունը, լինեին ոչ կոալիցիոն դաշտում, ներքաղաքական զարգացումներն ավելի հավասարակշռված կընթանային: Կարծում եմ, որ անցած տասնութ տարիների ընթացքում երբեք ՀՅԴ-ն այսքան պասիվ քաղաքական ներկայություն չի ունեցել, որքան վերջին հինգ-վեց ամիսներին:
- Ի՞նչ հարաբերություններ են Ձեր եւ Դաշնակցության միջեւ:
- Դաշնակցության գաղափարախոսության հետ փայլուն հարաբերություններ են, մյուս հարաբերությունները... նորմալ, մարդկային շփումներ կան:
- Կա՞ մտադրություն քաղաքական նոր ուժ ձեւավորելու:
- Առայժմ կարող եմ միայն ասել, որ լինելու եմ ակտիվ քաղաքականության մեջ: Քաղաքական վերլուծությունների «Ակունք» կենտրոնը դրա հնարավորությունը, կարծում եմ` կտա: Հետագայում կտեսնենք:
- Խոսել եք խորհրդարանական արտահերթ ընտրությունների անհրաժեշտության մասին: Խորհրդարանական ընտրությունների անհրաժեշտությունն ավելի գերակա եք համարում, քան նախագահակա՞նը:
- Ընդհակառակը, առաջնահերթությունը տալիս եմ նախագահական ընտրություններին: Ասել եմ, որ որոշակի ժամանակահատվածի` մեկ, մեկուկես տարվա ընթացքում հնարավորություն պետք է տրվի քաղաքական ուժերին, ժողովրդին` պատրաստվել ընտրությունների, եւ նախաձեռնողը պետք է լինի իշխանությունը: Եթե այս պահին խորհրդարանական ընտրություններ լինեն, շատ կարճ ժամանակ անց նախագահական ընտրությունների հարց կառաջանա:
Այսօրվա իրավիճակը վերջին 13 տարիների ընթացքում է ստեղծվել, երբ բոլոր մակարդակներում ընտրություններից, հանրաքվեներից հետո դրանց լեգիտիմությունը կասկածի տակ դրվեց: Ժամանակն է` գոնե մեկ անգամ արդար ընտրություններ կազմակերպել, եթե, իհարկե, ընդդիմության եւ իշխանության կողմից անկեղծ ցանկություն կա հանել այս լարվածությունն ու ժողովրդին բերել համաձայնության դաշտ:
- Հանրապետության նախագահն ասում է, որ երկխոսել` նշանակում է խոսել հասարակության եւ ոչ թե ընդդիմության հետ, ընդդիմությունը պնդում է նախագահի հրաժարականը: Երկխոսության հեռանկարն այս ընթացքում կարծես ոչ թե մոտեցավ, այլ` ավելի հեռացավ:
- Երկխոսության քաղաքական օրակարգը ձեւակերպելիս պետք է կենտրոնանալ պատճառների որոնման վրա: Այդ դեպքում պարզ կդառնա, որ երկու կողմերն էլ մեղավոր են այս ամենի համար: 98-ից սկսած` իշխանությունն ամբողջությամբ օգտվում է իրենից առաջ եւ ինչ-որ առումով` նաեւ իր մասնակցությամբ ստեղծված` ընտրությունները կեղծելու մեխանիզմից, ավելի կատարելագործելով այն` որպես իշխանության վերարտադրման գլխավոր միջոց: Այս տարիների ընթացքում յուրաքանչյուր ընտրություն դարձավ կասկածելի լեգիտիմության մի նոր փաստ, որը քայլ առ քայլ հեռացրեց, օտարեց ժողովրդին:
- Հանգուցալուծումն իշխանություն-ընդդիմություն համաձայնության մե՞ջ եք տեսնում, ինչն այսօր գրեթե անիրական է թվում:
- Այն, որ համաձայնության գալն անիրական է թվում` դա այսօրվա իշխանության ու ընդդիմության մասին ոչ մի լավ բան չի ասում: Ես տեսնում եմ, որ արտահերթ ընտրություններ կլինեն: Ներքաղաքական լարված իրավիճակում, սովորաբար, հակասության մեջ են մտնում պետության ու օրվա իշխանության շահերը: Շատ հստակ է խնդիրը` հակասությունը լուծել կամ ի օգուտ պետության, կամ` օրվա իշխանության: Ցավոք, իշխանությունն ընտրեց երկրորդ տարբերակը, հակասությունը լուծեց ի օգուտ իր ամրապնդման` իրադրային լուծումների գնալով: Վերջինս այս ընթացքում, դեկլարատիվ հայտարարություններից բացի, քաղաքական որեւէ ռեալ քայլ չի արել լարվածությունը թուլացնելու ուղղությամբ: Ընդդիմությունն էլ առանձնապես լուրջ ռեսուրսներ չի օգտագործել ուժեղանալու համար: Նրա ռեսուրսն իշխանության թույլ տված սխալներն են, որոնք հաջողությամբ օգտագործվում են: Եթե իշխանությունը լարվածությունը լուծեր ի օգուտ պետության, չպետք է բեւեռացներ քաղաքական դաշտը` ՕԵԿ-ին եւ Դաշնակցությանն ընդգրկելով կոալիցիայի մեջ, որտեղ այդ կուսակցությունները, ըստ էության, բացի նրանից, որ չեն քննադատում իշխանություններին, այլ գործով չեն զբաղված:
- Քաղաքական դաշտում երրորդ ուժի ձեւավորման հետ կապված սպասելիքներ կան: Գործող քաղաքական ուժերի մեջ տեսնո՞ւմ եք այն ուժը, որն այս տեղը զբաղեցնելու ռեսուրս ունի:
- Ժողովուրդն ինքը պետք է ձեւավորի այդ երրորդ ուժը, այլապես կլինեն իմիտացիաներ: Ինչ վերաբերում է այսօր գործող ուժերին, ապա դաշտն այնքան փոքր է, որ հասարակությունը բոլորի ստորագրություններին ծանոթ է: Եթե անգամ փոխվում են ստորագրությունները, միեւնույն է` ձեռագիրը նույնն է մնում: Բանալին ժողովրդի վստահությունն ունենալն է: Այնպես չէ, որ եթե որեւէ մեկը հայտարարում է` §ես երրորդ ուժ եմ¦, ապա ժողովուրդը ծափահարություններով եւ գրկաբաց գնալու է նրա հետեւից:
- Ընդդիմությունը խոստանում է աշնանից ավելի կոշտացնել շարունակական պայքարի ձեւերը: Արդյո՞ք սա կթելադրի քաղաքական զարգացումների բովանդակությունն ու դրանց ընթացքը:
- Իշխանության քայլերը որեւէ տրամաբանության մեջ չեն տեղավորվում: Գոնե ես չեմ կարողանում հասկանալ այդ քայլերի տրամաբանությունը: Եթե վերջինս ավելի խոհեմ գտնվեր ու ազատեր քաղբանտարկյալներին, դրանով կզրկեր ընդդիմությանը այս պահի պայքարի հիմնական կապիտալից: Իշխանությունը կարծում է, որ բանտերում պահելով շարժման առաջամարտիկներին` այդկերպ թուլացնում է շարժումը: Ես բոլորովին հակառակ կարծիքի եմ: Կարծում եմ, որ շուտով (գուցե սեպտեմբերի 21-ի առիթով) քաղբանտարկյալներն ազատ կարձակվեն, քանի որ սա պարզապես երկար չի կարող շարունակվել:

[Sevo]

Հարցազրույց ՀՅԴ նախկին անդամ, այժմ «Ակունք» կենտրոնի ղեկավար Ռուբեն Հակոբյանի հետ

- Տարածաշրջանային վերջին իրադարձություններն ի՞նչ խնդիրներ են առաջացնում Հայաստանի համար:
- Այսօր արդեն պարզ երեւում է, թե ինչ ապագա է սպասում ռուս-վրացական հարաբերություններին: Միանշանակ պարզ է, որ Վրաստանը ճիշտ չէր հաշվարկել իր քայլերը: Մեր փոքր տարածաշրջանը շատ է միլիտարիզացված ու, լինելով մեծ տերությունների շահերի խաչմերուկում, դատապարտված է ենթարկվել սադրանքների ու սադրանքներ նախաձեռնել: Եթե զուտ հայկական պրիզմայով նայենք վերջին իրադարձություններին, ապա բավական էր Վրաստանը հաջողություններ ունենար, եւ միանգամից Ադրբեջանը կփորձեր նույն սցենարը իրագործել Արցախում:
Այս տարածաշրջանը Ռուսաստանի բաց նյարդն է, եւ նա մինչեւ վերջ կօգտվի Վրաստանի իշխանությունների թույլ տված ավանտյուրայից: Ռուսաստանն իր այս պահվածքով մեկ անգամ եւս ցույց տվեց, թե ինչ քայլերի կարող է դիմել` իր շահերը այս տարածաշրջանում պաշտպանելու համար: Վրաստանի նախագահի` ԱՊՀ-ից դուրս գալու եւ ՆԱՏՕ ընդգրկվելու գործընթացն արագացնելու մասին հայտարարություններն իրականանալու դեպքում, կարծում եմ, նոր լարվածություն կառաջանա ռուս-վրացական հարաբերություններում, որը կարող է նոր, առավել ծանր փորձությունների առաջ կանգնեցնել տարածաշրջանը: Հայաստանը, կարծում եմ, պետք է լրջորեն պատրաստվի նման զարգացումներին: Տարածաշրջանային ցանկացած իրադարձություն իր բացասական հետեւանքներն է ունենում մեր պետության համար: Թերեւս միայն ճանապարհային գործոնը բավական է: Հայաստանի անկլավային իրավիճակը շատ նրբազգաց է դարձնում մեզ ցանկացած իրադարձության նկատմամբ:
- Ձեր վերջին ասուլիսում ասացիք, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը երբեք այսքան խեղճացած, ինքնապաշտպանական չէր եղել, ինչպես հիմա է:
- Ես դա պայմանավորել էի հիմնականում ներքաղաքական լարվածությամբ, որից էապես տուժում է մեր արտաքին քաղաքականությունը: Եւրախորհուրդը երկու բանաձեւ ընդունեց, որոնք, ըստ էության, քաղաքական եւ քարոզչական ոչ բարենպաստ պայմաններ ստեղծեցին մեր դիվանագիտության համար: Այդ բանաձեւերի տրամադրության տակ Ադրբեջանն էլ իր համար շահավետ բանաձեւ անցկացրեց: Ցավոք, արտգործնախարարն իմ գնահատականներն ընդունեց որպես քննադատություն իր հասցեին, այնինչ պետք է որ հենց արտգործնախարարությունը հնչեցներ այս տագնապը: Անձնական փորձով գիտեմ, թե դիվանագետն ինչ աննախանձելի վիճակում է հայտնվում` պետության ներսում առաջացած ներքաղաքական լարվածությունների դեպքում: 18 տարի է` քաղաքականության մեջ եմ, եւ երբեք քաղաքական դաշտն այսքան անտերության մեջ չէր թողել արտաքին քաղաքականությունը, որքան վերջին ամսիների ընթացքում: Ե՛ւ իշխանությունը, ե՛ւ ընդդիմությունը պետք է հստակ գիտակցեն, որ կա մի սահման, որից այն կողմ իրավունք չունեն անցնել, եւ այդ սահմանի վրա պարտավոր են համադրել իրենց ուժերը: Իշխանության եւ ընդդիմության ներկա պայքարում արտաքին քաղաքականության գործոնն ասես բացարձակապես անտեսվել է: Այս առումով չեմ նախանձում մեր դիվանագետներին, որոնք այսօր նախաձեռնելու փոխարեն` դատապարտված են պաշտպանվել դրսում:
- Տարածաշրջանային իրադարձությունները արտաքին քաղաքականության գերակայությունները վերանայելու խնդիր դնո՞ւմ են:
- ՀՀ նախագահը վերջերս բավական լուրջ հայտարարություն արեց, որ եթե հայ-թուրքական սահմանը բացվի, մենք պատրաստ ենք համատեղ հանձնաժողովի մեջ ընդգրկվել: Ես տեսնում եմ, որ արտաքին քաղաքականության մեջ նոր փուլ է սկսվում: Թե որքանով այդ փուլը հակասության մեջ կմտնի նախորդի հետ, ժամանակը ցույց կտա: Ես չգիտեմ` մեր իշխանության հաջորդ քայլը որն է լինելու, եթե Թուրքիան համաձայնի դրված նախապայմանին ու բացի սահմանները: Հարեւանցիորեն ինչ-որ բան է ասվել, բայց այն ասվել է պետության ղեկավարի կողմից, որը, ըստ էության, լուրջ քննարկման չարժանացավ: Չեմ կարծում, որ Սերժ Սարգսյանի արած հայտարարությունը պահի թելադրանքով էր պայմանավորված: Գուցեեւ հայտարարության նպատակներից մեկն էլ ներքաղաքական դաշտում տրամադրությունները շոշափելո՞ւն էր միտված... Կարծում եմ, որ մենք առաջիկայում ականատես կլինենք այս հայտարարությունը գործնականորեն իրականացնելու որոշ քայլերի: Այնպես որ` ե՛ւ տարածաշրջանային, ե՛ւ Թուրքիայի հետ հարաբերություններում, ենթադրում եմ, որ որոշակի փոփոխություններ կլինեն:

[Ձայնալար]

Մոդերատորական: Ռուբեն Հակոբյանի հետ տարբեր հարցազրույցներ ներկայացնող մի քանի թեմաներ միացվել են: